Logo DBNL
Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven (1623)

Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven

(1623)–Daniel Souterius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De tweeentwintichste Predicatie.
De dronckenschap veroorsaeckt vele straffen, ende plaeghen, welcke aenbrenghen tydtlick, ende eeuwich verderf.

D'Apostel Iacobus seght. + So wie de gheheele Wet gehouden heeft, ende in een dinck mistreet, die is in allen schuldich. Is hy schuldich aen alle Godts Gheboden, die een der gheboden overtreedt, hoe veel meer N. dan, is een Dronckaert te beschuldighen, ende te houden voor een verbreecker van Godts gheheele Wet, als die niet in een, maer in allen den gheboden Godts, een overtreeder bevonden wort? Dit selve hebben wy dus verre door des Heeren ghenaede bewesen. Nu laet ons comen tot de straffen: Want ghelyck den slachweerdigen Ionghelinck naevolght des Meesters roede, ende

voor den quaet-doenders bereyt is, des Magistraets sweert ende straffe, also is desen grooten sondaren (die met volle koppen den wijn, oft bier swelghen) bereyt den kop van Gods toorn, ende allerley sware plagen sullen hen treffen. So datmen tot hen wel mach segghen: + Waket op ghy [dronckene] ende vveenet, ende huyllet: want u lacchen moet noch in treuricheyt veranderen. Ghelyck doch het ketelen onder d'oxelen eenen lach verweckt, maer die noch lieflyck noch ghesont is, maer quellyck, ende schaedelijck, alsoo zijn de wellusten des Dronckaerdts, die hy door quaede begheerten beweeght zijnde, neempt in het drincken: sy mogen hem eenich lacchen, ofte eenige blijtschap verwecken, doch het lacchen sal in truericheydt, ende de blydtschap in droefheydt veranderen. Want sy sullen eeten van de vruchten haers vveeghs, + ende van haere raede sadt vvorden. Dat den onbesinneden lustet, + dat dootse ende der roeckeloosen geluck brengtse omme, Waerom? Want der Dronckaeren weghen, + zyn weghen ter Hellen, daermen onderwaerts vaert in des doots camer.

Op dat dit naecktelyck blycke, so sullen wy de straffen, daer mede de dronckaerts ghestraft worden, hier int corte voorstellen.

1. Daer zyn verscheyden straffen, de welcke Wereltsche Overicheden gheordonneert hebben, tot wechneminghe des dronckenschaps.
2. Daer zyn ten anderen straffen, die Godt (nae zyn rechtveerdich Oordeel) heeft laeten comen over den Dronckaeren, ende de selve zyn 1. ofte tydtlycke 2. ofte eeuwighe, treffende Lichaem, ende Ziele.

Dewyle het met den Dronckaerdt aldus staet, wat konnen wy anders seggen, dan't gunt Iacobus segt. + Welaen nu ghy rycke, (ofte ghy Dronckaerdts) weent, ende huylet over uwe ellendicheden, die u overcomen sullen, Siet ghy hebt leckerlyck gheleeft op der aerden, ende wellusten ghehadt, ghy hebt uwe herten ghevoet, als in eenen feestdaghe, Maer wat batet, ghy sult daerom voor't gherechte Gods gevoert, ende vanden Heere ghestraft worden.

Laeten dit nu met ons noteeren de nuchteren, op dat sy den Dronckaeren daermede vermanen. Laeten dit noteeren de Dronckaerts, op dat sy schricken mogen. Laten dit noteren de Wyven om binnens huyse haer Mannen, die inden dranck haer verloopen, hier mede te waerschouwen: Want datmen hen dient stadichlyck te predicken, ende voor oogen te houden, sullen wy nu gaen segghen.

I. Verscheyden straffen, welcke van Wereltsche Overicheden, tot wechneminge vande dronckenschap, gheordonneert, ende ghemaeckt zyn.

HEt en sal met den Dronckaerts niet aflopen, + ghelyck eenighe haer meestentydt inbeelden, ende haerselven bedrieghende, dorven uytwerpen, segghende: De Dronckaert heeft straffe genoech, wanneer hy des anderen daeghs nuchteren gheworden zynde, met heftighe pyne des hoofts ghequelt, ende ghetormenteert wert, al of hy op een pynebanck lage. Neen voorwaer, en laet u niet verleyden daer is wat anders ende veel wat swaerders voor hem bereyt, by aldien hy hem by tydts niet en bekeert. Iae laet ons selfs

tot den Heydenen gaen, die sullent ons wel leeren, wat voor straffen dese onmaetighe, gulsighe buyck-dienders, ofte keel-besorgers door haer beestich, ende swijnich leven verdienen. Want sy hebben teghens den ghenen die in dronckenschap hen souden comen, onder hen te verlopen wetten ghemaeckt, ende straff-weerdich gheoordeelt, van welcke ick maer weynighe sal verhaelen, om eenmael ten eynde van dese materie te comen. Sy hadden

1. Straffen, die't lichaem aenginghen.
2. Straffen, die d'ampten treften.
3. Straffen, die de wysheyt ten spot setteden.
4. Straffen die de borgherlicke trouwe ofte gheloove verminderden.
5. Straffen, die't leven benaemen.

1. Tot bewijs van t'eerste, + ghetuyghen verscheyden Schryvers onder den Heydenen dat Pittacus Mitylenaeus de Dronckaerdts liet straffen, + ende beneffens haerlieder dronckenschap, wanneer sy yet wes misdeden, dan liedt hyse met een dobbele straffe straffen, op dat sy door vreese der straffen, hen te beter van den Wijn onthouden souden. In desen deele overtreft hy vele Christenen: want huyden ten daghe laet yemant so beestich leven voeren, in dronckenschap, ende brasserye, als hy selfs wil, daer en is voor hem gheen straffe, men siet nae hem niet eens om: want droncke-drincken is so ghemeen by den grooten, ende cleynen, dattet voor geen sonde meer gereeckent en wort. Iae compt het soo, dat de Dronckaerdt in zijn dronckenschap yemant op't lijf loopt, yemant met scheldtwoorden schandaliseert, ofte met den messe yemandt

aende ghesontheyt krenckt, dat wort in de beste vouwe gheslaeghen, men soeckt zijn daet te verschoonen ten besten men can, men seght lieve, weest te vreeden, de goede man was droncke, eylacen! hy en wiste niet wat hy dede, ghy moetet hem vergheven, ende 't onghelyck dat hy u ghedaen heeft met hem eens afdrincken. Dit zijn de gheblomde redenen (der welcke de Christenen hun behoorden te schaemen) diemen ghebruyckt tot verschoninghe vanden misdaedigher, die nae zijn verdienste behoorde ghestraft te worden. Die voorghemelde Pittacus heeft voorwaer't stuck al beter verstaen, oordeelende dat so groote ongheregeltheyt niet beter uyt zijn volck (tot beste vande Republijcke ende ghemeene saecke) konde gheweert worden dan door swaere straffen, als meer andere Wetgevers (die ick wil voor by gaen, om cortheydts wille) ghedaen hebben.

2. Daer zijn ten anderen straffen onder den Heydenen gheweest, + die d'ampten betreffen, Want wanneer de personen, die in eenighe ampten om te regheeren ghestelt waeren, haer selven quaemen te ontgaen, ende te verlopen in dronckenschap, alsdan settenden sy de selve af, benemende alle bedieninghen van digniteten, ende oordeelende onbequaem om anderen te regheeren die haerselven niet conden regheeren. Marcus Antonius Triumvir is door overdadicheydt van drincken door den Keyser Octavianum van zijn staedt berooft. Die van Athenen (volghens de Wet van Solon) verfoyden de dronckenschap inden Raetspersonen so seere, + dat sy niet alleenelyck die selfde uyt hare ampten wierpen, maer selfs doen haerlieder Prince ten eenighen tyde droncke te zijn, bevonden wiert, so hielden sy hem niet alleenelyck weerdich, datmen hem met

afsetten soude van zijn staet beroven, maer't was gheoorlooft hem doodende sulcks te weghe te brenghen. Die Samniten hadden haere tuch-Meesters die rontom in haere steden omgaende, daeghelycks neerstichlyck acht sloeghen op yder mans wandel, ende handel, ende wanneer yemant droncke bevonden wiert, straften sy hem nae verdienst. + Iae selfs wanneer een persoon van staete in eenich ampt ofte publijcke bedieninghe ghestelt droncke bevonden wiert, den selven casseerden sy, ende ontampten, niet weerdich houdende over anderen eenich ghebiedt te hebben, welcken sy saeghen dat hy zijn onghereghelde lusten niet beter ghebieden, ende inden toom houden en conde. Vanden Heydenen, laet ons comen tot den Christenen want daer zijnder eenighe gheweest die met cassatie van officie selfs haere Koninghen ghestraft hebben. Paulus Emelius verhaeldt in zijn Iaer-boecken van Vranckerycke, + dat, d'oorsaecke waerom dat sommige van de Coninghen van Vranckrycke insonderheydt int gheslachte der Merolleni, door haere Ondersaeten zijn van haere Rijcke berooft geworden, zy gheweest datse droncke-droncken, ende om te beter daeghen te hebben, ende haere wellusten nae wensch te moghen ghebruycken, hen met gheene ghemeyne saecken en wilden becommeren, maer alles haren dienaeren, ende officiers bevolen. Want soo haest als haere onderdaenen, oft huysghenoten teghen hen opstonden: oft dat eenighe vreemde Potentaten hen quamen d'oorloghe aendoen: oft dat eenighe andere ghewichtighe saecken hen voorvielen, so warense terstont soo verbaest, ende vonden hen so raedeloos, + dat in sulcke vallen hen gheene so slimme condicie en conde aengheboden werden, diese niet terstont aen en namen, eensdeels om dat-

se niet en wilden naegheven van haere wellusten, ende ghewoonlycke dronckene maeniere van leven, andersdeels oock, datse so luttel in saecken van Staete gheoeffent waeren, datse, so haest als de allergheringhste swaericheydt hen overquam, niet en wisten waer sy 't vercken beginnen souden.

Wenceslaus des Keysers Caroli IIII Sone, doen hy Keyser ghecroont is, Anno 1379. so is hy so gantschelick tot dronckenschap begheven gheweest, dat hy selden nuchteren was: + De Cuer-vorsten hebben hem dickwils ghebeden ende vermaent, de dronckenschap te verlaeten, ende acht te nemen op de regieringhe des Rijcks, maer het is al te vergeefs gheweest, so dat sy hem ten laetsten hebben afghesedt, ende sy hebben in zijn plaetse verkoren Rupertum, de Palsgrave by den Rijn. + Wenceslaus in zijn dronckenschap voortvaerende is ten lesten te Praeghe ghestorven, aen een Apoplexie ofte beroeringhe, Anno 1419. den 16. Augusti out zijnde 57. jaeren.

3. Ten derden, + onder de straffen der Dronckaeren machmen oock reeckenen den spot aller menschen, die sy onderworpen zijn. De Mensche is tot een redelicke creatuere van God de Heere geschapen, ende met wijsheyt begaeft, daer mede hy 'tbeelt Gods zijns Scheppers meest uytdruckt, + maer hoe grouwelick dat beelt onteert, zijn wijsheyt ten spotte gheset wordt door de dronckenschap, blyckt door verscheyden Exemplen. Noë, + die als een wederoprichter, ende een tweede Vader des menschelicken gheslachts geweest is, ende die in eene soo groote, ende alghemeyne verdorventheydt ghelyck die van zijnen tydt gheweest is, was bestendich ghebleven inden gheloove, inde vreese, ende ghehoorsaemheyt der gheboden Godts. Maer nae den

Sunt-vloet droncken gheworden zijnde, ende also zijn ampt, ende Vaderlycke weerdicheydt vergheten hebbende, is hy dan van een zijnder kinderen niet veracht ende bespot gheworden? Sijn eyghen Sone Cham, siende dat hy aen zijne schaemelheydt naeckt lach, bespottede zijn Vaeder daer over. + Dese straffe, door welcke Noë ten hoon, ende spot ghestelt wiert, moeste hy van weghen zijner faute eenmael door den Wijn begaen, draeghen. Och! off noch huydendaeghs niet eenighe droncke Vaders, haeren kinderen desen steen van aenstoots inden wech en laeghen! daer door sy comen te vervallen inde sonde van spotterye, daermede sy haere droncke Vaders houden als of sy sotten waeren, ende wanneersyse sien met stercken dranck so schandelyck opghevoldt, dat sy nauwelycks halve woorden konnen spreecken, nochte met haeren voeten recht gaen, dan wysen syse nae met vingeren, ende belacchen haerlieder Vaeders schande. Insghelycks doen wel die knechten, ende maeghden vanden huyse, dewelcke haere Meesters alsdan beschimpen, ende naguycghen, + alsmen den sotten op den marten doet, die met een croone van stroy gevlechtet daer henen gaen. T'is quaelick ghedaen vanden dienst-knechten, ende kinderen, doch nietemin een verdiende straffe isset nae Gods rechtveerdich Oordeel overcomende, dat hy in verachtinghe compt by de ghene, die boven alle andere aldermeest verbonden zijn hem te eeren, ende te achten. Aldus wiert mede Nabal van zijn eyghen huysvrouwe Abigael veracht, om zijner dronckenschap wille. Want doe hy droncke zijnde, den David spijtige antwoorde hadde toelaeten comen, so sprack zijn Wijf tot David: + Myn Heere, en sette zyn herte niet teghen desen Nabal, den heyloosen Man: want hy is dwaes, als

zynen Naeme heet, ende dwaesheydt is by hem. Dit wort ghesproocken van een goede deughtsaeme vrouwe, doe sy een apologie, ende verontschuldinghe dede voor haeren man voor Davidt, maer wat soude een quaede toornighe Vrouwe ghesproocken hebben, die niet anders en soeckt dan haers mans dronckenschap ende vuylle ghebreecken by allen menschen ruchtbaer te maken, ende over al te verbreyden tot zijnder schande? Indien de dwaesheyt was't minste quaet in hare ooghen, ende't beste cyraetsel dat sy conde bybrenghen om Nabals haers mans onbeleeftheyt teghens David te bedecken, denckt dan, of sy als een verstandighe Vrouwe niet wel conde bevroen ende afnemen, datter noch grouwer fauten, ende meerder beesticheyt, ende Godtloosheydt onder de dronckenschap conde schulen, Om aller welcker fauten de Dronckaert niet anders en verdiende dan een spot, ende verachtinghe aller eerlicke menschen ghehouden te worden. Ende dat, volghens het Wee, daermede Godt den Dronckaert de straffe van schande toeseyt: Wee u, spreeckt God by den Propheet Habacuc, + men sal u oock versaedighen met schande voor eere: so suypt ghy nu oock, dat ghy tuymelet: want de kelck in de rechterhandt des Heeren sal u ommevanghen, ende moet schandelyck spouwen voor uwe heerlyckheyt. T'is wel nu so, datmen op dese straffe weynich past: want vele menschen stellen haere eere, in haerlieder schande, Daer nochtans dit als een straffe moet gehouden worden: want 1. God dat tot een straffe reeckent, also wy ghehoort hebben. 2. De eerlycke menschen houdent oock voor een bedroefde jammerlicke saecke, wanneer een Christen het alsoo maeckt dat hy, die andersins by allen soude gheeert worden, door den dronck by allen bespot wordt,

ghevende door zijn dronckenschap oorsaecke selfs den kinderkens om van hen veracht, ende verfoeyt te worden. 3. Ende, dat noch het aldermeeste is, nae dese schande, volght dickmaels des Heeren eeuwighen vloeck: want ghelyck nae den spot Chams, de schrickelicken vloeck Noë daer op ghevolght is, die over hem, ende naecomelinghen reyckte, alsoo nae de straffe van schande, ende oneere, laet Godt dickmael zijn vloeck volgen, tot uytroyinghe van den onbekeerlicken Dronckaert.

4. Ten vierden de Dronckaerdts werden by eenighe volckeren ghestraft met waentrouwicheyt, + weygherende eenighe trouwe, ofte geloove den woorden, ende ghetuyghenissen der waerheyt, by hen ghedeposeert, toe te schryven. T'welck voorwaer gheen cleyne straffe en is, datmen nerghens in Rechte toeghelaten, ofte tot certificeeringhe van eenighe saecke gheadmitteert en mach werden. De Spaeingaerden worden ghehouden groote haeters vande dronckenschap: + men schrijft dat sy dese peyne ghestelt hebben, op den genen die daeghelycx in droncke-drincken haer werck maecken: Ne testimony dictio ei permittatur, qui vitio Ebrietatis obnoxius est. Des Dronckaerts ghetuyghenisse int gherichte sal niet valedeeren. T'welckmen voor een groot brandt-merck der infamie moet reeckenen, doch 't welck sy wel verdienen: Want ten rechte machmen presupponeeren, ende voor seecker houden dat die persoon sonder trouwe, ende waerheyt is, dewelcke zijn wijsheydt verdrinckt, zijn woort onder't drincken so dickwils met leughenen vermenght, ende de waerheydt met loosen handel soo onversaeft derf verdrucken, daer hy sit by zijn Droncke-broers: volghens dien int geven van eenighe ghetuyghenisse

niet moet ghehoort, ofte geacht worden, niet meer dan of daer een wint blaest.

5. Ten lesten zijnder oock gheweest die de Dronckaerts metter doot straften. + De Indiaenen en droncken gheenen Wijn, dan alleen in haeren Godsdienst, ende hadden een sulcken Wet, dat, so wat vrouwe, een droncken Coninck ombracht, sy dese gifte daer voor bequam, dat sy met den succederenden Coninck ghetrouwt werde. De Atheniensen, + doodeden oock de Prince, ter wat tyde, ofte stonde sy hem bevonden droncke te zijn. Zaleucus mede, een Wet-ghever onder den Locrensen, hadde een Wet ghegheven, + so daer yemant ghevonden worde, die Wijn dronck, sonder daer toe van eenen Medecyn-Meester tot gesontheyt des lichaems, last te hebben, + dat hy soude onthalst werden. Hy en verboodt dan niet t'eenemael't ghebruyck des Wijns, als Ionadab eertydts zijnen kinderen dede: + want Wijn is gheoorlooft, also wy breder inde eerste predicatie hebben gheleert, Maer liedt zijnen onderdaenen toe den Wijn te drincken met mate, op dat't lichaem by zijn ghesontheyt bleve, over welcke saecke, aenghesien de mensche, geen sorge en draegt nae behooren, doch door de gulsicheydt, ende begheerten des vleeschs hem soo verde laet vervoeren dat hy zijns selfs welvaeren, ende ghesontheyt achtelooselyck in verghetenisse stelt, so dede de Wet-ghever Zaleucus seer wijselick, dat hy zijn Borghers sant totten Medecyn-Meesters: Want dewyle wy niet en weygheren, haerlieder goeden raedt, voorschryven, ende ordinantien, die sy maecken int eeten, ende drincken te achtervolghen terwyle wy kranck zijn, so behooren wy veel meer ons t'onderwerpen den selven, wanneer sy ons regulen int drincken, ende eeten voorschryven tot con-

servatie, ende langhduerighe behoudenisse van onse seer costelycke, ende hoogh-weerdighe ghesontheydt: want wy bereyder, ende willigher ons selven moeten betoonen inde ghesontheyt, die wy alreede hebben te bewaeren, dan inde verloorene ghesontheyt (tot welcke dickwils alle middelen te vergheefs aengeleyt werden) weder te soecken.

1. Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

DOch laet ons al dit selve passen op onse tyden, + in welcke, och arm! alle goede Wetten teghens den dronckenschap achter weghe blyven, ende alle straffen schijnen uyt den lande ghebannen te zijn, soo dat daer alle dinghen, ende waeren excijsen, schattinghen, ende tollen onderworpen zijn, ende huyden ten daeghe yeghelyck hooft-ghelt aen zijne Overicheden betaelen moet, daer ist dat de hooft-sonde van dronckenschap alleen tol-vry schijnt te zijn. O beklaeghelycke tyden! Men roemt onder ons, dat God zijn kercke onder ons heeft, dat wy zijn volck zijn, ende nietemin wy zijn die ghene onder welcke de Duyvel zijn rijck met allerley grouwelijcke sonden stercker, als stercker maeckt. De Menschen voeren een beestich leven, maer wat lichaemelicke straffe wort daer teghens geordonneert? gheene. Die in ampten, ende officien gheset zijn, beginnen oock t'eenemael te wijcken op de weghenen van dat droncke Ephraim, welckers Vorsten van Wijne tuymelen, + ende welckers Heeren in swelgherye lust hebben: + Want in haere byeencompsten hoe gaeter toe? Men drinckter met groote backen, ende pijnt-glaesen. Op 'sLandts welstant, ende op de ghesontheyt van zijn Vorstelycke doorluchticheyt

de, Prince van Oraingen, setmen in groote Santeen. Horatius schrijft vanden Coninghen dat sy ghenuchte nemen groote glaesen Wijns malkanderen toe te drincken. +

 
Reges dicuntur multis urgere culullis
 
Et torquere mero.
 
By grooten Vorsten onwys,
 
Drincktmen ghemeenlyck om prys.
 
De een daeght d'ander int velt,
 
Met Wijn-beeckers onghetelt.

Maer dese const canmen oock wel in vergaederinghen van de Vroetschappen der steden, in Heemraeden, in Doelen onder den Capiteynen, ende gheswoornen des stadts, alwaermen malcandren perst met drincken als of de Wijn water waere, ende smenschens lichaem een wijde leeren leersse, die stopen nadts can laeden. Daer en boven zijnder personen, de welcke by het droncke-drincken soeckende haere neeringhe te vermeerderen, ende rijckdommen te vergrooten, sullen ten platte-lande Herreberghen opwerpen, tot dien eynde schoone groote huysen bouwende, de selve van binnen voorsiende met schoonen huysraet, Ende met eenen ghenuechghelicken Weerdt, de kelders met lasten Bieren vullende, om also den lantsluyden te meer tot droncke drincken, ende verquistinge haerder penninghen aen te locken. Soo dat, daer de Noort-hollantsche, ende Zuydt-hollantsche Synoden niet op en houden ghestaedelyck den E. M. Heeren Staeten de groote abuysen, dieder ten platte lande gheschieden door tap-huysen, ende droncke-drincken, te remonstreren, ende ernstelyck te versoecken dat sy al mochten gheweert worden. Daer teghen ist, dat eenighe, om haer vuyl gewins wille, noch derven nieuwe tap-huy-

sen stichten, ende laeten vanden Ambachs-heer priviligheeren, even als off sy begheerich waeren datmen hare Bieren, ende Wijnen den lof alleene toeschreven, van de dronckenschappen, ende onordentlicke wercken, die daer uyt rijsen ten platten lande, onder den lantsluyden. Wat sullen wy van sulcken handel segghen? De ghemeene man die maeckt hier over weynige swaricheyt: want die loopt den stercken dranck nae met luste, al ist dattet daer nae sieck wort, ende den bespotters tot hem treckt. + T'is nu alsoo, Godt betert, dat ten regarde van desen, nochte vanden voorgaenden, geen straffe gheoeffent en wort: want een dronckaert laetmen wel vry en vranck gaen, Men set niemant af van zijn ampt hoe seer hy oock drinckt. Noch men tast hem niet aen zijn eere, gheloove, ofte leven, Maer weet dat de groote lecentie onser tijden, de sonde des dronckenschaps niet te minder en maeckt, ende alhoewel de Dronckaerts alhier vande menschen niet ghestraft worden, sy sullen daerom Godts straffe niet ontgaen, die eenmael neder wil comen, als hy dede ten tyde vande Sodomiten, + ende hare grouwelicke wercken oordeelen in zijne grimmicheydt. Hy sal tot hen eenmael spreecken, als hy sprack tot den onrechtveerdighen Rent-meester, + Gheeft reeckenschap van uwe regieringhe: want ghy en sult voortaen niet meer meugen regheren, ende hy salse uyt haeren staet werpen, die nu haere staeten met droncke-drincken besoetelen: wat salt dan (ick bidts u) desen baeten, dat sy smenschen handen, ende straffen niet ghevoelt hebben? Laet doch dit yeghelick, diens stoel ghestelt is onder den Regeerders der aerden wel bedencken, op dat hy zijn lust van alle suyperye afwendende, tot maticheyt, ende soberheyt hem bevlytige, 't welcke doch een edele

deucht is, die wanneer sy by mannen van staete ghevonden wort, maeckt hen noch staetelicker, ende aensienlicker, ende worden door de selve bequaemer ghemaeckt, om de groote gewichtige saecken haerlieders ampt, wijselick tot profijt van't gemeene beste te verrichten. Laet dit mede yder gemeene man wel onthouden, ende onderhouden, op dat hy de ysselicke sonde des dronckenschaps vyant sy. Waert by aldien dat de Polytike Wetten, straffe huydendaeghs voor den Dronckaerts hadden verordineert, ofte de verordineerde Wetten daer toe ghemaeckt, (soo daer eenighe zijn) executeerden, soudet ghy u voor die niet vreesen, ende uyt schrick de dronckenschap laeten? Ick dencke wel jae. Vreest u dan meer voor de Wetten des oppersten Richters, die't gunt hier op aerden by den menschen is naeghelaeten, t'zijnder tydt in zijn oordeel sal verghelden, wanneer hy loon nae wercken sal gheven.

2. Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

Oock sullen alle Magistraets personen hier gheleert worden, + hoe sy gehouden zijn acht te nemen, (met bestraffingen) op den ghenen die in de sonde des dronckenschaps haer verlopen. Want naedemael hier over, de Heydenen niet connen anders dan ghepresen worden, dewelcke op veelderley wijse de dronckaerts onder hen hebben laten straffen, ghelyck 't selfde uyt meer verhaelwaerdighe exemplen der Heydenen soude connen bewesen worden, dattet noodich waere, So en sullen mede alle Christelicke Magistraeten maer te meer eere by alle man in legghen, liefde by den vroomen verdienen, ende segheninghe vanden Al-

derhoogsten Richter verwerven indien sy goede toesicht nemen op den drinck-huysen, ende eenmael in goeder ernst die grouwelijcke dronckenschap aff schouwen, ende die in ghebreecke blyven, nae behooren tot exempel, ende schrick van andren straffen, niet alleenelyck met gelt boete, op dat de rycke gheen meer voordeel en hebbe dan de arme, maer mede aenden lichaeme, ende andere oneere aendoende. +Arcadus de Coninck der Schotten liet verbieden droncke t drincken, ende alle die in Publycke ampten ghesteledt wierden, gaf hy een verbodt van gheen Wijn te drincken, gedenckende aen 't gunt de Wijseman seght: + Gheeft den Machtighen gheenen Wijn te drincken noch de Vorsten stercken dranck, Sy mochten drincken, ende de rechten vergeten, ende veranderen erghens de saecken der ellendighe lieden. Ick en wil nu niet segghen dat in allen deelen d'Overicheden desen Coninck sullen naevolghen: want ghelyckmen met gheen reden den onderdaenen 't goet ghebruyck des Wijns niet en can t'eenemael ontrecken, soo en canmen niet doen, den ghenen die eenighe ampten inde republycke bedienen, Maer so verde dier Schotten Coninck sorghe ghedraeghen heeft, dat hy zijne Vasaelen, ende Dienaers by de nuchterheyt, ende soberheyt, die een moeder aller deuchden is, socht te behouden, insghelycks compt het allen Christelicken Overicheden toe, 't selfde te beneerstighen, om alleenskens meer, ende meer in de herten haerer Onderdaenen den wech tot alle maeticheyt, ende door de maeticheyt tot alle Godsalicheyt te baenen. Want daer en is gheen loffelicker regieringhe dan, daer door 't waecken, ende toedoen der Regenten, alle man ghewent wort, zyn deucht te bewysen in zyn gheloove, inde deucht wetenschap, inde wetenschap maeticheyt: inde

maticheyt lytsaemheyt: inde lytsaemheyt Godvruchticheyt, ende inde Godvruchticheyt broederlicke vriendelicheyt ende inde broederlicke vriendelicheyt liefde: want als wy dese dingen hebben, ende daerinne overvloedich zyn, so en sullen sy ons niet ledich noch onvruchbaer laten tot de kennisse onses Heeren Iesu Christi: want die dese niet en heeft, die is blint, ende tastet met der hant nae den wech, ende heeft de reyninge zynder sonden vergheten. + Daerom dienen de Regenten in't bedienen van haerlieder ampt neerstich te wesen, op dat de onderdanen neerstich mogen ghemaeckt zijn om haere beroepinge, ende verkiesinghe van te maecken, ende een Godvruchtich leven te leyden in alle maeticheyt, ende soberheyt: + Want: als sy dat doen, soo sullen sy ten gheenen tyde struyckelen, ende also sal hen ryckelyck den inganck in het eeuwighe Coninckrycke onses Heeren, ende Salichmaeckers Iesu Christi toegedient worden. Daer toe God Almachtich, uyt ghenaeden, zijn seghen wil verleenen: Amen.


Vorige Volgende