Syons wijn-bergh
(1670)–M. van de Speybroek–
AuteursrechtvrijInhoudende verscheyden schriftuerlijcke liedekens, uyt den Ouden en Nieuwen Testamente by een vergadert
[pagina 164]
| |
't Dry-en-dertighste liet.
| |
Stemme: Hoort toe ghy menschen op der aerden. Of: Ghy leeuwen jongh en teere, &c.
DE twee Euangelisten
Matthaeus ende Marcus,
Om der waerheyt sy niet en twisten,
Maer sy beschrijven aldus,
Hoe Jesus Christus 't ootmoedigh Lam,
Met sijn Discipelen om rusten,
Te sitten op den Olijf-berg quam.
2. Sy hadden hem gaen toonen
Jerusalem de Stadt,
Den Tempel seer overschoone,
Siet Meester, welck gebouw is dat!
Maer Jesus hadde noch al voorseyt,
Den tijdt die sal haest komen,
Jerusalem sal werden beleyt.
3. Daer en sal (wilt dit vaten)
| |
[pagina 165]
| |
Al van den Tempel geen steen
Op den ander werden gelaten,
Die sullen mogen blijven bij een,
En niet en werden gebroken fijn,
En haer schoonheydt (gelijck als straten)
Tot een verwoestinge gemaect zijn.
4. Al met weenende oogen
Deed' Jesus een vermaen,
Om haer de straffe te vertoogen,
Hadden sy 't willen nemen aen,
Om te bedencken ter rechter tijt,
So had elck een hem mogen poogen,
Om van sonden te worden quijt.
5. Noch seyde hy haer mede,
Hoe dickwils heb ick u
Willen vergaderen tot vrede
Onder mijne vleugelen nu!
Maer ghy en wildet dat hebben niet,
Daerom sal u huys en u stede
Woest zijn gelaten, soo 't is geschiet.
6. Dit mocht men noch aenschouwen,
Doen hy stondt aen des Cruyces stam,
Als vele Godvruchtige Vrouwen
Met weenend' oogen hem sagen aen,
| |
[pagina 166]
| |
Ghy Dochters van Jerusalem,
En weent niet over my met rouwen,
Weent over u en uwe kinderen.
7. In dees' bedroefde dagen,
Voor zaligh hy vertooght,
De lichamen die niet en dragen,
De borsten die niet en hebben gesooght:
Want doet men dit in 't hout seer groen,
Wat sal men dan (met groot vertsagen)
Al in den dorren houte doen?
8. Den hoecksteen uytgelesen
Tot Syon vaste geleyt,
Die hebben sy ter doot verwesen,
En sijn Leere gantsch wederseyt;
Ja stieten hem uyt den Wijn-gaert,
Schandigh gekruyst, Heerlijck verresen
Hy weder tot sijnen Vader opvaert.
9. In het dal der ellende
Hy doen sijne Discipelen liet,
Begin des drucks, maer het ende
Gelijk haer Jesus wel hadde bediet
Sy wierden vervolght aen allen kant,
Doen sagh men de straf haest aen-wenden
| |
[pagina 167]
| |
Over dat gansche Joodsche lant.
10. Oorloge en geruchten
Wierden daer haest gehoort,
Van d' eene Stadt naer d' ander vluchten,
Gingen sy doen alsoo voort;
Pestilency en hongers-noot,
Het staet nu noch wel te beduchten
Dat dese straffe niet en is doot.
11. Een Sweerdt sagh men verheffen
Al over den Tempel schoon,
Hadden sy 't noch konnen beseffen,
Dat God daer mede haer wilde doon,
Meer ander tekenen dee hy daer,
Eer dat het ongeluk quam treffen,
Maer sy en namend 'er gheene waer.
12. Ontrent de veertigh jaren,
Na Jesus Prophecy,
Soo quam den kloecken en strijtbaren
Roomschen Keyser beleyde die,
En hy heeft haer soo seer benout,
Dat men 's gelijcks van sulck bezwaren,
In geen beleg en heeft aenschout.
13. Al in April verkoren,
Den veerthienden dagh daer toe,
| |
[pagina 168]
| |
Quam hy met sijn Leger daer voren
Tot in September, bedenckt eens hoe
Jammerlik dat 't daer is gegaen,
Hoe veel 't leven hebben verloren,
Soo door den honger als door verslaen.
14. De Stadt die wiert besloten
Doen d' Feeste van Paesschen was;
Denckt hoe 't de Lieden heeft verdroten
Die na huys meenden te keeren ras,
En moesten blijven in sulcken noot
Ja sien de straten over-goten
Door 't moorderye met bloede root.
15. Van buyten de vyanden,
Van binnen moorders quaet,
Noch lietens' haer verleyden van den
Valschen Propheten obstinaet,
Die troosten haer in ongeluck,
Dat sy bevrijdt uyt dese banden
Souden genesen al van den druk.
1.6 In dry twistige hopen
Waren sy binnen noch
Vol bloet-vergieten en op-loopen,
D' oorsake was het sondig bedrog
Dat sy den moorder spraken vry:
Christus moest met den doodt bekoopen,
| |
[pagina 169]
| |
Die in alles doch onschuldigh zy.
17. Doen Pilatus oordeelde
Hem los te laten gaen;
De Joden uyt nijde krackeelden,
Pilatus die ging sijn handen dwaen:
Sy riepen over haer sijn bloedt,
En over haer kinders vol weelden,
't Welck sy in droefheyt wel hebben ontmoet.
18. Ontschuldigh bloedt vergoten
Hadden sy menighfout,
Daerom hebben sy oock genoten,
En met haer eygen oogen aenschouwt,
Gesien haer volk aen Cruycen slaen
Gelijck als sy gingen ontblooten,
En haren Koningh eerst hadden gedaen.
19. Den Moordenaer sy begeerden
Voor 't Lammeken weereloos,
Die in 't beleg met bloote zweerden
Rontom door-liepen de Stadt seer boos,
En maeckten sulck een groot verdriet,
Dat men gelijck op dese aerden,
Na Schrifts voor-seggen kan lesen niet.
| |
[pagina 170]
| |
20. Doen mochten sy bedincken
Haer ellendigen standt,
Dat sy den beker moesten drincken
Die sy een ander gaven in d' hant:
Den steen die viel haer op den kop,
En quam haer sulck een mate schincken,
Die sy een ander volmaten op.
21. De stadt hadde dry mueren,
Wel best over al:
Daer moesten de Romeynen deure,
Sy deden eenen stercken aen-val,
Op den sevensten dagh van Mey
Wonnen sy eenen Thoren,
't Was in de Stadt een droevigh geschrey.
22. Den tweeden muer sy kregen
Al binnen vijf dagen daer na:
Den Keyser socht haer te bewegen,
Al om den Tempel te doen geen scha,
Trock met sijn volck vreedsamich voorby
Of sy het acht hadden geslegen,
Sandt haer Josephus in presency:
23. Die dede een Oracy
Tot vrede en goet accoort:
Maer de Joodsche verdoolde Nacy
En hebben sijn reden niet verhoort,
Bleven hartneckig tot in den ent,
| |
[pagina 171]
| |
Doen heeft Titus in korter spacy
De Stadt met eenen ringh-muer berendt.
24. Hongers-noodt doe vermeerde,
En nam de overhandt,
Soo Christus haer voor-seyd' en leerde,
Sy sullen u aen allen kant
Benouwen en beleggen vast,
Denckt hoe 't met dese Stadt verkeerde,
Sy moesten dragen der sonden last.
25. De roovers (sonder falen)
Siend' haren kuyl bereydt;
Gingen de spijse doen af-halen,
't Welck menigh Mensch wel heeft beschreyt:
Waer sy 't verberghden het scheen men vondt,
Somm' moesten 't met de doodt betalen,
Die niet en wesen in korter stondt.
26. Des Keysers volck hoogh-moedigh
Namen oock met gewelt
Den derden muer in seer voorspoedigh,
Eenen kloecken Romeynschen Helt
Die sag men vechten al op sijn knien,
| |
[pagina 172]
| |
Maer sy hebben seer onverhoedig
Noch eenen nieuwen muer gesien.
27. Den Keyser courageerde
Sijn volck, en gaf haer moet,
Op dat toch niemandt en flauweerde,
Achtende dat voor tegenspoet,
Sy deden voorts noch alle vlijt,
Hoe-wel de sake wat treyneerde,
Lacy! 't was eenen korten tijt.
28. Doen quamen sy bespringen
Den Borgh Antonia,
Dat was om d' heele Stadt te dwingen:
Sy dreven de Joden met machten dra
Tot in den Tempel al met gedruys;
Denckt eens wat grouwelijcker dingen
Dat daer geschiede al in dat huys!
29. Met honger boven maten
Werdt heel de Stadt vervult,
Dat de moeders haer kinders aten,
Sonder barmhartigheydt en gedult:
O grouwelijcke moordery!
Die de liefde alsoo vergaten,
't Is de natuere gantsch party.
30. De roovers doen verkochten
Vuyl hoy vier penningen 't loodt,
| |
[pagina 173]
| |
De riemen van haer Schilden rochten,
En aten die in plaets van broodt,
Soo jammerlijck was 't daer binnen gestelt,
Dat niemant yet gekrijgen mochte
Al had hy schoon veel schatten en gelt.
31. Doen sy niet verder en konden
Soo heeft den Keyser voort 't lest
Den Josephus noch eens gesonden,
Met van haer Priesters die spraken ten best,
Of sy haer hadden gebracht tot vre
Maer veel te groot waren haer sonden,
Se moesten te niet gaen met de ste.
32. Ten laetsten sy aenvielen
Al op den Tempel met macht:
Denct eens wat al bedroefde zielen
Doen waren onder dat Joodsche geslacht,
Sy staken den Tempel self in den brandt,
Siende de doodt haer op de hielen,
Somm' vielen in der Romeynen handt.
33. Ontrent ses duysent ontweken
Noch achter eenen muer,
| |
[pagina 174]
| |
Die quam over haer hooft gestreken,
Sy moesten 't betalen met de doot suer,
Meer ander zijnde al op de vlucht
Wierden doen levendig gegrepen,
Haer leven eynden in zwaer versucht.
34. Een hooft van de rebellen
Zijnde in doodts benou,
Ginck hem onder de aerde stellen,
Meenende dat hy uytkomen sou
Wanneer de fury sou zijn gedaen,
Om haer met verschricken te quellen,
Troc daer toe eenen langen rok aen.
35. Maer ten mocht al niet baten,
Hy werdt seer haest bekent,
Doen grepen hem's Keysers Soldaten,
Hy wert bewaert, en voor een amment
In haer triumphen om-gevoert,
Moeste schandig sijn leven laten,
Om dat hy de Stadt soo hadde beroert.
36. In de Belegeringe
April den dagh veerthien
Tot in September, dats' uytgingen
Zijn wel elf hondert duysent lien,
| |
[pagina 175]
| |
In groot' ellende van 't leven berooft:
Aldus konde God haer wel dwingen
Die sijnen Sone niet hebben gelooft.
37. Daer lag de schoone bloeme
Jerusalem voorwaer,
Haer ydel hoop' en stout beroemen
Te zijn Abrahams geslacht eerbaer,
En hadden eenen Vader God,
Te vergeefs gingen sy hem noemen
Die sijnen Sone hebben bespot.
38. Tot aen des werelts ende
Was vermaert haren lof,
Die werden doen in groot ellende
Verbrant en gantsch vermaelt tot stof,
Haer goet en schat tot eenen buyt,
En al d' overgebleven bende
Gevoert als slaven ten lande uyt.
39 Veel die noch overbleven,
Den wilden Beesten zijn
Tot eender spijse gegeven,
Haer leven eynden in droefheyt pijn
Somm' vochten malkander doot in 't zweert,
En ander sagmen door 't vyer zweven
| |
[pagina 176]
| |
Tot dat de vlamme haer heeft verteert.
40 't En is niet te beschrijven
Het jammer en droefheyt,
Van dees' ellendige captijven,
Om haer groote hartneckigheyt:
Daerom dienet ons al tot leer,
Dat wy gehoorsaem souden blijven,
En recht bekennen God onsen Heer.
41. Oorlof hier med' ick sluyte
Ten eynde dit verhael,
Al is 'er veel gebleven uyte,
Denckt dat ick niet en kan al-te-mael
Hier singen of stellen in dicht,
God die wil ons die noch zijn buyten,
Binnen ten Hemel brengen in 't licht.
Behoudt het goede. | |
Gedenckweerdigh verhael der oude wijdt-beroemde ende voor-treffelijcke stadt Jerusalem, gelegen in dat schoone gezegende landt Canaan:alwaer den Konincklijcken stoel, Kroone, ende Scepter was, totter tijdt dat hy van haer soude werden genomen, Gen. 49.10. na de Prophetie Jacobs aen Juda sijnen Sone: ende den kostelijcken vercierden Tempel, 2 Reg. 6.1. 1 Par. 3.1. het Huys des Heeren ghebouwt, door den vreedsaemen wijsen Koning Salomon, (Flavi Josephi vande Joodsche Krijgen, lib. 5. cap. 5.) wiens uytnemende schoonheyt, gaf den aenschouwers een groote verwonderinge, want hy was met dicke goude platen bedeckt, ende gaf van der Sonnenschijn eenenen klaren vyerigen glans van hem: alsoo dat de oogen der gener welcke daer in sien wilden, sulcken schijn niet en konden verdragen. De vreemdelingen welcke daer henen quamen, achtten desen selven Tempel voor eenen witten berg; want daer hy niet vergult en was, was hy over al sneeuwit; hadde oock boven op de daken scherpe goude tacken, op dat geen vogel daer sitten, ende den selve verontreynigen mochte. Sommige steenen daer aen waren vijf-en-twintigh ellen langh, vijf hoog, en ses ellen dicke, maer het Autaer voor den Tempel was vijftien ellen hoogh, veertigh ellen breet ende lang, ende gelijck als met uytgereckte hoornen in de vier hoecken getimmert; tegen middagh hadde het eenen lichten ende goeden gangh inde hoogte tot den Autaer, welck gantsch sonder yser gemaeckt, ende daer van niet beroert en was: oock ging om den Tempel ende Autaer eenen cierlijcken wand eender ellen hoogh, van seer kostelijcke steenen gehouwen, welckede Priesters van het gemeene volck afscheyde, etc. Dit en hebben niet alleen de vreemde, maer oock de Jongeren Christi met groote verwonderinge aengesien: want doen hy uyt den Tempel gingh, Matth. 24.1. Marc. 13.5. Luc. 21.1. seyde een van sijne Discipelen tot Hem: Siet Meester, welcke steenen ende welcke bouwinge is dat: ende Jesus antwoorde, ende sprack tot hen: Siet gy alle dese groote bouwinge wel? daer en sal den eenen steen op den anderen niet gelaten worden, die niet gebroken sal worden. Want dit had hy al te voren gepropheteert ende voorseyt; roepende uyt met klaechelijcke woorden: Matth. 23.37. O Jerusalem! Jerusalem! gy die de Propheten doodet, ende steenight de gene die tot u gesonden zijn, hoe dickwils heb ick uwe kinderen willen vergaderen, gelijck een henne haer kiecxkens onder haer vleugelen vergadert, ende gy en hebbes niet gewilt! siet u huys sal woest gelaten worden. Siende nu de Stadt met weenende oogen, seyde tot haer: Luc. 19.42/43. Waer 't dat gy 't wist wat dat tot uwen vrede dient, soo soudt gy dat in dese dagen bedencken, maer nu is 't voor uwen oogen verborgen: want den tijdt sal over u komen, dat uw' vyanden om u, ende om u kinderen sullen slaen een bolwerck u belegen, ende aen alle zijden benauwen, ende u slechten; ende en sullen niet eenen steen op den anderen laten, om dat ghy niet bekent en hebt den tijdt daer in dat ghy besocht zijt gheweest. Sittende met sijne Discipelen op den Olijfbergh, seyde tot haer: Luc. 21.20. Wanneer ghy Jerusalem sult sien beleggen met eenen heyre, so merckt dat haer verderven na by gekomen is. Die dan in Juda zijn die vlien tot de Bergen: Matth. 24.16. ende wie midden daer in is, die wijcken daer uyt: ende wie op den lande is, die en kome niet daer in; want dat zijn de dagen der wraken: op dat vervult mach worden al dat 'er geschreven is. Maer wee den bevruchten, ende die te zuygen geven in dien dagen, want het sal groote benauwtheyt op de aerde zijn, ende eenen toorne over dit volck: ende sy sullen vallen door des zweerdts scherpte, ende gevangen gevoert worden onder alle volck; ende Jerusalem sal vertreden worden van den Heydenen, tot dat de tijden der Heydenen vervult worden. Nu tot de grouwelijcke ende gedreyghde straffe, hebben sy al meer het hout toe-gebrocht om dat vyer te vergrooten; begeerden aen Pilatus, Matth. 27.20. Marc. 15.11. Luc. 23.18. Joan. 18.40. dat hy haer den Moordenaer los gave, en te doodt veroordeelen dat weereloose ontschuldigh LAM, om gekruyst te worden. Pilatus noode tot het oordeel komende, heeft eyndelijck water in een becken genomen, ende wiesch sijn handen voor 't volck: seggende; Ick ben ontschuldigh van den bloede deses Rechtveerdigen, siet gy toe. Doen antwoorde het geheele Volck, ende sprack: Sijn bloedt kome over ons ende over onse kinderen. Doen heeft hy haer Barrabam los gelaten: maer hy liet Jesum geesselen, ende leverde Hem om gekruyst te worden. Ter stadt uyt-gaende na de plaetse die Golgotha hiet, volghden een groote schare volcks, ende | |
[pagina 177]
| |
Vrouwen die hem beklaeghden ende beweenden. Doe heeft Jesus hem omgekeert, seggende: Ghy Dochters van Jerusalem, en wilt niet weenen over my, maer weent over u selven, ende over uwe kinderen, Luc. 23.28. Want siet, de dagen sullen komen, in de welcke men seggen sal, Zaligh zijn de onvruchtbare, ende de lichamen die niet gebaert en hebben, ende de borsten die niet gezooght en hebben. Dan sullen sy beginnen te seggen totten Bergen: Valt op ons, ende tot den Heuvelen, Bedeckt ons: want doet men dit in het groen hout, wat sal dan in den dorren geschieden? etc. Hebben op het alderschandelijckste den Hoecksteen verworpen, den Erfgenaem gedoodt, ende vermeent sijn erffenisse aen haer te brengen, Marc. cap. 12.7. Rom. 6.4. maer is op het alderheerlijckste, van der doodt op-gestaen, ende ten Hemel gevaren, op dat hy 't Al vervullen soude, Ephes. 4.10. latende de Sijne in het dal der droefheydt, tribulacy en ellende. Joan. 16.33. Joan. 14.16. Sendt haer wederom een ander Vertrooster, den Geest der Waerheydt, den welcken sy in de selve Stadt Jerusalem ontfingen, na dat hy van haer genomen was, Actor. 2.2. zijn doen door de kracht der selver voort gegaen het Euangelium gepredickt, met wonderdaden, krachten, ende teeckenen bevestigt, ende den Heere een groot volck versamelt. Actor. 4.4. Hebben oock als haren Heere ende Meester, Matth. 10.24. vervolginge, kruys, ende lijden moeten uyt staen: als terstont aen den vromen getuyge Jesu Christi wel te sien is: want soo haest als 't getal der Discipelen begonde te vermeerderen, Act. 6.1. ende sy tot goede order der Gemeente hebben verkoren (met meer andere) Stephanum een man vol geloofs, Actor. 6.8. ende des Heiligen Geests, doende krachten, wonder, ende groote teeckenen onder dat volck, en hebben sy sulcks niet konnen lijden, maer als een boosdoender tot hem in-geslopen, stieten hem ter stadt uyt, ende steenighden hem ter | |
[pagina 178]
| |
doodt, Actor. 7.58. Paulus, die anders Saulus hiet, hadde een welbehagen in sijne doodt, en vervolghde noch met dreygen ende moorden tegen de Discipelen des Heeren, Actor. 9.1. wert door een openbaringe van den Hemel bekeert tot den geloove vs 3. werdt den Heere een uytverkoren vat, vs. 15. predickt Christum, vs. 20. ende moet vele lijden, 2 Cor. 11.27. Eenige tijdt na desen, sloegh oock de Koningh Herodes de handen aen sommige van den Gemeenten, om die te pijnigen, Actor. 12.2. Hy doodde Jacobum, Johannis broeder met den zweerde, vs. 2. Ende als hy sagh dat 'et den Joden behaeghde, soo voer hy voort ende vingh Petrum, vs. 3. ende leyde hem in de gevangenisse, ende meende hem den volcke na de Paesch-dagen voort te brengen, vs. 4. Maer werdt wonderlijck van God verlost, door het beleydt des Engels. Somma, en ten besluyte, alsoo in de eerste Apostolische Kercke dat begin was, alsoo is oock met vele haer eynde geweest. Soo dat sy niet alleen en hebben ontmoet kruys, lijden, en vervolginge, maer oock oorlogen en geruchten, pestilentie, diere tijden, ende aerdbevingen, ende diergelijcke beginselen des drucks, maer geen eynde gesien. Ondertusschen den tijdt verloopt, de straffe nadert van dese voorgenoemde Stadt; blijven evenwel niet sonder merckelijcke waerschouwinge. Seven tekenen werden gesien, en insonderheydt een schrickelijcke Comeet, (Josephi van de Joodsche Krijgen, lib. 6. cap. 31. Egesippi, lib. 5. cap. 44. hebbende de gedaente van een vyerigh zweerdt; waer mede dese Stadt een geheel Jaer gedreygt werdt. Daer beneffens veel oproer, moordery ende bloetvergieten: Soo dat den roock van het aenstaende vyer, alreede kon gesien werden. Waer uyt eenige oorsake namen, de Stadt te verlaten, en haer woon-plaetse te veranderen. Maer de hardtneckige ende wederspannige Joden zijn weynigh door dese tekenen verlicht, worden te met van den valschen Propheten verleydt, qualijck bediedt, ende in hare doolinge gesterckt. | |
[pagina 179]
| |
Tot dat ten laetsten dat gansche Joodsche Landtschap verdestrueert, d' Inwoonderen verjaegt, ende de Romeynen Jerusalem begonden te naderen; zijnde maer als een beginsel van de voor-seyde gedreygde ellende, die sy als met open oogen hadden behooren aen te sien, dat het haer nu een-mael wilde gelden: maer somtijdts een weynig lucht krijgende, ende de Romeynen al-te-met de nederlaghe hadden, zijn sy al weer in haer quaet voornemen gesterckt, ende den yseren Aembeelt gelijck geworden, die door de veelvoudige slagen niet en versacht. Tot dat den kloeckmoedighen wijt-beroemden Roomschen Keyser Vespasianus sijnen sone Titus gesonden heeft, met een groot machtig Heyr-leger, het Landt te vermeesteren, ende Jerusalem in te nemen: (Joodsche Krijgen, lib. 1. cap. 6.) komende tot op de dertig stadien na by Jerusalem, heeft hy met ses hondert Ruyters, de Stadt rontom besichtigt, ende sijn leger daer rontom gebracht op den 14. April Anno 72. Zijnde het feeste van Paesschen, als uyt alle Landen een groote menigte des volcks by den anderen vergadert was,die men acht wel twaelf hondert duysent te zijn geweest. Doen werden vervult de voor-seyde Prophecyen, vele droefheyt en ellende in de Stadt, van buyten de vyanden, ende van binnen Roovers ende Moordenaers: die niet alleene malkander hebben aen-getast, maer oock op het aldergrouwelijckste met de Borgers geleeft. Doen mochten sy bedencken dat sy die hadden, namelijck, den welcken sy begeert hadden: Ondertusschen waren de Romeynen niet sitl, gingen met haer saken voort, ende kregen den sevensten dag van Mey den eersten muer in met eenen geweldigen storm; maer alsoo de Stadt met dry mueren om-ringt was, hebben sy doen na vijf dagen den tweeden muer oock gewonnen. Titus dede groote neerstigheyt door verscheyden middelen om de oproerige tot vrede te bewegen, heeft oock Josephum (een geleert ende wel spreeckent man) tot haer gesonden, doende een | |
[pagina 180]
| |
lange Oratie, maer al te vergeefs. Den Keyser siende datse door geen middelen tot vrede en waren te brengen heeft doen de Stadt met eenen ring-muer besloten, om haer van alle provisie te berooven: Den honger die als een sterck vyer hadde gebrant, worde hier door noch veel grouwelijcker ontsteecken, soo dat de Roovers alle huysen door-sochten, daer in sy vermoeden dat eenige spijse te vinden was. De Romeynen om hare victorie te vervolgen, maeckten alle preparatie den derden muer te bestormen, krijgen hem in, maer vinden noch eenen die de Joden hadden gemaeckt, geduerende het Belegh, vingen den selfden aen, en stormden op den Borgt Antoniam, en namen hem in, drijvende door sulcks de Joden in den Tempel, al waer een grouwelijck gevecht geschiet is. Den Keyser nu siende dat 'et op 't verderf des Tempels aen wilde, heeft ten tweede mael Josephum uyt-geschickt, om haer wederom den vrede aen te bieden, ende daer na oock door ander uyt-gevluchte Priesteren, maer niet uyt-gerecht. Doe nu alle voorraet des broodts, of eenig ander voedtsel ten eynde was, hebben sy ongehoorde behulp-middelen soecken te gebruycken! want den honger was haer als een ongeneesselijcken kancker, en nam hoe langer hoe meer de overhandt, dat niet alleen het gemeene volck, maer oock de op-roerders ende rebellen tot uyterste ellenden gekomen zijn, (Joodische Krijgen lib. 6. cap. 20.) ende door den honger gedwongen, dat sy riemen, schoenen, ja het leer van hare schilden aten, ende het vuyl hoy onder malkander verkochten het loot voor vier penningen. Hier by en is 't noch met dese noyt-gehoorde middelen niet verbleven, maer een Edel Vrouwe, Maria genaemt, (Joodische Krijgen, lib. 6. cap. 21. Egesippi lib. 5. cap. 40) die van grooten huyse was, komende gevlucht van over de Jordane in de stadt Jerusalem, heeft alle natuerelijcke liefde en barmhertigheyt aen d' een zijde gestelt ende vergeten, ende met onmenschelijcke wreetheyt de vrucht haer 's buycx (zijnde een kleen kindeken 't welck sy zoogde) gedoot, en een | |
[pagina 181]
| |
deel daervan aen den vyere gebraden, het ander deel bewaert, ende den Roovers getoont. Sulcke grouwelijcke daet quam terstont door de geheele Stadt uyt, dat een yegelijck beefde als of hem de moordersche daet voor oogen zweefde. Als nu dit geruchte in den Romeynschen Leger quam, ende den Keyser verstaende dese grousame daet, begonde hy dat onzalige Landt te vervloecken, ende verexcuseerde hem voor sijne Majesteyt in den Hemel: hadden noch de overgebleven dese Satre ter herten genomen, ende daer uyt geleert de vervullinge der Prophetye: maer lacy! neen, hebben haer tot den eynde laten verleyden door de valsche Propheten, tot dat sy eyndelijck in der Romeynen handen gevallen zijn op den tienden dagh Augusti, waer den schoonen voorseyden Tempel met den vyere aen-gesteken, verbrant ende geraseert: maer de resteerende sochten haer selven noch te salveeren ontrent ses duysent, weken achter eenen muer, ende wierden door het neder-stooten verplet. Alsoo dat 'er in 't Beleg, geduerende van den veertienden April, tot den achtsten September, om 't leven geraeckt zijn elf hondert duysent Joden: want door een poorte werden ghebracht hondert vijftien duysent acht hondert en tachtig doode lichaemen, behalven al ander die over de Stadts-mueren geworpen wierden, die oock een groote menigte waren. Alsoo werdt de Heerlijckheyt deser oude ende wijdt-vermaerde Stadt t' eenemael geruineert, vernielt, en geslecht in het tweede Jaer des Keyserdoms Vespasiani, op den vijfden September, (Flavi Josephi, lib. 4, 5, & 6.) Doen sy nu haer voornemen hadden bekomen, ende Titus weder wilde vertrecken, soo heeft hy het over-gebleven volck in groote droefheydt uyt hare staet en Vaderlandt weg gevoert, wiens getal noch was seven en tnegentig duysent, die niet anders te verwachten hadden als de ellendige doodt, ofte een lijf-duerige slavernye, gelijck als 't daer na wel gebleken is; want sommige werden op den schou- | |
[pagina 182]
| |
spelen den wilden dieren voor-geworpen, daer sy jammerlijck met bloedige tanden verscheurt werden. Nu andere moesten niet minder, maer op het aldergrouwelijckste (hoe wel dat sy bedroefde vrienden waren) als wreede vyanden malkander aengrijpen, en vechten lijf om lijf, tot dat sy malkander van 't leven berooft hadden. De derde soorte moesten door 't vyer springen, tot dat sy van de vlamme verteert werden, een bedroefde uytgangh en ellendigh eynde. Waer is nu de wijt-vermaerde en hoogh-beroemde Stadt Jerusalem, wiens heerlijckheyt en lof hem uyt breyde tot aen de eynden der aerden? Waer is nu dat schoone Syon, die de Heere verkoren hadde boven alle volcken, ende hadde lust aldaer te woonen? Waer is nu den kostelijcken vercierden Tempel, in wiens uytnemende schoonheyt d' aenschouwers haer selven verlustigt hebben? Waer is nu den roem daer gy op gepocht hebt, dat gy Abrahams zaet ende geslachte zijt, Matth. 3.9. ende eenen Vader, namelijck God, haddet? Daer ghy sijn getuygenisse, die hy getuyghde van sijnen Sone niet en hebt gelooft, Matth. 3.17. noch geensins hebt willen aennemen? Daerom en heeft hy 't Lant niet beschermt? uwe Stadt niet verlost, noch u van uwe vyanden bewaert, etc. |