Logo DBNL
Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven (1623)

Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven

(1623)–Daniel Souterius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De drieenwintichste Predicatie.
Verscheyden straffen, daermede God Almachtich, nae zijn rechtveerdich Oordeel, de Dronckaerdts straft in desen, ende inden toecomenden leven.

REsteert dat wy N. in dese predicatie in handen nemen, 't tweede stuck vande voorgaende predicatie, 't welck wy om de cortheyt des tydts, ende op dat wy V. L. niet te langhe souden ophouden, naelieten. T'selve was belanghende de straffen Godts, dewelcke hy nae zijn rechtveerdich oordeel tydtlick, ende eeuwichlick wil comen lae-

ten over de halstarrighe, ende verstockte dronckaerts. Tot noch toe hebben wy ghehoort wat by eenighe Menschen, ende voornaemelyck by Heydense Wetghevers, over't stuck van droncke-drincken t'haeren tyde is ghearresteert gheweest. Nu ist tydt, dat wy aenhooren sullen, hoe God de onbekeerde dronckaerts die in haerlieder sonde onberouwelyck, ofte onbekeerlyck voortgaen, sal straffen.

1. God straft de Dronckaerts in desen leven, op verscheyden wyse.
2. God wil noch de Dronckaerts (soo sy haer niet bekeeren in goeder ernst) in den toecomenden leven straffen, met de eeuwighe verdoemenisse.

Die Heere God gheve, dat wy als rechte aenmerckers van zijne Oordeelen, hier van moghen spreeken, op dat wy voor de selve schrickende, ende bevende, te eerder leeren doen wat hem behaegelyck is, ende ons salich is.

I. God straft de Dronckaerts in desen leven, op verscheyden wyse.

ALhoewel de Politycke Overicheydt huydendaeghs, + gheen straffe tegens den Dronckaerts verordineert heeft, daerom moghen sy in haerlieder sonde niet te stoutmoediger voortvaeren: want sy en sullen Godts Oordeel niet connen ontvlieden. Dat welcke alhoewel het in desen leven wat langhen tydt vertoeft, daerom en salt niet t'eenemael uytblyven, maer't zijnder tyt des te swaerder aenvallen, hoe

langher het uytghestelt is geweest. Abijs tanto districtiorem (seght Gregorius) + iustitiam in iudicio suo Deus exiget, quanto longiorem ante iudicium, patientiam prorogavit. Hoe lydtsaemigher Godt voor zyn oordeel hem heeft laeten sien, so veel te scherper sal syn rechtveerdigheyt in zyn gerechte wesen. Wee dan den Dronckaerdt, wanneer Gods hant hem sal aengrijpen, om hem over't schandelyck misbruyck zijnder gheschaepene creatueren te straffen. T'welck oock God selfs te kennen gheeft, wanneer hy uytroept: Wee den ghenen, die des morghens vroech op syn, om hen tot suypen te beneerstighen. Esa. 5.11. Wee den Dronckenen van Ephraim! Esa. 28.1. Wee den stouten te Zion, + ende drincket Wijn uyt den schaelen, ende en becommeren hen niet om de schade Iosephs. Alle dese Ween, wat dreygen sy? Voorwaer sy dreygen 1. Tydtlicke 2. ende eeuwighe straffen, die den onbekeerden Dronckaert nae desen leven inder Hellen sullen eeuwichlyck knaegen, ende alwaer hy voor zijn gulsighe ghenuchte, d'eeuwighe weeninge, ende knerssinge der tanden sal beerven, ende zijn brant, daermede hy in onversadelicke lusten ghebrant heeft, met den helschen gloet sal vergolden worden. Dan om te beginnen van de tydtlicke straffen, met welcke Godt in desen leven den Dronckaert aentast, die selve zijn menigherley: Want Godt straft menichmael de Dronckenschap, vande inwoonderen eens Lants, met

1. Aermoede.
2. Ghevanckenisse.
3. Ballinckschap.
4. Onversienden ende ongheluckighen Doot.

1. + De goedren der gene die hen tot droncke-drinc-

ken daeghelycks beneerstighen, en connen gheen langhen tydt bestaen, ende daerom sietmen ten langhen lesten, nae veel suypen, ende swelghen, dat een Dronckaert tot een Bedelaer wort, daerom de Poët seer aerdich seght: +

 
--- Quis enim te deficiente crumena
 
Et crescente gula manet exitus, aere paterno,
 
Ac rebus mersis in Ventrem, foenoris atque
 
Argenti gravis, & pecorum, agrorumque capacem?
 
Talibus à Dominis post cuncta novissimus exit
 
Annulus, & digito mendicat Pollio nudo.
 
Ey segt doch eens wat eynd' den Mensch treft metter daet,
 
In drinck-lust die geern leeft, en bedryft alle quaet,
 
Hoereert, boeleert, end' soeckt zyn playsieren alomme
 
Met lorssen, borgen snoot, ingaet wegen seer cromme?
 
Die mensch moet worden arm, en vallen in groot lyden,
 
Pyn, smert, met droefheyt volgt daer na al syn verblyden.

Tot desen propooste seght de Wijseman: + Wie gheerne in wellust leeft, die sal kommer lyden, ende wie Wijn, ende Olye lief heeft, die wort niet rycke. Want dat is de middel, daer door hy hem selven arm maeckt, jae inde uytterste ellende werpt: want, ghelyck Ecclesiasticus seght: + Weest geen brasser, ende en wennet u niet tot slampampen, op dat ghy niet een bedelaer en wordet. Dese aermoede, ende bedelerye moet de Dronckaerdt reeckenen hem te overcomen, ten opsiene van Godt, als een plaeghe die hy verdient heeft: want dewyle hy door zijn overdaet, hem der creatueren, ende schepselen Godts onwaerdich ghemaeckt heeft, soo ist dat Godt hem die om dier oorsaecken ontreckt, ende aller goederen onweerdich hout. Waer in Godt niet te wercke gaet als een Medecijn-meester doet, die den genen, die haer langhen tydt met veel spijse, ende dranck

overlaeden, ende de nature ghewelt aenghedaen hebben, de spijse onthout, ende voorschrijft een langhduyrich vasten, op dat de maeghe weder ten rechte ghebracht mocht worden, ende in naevolghende tyde, beter maete, ende maeticheydt tot behoudinghe van de lichamelicke gesontheyt gevolght werde, Maer Godt de Heere, wanneer hy den overdaedighen de goedren laet ontgaen, ende tot groote ellende, ende spaerbecken brenght, doet sulcks om den selven swaerlicken te straffen, hoewel dat naederhant wanneer door die straffe, eenighe ghebracht werden tot kennisse, ende berouw van haeren ondeughenden leven, Godt zijn ghenaede hen niet en ontseght, nochte en weyghert weder aen te nemen. Hoewel mach dan de Propheet Ioel tot desen segghen: + Waecket op ghy dronckene, ende weenet, ende huylet alle Wijn-suypers om den most, want hy is voor uwen monde wech ghenomen. Hy vermaentse haere ydele vreuchden te verlaeten om hen tot treuren te wenden, naedemael sy Godt hadden seer vertoorent met droncke-drincken, ende nu die straffe over hen bereydt was, dat sy tot d'uytterste jammer, ende kommer, droefheyt, ende ellende stonden te vervallen: ghelyck't oock hen inder daet also wedervaeren is, na Godts rechtveerdich oordeel. Hoe quaelick can dit de brootdronckene, ende wellustighe mensche bedencken terwyle hy de volheyt alles dincks heeft! Maer dat hy in de daeghen zijns goeden wellevens niet wil bedencken, dat leert hem Godt seer haest met zijner schande ende schaede, in de daghen zijner besoeckinghe ghevoelen.

2. Dat meer is, + ende voor grooter straffe oock te reeckenen is, God die Heere plaegt wel somtyts d'inwoonders eens Lants om haerer dronckenschap wil-

le, met het innemen van't lant, door wreede vyanden, + die den luyden plaeghen, ende ghevanghelyck wech voeren. De Propheet Hosea, + een harde Bode over Israel, wiens voeten niet en quaemen over de Bergen om vreede te vercondigen, maer den onderganck vande thien Stammen Israels, stelt de dronckenschap onder een van de sonden, daerom de Heere de Israeliten uyt het lant, het lieve lant liet overvoeren in Assyrien: want nae dat hy haere swelgerye, ende suyperye aengewesen hadde int vyfde veers, leyt de Propheet daer nae haere straffe voor ooghen int twaelfde veers, hoe sy naemelyck als een voghel onder den nette sullen gevanghen worden, + ende sullen verstootet worden, want sy van den Heere afvallich gheworden zyn. Vers. 14. Daeromme sullen haere Vorsten door het sweert vallen, haere dreyghen sal in Egyptenlandt te spotte worden. Vers. 1. Want de meeste met de minste zijn den Heere onghehoorsaem, ende dencken slechs om met Koorn, ende Wijne goede ciere te maken. Vers. 14. De Propheet Esaias, het grouwsaem omcomen vanden volcke Israels mede vermeldende (welck door de Assyriers, ende Chaldeen, ende daer naer door den Romeynen ten weghe ghebracht is) gheeft onder andere oorsaecken oock de dronckenschap daer van de schult, dewelcke hy van't elfste veers, ende volghens int breede beschryvende, seght daer nae, inde persone Gods, spreeckende: + Daerom sal myn volck moeten wech ghevoerdt worden onversiens, ende zyne heerlycke, sullen hongher lyden, ende zyn ghemeyn volck dorst lyden. Oock gesproocken hebbende, + van de ghene die helden waeren om Wijn te suypen, ende krijghers om met vollen te drincken, seght hy. + Daerom is oock den toorne des Heeren vergrimmet over zyn volck, ende streckt zyn hant

uyt over hen, ende slaetse, &c. Want hy sal een banier op werpen onder den Heydenen, + ende de selve herrewaerts locken van den eynde der aerden, &c. Dit was den last die de Propheet Esaias hadde, om uyt te spreken tegen een dronckachtich sondich volck. By den Propheet Daniel hebben wy de straffe, die God ghesonden heeft over den Coninck te Babel Belshazzar, met zijne Vorsten, ende Hovelinghen, dewelcke te saemen bancketerende, ende den Wijn gulsichlyck uyt groote kelcken, ende gouden vaeten insuypende, soo verweckte God de Meders, ende Persers over haer, + die in eener nacht haerlieder Stadt innamen, beroofdese van alle haeren goedren, ende namense ghevangelyck met hen. Insghelycks de Propheet Habacuc predickende, + hoe dat de Coninck Nebucad-Nezar om zijner hoverdye, ende roverye, oock swelgherye soude ghestraft worden, seght: dat de kelck inder rechter handt des Heeren hem sal ommevanghen, ende dat hy schandelycken spouwen sal, voor zyne heerlyckheyt, &c. Dewyle gheheele Coninckrycken ten roove haerer vyanden, om der sonde van dronckenschap geworden zijn, minder wonder isset dan, dat Landen, ende Steden beset, belegert, om dier oorsaecke ingenomen, ende verbrant zijn gheweest. Also wiert Troyen van den Griecken verovert, + want de wachters, ende borgers den wellusten toeghedaen zijnde, ende in plaetse van waecken, Vino somnoque sepulti, met Wijn, ende slaep bevanghen, lieten haere Stadt innemen. Seneca, wijtloopigh van dese ellenden, die door de dronckenschap voortspruyten, spreeckende, mach dan wel segghen: + Wat voor ellenden brenght de Dronckenschap mede? Door haer hebben stercke, ende strydtbaere volckeren haeren vyanden overghelevert gheweest: door haer hebben

steden, die langhe teghen den vyant beschut waeren, gheopent, ende inghenomen gheweest: door haer, zyn volcken ghetempt gheweest, dewelcke eens anders jock, ende heersschappye trotselick verwierpen. Insumma, de gene die inden crygh onwinnelyck zyn gheweest, de selve zyn door den Wijn overwonnen. Daer van stelt ons Iustinus een merckelick Exempel voor ooghen, in de Schyten, van de welcke hy seydt, + datse eer door den Wijn, als door de wapenen zijn overweldicht geweest. Insghelycx de Numantiers, hebben vele schoone victorien teghens de Romeynen ghehadt, ende sy dedense groote schaede aen, maer wat was d'oorsaecke daer van? Om dat de Romeynen voor Scipionis regieringe (dewelcke door zijn goede ordonnantien de wellusten uyt Rome wech nam) tot alle wellusten, ende dronckenschappen gheneycht waeren, so dat sy haere onderlaeghe als een ghesel van haerlieder overdadicheyt stellen ende reeckenen mochten. Hoe ist oock geschiet, + dat de Gotthen, ende andere Barbarische Natien soo lichtelycken Italien hebben inghenomen, de Stadt van Romen (ten tyde des Keysers Honorij) gheplundert, ende vele dier borgheren ghevangelyck met hen ghevoert hebben? Is daer van niet d'oorsacke geweest, om dat sy t'eenemael inde wellusten begraven laegen, ende niet anders en deden, dan met eeten, ende drincken, den buyck te dienen? Ist dat sy so verre niet hebben connen sien, levendigh doot ligghende in de wellusten, wy Christenen connen ghenoech verstaen, dat Godt om haeren boosen leven hen te huys besocht heeft, ende haeren vyanden ten roove heeft laten worden.

3. By desen straffen, + laet ons ten derden stellen de Ballinckschap, dat is verjaginghe uyt zijn lieve Va-

derlant. Wat isser soeter, ende lieffelicker dan't Vaederlant? De Heydense Poët Ovidius, uyt het zijne verdreven, en konde zijn liefde, ende gheneghentheyt tot het selfde noyt aflegghen, daerom hy seyde: +

 
Nescio qua natale solum dulcedine cunctos
 
Ducit, & immemores non sinit esse sui.
 
O Vaderlant, hoe zyt ghy so soet!
 
Niemant en can in cruys end' smerte,
 
(Hy sy, wie hy zy, sot, ofte vroet)
 
Die u can stellen uyt zyn herte.

De kindren Israels, in Babel ghevanghelyck ghehouden, bekenden mede dat sy de gedachtenisse haers Vaederlandts, + ende der Stadt Ierusalem nemmermeer uyt den sin konden stellen. Iae, seght de ghemeente, +

 
Doch so ick u Ierusalem ghepresen,
 
Verghete, so moet myn rechterhant wesen
 
Onwetende des harpenspels hier naer.
 
 
 
Myn tonghe cleeft aen mynen mont eenpaer
 
So ick u vergheet, end' my can verblyden
 
Anders dan in u welvaeren t'allen tyden.

Niet jeghenstaende dattet soo lieffelyck valt in zijn Vaderlant te leven, nochtans gheeftmen God de Heere dickmaels door de sonden des dronckenschaps, ende overdadicheden den oorsaecke, dat hy een bruysen der verwoestinghe over een lant laet comen, + dat het lant zijne inwoondren (als onweerde besitters van haere ruste) uytspouwet, dat sy ghenootsaeckt zijn in vreemde landen onder de bescherminge van andere Heeren woonplaetse te kiesen. Op dat ick d'oude Exemplen voor by gae, siet Gods oordeel, ende straffe over Vlaendren en Brabant, ende nu tegenwoordich over gansch Hoochduyschlant met den Pals, ende naeghelegene lantstreec-

ken, wort met des Heeren richt-snoer tot haeren grooten herten-leet, ende verdriet over hen uytghemeeten om der sonden wille, oock om der sonde van overdaet, wellusticheyt, ende groote dronckenschap? Dit hebben de Vroome Leeraers over vele jaeren te vooren ghepredickt in haere versaemelinghen,+ dat het gheschieden soude, maer men heeft op hare predickinghe geen acht willen slaen, ende daeromme is t'ongheluck ghecomen, datmen nu siet, + ende om't welck nu vele treuren, ende verslaeghen daer henen gaen. O Vlaenderlandt! ô Brabandt! in hoe grooten, schrickelicken afgront der swaricheden zijt ghylieden ghestort! V. L. goede daghen hebt ghylieden niet weten te ghebruycken. Ghylieden hebt Harpen, + Tamborynen, Pypen, ende Wijn, in uwen welleven alleenelyck ghesocht te gebruycken, ende en hebbet gheen acht ghenomen op des Heeren wercken. Daeromme heeft de Heere u ghegeven te drincken den beecker zyns toorns, + Ghy zijt verstoort, ende eenen spot allen volckeren geworden. Duc de Parma is als des Heeren toorns roede gheweest, + ende zyn hant den stock van Godes grimmicheyt, welcken God teghens V. Lieden ghesonden heeft, dat hy u lant berooft, ende uytgedeylt, ende vertreden heeft, gelyck dreck op der straeten, soo dat't meeste deel uwer inwoonderen, het lant hebben moeten verlaeten, ende als Abraham was een vreemdelinck in der Philisteen landt, + eenen langhen tydt alsoo gaen doolen in vreemde landen. Huyden ten daeghe so wy d'ooghen slaen op den landen, + ende streecken van gansch Hoochduytslandt, och! wat sullen wy daer mede nu ter tyt vernemen? dan dat den dach des gherichts des Heeren seer deerlyck mede (om der sonden wille) den inwoonderen aldaer overcomen is, + dat een hardt erbarmen moet, diet hoort verhaelen?

Haerlieder sonden zijn vele gheweest, en wie en weet niet, dat onder anderen de Dronckenschap boven allen mate onder dien volcke gedomineert heeft? Daeromme heeft die Heere haere goede ruste verandert in een bloedige crijch, om hen een Wijn-persse des bloets te laten treden. + Daermen te vooren in den Wijngaerthoven, ende onder haeren Vyghe-bomen, 'tghesanck der vrolycken hoorde, ende vreede, vreede riep in den Lande, daer hoortmen niet dan't geklanck der trompetten, ende wapenen. Men hoorter sweepen klappen, ende raderen bolderen, de peerden schreyen, ende de wagenen rollen, + Ruyters trecken derwaerts op met blinckende sweerden, ende met glinsterende spiessen, daer ligghen vele verslaeghene, ende groote hopen lichamen, dat der selver gheen ghetal en is, ende men over haere lichaemen vallen moet. De Libanon van Noorden staet schandelick verhouwen, als Saron van't Oosten is ghelyck een slecht veldt, + als Basan van't Westen, ende Carmel van't Zuyden rontom Ierusalem woest staen. Alsoo datter een groot verloop van Menschen Edele, ende Onedele gespeurt wert. Die in groote Casteelen haer onthouden hebben, ende pleeghen met vele knechten ghedient te wesen, die moeten hen nu in cleyne tenten, ende wooninghen gheneren, ende haer selven dienen, daer sy onder den vreemden, in vreemde landen zijn geseten. Die zijn eyghen acker met zijn eygen ossen pleeght te ploeghen, die moet nu dienstbaer zijn by andere in onbekende plaetsen. Vraegt ghy waerom de Heere God sulcx aen desen Volcke (die nae zijnen Naeme genoemt waeren) ghedaen heeft? Ick antwoorde dattet gheschiet is, om haerer groeve en schrickelicke dronckenschaps wille, tot een Exempel van allen anderen Natien.

4. Daer en boven soo ist, + dat God Almachtich de Dronckaerts straft met eenen ongheluckigen haestighen doot, door welcke sy verrast, in hare sonden dickmaels deerlyck smooren, ende comen te slapen den eeuwighen slaep, + van welcken sy nemmermeer opwaecken sullen. Waer toe alle creaturen, als Scherprichters, ende uytvoerders zijner rechtveerdige oordeelen, Gode ten dienste staen. De welcke met vreuchden doen des Heeren bevel, + ende zyn bereydt waer hy haerer toebehoeft op aerden, ende wanneer de uyre van straffe compt, soo en laeten sy niet af. Siet dit int dooden van den dronckaert, want tot dien eynde weet God rechtveerdichlyck te ghebruycken,

Den dienst

1. Der Menschen.
2. Des Duyvels.
3. Des vyers.
4. Des Waters.
5. Des Donders.

1. Ick segge dat God, + tot straffe des Dronckaerts den dienst niet alleenelyck der Menschen, jae maer der quaeder menschen ghebruyckt, sonder nochtans oorsaecke haers quaets, ofte sonde te wesen: want ghelyck Augustinus seght: + Deus utitur & malis, tanquam sumnie bonus: Godt ghebruyckt de quaden, als eene die volcomentlyck goedt is. Boetius de Philosophus segt: + Sola est divina vis, cui mala quoque bona sunt, cum eis competenter utendo, alicuius boni elicit effectum. Quo fit, ut quae in terris abundare creduntur si disponentem providentiam spectes, nihil usquam mali esse perpendas. Het is alleen de Godlycke kracht, den welcken oock quaede dinghen goet zyn, als die't selve behoorlyck ghebruyckende, eenich goet gevolch daer uyt treckt. Daer uyt kompt dat ghy sult ver-

staen morghens yet quaedts te wesen, wanneer ghy aenmerckt dat de voorsienicheydt bestiert alle dinghen, waer af men waent dat d'aerde is overvloyende. Aldus dan heeft God wel gedaen, doen hy Ella den Coninck van Israel heeft laeten dootslaen door de hant Simei, + daer hy droncke lagh in den huyse Arza, des Voochts te Thirza. Aldus is zijn rechtveerdicheyt gebleecken, doen hy teghens Belshazzar der Caldeen Coninck een schrickelicke vonnisse des haestighen doodts, door een uytgaende hant heeft laeten schryven aen den wandt, + van den Conincklicken sale, + daer de Coninck met zyne gheweldighen, ende hooft-lieden hem vol soop. Het schrift was aldus luydende: + Mene Mene, Tekel, Vpharsim. Mene, dat is, God heeft uwe Coninckrycke getelt, ende geeyndet. Tekel dat is, men heeft u op eener waeghe gheweghen, ende te licht ghevonden, Peres, dat is, uwe Coninckrycke is ghedeylt, ende den Meden, ende Persen ghegeven. Ende in den selfden nacht doe Daniel dese uytlegginghe voor den Coninck gedaen hadde, + wert der Chaldeen Coninck Belsazar gedoodet, ende starf in zijne dronckenschap. Insgelycx raeckt Ammon tot een ongheluckigen doot, ter tydt als hy vanden Wijn vol was: want Absolon na zijns broeders Ammons leven staende, neemt den tydt waer, ende doe hy sach dat Ammon van de Wijn vrolyck was, liedt hem van zijnen Iongheren dooden. + T'selfde is Holoferno geschiet, de welcke liggende inden slaep smoort droncke, wort door eene ghevangene Vrouwe, + die als zijn slaeve was, 't hooft afghehouwen. Alsoo mede doe Simon, + ende zyne Sonen vrolijck waeren, ende wel gedroncken hadden, maeckte hem Ptolomeus op met zynen knechten, ende namen hare wapenen, ende vielen tot Simon in, daer sy saten, ende sloeghen hem met t'samen

zynen twee sonen, ende knechten doot. Wy hebben oock exemplen onder de Heydensche gheschiedenissen. De Keyser Commodus, een roeckeloos, onghebonden Dronckaerdt, nae dat hy langhen tydt zijn wellusten gedient hadde, wort ten laetsten van zijne Concubine Marcia (nae datse hem eerst vergheven hadde) daer hy sat drinckende, ende balghende, verworcht met een serviette. De Coninck der Lombarden Alboinios versmoort droncke zijnde, wort door den Pol van zijne eyghen Vrouwe verworght, ende deerlyck omghebracht. Zeno Isauricus, wiert van zijn eyghen huysvrouwe Ariadne, in zijn dronckenschap, levendich begraven. De Keyser Claudius doen hy droncke was, wort met fenijn vergheven. Vitellius overmidts den overvloet des Wijns, die hy hadde inghenomen, niet konnende hem verweeren, wort met sweerden in stucken ghekapt. God ghebruyckt oock den dienst van goede menschen, naemelyck der Overicheyt tot straffe vande Dronckaerts also wy lesen, Deut. 21.20. So yemant een Soon heeft, dat een swelgher, ende Dronckaert is, so sult ghy hem tot d'outste der Stadt brenghen, sy sullen hem steeninghen alle de lieden der selver Stadt, dat hy sterve. Wie soude alle d'exemplen connen verhaelen, der ghene, die door de dronckenschap God heeft laten comen tot dusdaenighe ongheluckighe, ende onsalige uytganghen uyt desen tydtlicken leven! Want also sy van hier ghescheyden zijn, so sullen sy ten jonghsten daeghe gheoordeelt worden, die onboetveerdich, ende dronckene ghestorven zijn, sy sullen oock alsdan met den onboetveerdighen, ende den Dronckaerdts, gheoordeelt, ende ghestraft worden. De mensche mach dan wel toesien, waecken, nuchteren zijn, ende bidden, op dat hy syn herte ter geeniger tydt, + met droncken-

schap, ofte gulsicheyt beswaert worde, ende de haestighe doot niet als een valstrick hem en overvalle.

2. Ten anderen laet Godt oock wel toe den quaeden Geesten, + den Dronckaerts ende wellustighen aen 'tleven te beschaedighen: Want wilt ghy weten over welcke de Duyvel macht heeft? + De Engel Raphael salt u segghen: naemelycken, over den ghenen die daer God verachten, ende die ontuchtichlyck leven, als onder anderen doen de Dronckaerts. + Dit leert ons de droevighen uytganck der kindren Iobs. Dese terwylen sy in hun welleven Wijn droncken, is de Duyvel ghecomen, die't huys daer sy saten met een stercken wint omgeworpen heeft, en zijn alle te gelycke onder't huys doot ghebleven. O ghy Dronckaerts bemerckt dit, of meynt ghylieden dat dese kinderen Iobs sondaers gheweest zijn, boven alle de andere menschen, om dat sy also storven? Ick segghe u lieden Neen. + Maer indien ghylieden u niet en betert, so sult ghy alle desgelycx vergaen.

3. Selfs 'tvyer des Hemels staet bereyt (alst Godt belieft) ter wraecke van den Dronckaerts. + Ghelyck 't vyer des Hemels bereyt was, uyt te varen teghens den knechten des Conincks Achazia, welcke quamen om den Propheet Eliam te vanghen, ende verteerdese d'een met den anderen, + Even alsoo is't vyer des Hemels een dienaer Godts teghens den Dronckaerdts. T'welcke gebleecken is ten tyde Loths, doe hy ginck uyt Sodoma. Want doe de schrickelicke sonden van die van Sodoma, ende Gomorra tot voor den Throon Godts opclommen, + ende haerer dronckenschap veel end' grouwelyck was, worde des Heeren toorn ontsteecken, ende zijn rechtveerdige oordeelen, ende wraecke verweckt, liedt de Heere swevel, + ende vyer reghenen van

den Hemel op Sodoma, ende Gomorra, ende keerde de Steden omme, de gantsche Landtstreecke, ende alle inwoonders der Steden, ende wat op den lande ghewassen was, ende dat, tot een eeuwich, ende gedenckweerdich exempel der gantscher Wereldt, dat is, (als Petrus spreeckt) + der ghener, die naemaels souden Godlooslyck leven.

4. Ofte Godt straft de Dronckaerts door't water, + Ghelyck de Heere den Godtloosen Pharao om zijnder verhartheyt, ende Godtloosheydt, met welcke hy den Godt Israels verwierp, + ende niet en wilde voor hem vreesen, met de wateren des rooden Meers heeft laten omcomen, Soo ist dat Godt die wateren des Hemels, ende der Zee belast heeft op te trecken ter wraecke, ende ten verderve van de eerste Godloose wellustighe Werelt ten tyden Noë, want de menschen ter selver tydt den waeren Godsdienst verachtende, ende hen t'eenemael tot eeten, ende drincken schickende, + so liet God reghenen op aerden 40. daghen, ende 40. nachten, ende verdelghde vanden aertbodem alles wat wesen hadde. Van dese tyden Noë de Heere Christus spreeckende, seght: + In de daeghen Noë, sy aten, sy droncken, sy trouden, sy gaeven ten houwelyck, tot dien dach, dat Noë in de Arcke gingh, ende de water-vloedt quam, ende verderfse alle.

5. Ten lesten staen oock ter wraecke, + ende straffe vande Dronckaerts bereyt, de donder, ende blixem des Hemels. Met dese zijne creaturen is Godt ghetrocken teghens den Philisteen, doe sy quamen om te stryden tegen Israel: doch de Heere liet eenen grooten donder donderen, + over de Philisteen des selven daeghs, ende verschricktese, dat sy voor Israel gheslagen werden. Met de selve wil hy oock uyttrecken teghens den wellusti-

ghen die als de domme vee haerer begheerlyckheden des vleeschs dienen. Een ghedenckweerdich exempel daer van verhaelt Guielmus Parkinsus, schryvende aldus: + Hier van hebben wy ghehadt, niet verre van hier, een vreesselyck exempel. Een zynde met zyn gheselle drinckende, in een huys, op den dach des Heeren, doe hy nu ghereet stondt van daer te vertrecken, was daer groote blixem, ende donder: Waer op zyn metgeselle hem badt te willen vertoeven, maer de mensche geckende ende deunende met den donder, seyde (soo't gheruchte was) dat het niet anders en was dan een boevissche cuyper, die op zynen tonnen clopte, daer quaeme wat wilde, hy wilde gaen, ende ginck zyner vaert, maer eer hy quam een halve myle van 't huys, de selve handt des Heeren die hy te vooren, in zijn dronckenschap bespot hadde, sloech hem in eenen donderslach omtrent den gort-riem, dat hy stockedoot ter aerden neder viel. Welck exempel weerdich is onthouden te worden, om ons in ghedachtenisse te brenghen den swaeren toorn Godts teghens die, die niet alleenelyck zijne oordeelen bespotten, maer die met droncke-drincken hen verloopen.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

INdien wy dan door onse onmaeticheydt den toorn Gods, + so seer onder ons verwecken, ende God occasie gheven met so veel verscheyden straffen ons te verderven, en behoorde ons dat niet wel te beweghen om de soberheyt, ende maeticheydt te lieven? O ghy inwoonders van Hollandt spieghelt u in den voorgaende exempel, ende vreest u voor Gods strenghe oordeelen, op dat de dronckenschap die onder u seer inswanck gaet, gheweert worde. O beklaeghelycke Christen-

heyt die onder ons ghevonden wort! hoe veel geven hen voor Christenen uyt, ende en wandelen niet weerdich den Euanghelio Christi. Philip. 1.27. Noch oock vveerdelyck Gode, die haer gheroepen heeft tot zyn Coninckrycke, ende heerlyckheyt. 1.Thess. 2.12. Hoe vele willender ghereformeerde ghenaempt zijn, ende leven als ghedeformeerde, wilde Wout-Esels, die Godts Woort, ende den waren Godsdienst in cleener jae geener weerde houdende, daghelycx meer, ende meer vervallen in allerley onghebondenheydt, ende roeckeloosheyt des levens. God gaeve dat wy d'ooge eenmael keerden op den Landen van Hooch-duytschlandt, by welcke wy nae by ghestelt zijn, ende aen welcke wy grenssen, om te aenschouwen aldaer't verdriet, ende ongheluck, dat d'inwoonders ghetreft heeft, om der sonden wille, oock om de misdaedt der satheydt des broodts, ende des Wijns! want soo wy door sulcks ons niet laeten beweghen om beter te leven, ende onse groove fauten van droncke-drincken te beteren, wy hebben niet anders te verwachten, of die Heere sal ons oock in onser Vyanden handen overgheven, ende laeten door het sweerdt vallen. + Soo dat onse vaste Steden alsdan zijn sullen als een Vygheboom met rype Vyghen, + dewelcke, wanneer mense schut, den ghenen inden mont vallen, diese eten wil. Onse schat-kameren wesen sullen, als een Corf met ryp fruydt daer elck een de hant in steeckt, + welckers eynde is ghekomen, ende met de welcke de Heere niet meer over en wil. Wy en moghen ons niet verlaten op onse Soldaten, ofte Veltoversten die teghen desen souden moghen uytghesonden worden: want wanneer de Heere een volck om der sonden castijden wil, ter tydt haerer huys-soeckinge is alle macht niet meer dan een riet, ende hare man-

schap niet meer dan als een nest veler onreyner, + ende hatelycker Voghelen, welcke ghevonden zynde, inden neste worden lichtelyck omghebracht, sonder dat yemant een veder daer voor verroere, ofte de beck daer teghens opsperre. Ende alwaert soo niet, dat Godt door onsen vyanden ons dreve uyt den lande, hy can de elementen vyer, water, donder, blixem, ende winden, jae den Duyvelen gebieden om tegens ons te strijden. Ghelyck noch heeft tot zijnen dienste, tegens den grouwelicken sondaeren alle zijne andere creatueren: Leeuwen 1. Reg. 20. Slanghen Num. 21.6. Beeren 2.Reg. 2.24. Want Godt alle dese creaturen gheschapen heeft ter wraecke om den Godtloosen te verderven, Eccl. 39.35. Daerom de Heere seyt. Ist dat ghy roeckelooselick met my omgaet, ende my niet hooren en wilt, soo wil ick die noch sevenmael meer maecken op u lieden te slaen om uwer sonden wille, + Ende wil wilde dieren u lieden senden, die sullen uwe kindren verslinden, ende uwe vee verderven, ende uwer vveynich maecken, ende uvve straeten sullen vvoest vvorden. Om al dese straffen te ontgaen, soo laet ons afstant doen van dronckenschap, ende andere sonden, laet ons onse wandelinge eerlyck houden op dat yeghelick onse goede wercken aenmerckende, + Godt prijsen moghen in den dach der besoeckinghe: Want dit is het eeuwich eynde waerom God ons uyt de macht der duysternisse verlost, + ende in't rycke zyns Soons overghebracht heeft, naemelyck, op dat vvy heylich, onstraffelick, ende onschuldich zynde voor hem niet alleen met den monde souden verkondighen, maer oock metter daedt verthoonen de deuchden des ghenen, + die ons uyt de duysternisse gheroepen heeft tot zynen vvonderlycken lichte. Wy worden Gereformeerde Christenen ghenaempt, wy gheven ons daer vooren uyt,

laet ons dan gheen beestelyck maer een Christelyck leven voeren in alle soberheyt, ende maeticheyt, op dat wy met waerheyt, de spruyte der plantinghe Gods, + ende het vverck zyner handen tot zynen pryse, mogen geseyt worden. Eenighe van ons zijn in desen landen gheseten als vreemdelingen, nochtans gehuyst, ghehooft, ende voorsien met tydtlicke goedren, ende goede ruste, maer denckt vryelijck, dese weldaeden en heeft Godt ons niet ghegheven om als ondanckbaere achter uyt te slaen, ende na onsen wille inde vryheyt des vleeschs te leven, maer op dat wy uyt onse ruste meer oorsaecx souden trecken om God te dienen, ende onse voorgaende misganghen beterende alle dinck aen te wenden ter eeren Godes, ende tot stichtinghe onses Naestens nae 't exempel Abrahams die doen hy ruympte, ende ruste hadde ghekreghen om te woonen onder't ghebiet vanden Coninck Abimelech, soo en begaf hy hem niet tot een dertel, sondich leven maer daer staet, + dat Abraham vvas een vreemdelinck in der Philisteen landt eenen langhen tyt, ende plantede boomen te Bersaba, ende predickte van den Naem des Heeren des eeuvvigen Gods. Hy was dan een voort-planter der Godsalicheyt, ende heeft in dien Lande sonder twyffel vele Heydenen tot de kennisse des levendighen Gods ghebracht, ende ghewonnen door zijn Godvruchtich exempel. Soo laet ons als vreemdelinghen in Hollandt mede doen. Want soo doende, sullen wy alle segheninghe van den Heere te verwachten hebben, ende sullen in desen lande vast, ende seecker konnen woonen. Maer so wy hier nae niet willen hooren nochte na dese lesse doen, verwacht des Heeren straffe, ende dat de Heere onse Oorlooghe noch swaerder over ons sal laeten worden, + ende dat zyne pylen met ons bloet droncken ghmaeckt sullen vvor-

den, zyn svveert vleesch sal laeten eeten, om der ongheschickten leven dat de gemeene man voert. T'welck God Almachtich door zijn ghenaede, ende barmherticheyt van ons wende, Amen.


Vorige Volgende