Logo DBNL
Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven (1623)

Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven

(1623)–Daniel Souterius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De twintichste Predicatie.
Dat de Dronckaerdt een overtreeder is, van 't negenste ghebodt inde Wet des Heeren: Luydende aldus: Ghy en sult gheen valsche getuyghenisse spreecken, teghen uwen Naesten.

N. Het menschelicke lichaem wort gheanatomiseert, ende van den Medecyn-Meesters, lidt voor lidt doorgesien, op dat sy daer uyt niet alleenelyck souden vernemen, de schoone ghestalte van't smenschens lichaem, maer't wordt mede tot sulcken eynde gedaen, dat sy daer door mochten comen tot meerder kennisse van der menschen sieckten, ende kranckheden, ende oock te lichter remedie uytvinden, tot wechneminge van de sieckten. In sulcker voegen machmen seer wel de sonde des dronckenschaps ontleeden, niet om eenighe schoone gestalte, daer in te vinden, want gheene daerinne en is, maer het moet gheschieden tot desen twee eynden.

1. Naemelyck om de leelickheyt, ende afgryselickheyt dier sonde te beter aen te wijsen. 2. Ten anderen, om daer nae te beter de remedien te verstaen, die teghens sodanich quaet, goet zijn.

De Lacedemoniers hadden dit voor een ghebruyck, datse in haere groote maeltyden te voorschijn brachten, twee ofte drie van haere Helotes, + dat is te seggen, van haere Knechten, ofte Slaven, dewelcke droncke waren, op dat door de ongheschicktheydt, ende leelickheyt van haere dronckenschap, de jeucht leeren soude, hoe schandelyck, ende grouwelyck dat het ghebreck der dronckenschap waere. Gemerckt hier van weynighe, ofte gheene ghedachtenisse by velen wort ghehouden, so salt dan mede van noode zijn, door een Anatomisatie, voor ooghen te stellen des dronckenschaps quaetheyt, op dat yder hem daer voor te beter wachten mach. T'is waer, dit hebben wy alrede gedaen, door dien wy aenghewesen, ende oock sterck bewesen hebben, dat de dronckenschap een sonde is teghens alle de gheboden Gods strijdich. Wy vaeren voorts, want wy zijn ghecomen tot het neghende Ghebodt, 't welck aldus luydt:

Ghy en sult gheen valsche ghetuygenisse spreecken, teghen uwen naesten.

Het ooghemerck van dit ghebodt is, de waerheydt te bevestigen, ende den goeden Naem van zijnen naesten te verseeckeren, teghen valsche tonghen, die met leughen-tale, dwaese clappingen, snoode redenen omgaen, om een ander te belasten ende te beladen. Welck misbruyck der Tonghe spruytende is.

1. Ofte uyt sotticheyt.
2. Ofte uyt heymelicke bitterheyt.
3. Ofte uyt openbare wreetheyt.

Welcke drie groove, ende groote gebreecken te vinden zijn by't droncke-drincken, ende rusten ghemeenlyck by den Dronckaerdts, soo dat onder den steenhopen gheen meer Eggedissen, ofte onder den doornhaegen gheen meer Slangen ghevonden werden, alsser boosheydt onder de Tonghe van een Dronckaert is schuylende. Daerom des Dronckaerts Tonghe, met dese woorden Iacobi des Apostels dient beschreven te zijn, daer hy seght: + De Tonge is een cleyn lidt, ende roemt groote dingen.Siet een cleyn vyer, hoe grooten bosch het ontsteect? de tonghe is oock een cleyn vyer, een Werelt vol ongherechticheyts. + Also wordt de tonge in onse leden ghestelt, besmettende het geheele lichaem, ontsteeckende de gheschapen Wereldt, ende is ontsteecken van der Helle. De Tonghe can gheen Mensche temmen, sy is een onbedwinghelick quaet, vol van dootlicken fenyne, &c. Dat sulcx met rechte van de tonghe der Droncke-bolten, can gheseydt worden, sal int naevolghende blycken.

I. 't Misbruyck der Tonghe, inden Dronckaert, spruyt voor eerst, uyt sotticheydt.

WAnneer Godt seght: Ghy en sult gheen valsche ghetuyghenisse spreecken, teghen uwen Naesten, + soo verbiedt Godt dat misbruyck der Tonghe, welck voort compt, uyt ofte door Sotticheydt. Waer

onder dese naevolghende ghebreecken behooren:

1. Onnutten clap.
2. Hooghe dinghen spreecken, diemen niet en verstaet.
3. Hem selven prysen.
4. Yemant onmatich prysen.
5. Lichtveerdige ontdeckinge van secreete saecken.
6. Geckerye ende ydele cluchten.
7. Leugenen spreecken.

1. Onnutten clap, + is seer ghebruyckelyck by den Dronckaerts: want daer sy by den wijn, ofte by het bier sitten, daer ghebruycken sy woorden sonder noot, ende tot gheen nutticheyt dienende. Ghelyck een sot met ydele herssenen ghequelt is, ende daerom spreeckt sonder bescheet, so doet een dronckaert mede, want hy wort door den wijn ydel, zijn herssenen en steuren niet, hy wordt als een ydel vat, dat meer geluyts geeft alsmen daer op clopt, dan een vol vadt: Daer een wys man weet syn mondt toe te houden, daer teghens een dronckaerdt, die door den dranck verdwaest is, doet niet dan snappen, ende clappen, ende weet niet van op houden: In somma, daer veel wijns is, daer zijn vele woorden, + daer vele woorden syn, daer gaet het sonder sonde niet toe: wie daer en teghen syne lippen houdt, die is cloeck. Herodotus willende ons des Dronckaerdts ydelen clap te kennen gheven, seght: + Daermen drinct, daer verneemtmen haest, dat de woorden boven den wijn swemmen. Hy wil daer mede segghen, dat de Wijn den clap onderhoudt, even ghelyck het water dat lichaem des ghenen, die daer swemt, ophoudt.

Plutarchus, steldt dit onderscheydt tusschen eenen clappaert, ende een droncken mensche, + dat desen alleenlyck syn dwaesen praedt laet hooren, aen de taefel daer hy drinckt, maer den clappaert wordt ghehoort over al, ende by alle man. Bacchus wordt dan seer wel liber pater ghenaemt; want hy ontbint de tonghe, ende maecktse liber, ende vry om al wat in den sin compt, uyt te werpen. Hierom seght Plutarchus: Ebrietas nullo nomine magis culpatur, quam ob immoderatam & infinitam loquendi libidinem: De dronckenschap is nergens om meer te beschuldighen, dan om haer veelwoordenheydt, ende verdrietelick snapspreeckelickheyt. Want (gelyck hy weder seght) + garrire atque circumspicere temere atque stulte, ebrietatis opus est, t'werck des dronckenschaps is, een mensche te maeken vol gheclaps, ende maeckt dat hy syn hooft herwaerts en derwaerts werpt.

T'is een groote const, ende teecken des wysheydts te connen swyghen, daermen overdaet met drincken begaet. Bias de Philosooph op een tydt, doen hy in een maeltydt sittende, van eene beschuldicht wierdt, dat hy sot was, om dat hy niet en sprack: Gaf weder tot antwoordt, + Suis vero stultis, inter porvea posset tacere? Waer is een sot die syn tonghe can stil houden, daer hy sit onder den cannen. Al off hy hadde willen segghen: Die daer onder den Wijn can stil swyghen, die en is niet voor sot, maer wys te reeckenen: want een Sot clapt, ende snapt onder den Wijn: + Ende wanneer hy sweghe, soo worde hy oock wys ghehouden, ende verstandich, wanneer hy den mondt toe hielde. Hoe veel meer dan een wys man die het snappen, ende clappen mijt, sal voor een wijs man te houden zijn!

Dit selfde wil oock te verstaen gheven den Wijsen Zeno, de welcke in een maeltydt te Athenen sittende,

daer des Conincx van Grieckenlandt Ambassadeurs waren, ende doen hy niet een woordt en sprack, eyndelinge ghevraeght, van den Ambassadeurs (die hem gheerne tot spreecken souden ghebracht hebben, om eenighe gedenckweerdige spreucken uyt herm te hooren) wat sy haeren Coninck van zijnen't weeghe souden rapporteeren, ende overbrenghen? Gaf tot antwoorde, + Aliud nihil dicetis Regi, quam esse senem Athenis, qui inter pocula silere sciret. Ghylieden sult den Coninck anders niet aen dienen, dat datter te Athenen een oudt man is, die onder het drincken zyn mont can houden. Want hy verstont wel, daermen by den Wijn sit, datter veel Narrenwerck, ende ydele woorden ghemeenlyck omgaen. De Griecken moghen dan den Wijn wel noemen? Oinon poluphonon: Om dat sy den menschen vol-stemmich, ofte vol-woordich maeckt. + Andere noemen den Wijn Vinum glossalgias, id est nugacitatis caussam: + Dat is, d'oorsaecke van ydele gheclap, want de Wijn maeckt den menschen philologous, id est loquendi cupidos: Seer begheerich om te spreecken: Ghelyck te sien is in eene die vol Wijn is, hoe dat ghemeenlyck zijn mont vol van ydele clappinghe is.

2. Ten anderen, wanneer de Dronckaerts by een vergadert zijn, + dan willense ghemeenlyck van hooghe dinghen spreecken, die sy niet en verstaen. De Wijseman seght: + Het en staet eenen sot niet wel van hooghe dinghen te spreecken. Dan laet de mensche hem met stercken dranck tot een sot ghemaeckt hebben, alsdan sal hy aldermeest willen spreecken van Godts Heylighe Predestinatie, dan sal hy vande Heylighe Schtifture den mondt vol hebben, + doch ghelyck als een kreupelen het danssen, also staet het den sotten droncke-bolten van wysheydt te spreecken: + Een spreucke in eens sotten

mondt, is ghelyck als eenen doorn struyck, die in eens droncaerts hant steeckt, want sy steeckter in, doch doet hem wee, ende zy waerender beter uyt, op dat hy by de selve niet ghequetst blyve, so mede quetst, ende schadicht de Dronckaert hemselven, mits dat hy de spreucken der H. Schrifture niet tot zijn voordeel, maer tot zijne schade is ghebruyckende.

3. Hemselven prysen, ende pocchen op eenige gaven, + is oock een walghelicke sotheyt, die in een Dronckaert herberght. Een droncke mensche laet hem duncken hy is een Coninck, niemandt en is zijns ghelycke, hy is beter als yemandt die by hem sidt int gheselschap: Waerom doch? want de gheestelycke en lichamelicke gaeven, die hy van Godt ontfanghen heeft gaedt hy roemen, ende hoovaerdelyck voorstellen, waer toe de dronckenschap hem verweckt. Een nuchteren mensche weedt te wachten, dat sy hem selven niet en meet met hem selven: Want hy weet dat eygen loff stinckt voor allemans neuse. Een nuchteren mensche weet wel, dat den reghel des Wijsemans ghelden moet: + Laet een ander u loven, ende niet uwen eyghenen mondt, eenen vreemden, ende niet uwe eyghen lippen. Doch een Droncke man laet hem duncken dat het hem toecompt, ende dattet hem welstaet hemselven te prijsen, van zijn gaeven te pocchen, ende te snorcken. Hy is als een hoovaerdighen Pauw, die in zijn veederen gheerne pronckt, Hy is den opgheblasen Phariseo gelyck, + die zijnen naesten verachtede, ende hemselven verhief. Hy stelt hemselven onder't ghetal der Godloosen welcker mont hoveerdicheyt spreeckt. + Maer, o dwaese! + Wat hebt ghy, dat ghy niet van den Heere hebt ontfanghen? hebt ghy't ontfanghen, waerom roemt ghy al oft ghy het niet ontfanghen en hadt? + Wilt ghy roe-

men? Roemt in den Heere. + Voorwaer, + die en is niet bequaem die hemselven pryst, maer den welcken de Heere pryst, die is bequaem. Oock en can met geen recht de Dronckaerdt hemselven prijsen: Want zijn daer eenighe gaeven Godts in hem, die verduystert hy met zijn gulsich leven, met drincken, ende schincken, + uytblusschende den Gheest. Ofte heeft hy eenighe authoriteydt ofte aensien by den menschen? dat en can hy oock niet tot zijn voordeel, ofte verdedinghen teghens zijne beschuldigers voortbrengen, naedemael hy door zijn onghereghelde daeden alle schaemte op hem laet, ende daeghelycks oorsaecke gheeft van een yder cleyn gheacht, ja veracht te worden. De saecke dus staende met den Dronckaert, so is hy wel een dobbelen sot, dat hy quaelijck doende, by den drinck-cannen noch derf van zijnen lof, eere, ende staet roemen.

4. Yemant anders onmaetich prysen, + is oock een ghemeene faute in den Dronckaerdt, 't welck hy sal doen uyt blinde affectie, Ghelyck hy gheen maete can houden, wanneer hy yemant laecken wil, also can hy geen maete volgen, wanneer hy yemant wil prijsen: want dewyle des Dronckaerdts prijsen niet veel anders en is dan flatterye, ende oortuyterye, hierom gaet hy besyden de Waerheydt, ende bedrieght al de ghene die hem hooren, ende geloove gheven. Wy mogen van onsen naesten wel een goet gevoelen hebben, ende hem beter achten als ons selven. + Maer dat en doet de dronckaerdt niet, 1. overmits hy zijn naesten prijsende boven maete, de waerheydt meestentydt te cort doet alles meer versierende, dan door kennisse spreeckende. 2. Oock om dat hy zijn lichtveerdicheyt laet blycken int oordeel: + ghelyck die van Maltha deden, die Paulum eerst oordeelden een moordenaer te zijn, ende daer

nae dat hy een God was. So oordeelt de Dronckaert zijn kammeraede een vroom man te syn, die hy daer na voor een schelm uytroept op der straten. 3. Voegt daer by de ydele oorsaecken waerom dat hy een ander prijst: want onder den Dronckaerdts, wie alderbest drincken can: wie de beste boetsen voort can brengen, ende die onsaelighe buycken, vreuchde aendoet, dien hanghtmen meest aen, die wort aldermeest ghepresen, ende tot den Hemel verheven. 4. Doch neempt sy roemen andere dinghen, naemelyck de deuchden van haeren naesten, niettemin zijn sy van ydelheydt, ende lichtveerdicheydt te beschuldighen: want, sy die selve meer prijsen, alsse in der daedt zijn, alsoo dat die prijsvercondighers op't eynde haer noch bedroghen vinden: Want (ghelyck de Wijseman seght) + daer worden vele vroom gheroemt, doch wie wil eenen vinden die oprechtelick vroom zy? Dat seght hy om dat de heyligen afghenomen, + ende der gheloovighen weynich onder der menschen kinderen bevonden wort.

5. Lichtveerdighe ontdeckinghe van zyn eyghen, + ofte van eens anders Secreeten, compt mede door den overvloedighen dranck, die de Dronckaert in neemt. Het forneys proeft het ghehechte yserwerck: + alsoo proeft de Wijn de wrevelighe herten, wanneerse droncken zyn. Hoe beproeft de Wijn der Menschen herten? Naemelyck also, dat wanneer sy wel gedroncken hebben, dan zijn sy niet alleenelyck ghewoon, haer eygen hert te openbaeren, ende haerselven te ontdecken: + Maer anderluyden secreeten bestaen sy aenden dach te brenghen. Horatius seght tot desen eynde, +

 
Quid non Ebrietas designat? operta recludit.
 
Wat can donckenschap niet doen t'allen stonden?
 
Sy openbaert des hertens diepe gronden.

Op't welcke wel past, 't gundt een ander Poët gheseyt heeft: Naemelyck,

 
Arcanum demeus detegit Ebrietas.
 
Dronckenschap sonder bescheet,
 
Ontdeckt des hertens secreet.

Daer mede't ghemeen spreeck-woordt oock over een compt.

 
In vino Veritas.
 
Inden claeren Wijn,
 
Blyckt de waerheyt fyn.

Item een droncke mondt, spreeckt 'shertens grondt, + Item, Wat inde ghedachten eens nuchteren Mensche is, dat is inden mont eens droncken mensche. Quod in corde sobrij, id in ore Ebrij est. + Ten welcken opsiene een ander gheseydt heeft: Vt speculum aereum, formae, ita vinum mentis, seu animi est speculum: + Ghelyck de copere plaedt een spieghel is, vande inghegraveerde ghedaente, alsoo is de Wijn een spieghel uyt welcken men kendt des hertens ghedaente, ende secreet. Insomma (ghelyck Plato wel seght) + Men behoeft geen pyne-banck, om den dronkaert de waerheyt te doen bekennen: Condita nam verax aperit praecordia Liber: +

 
Want men can lichtelyck zyn loose treecken
 
Bekennen end' sien die doch uyt den Wijn leecken.

Daerom dat het oude spreeck-woort (by ons noch in ghebruycke) seer waerachtich is: + De waerheydt wort verstaen uyt den mont der kinderen, der sotten, ende der ghener die droncke zyn: Want ghelyck de twee eerste soorte van menschen de waerheyt spreecken, onbedachsaemlyck, sonder schaemte sonder gheveynstheydt, soo mede doet die derde soorte, by welcken dronckenschap rust, ende derhalven onbeschaemtheydt, ende onvoorsichticheydt.

Welcke sotheydt seer schaedelick is. 1. Voor den Dronckaerdts selfs: Want die zijn eyghen secreeten niet swyghen en can, + die is ghelyck een open stadt, sonder muyren. Hier door compt, + Dat de mont des sotten schaedet hemselven, ende zyne lippen vanghen zyn eyghen Ziele. 2. Anderen is hy oock schaedelyck: Want die zijns Vrients secreeten openbaert, verraedt zijn Vrient, ende brenght hem in schaede, + Eenen achterclapper, verraet wat hy heymelick weet: daer en teghen wie eenes trouwen herten is, die verberght dat selve.

6. Geckerye, + ende ydele cluchten, worden oock onder den Dronckaerts ghevonden, jae sonder de selfde en connen sy niet vrolyck zijn. De Tonghe der wysen, + maeckt de leere lieflyck: maer den mondt der dwaesen spout enckel sotheyt. Nerghens beter salmen dat leste stuck bevinden dan in den Herberghen, ghelyck dat eerste meest te vinden is onder den vroomen, die den Heeren vreesen.

d'Apostel int vyfde capittel des Sent-brieffs totten Ephesien, daer hy ons voor dronckenschap te wachten vermaent, steldt voor henen niet sonder groote reden dese vermaeninghe. + Laet onder u niet ghenoemt worden, noch oneerlyckheyt, noch sotten clap, noch geckerye die niet en betaemen, want alle dese fauten voornemelyck by den Droncken-narren in swanck gaen. Die by den Wijn alle lichtveerdicheyt ghebruycken, ydele woorden uytwerpende, ende alle schamperighe, oneerlijcke propoosten voor een taefel-recht houden. Met de sonde dryven sy den spodt, + de dwaes dryft zyn moetwillen, ende heeft noch daer toe zynen spot daer uyt. Daer sy haer veel meer, ende veel eer behoorden te bedroeven met David, + om datsy de Wet Godts soo quaelyck houden. De reden van dat sy dit niet en doen, ende

het ander naevolghen, is om dat sy nae den vleesche leven, ende gheheel vleesch ghesint zijn, + daerom en bedencken zy anders niet, dan dat des vleesch is. Ende waer sy henen comen, + daer comt anders niet dan verachtinghe, ende smaetheydt met hoone. Daer en teghen die nae den Gheest zyn, + die bedencken dat des Gheests is. Beklaghelyck zijn dan, alsulcke Wereltsche kinderen.

7. Leugen spreecken, + is mede onder de dronckaerts seer ghemeyn, Ende dat selve, 1. Ten deele uyt gewoonte, ghelyck die van Athenen deden. + Laet die selve eenighe nieuwe tydinghen verhalen, sy sullen van 't haere daer by doen. Sy meynen dat haer nieuwmaere gheen aert soude hebben, ten sy dat sy nae haere leugen-const daer by stoffeeren, jae meynen seer wel te doen, wanneer sy haeren naesten yets in den vuyst konnen steecken, alwaer de helft daer van gheloghen. Dat welcke een schaedelicke ghewoonte is. + 2. Andere lieghen uyt boosheyt des herten. Sodanighe leugenachtighe tonghe, is een grouwel voor den Heere, + want sy richtet herten-leedt aen. + 3. Andere spreecken leughen om beters wille, ghelyck sy seggen, te weten om yemant te verschoonen, ofte om twist, ende ghevecht voor te comen , maer sulcks helpt hen niet: + want, men mach gheen quaedt doen, op dat daer goet uyt come: Oock alle leughen is sonde, + dewyle sy uyt de waerheydt niet en is.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

LAet ons nu gheleert worden van't misbruyck der tonghe wachten, + waerin, aenghesien men door de dronckenschap comt te vervallen, so dientmen de son-

de des Dronckenschaps nae te laeten, ende maetichlyck te leven. Dat doende so sult ghy u te beter connen wachten voor allen 1. Onnutten clap, uwen mondt toomen, + op dat ghy u niet en besondicht met uwer tonghe. Tot dien eynde zijt rasch in het hooren, ende traech in het spreecken, + Ghedenckende dat wy in den dach des oordeels, + sullen reeckenschap moeten gheven, van elck ydel woort, dat wy sullen ghesproocken hebben. 2. Bestaet nemmermeer van hooghe dinghen te spreecken, die u verstant te boven gaen. Ende insonderheyt wanneer ghy u begrijp, befenijnicht hebt met den dranck. Een nuchteren mensche heeft ghenoech toe te sien, wanneer hy van de heylighe Schriftuere, ofte van de dinghen wil spreecken, die Godts wijsheyt, waerheyt, rechtveerdicheyt, ende almogentheydt aengaen, dat hy Godt niet te nae en spreecke in zijne eere, daerom Tertullianus placht te seggen: + De Deo etiam vera dicere, periculosum est: Hoe veel meer moetmen hem wachten, hooghe dingen, Gods Majesteyt belanghende, te verhaelen, ter tydt dat de sinnen met vleeschelicke ghenuchten ingenomen zijn. Wilt ghy van God, ofte zijn H. Woordt spreecken, spreeckt met aendacht, ende eerbiedinge, also't betaemt. 3. Weest nemmermeer een vertelder van uwe gaeven, u selven prijsende. Maecket so dat ghy met Demetrio van alle broeders, + ende van de waerheydt selve mooght ghepresen worden. + Sijt ghy gedwongen uwen goeden Naem ende faem te verdedighen, doet dat met een nederich herte. Doet het met waerheydt, sonder yet te versieren. Doet het tot stichtinghe uwes naesten, ghelyck d'Apostel Paulus, oock de Propheeten Samuel, Ieremias, ende meer andere ghedaen hebben. 4. Sijt oock voorsichtich, ende spaersaem om u oordeel over yemant

uyt te spreecken, op dat ghy niet beschaemt en wordt,+ wanneer ghy in uwe beroeringhe, van uwen naesten somtydts bedroghen werdt, waer voor d'Apostel sich ghewacht heeft, ende den Corinthers vermaendt te wachten. 5. De heymelijcke saecken die u yemant vertrouwt heeft, als een vriendt, brenghtse niet uyt. Weest ghetrouwe, soo kont ghy daermede uwen naesten, ende u selven voorderlyck wesen. + Handelt uwe saecke met uwen naesten, ende en openbaert eens anderen heymelickheydt niet: Op dat hy u niet quaelyck nae en spreecke, die het hoort, ende uwe boose gheruchte nemmermeer ophoude. 6. Laet alle Geckerye, ende sotticheydt verre van u zijn. Iae d'Apostel en wil selfs niet dat sotten-clap, noch geckerye onder ons sullen ghenaemt worden, maer dancksegginghe. + Veel min ist dan gheoorlooft in cluchten, ende der ghelycke geckerye, zijn vrolyckheyt te nemen. Een Godvreesende man verblydt hem liever in de waerheydt. + Sijn woorden zijn altydt lieffelyck, ende met sout ghemenght, + alsoo dat sy stichtelyck zyn om aen te hooren. + De woorden in eens Wijsen mondt, zijn als diepe wateren, ende de fonteyne der wysheydt is eenen vollen stroom: + Want zijn vreught is met den kindren Gods, van heylighe dinghen te spreecken, die't gheloove, + ende vrucht des gheloofs, namelyck de salicheyt, betreffen. Sijn verheuginghe is, met David, inden levendighen God hem te vermaecken. + Sijnen lust is te spreecken tot onderwysinghe, ende vermaeninghe die tot der deucht leydet, Proverb. 10.21. Proverb. 25.12. Tot oeffeninghe van anderen, Proverb. 27.17. Tot vertroostinghe van de bedroefden, Proverb. 16.24. Tot raedtgevinghe van die in noot, ende swaericheyt gheraeckt zijn, Proverb. 19.7. Proverb. 27.6. 7. Ten lesten laet by u een

haetelycke ghewoonte zijn, onder dijne woorden de waerheydt te sparen. Die dat doet, die verliest metter tydt zijn credijt. Oock wanneer hy de waerheyt spreeckt en gelooftmen hem niet. Wy zijn ghehouden de leughenen af te legghen, altydt de waerheydt te spreecken met onsen Naesten, + want wy zyn malcanders leden. Godt is de waerheydt, wy zijn zijne kindren: Wy zijn door't woordt der waerheydt wederboren, + Volght dan nootwendichlyck, dat wy onsen mondt ghewennen moeten, de waerheyt te spreecken. Den mondt des rechtveerdighen is een levendighe fonteyne, + daer en teghen, den mont der Goddeloosen sal haeren wrevel overvallen. Wie sal woonen inde hutten des Heeren, ende woonen op zynen heylighen berghe? Niet die leughenen spreeckt, + Maer 't sal zyn die ghene, die daer henen gaet, ende recht doet, ende spreeckt de waerheydt van herten.

II. Misbruyck der Tonghe, 't welck by den Dronckaert bevonden wordt, spruyt mede uyt heymelicke Bitterheydt zyns hertens.

WY vaeren voort, + om ten tweeden aen te wijsen hoe een Dronckaert het neghenste gebodt violeert, luydende aldus: Ghy en sult gheen valsche ghetuyghenisse spreecken teghen uvven naesten. Dat de Dronckaert hier teghen doet, is bewesen door het misbruyck zijnder Tonghe, spruytende uyt sotheydt. Laet ons dat breeder betoonen, namelyck door't misbruyck van zijne Tonghe, die ontsteecken wordt door heymelicke bitterheydt, waer onder dese ghebreecken behooren.

1. Schimpen en spotten met zynen naesten.
2. Pasquillen maecken.
3. Flattreren, ofte pluym-strycken.
4. Valschen Raedt.
5. Van yemant qualick oordeelen.
6. De Godloosen verschoonen in haer onrecht, ende onghelyck.
7. Achterclap, ende oorblasinghe.

1. Schimpen ende spotten met zynnen naesten, + can een Dronckaert wel doen, hy heeft het trouwelick by de bier-kannen gheleert, alwaer zijn maeniere is anderluyden te quellen met spijtige, ende spottige woorden tot haerder verachtinghe, oock tot een vleeschelijck vermaeck, van de ghene die daer ontrent zijn, + Ghelyck die ghene schaedelyck is, die heymelick met geschut, ende pylen schiet, ende doodet, alsoo doet een valsch mensche met zynen naesten, ende spreect daer na: ick schimpe slechs. Een vergiftighen mondt, ende een boos herte is ghelyck als een potscherf, met silver schuym overtoghen. De vyandt wordt bekent by zyner redene, hoewel dat hy int herte valsch is, wanneer hy zyn stemme vriendelick maeckt, soo en ghelooft hem niet, want seven grouwelen zyn in zyner herten. Een schimpigen dronckaert mach dese woorden wel afghemaelt, ende zijnen spottighen aerdt, te kennen ghegheven worden.

2. Pasquillen maecken, + ende die onder't volck brenghen, is dickmael de tydtcortinghe van een Dronckaert: want met een galle van bitterheydt inghenomen zijnde, + soo neemt hy ghenuchte in den ghelaeghen

tot verachtinghe zijns naestens te singhen, ofte yemants ghebreecken op de strate te brengen, door zijn fenijnighe schriften. Soo dat de vroome, die dit wedervaren, niet min hier over clagen moghen, dan den heylighen Iob gheclaeght heeft, segghende: + Ick ben nu haer snarenspel gheworden, ende moet haer fabelken zyn. Dese menschen zijn ergher als dieven, + want sy steelen de eere, die veel kostelicker is, dan eenich Werelts goet. Sy zijn ergher dan openbaere vyanden, voor welckmen hem wachten can, maer voor dese heymelijcke verraders, die voor u verschijnen als vrienden, ende int heymelijcke haere pylen schieten, ende haer messen wetten, en can niemant hem hoeden, nochte bevryden. Want sy zijn als Goddeloosen, + de welcke haer boghe spannen, ende legghen haere pylen op de pese, om daermede heymelick te schieten den vroomen.

3. Flatterye, + pluym-stryckerye gaet oock onder den Wijn-suypers, ende Dronckaerts om. Ende daer in verschillen sy niet vande Telloor-lickers, die, gelyck sy om eenen leckere beedt haren naesten streelen, alsoo dese, dickmael om een vry gelach te becomen, prijsen haeren naesten, ende terwyle sy met lieffelycken heunich den mondt smeeren, doen sy ondertusschen haer eygen profyt. Hare herten, + dencken slechs hoe sy schade sullen doen, ende doch sitten sy over eenen disch, valschelick met malcandren spreeckende. Sy verheffen de persoonen om des profyts vville. + Sy zijn als de Vinckevanghers die lieffelick fluyten, om daermede den voghelen in haer net te krijghen. Antisthenes de Philosooph plach te segghen, + dat de Pluymstryckers ergher waren dan de Ravens, want die en eeten maer de doode Menschen op, maer de Pluymstryckers verslinden den levenden.

4. Valschen Raedt, + steeckt mede seer dickmaels in dese Droncke-narren, daermede sy anderen menschen seer schaedelyck zijn. Sy zijn meenichmael voor velen, als listighe Architophels, + die haeren even naesten raeden ten quaede. Ofte ergher als Ionadab, + die anderluyden wat inblaesen, om daermede quaet aen te richten. Waer uyt een driederley schaede compt. 1. Schaede voor den ghenen, teghens welcken den raedt ghegheven wort. 2. Schaede voor diese aenhoordt: Want, + die wat quaedts raeden, bedrieghen. 3. Schaede voor den quaden Raetsman selfs: + Want wie den vroomen vervoert op eenen boosen wech, die sal in zynen kuyl vallen.

5. Over yemandt een quaedt Oordeel vellen, + can een Dronckaert lichtelick doen, ende hier van heeft hy een lichten handt, alst hooft licht gheworden is door den dranck. Wanneer de rechtveerdighe te huys besocht worden van Godts hant, sy oordeelen dat Godt sulcks doet, om datse Godt haet, + ende veel grooter sondaers zyn, dan sy zijn, jae besluyten't gunt Eliphas teghens Iob besloot, segghende. + Meynt ghy God sal hem voor u vreesen, u te straffen, ende met u voort gherichte te treden? Ia uwe boosheydt is te groot, ende uwer misdaet en is gheen eynde. Daer en teghen, prijsen sy de Godloose, dattet hen so wel gaet in desen leven, dat sy groeyen als Laurier-boomen. Psalm. 37.35. Sy prysen de verachters: + want de Godloosen nemen toe, sy versoecken Godt, ende het gaet hen alles wel uyt. Wat noot hebben wy dan, segghen sy. Dit is voorwaer Godlooslyck ghesproocken. Sy laeten wel blycken dat ghelyck den Wijn verkeerde menschen maeckt, so verkeert sy mede het oordeel in desen menschen, daerom en moeten de vroome aen haere Godslasterlijcke

redenen hen niet stooten. Want het sy soo dat den kindren Gods't meeste cruys opgheleyt wordt, 'tgheschiet niet tot haeren verderve Psalm. 118.18. want die Heere castijt met maete, ende en wil zijne kindren geensins te niete maken, Iere. 10.24. De Heere merckt het, ende hoort het, + ende daer is een ghedencksedel voor hem gheschreven voor den ghenen, die den Heere vreesen, ende aen zynen Naem ghedencken. Daer en teghen, + werden die Godloose ghemescht, als vette calveren, tot den dach der slachtinghe.

6. De Godloosen verschoonen in haer ongheluck, + is oock een ghemeen ghebreck by den Dronckaerdts: + want dese en spreken sy niet dickmaels tot den Godloosen, ghy zyt vroom? 'Twelcke om te beter te doen, soo sullen sy d'onnoosele niet voorstaen in haer recht, maer om den danck van andere haere Drincke-broers te verkrijghen, sullen zy die helpen tegenspreecken, ende verdrucken, Niet eenmael lettende op den goeden raet des Wijsemans die welcke gheheel contrarie raet segghende: + Verlost die, die men dooden wil, ende ontrect u niet vandien, die men verworghen wil. Doch dese Godtloosheydt sal Godt niet onghewroocken laeten. Meynt ghy niet dat de gene die de herten bereyt het mercket? + ende die op de Zielen achtinghe heeft het bekent? ende betaelt den Mensche na zynen wercke? Iae hy gewisselyck.

7. Achterclap steeckt oock in des Dronckaerts tonghe. + Ghelyck die Heydenen tot dronckenschap gheneghen waeren, soo waeren sy oock tot dese grouwelicke sonde van achterclap ghenegen, + daerom d'Apostel hen noempt achterclappers, ende vinders van boose dinghen. Ecclesiasticus voeght oock te saemen het droncke-drincken, ende het achterclappen, segghende: +

Scheldet uwen naesten niet by den Wijne. Gemerckt de Duyvel hem daer gheenre laet vinden, daermen de sonde van gulsicheyt pleegt, niet te verwonderen dan, dat dit Duyvelsch ghebreck, by den Dronckaerden ghevonden wort: die doch onder den Wijn niet konnende van eerlicke saecken spreecken, scherpen haere tonghen tot achterclap, + rellen van haeren naesten tot zynen achterdeele.

Iae segghen sy, wy spreecken, ende verhaelen dat de waerheydt is, ende dat wy seeckerlyck weten, ist ons dan niet gheoorlooft de waerheyt te spreecken? Antwoordt, de waerheydt machmen wel spreecken, maer niet op sulcker wijse, door welcke wy ons selven maecken tot achterclappers, 't welck gebeurt, wanneer wy by andere luyden, tot schande, ende naedeel van onsen naesten vertrecken, ofte verhaelen't gunt alleenelyck raeckt onsen naesten, ende by hem dient vermeldt te worden. Hierom seght God: + Ghy en sult geen achterclapper onder uwen volcke zyn: Ghy en sult oock uwen Broeder niet haeten in uwer herten, maer ghy sult uwen naesten straffen, op dat ghy zynent halven gheene schult dragen en moetet. Weet ghy yet van uwen naesten? Gaet tot hem, spreeckt hem aen, + vermaent hem, tusschen hem ende u. Misschien en heeft hy het niet ghedaen, + ofte heeft hy het ghedaen, hy en sal't niet meer doen. Wat wilr ghy zijn fauten by andere over, ende weder melden, dat is achterclap, ende dese achterclap, + richtet twist aen tusschen broeders. Ende wie de saecke weder ende weder meldet, + die maeckt de broeders oneens.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

DVs verre is bewesen dat een Dronckaert valsche ghetuyghenisse spreeckt, + ende zijnen naesten met de tonghe beschaedicht, daer toe ghedreven door heymelycke bitterheydt. Laet yeder desen boosen wortel uyt hem werpen, ende om vlijtelyck hem voor die te wachten, laet hy toesien dat de sonde van dronckenschap hem niet aenhanghe, maer dat hy maetichlyck leve, Die gene zijn kinderen des Duyvels, + die vol bedrochs zyn, die vol van de galle des bitterheyts zyn, ende by de welcke een t'saemenknoopinghe der ongherechticheyt is. Daer en teghen zijn't kinderen des lichtes, ende kinderen Gods, die alsulcx verlatende, ende geen ghemeenschap soecken te hebben met de boven vermelde fauten, Dat is 1. met haeren naesten niet en schimpen, maer veel meer trachten, om oprechtelyck met hem om te gaen. Wel dien mensche in welckers Gheest gheen schimp, ofte valscheydt bevonden wordt. + Laet daerom by u een goedt herte, ende wyse mondt zijn, om eerlyck met uwen naesten, ende van uwen naesten te spreecken. 2. Weest gheen loose verachter, om yemanden te pasquilleeren, ende den goeden naem te benemen. Weet ghy een feyl van uwen naesten, vermaent hem dat te beteren, maer en openbaert het niet. Want die Christelicke liefde deckt toe alle overtredinghe. + Hierom vermaent d'Apostel, + hebt voor al tot malcandren stercke liefde, want de liefde bedeckt vele sonden. 3. Pluym-strijckt uwen naesten niet, want dat is het doen der Godtlooser menschen, dewelcke streelen, om looslyck daer nae te bedrieghen. Wilt ghy uwen naesten prijsen ofte loven? Soo pryst, + ende

looft God in hem. Begheert ghy in vriendelickheyt te spreecken met uwen naesten? Gheeft vriendelycke woorden sonder eenich bedroch. De reden des vriendelicken, zyn heunich-seem, sy troosten de Ziele. Proverb. 16.24. Het is eenen, een vreuchde, wanneermen hem recht antwoort, ende een woort te zyner tyt, is seer lieffelyck. Proverb. 15.13. Een woort ghesproocken te zyner tydt, is ghelyck als gulden appelen in silvere schalen. Proverb. 25.11. Een vernuftich man, die maeticht zyne redenen, ende een verstandich man is een dierbaer Ziele. Proverb. 17.27. 4. Weest gheen Raedt-ghever ten quade. + De wech der schalcken is als eenen gladden wech in duysteren, daer sy op glyden, ende vallen: want Godt wil ongheluck over hen comen laeten. Hierom seghtmen ghemeenlyck, Malum consilium, consultori pessimum, Eenen quaden raet: den Raetsman eerst slaet. 5. Siet ghy yemanden onder't cruys besloten, veroordeelt hem om dies wille niet: want door desen middel kont ghy grouwelyck sondigen, + mits naemelyc den Goddelosen te prysen, ende alle de kinderen Gods te veroordeelen, die oyt gheweest zyn. Denckt veel meer dat sulcks het lodt, ende deel der kindren Gods is, + op dese Werelt te weenen ende huylen, terwyle de Werelt haer verblyt. Want de rechtveerdighe moet vele lyden, + maer Godt de Heere helpt hem uyt allen dien. Alle die Godsalichlyck leven willen, + moeten vele lyden. Doch daer nae sal hun een vreucht ghegheven worden, die niemant van hen sal nemen. De Kinderen Gods, + eer sy het liet Moyses, des dienst-knechts Gods, ende desLams connen singen: moeten eerst door de Zee des brandenden glas swemmen, waer door beteeckent wordt, dat de ghene, die nae dit leven wel souden willen Christo lofsanghen singhen, moeten in dit leven ingheworpen zijn in eene Zee der ellen-

dicheden. Want door veel verdruckinghen moeten wy in het Coninckrycke Godts ingaen. + Daerom moeten wy altydt wel oordeelen, + van dat cruys des rechtveerdighen. 6. Verschoont mede nemmermeer den Godloosen, wilt ghy yemants woorden, ofte wercken verschoonen, ofte ten besten duyden, doet sulcks soo verde de waerheydt, ende de gherechticheydt connen lyden. De liefde verdraeght alle dinck, + sy ghelooft alle dinck, sy hoopt alle dinck, ende is lytsaem in alle dinc, doch wacht haer altydt voor den onnooselen te onderdrucken, ofte een jock met den quaeden te trecken. 7. Achterclap schout als een Duyvelsch ghebreck, ende den wortel alles quaets. De woorden des achterclappers zyn ghelyck slaghen, + ende gaen door het herte. In plaetse van achterclappen, onderhoudt ghetrouwe vrientschap. Weest ghetrou, ende soeckt alletydt trouwe vrienden: Want eenen ghetrouwen vrient, + heeft eenen liever, ende staet vaster by eenen, dan een broeder.

III. Misbruyck der Tonghe eens Dronckaerts, spruyttende, uyt Openbaere wreetheyt.

GHy en sult gheen valsche ghetuygenisse spreecken, teghen uwen Naesten, + spreeckt die Heere int negende ghebodt. Van welck gebodt de dronckaert een violeerder, ende verbreecker is, doordien hy zijn Tonghe misbruyckt tot naedeel van synen evennaesten, waer toe hy ten derdenmael bewoogen wort door Openbaere wreetheyt. Ende hier onder behoren dese seven naevolgende vuyle ghebreecken:

1. Valsche ghetuyghenisse.
2. Yemants woorden verkeeren.
3. Kyven ende twisten.
4. Roepen ende tieren sonder bescheet.
5. Stout spreecken.
6. Synen naesten terghen, met spytighe woorden.
7. Vloecken.

1. + Valsche ghetuyghen zyn voor God eenen grouwel, + seydt de Wijseman, Nochtans der selver vele, worden onder den Droncke-bolten ghevonden, die door den Wijn wilt, roeckeloos, ende sonder vreese Godts gheworden zijnde, en passen daer op niet datse yemant eenich stuck feytelyck aensegghen, 't gunt gheheel onwaerachtich is, jae om een ghelach, ofte den vryen slemp sullen haer wel somtyts laten ghebruycken, om teghens den onnooselen Naboth, + valsche ghetuygenisse te spreecken, ende haeren Naesten in noodt, ofte in swaricheden te brenghen, ende dat alleenelyck ten gelieve van andere luyden die met haet, ende nydt ingenomen zijn, ende haeren naesten soecken te ruyneren uyt wraeckgiericheyt. Dit is een grouwelicke sonde, de welcke gedaen hebben die aldergoddelooste Ioden, + doen sy als valsche ghetuygen teghens Christum opstonden, alleenelyck om den Over-priesteren, ende Schriftgheleerden te behaeghen, ende eenen dienst te doen.

2. Yemants woorden verkeeren, + ofte te verdraeyen in eenen anderen sin dan sy ghesproocken zijn, is mede een groote boosheydt, die uyt het voorgaende spruyt, doch tot welcke faute een Dronckaert oock lichtelick

vervalt daer hy sit onder zijne drinck-gesellen: want ghelyck haer verstant door den stercken dranck verdraeyt, ende verdwaest is, also verdrayen, ende verkeeren sy seer licht de woorden, die een vroom man in goede meeninghe voortghebracht heeft. daer mede sy hen bewijsen quade ghetuyghen, + sonder oorsaecke te zyn teghen haeren Naesten, ende bedrieghen met haeren monde, dat welcke de wijse Salomon verbiet.

3. Kyven ende twisten, + en ontbreeckter oock mede niet onder den Dronckaerden, want in haere ghelaeghen worden sy door toorn ontset tegen malkandren, ende alsdan donderen, ende blixemen zy met hooghe woorden, uytwerpende al wat hen in den sin compt: + Want ghelyck wanneer een dam opghescheurt, de wateren dan met ghedruys aflopen, so is mede die twist begint. Waer door sy menichmael in groot ongheluck vallen, ende andere mede doen vallen: want wie twist lief heeft, + die heeft sonde lief, ende wie zyn deure hoogh maeckt (dat is, die in alle ghelaeghen de vaene wil voeren, ende de Meester speelen) die staet nae ongheluck. Een verkeert herte vint niet goets, + ende die van eener verkeerden tonghe is, sal in ongheluck vallen. Iae selfs die ghene en zijn van't ongeluck niet vry, die daer bycomen, om den twist te helpen uytblusschen: Want wie toegaet, + ende menghet hem in vreemden twist, die is ghelyck als een, die den hont by den ooren treckt. Dese twistgiericheyt is te ghemeender onder Dronckaerts, om dat sy vleeschelijcke Menschen zijn , ende sy haer vleesch voeden tot wellust, daerom seght d'Apostel. + Waer van compt den twist, ende strydt onder u? Ist niet hier van, uyt uwe wellusten, die in uwe leden stryden? Wy segghen mede. Waer van compt den twist, ende strijt onder Man en Wijf, soo datter by velen niet dan een

twistich huys ghehouden wordt? Isset niet, om dat de Man daeghelycks te biere loopt, compt droncke t'huys, ende gaet onder zijn familie om, als een briesschende Leeuw? Oock waer van comt den twist tusschen de drinckers? Isset niet om dat sy haere wellusten des vleeschs voeden? Twistgiericheydt is dan een eyghen vrucht des vleeschs.

4. Roepen ende tieren sonder bescheet, + wort by den Dronckaerts dickwils ghehoort. De Wijn, ofte het Bier en is so haest inden cop niet, ofte de mondt is vol roepinghe, ende lasteringhe: Van dese fauten doet een Dronckaert professie, ja maeckt daer van zijn ambacht, so dat hy nauwelicks in hondertmael eens, uyt de Herberge en scheyt, ofte dese vyf sonden die d'Apostel verbiedt, heeft hy al begaen, + als zijn dese 1. bitterheydt, 2. toornicheydt, 3. gramschap, 4. roepinghe, 5. ende lasteringhe. Waer door hy hem thoont, seer wijdt van Christo, ende den Christelycken naem vervreemt te zijn: want die onsen Heere Iesum volgen, + die en moghen niet kyven, noch roepen, noch hare stemme laeten hooren op der straten, ghelyck Christus de Heere dat niet ghedaen heeft, doch een Dronckaerdt stelt hem binnen huys, oock wel op der straete dickmaels als een dul raesende mensche, roepende, ende tierende, al of hy alle man wilde vermoorden, 't welcke een schandelicke, ende grouwelycke ongheregheltheydt is.

5. Stout spreecken can hy oock wel: + wanneer hy by't Bier ofte den Wijn, hem laet hooren met hooghe stoutmoedighe woorden. T'welck in hem een teecken is 1. van sotticheydt: Want die sotten spreecken vermetelyck, + ende spreecken quaet daer van, ende spreecken, ende lasteren hooch hier in. Wat sy spreecken, dat

moet vanden hemel afghesproocken zyn: wat sy seggen, dat moet ghelden op aerden. 2. T'is oock een teecken dat hen ontbreeckt Godsalicheyt: Want der Goddeloosen mont spreeckt hovaerdicheydt, + sy verheffen de persoonen om des profyts wille. 3. Noch ist een teecken van een stout herte dat inde sonde verstockt is: want zy zijn stoute spreeckers, die daer segghen: + Onse tonghe sal de overhant hebben: ons behoort te spreecken: wie is onse Heere?

6. Daer en boven, yemanden te terghen met spytighe woorden, + gaet oock om, onder Drinck-potten, waer door zy eyndelinge comen het sweert te rucken: + Want ghelyck wanneermen de neuse te hart snuyt, + dan wordt bloet daer uyt ghedwonghen, ende ghedronghen, alsoo wie met terghen zijnen naesten tot toorne verweckt, die dwinght daer twist uyt, ende die twist eyndicht met een ghevecht, tot schaede van Lichaem, ende van Ziele.

7. Vloecken met een afgrijselicke quaedt-wensinge, + gaet oock meestendeel om, onder den Dronckaerts inden Drinck-huysen. Dat welck een seer grouwelick misbruyck der tonghe is, ende een teecken dat de Duyvel in't schip van't herte sit, alwaer hy dat cleyn roer der Tonghe stuyrt, + ende regiert, vvaer de bevveeginghe des helschen Stierders vvil. So yemant ghenaederijcke woorden spreeckt, + soo is zijne tonghe aengheraeckt met vyer des Gheestes Gods; Maer (gelyck Iacobus seght) + De Tonge der boose is vyer, jae eene Werelt der boosheyt, ende is in brant ghestelt met het helsche vyer, ende dan spreeckt de Duyvel door den mensche, want hy de vloeckende tonge ontsteeckt met het helsche vyer.

Dese boose daeden der Dronckene menschen , staen

ons niet na te volghen, maer wy moeten leeren ons anders te draghen in woorden, ende wercken, op dat wy gheen overtreeders des neghensten Ghebodts bevonden worden, dat welcke hoe een Dronckaert overtreet, is tot noch toe door drie verscheyden trappen bewesen.

1. Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

LAet ons (beneffens de twee voorgaende stucken) dit leste stuck wel onthouden, + om ons niet teghens God (nae de wijse des Dronckaerts) metter tonghe te besondighen: Wy sullen onse tonghe niet den lossen toom gheven, sy is met twee schansch-korven van 42. tanden beset, ende met twee lippen als met twee stercke bolle-wercken gheblockeert, op dat wy emmers die selve niet lichtveerdelick souden los laeten, maer wanneer wy met de tonge spreecken willen, laet ons spreken die dinghen die ghedyen connen ter eeren Godes, ende tot goet onses naesten.

Tot welcken eynde ick u dese regulen geve. 1. Ten eersten, een hovaerdich herte laet van u zijn, op dat ghy met David mooght segghen: + Heere myn herte en is niet hovaerdich, myne ooghen en zyn niet stout, ende ick en vvandele niet in groote dinghen, die my te hoogh zyn. 2. Ten tweeden, wacht u van quaet geselschap daer vuyl spreecken omgaet. Dryft den spotter uyt, + so gaedt het ghekyf vvech, so houdet den tvvist, ende de smaetheyt op: Insghelycks, dryft die quaet-spreeckende van u wech, soo wort ghy van hen niet verdorven, ende ghy en sult van hen niet leeren vloecken. 3. Ten derden, wanneer ghy spreecken wilt, versint eerst wat ghy sult spreecken, + ende denckt off het sal strecken tot

stichtinghe. Dese welbedachsaemheydt is hooghnoodich: + Want vvie zynen mont, ende tonge bevvaert, die bevvaert zyn Ziele voor anghst. Wie zynen mondt bevvaert, + die bevvaert zyn leven: vvie daer en teghen met zynen monde daer uyt vaert, die compt int verschricken. Wie het leven vvil lief hebben, + ende goede dagen sien, die stille zyn tonghe van den quaden, ende zyne lippen, dat sy gheen bedroch en spreecken. 4. Denckt alletydt oock hoe ghy uyt uwen woorden sult gherechtveerdicht worden. Ende uyt uwe woorden sult ghy verdoemt worden. + Ende hoe dat de menschen in den daghe des oordeels reeckenschap sullen gheven, van eenen yeghelicken onnutten woorde, dat sy ghesproocken sullen hebben. Dit bedenckende, so sult ghy voorsichtelick u tonghe konnen ghebruycken, ende u mede moghen wachten, dat ghy u met de tonghe niet besondicht, ofte ter eenigher tydt qualick spreeckt: want't is seecker, + so sullen wy dan een yeghelick van hemselven, Gode reeckenschap gheven. 5. Pooght oock daer toe dat ghy u herte reynighet door den gheloove: want uyt de overvloedicheydt des herten, spreeckt de mont. Is't herte reyn, soo sal de mondt cuysch ende reyn zijn. Een goet mensche brenght goet voort, + uyt den goeden schat zyns hertens: ende een boos mensche brenght boosheyt voort, uyt den boosen schat. 6. Ten lesten gheve ick u desen raet, dat ghy God alletyt bidden sult, op dat hy u wil leeren hoe ghy u tonghe sult regheeren. Met David segghende: + Heer doet myne lippen op, dat myne mondt dynen roem vercondige:

2. Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

VErders (om die voorgaende stucken wat particulierder nae den anderen toe te eyghenen) + so sullen wy 1. ons vermaent houden, te wachten voor valsche ghetuyghenisse te spreecken. Men weet hoe dat soodaenige (als sy vanden Richters connen betrapt worden) swaerlyck ghestraft worden, 't welck Godt oock belast heeft te doen: hoe veel min salse dan Godt de Heere onghestraft laeten, + voor welcken een valsche ghetuyghe, een grouwel is? De waerheydt sullen wy beminnen, op dat wy goede daghen crijghen. 2. Verkeert niemants woorden, laet liever yder zijn eyghen woorden die hy spreeckt, verclaren, ofte so ghy die selve begheert uyt te legghen, doet het nae de liefde, ende in goeder conscientie, de liefde sal u leeren't beste ghevoelen te hebben, van uwen even-naesten. De conscientie sal u wijsen niet anders te spreecken, dan nae uwe wetenschap, ende volghens d'omstandicheden die ontrent het propoost zijn, aen te mercken 3. Kyven ende twisten laet altydt verre van u wesen, bejeghent u yemant met quade bittere woorden, antwoort hem in vriendelickheyt met goet bescheydt. Een vrientlicke antwoorde stillet den toorne, + daer en tegen een hart vvoort richtet grimmicheydt aen. 4. Roepen ende tieren en betaemt u insghelycx niet. Wy syn schapen Christi, + ende gheen Wolven, volgens dien en behoort uyt onsen monde geen ysselick getier, ofte ongeregelt geroep gehoort te worden, Maer moeten in onsen woorden lieffelyck zijn, leerende van Christo dat hy sachtmoedich, ende stille van Geeste is, + ende dat wy onse beroepinge met alle sachtmoedicheydt, ootmoedicheydt, ende lanck-

moedicheydt moeten naecomen. 5. Stout spreecken en dient oock nerghens toe, waer toe dient doch het pocchen, ende snorcken? Dan tot uwer schande, ende schaede. God wil alle stoute tonghen uytroyen, + daerom is het veel beter dat wy den Conincklycken Propheet David soecken nae te volghen, die aldus seyt: + Heere myn herte en is niet hovaerdich, myne oogen en zyn niet stout, ende ick en wandele niet in groote dinghen, die my te hooch zyn. 6. Terget niemant met spijtige woorden, op dat ghy u gheen ongheluck op den hals en halet, wie eenen hont terghet, werter af ghebeten, alsoo wie eenen anderen quellen wil, die moet wachten van hem gesmeten, ofte verwont te worden. 7. Dat mede het Vloecken uyt u niet ghehoort worde. Wy zyn tot seegeninghe, + ende niet tot vloecken gheroepen, daerom sal onse tonge God den Vader alletydt loven, ende onsen naesten het goede toewenschen. David gaet ons daer inne seer treffelyck voor, wanneer hy seght. + Wenschet Ierusalem gheluck: het moet wel gaen dien, die u lief hebben; Vreede moet zyn inwendich in uwen muyren, ende gheluck in uwen palleysen. Om myner broederen, ende vrienden wille, wil ick u vreede wenschen, om des huys wille des Heeren onses Gods,vvil ick u besoecken. Ghelyck David de gansche ghemeynte Godts alhier, alles goets toewensschet, soo moeten wy oock aen een yder van onsen naesten doen. Wt eenen monde comt seegheninghe, + ende vloeck, maer myne broeders het en betaemt niet, dat het also geschiede. Gheeft oock een Fonteyne uyt eenen gaete, soete ende suyr?broeders can oock een Vygheboom olyven dragen, ofte een Wijnstock Vyghen? Also en can oock geen fonteyne sout ende suyr water gheven, Nochte eene mont eens Christen menschens vloecken, ende seeghenen, so hy een Chri-

sten wil blyven. Hy dencke liever dat yegelyck van zijnen naesten, Gods schepsel sy, ende nae Godts beelt ghemaeckt is, ende daerom hem gheen quaet toewenschen mach naer Ziele, ofte naer Lichaem. Hy poghe hem een Meester over zijn mont, ende tonge te wesen, met Davidt biddende: + Heere behoet mynen mondt, ende bewaert myne lippen. Daer toe Godt Almachtich yeder zijnen Gheest, uyt ghenaede, wil verleenen: Amen.


Vorige Volgende