Logo DBNL
Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven (1623)

Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven

(1623)–Daniel Souterius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De sesthienste Predicatie.
De Dronckaert is een overtreeder der gheboden Godts, aengaende de tweede Tafel in de Wet des Heeren.

INde openbaeringe Iohannis lesen wy N. van eenen grooten roden Draeck, + hebbende seven hoofden, ende thien hoornen, ende op zyn hoofden seven croonen: Ende zynen steert track het derde deel der sterren des Hemels, ende wierpse ter aerden; + Welcke Draeck vervolghde de Vrouwe met haer Kindeken, ende schoot uyt zynen monde water als eenen stroom achter de Vrouwe, om haer van den stroom te doen wech stroomen. Met welck Hemelsch teecken, alhoewel afgemaelt wort de vyantschap des Duyvels ende zijner Tyrannen teghens Gods Kercke op deser aerden, Soo en verhindert ons sulcx niet, dat wy de Dronckenschap niet en souden moghen by desen grooten Draeck verghelijcken: want ghelijck die Draeck groot was, ende hadde vele hoofden, alsoo mede is de Dronckenschap een groote sonde, uyt welcke vele hooft-sonden zijn voortspruyttende: + want de Dronckenschap is een Moeder aller boosheden ende veler quaeder stucken. Ten anderen gelijck dese Draeck seven croonen heeft, alsoo mede ist dat dronckenschap den dronckaert met vele ellendicheden becroont. Ten derden even als dese Draeck eenen schaedelicken steert heeft, also heeft de Dronckenschap mede, die op 'teynde voor weynich vreuchts, veel droefheyts, ende voor weynighe soeticheyts veel bitterheydts aenbrenght. Sy mach voor den genieters schoon ende lustich schij-

nen, nietemin is sy op 'tleste seer bitter, grouwelijck ende doodelijck, also dat die in dese wellust leeft, + is niet anders dan levendich doot. Ten vierden die Draeck vervolcht de Vrouwe met haer Kindeken, insghelijcks doet de Dronckenschap, die den Menschen vervolcht tot haeren verderve. Daer zijn (volgens 'tghetuyghenisse S. Bernardi) + driederley vervolgingen. D'eerste van den Tyrannen: De tweede van den Ketters: De derde wort aenghedaen van den wellusten ende weelden. Ende hy voeght daer by, dat dese laetste, de alderverderffelijckste is: Want seght hy: Bitter is de vervolginghe der Tyrannen: noch bitterder de vervolginghe der Ketteren: maer de alderbitterste is, de vervolginghe der wellusticheden ende weelden (onder welckmen de Dronckenschap moet stellen): Want gene vervolgingen maken Martelaers, doch dese maecken Epicurische Menschen: door smerten worden deughden ghesticht,+ maer door wellusten worden sonden ende ghebreecken ghevoet, ende opghetoghen. Ghene vervolgingen konnen maer een tydtlicken doodt aenbrenghen, maer dese doen den wellustigen Menschen ende den Dronckaerts sterven den eeuwighen doot. Ten lesten, die grooten Draeck hadde thien hoornen, Maer de Dronckenschap heeft gheen minder hoornen en schadelijcke wapenen, met welcke sy den dronckaert wapent om den thien gheboden Godts te bevechten, ende ghewelt aen te doen. Dit selve hebben wy begonnen te bewijsen, ende is alreede, ten aensiene van de gheboden des eersten Tafels in de Wet des Heeren, aenghewesen. Laet ons nu comen tot de gheboden des tweeden Tafels, dewelcke sesse int ghetaele zijn, namentlijck dese.

1. Ghy sult u Vader ende Moeder eeren, &c.
2. Ghy en sult niet dooden.
3. Ghy en sult gheen Overspel doen.
4. Ghy en sult niet steelen.
5. Ghy en sult gheen valsche ghetuyghenisse spreecken, teghens uwen Naesten.
6 Ghy en sult niet begeeren uwes Naestens Wyff, &c.

Van allen desen sullen wy in de volghende predicatien ordentlijck ende punctuelijc handelen door Gods ghenaede. Ick weet wel dat sommighen luyden (die de dronckenschap beminnen) dese handelinghe niet lieffelijck ofte smaeckelijck sal vallen: want sy haere sonden niet geerne verlaten. Ick sal oock misschien anderen schijnen al te langhen tijdt te staen op een sonde, ende al te veel daer van te predicken: want wat seghtmen ghemeenlijck, als een Leeraer eenighe sonden dapperlijck bestraft? Hy en can anders niet predicken dan van een dinck, 'tis altoos van de dronckenschap datmen hem hoort spreecken, het waere ghenoech dat hy ons eenmmael daer voor ghewaerschout hadde, ende dan, daer van scheyde. Antwoordt. Het schijnt dat dusdaenighe toehoorders gheeen trouwe Medecijn-meesters en begheeren, maer veel eer wenschen nae Sonden-Flatteerders, + die hen mochten pluymstrijcken ende cussenen onder d'elleboghen legghen, peluwen onder den hoofden: toeroepende, Vreede Vreede, daer doch het al gheloghen is, ende niet dan onvreede voor de conscientie ende den doot voor de Ziele bereydt staet. Canmen te langhen tijdt spreecken of predicken van een sonde, die alletijdt wast ende toeneempt by allen menschen in allen Landen in allen Steden, in allen

Vlecken? Wy en sullen dan nae dit ghemeen verkeert roepen niet vraghen, der ghene die walghen over de bestraffeningen der sonden, daer 'tbeter voor hen waere, te walghen over haer eyghen sonden: Maer wy sullen naevolghen den oprechte Chyrurgijns, die den patienten verhooren niet haeren wille ofte begeeren, maer nae haere ghesontheyt ende welvarentheyt, soeckende het voordeel van den siecken: also mede sullen wy letten op de bekeeringhe ende verbeteringhe van den sondaeren, ende de verbitteringhe van anderen moghen wy laeten vaeren. Teghenwoordich in dese predicatie sullen wy bewijsen, dat de Dronckaert een Verbreecker van 'tvijfde ghebodt is.

De Dronckaert is een Verbreecker van het vyfde ghebodt, luydende aldus: Ghy sult u Vader ende Moeder eeren, &c.

GHemerckt de Dronckaert een schandelicke violeerder, + der gheboden des eersten Tafels in de Wet bevonden wert, 'tis dan niet te verwonderen dat hy stoutelijck, de gheboden des tweeden Tafels te buyten gaet: want die hem verloopt teghens zijnen God, die en sal hem niet ontsien teghens zijnen Even naesten te misdoen. Bemerckt dit selve, int verbreecken van 'teerste Ghebodt des tweeden Tafels, 'twelck ons ghebiedt, Vaeder ende Moeder te eeren.

Wat eerbiedinghe, wat respect, wat eerbaerheydt can rusten by den ghenen, welcker sinnen ghestaedich door sterken dranck verkeert ende verdwaest zijn? Dese en vergeten niet alleenelijck 'tampt van eer-biedinghe, maer sy zijn, die den Ouden ende Eerweerdi-

ghen onteeren ende schenden op allen manieren. De Wijn (seght de Wijseman,) maeckt sotten, + ende stercken dranck maeckt wilt, wie daer toe lust heeft, wordt nemmermeer wys. Ende wanneer (seght Oseas) datmen vanden Wijne begint dul te worden, + soo trecktmen den bespotters tot hem, van welckmen den spottenden aert leert aen doen, om quaelick te handelen allen den ghenen, diemen alle eere ende liefde schuldich is, Al t'welck om claerlyck te doen blycken, laet ons eerstelyck de staten ende ampten stellen, uyt welcke de menschelycke by-een-woninge bestaet. Dese zijn drie: +

1. Huyslyck Regiment.
2. Polytisch Regiment.
3. Kerckelyck Regiment.

Onder het eerste behooren: Vaders, Moeders, Mombers, Meesters, &c. Onder het tweede: die Wettelycke Overicheden, + hooghe ende leeghe, + ende de bedienders der Iustitie die ghesonden worden tot wraecke der quaedt-doenders, ende tot prijs der goedt-doenders. Onder het derde behooren: + die Predicanten, Ouderlingen, Diaconen, ende alle sodanighe, + die tot valmaeckinghe der heyligen, totten wercke des dienst, naemelyck tot de stichtinghe des lichaems Christi ghegheven zyn. Van allen welcken, die dronckaerts ghemeenlyck bevonden worden verachters ende bespotters te zijn, want daer den stercken dranck overvloedichlyck inghegoten wert, daer wijckt seer haest alle soberheydt, wijsheyt, redelijckheydt, ende alle spotterye alle Goddeloosheyt neemt overhant.

I. De Dronckaert is een verachter, van 't Huyslyck regiment.

WIllen wy dit punctuelyck in order bewijsen? +

Laet ons eenmael des Dronckaerts aert overlegghen, ten aensiene van den eersten eerstaedt onder den Menschen, aengaende den personen int huysselyck Regiment. Wy sullen bevinden dat hy

1. Gheen respect oft eere den Ouderen toe en draeght.
2. Oock ten andren, dat hy den Ouderen bespot.

1. Ick segge, dat wy bevinden sullen, dat de dronckaert gheen respect, geen eere, ofte liefde toe en draegt den Ouderen nae behooren. + Want hoe soude hy konnen hem schicken tot soodanighe gheschicktheyt, die door den Wijn daghelycks langhs so meer ongheschickt ende tot spotterye ghewent wort? Die by den Wijn geern sidt, + die bespot eenen andren gheerne, seght Ecclesasticus. De waerheyt vandien bevinden vele Ouders, Godt betert: welcke hebbende quaede eyghenwillighe, onghehoorsaeme Sonen, die sy in der jeugt te vele toegegeven hebben, ooc welcker Moeders hare beursen met gelde gewent zijn geweest te stoffeern, om te suypen, isset niet dat die selve kindren, in plaetse van de vermaenende stemme der Ouderen te luysteren ende te volghen, ter tydt, wanneer sy gaerne saeghen, + dat sy van haerlieder quaden leven afstant doen souden, veel meer verachters ende onteerders van hen bevonden worden? Van soodaenighe heeft de Wijseman ghewach ghedaen, + ende willende leeren wat

voor uytcomste die sullen hebben, seght hy: Diens ooghe bespot den Vader, ende verachtet de Moeder te luysteren, sal t'alder lesten aen een galghe waeyen, daer de jonghe raven hem sullen verslinden. Dit selve leert ons mede het exempel Absolons, diens moetwillicheyt ende wederspannicheydt teghens zijnen Vader David, seer groot was, waer toe sonder twijffel (beneffens zijn staet-suchticheydt, ofte eersucht tot de regieringhe) + hem oock brocht zijn boosheyt ende hoffelyck wellustich onghebonden leven, 'twelcke hem dertel maeckende, dede daer by hem vergeten zijn kinderlicken plicht int eeren van den Vader, ende dat verghetende, so en heeft hy niet anders gedaen, dan zijn Vader verachten, ende onteeren by alle Man, alsoo dat hy zijns Vaders herte groot verdriedt ende benautheydt aenjaeghde. Waer over Godt hem ghestraft heeft, doe hy met zijn haeyr bleef hanghen aen een Eycke.

Wy moghen desen verdorven jonghelinck wel stellen tot een spieghel, waer door niet alleenelyck onser verdorven jonghelinghen wandel en handel ontdeckt can worden, maer oock mede veler vuyller swelghers Godloos wesen claerlyck vertoont wort, de welcke in hare dronckenschap niet connen doen, dan haren Ouderen, (die sy behoorden te eeren, te beminnen, te ghehoorsaemen) te onteeren, te versmaeden, ende te verachten.

2. Doet hier by, dat sy schandelycke bespotters van haeren Ouderen zijn, + int schimpen ende schartsen zijn zy Meesters: want droncke zijnde, worden sy den Godloosen gelijck, daer van de Propheet spreeckt, + dat sy het hoofdt schudden, den mondt op sperren tot spijdt ende verachtinghe van haeren naesten, oock vandien

diese over haerlieder leven bestraffen ende soecken tot bekeeringhe te brenghen. Den dranck maeckt hen tot apen, dat sy spottighe Ismaels moghen ghenaemt worden: + want ghelijck Ismael was een bespotter van den vroomen Isaack, die den rechten erfghenaem was inden huyse Abrahams, also zijn dese die met den vroomen haeren spot gaerne drijven, ende weten anders niet dan den oprechten vroomen luyden te beschimpen ende te belacchen, welcker schoen-riemen sy dickmael niet weerdich zijn te ontbinden. Sy moghen wel int ghetal ghestelt worden vanden Mannen Iobs, die Iob in zijne vroomicheyt (doen Godt hem besochte) bespotteden, ende alhoewel haere Vaeders niet weerdich wierden ghereekent, + om gheset te werden onder Iobs Schaep-herders, nochtans gaven sy haerlieder boose sinnen so veel toe, dat sy dorfden den vroomen Iob in zijn ellende beschimpen, t' Gaet huydendaegs onder den dronckene Bier-ofte-Wijn swelghers even oock dus toe, d'eerbiedinghe tot den ouden is by hen in vergetenisse ghecomen, ende in plaetse dat sy voor eenen grauwen hoofde souden opstaen, + (gelijck God int boeck Levitico door Moysen ghebiedt) ende den ouden eere bewijsen, so ist dat sy dien veel liever, den selven verworpen, niemant achtende ofte eerende, + dan den ghenen die mede loopen met haer in de selve onghebonden overdaet.

Applicatie, ofte Toeeyheninghe.

DEwyle de dronckenschap den mensche een dusdanighen verachter ende bespotter maeckt van den Ouden, + diemen alle eere ende liefde schuldich is, Laet daerom de sonde van droncke-drincken des te haete-

lycker voor ons wesen, ende in een matich deughsaem beleyden onses levens, daer nae trachten, dat wy onsen Oudren die over ons ghestelt zijn van Gode, met behoorlycke eerbiedinghe bejegene, + den Ouderen salmen uyt gront des herten liefhebben, deselfde in grooter weerden houden, ende dat bewijsen met alle teeckenen van reverentie. Haerlieder eere salmen by andere voorstaen, soo vele als de waerheydt ende de conscientie lijden moghen. Paulus wilt dat wy tot malcandren hertelyck beweegt sullen zyn met broederlycke liefde, + d'een den anderen met eere voorgaende. + Achtende eenen yeghelicken beter dan hemselven. Sijn wy schuldich dat nae te comen onder dien die ons ghelijck zijn, veel meer dan zijn wy ghehouden dat nae te comen ende te volbrenghen by die, welcke over ons ghesedt zijn ofte in ghebiedt, ofte in eere, ofte in jaeren. Dat welcke, eene die hem der nuchterenheyt ende der deuchden-rijcke maeticheydt bevlyet, met my wel sal bekennen.

II. De Dronckaert is een verachter, van het Polytisch Regiment.

INsghelijcks is noch de Dronckaert een verachter, + van het Polytisch Regimendt: want de selfde,

1. Veracht in zyn herte, zyn Overicheyt.
2. Spreeckt verachtelyck ende smaedelyck van zyn Overicheydt.
3. Hy wil heersschappye over zyn Overicheyt voeren.
4. Is mede tegen zyn Overicheyt meestendeel ondanckbaer.
5. De goede Wetten ende Placcaten des selven staet hy inden wint.
6. Ende is teghens zyn Overicheyt wederspannich.

1. Ick segghe ten eersten, + Een Dronckaert is die ghene, die d'Overicheydt in zijn herte veracht: want dewijle zijn ongebonden leven hem port tot alle roeckeloosheyt, daerom en acht hy geen Heersschappyen noch Ordonnantien, die van Godt den Heere in dese Werelt gestelt zijn, om den quaeden teghen te staen, maer is teghen den selven wederspannich, trosch, ende stuyr, Ghelyck als de luyden te Suchoth, + ende te Pyuel, verachteden ende bespotteden haeren ghetrouwen Vorst ende Richter Gideon, die voor hen waeckte, ende (ter wijlen sy ghemackelick t'huys saeten) haren vyanden Seba ende Salmina naejaeghde: alsoo doen huydendaeghs vele, de welcke in plaetse van te erkennen den ghenen die over haer ghestelt zijn, ende als Vaders alle sorghe draghen om 'tongheluck van haeren huysen af te keeren, ende by de ghemackelijcke ruste te behouden, soo ist dat syse onbeleefdelijck bejeghenen, ende en weten niet wat quaedts ofte oneere dat syse naesegghen sullen, insonderheydt daer sy zijn gheseten by den Wijn, ofte op den Bier-bancken.

2. Daer by compt, dat sy seer verachtelijck ende smaedelijck van haere Overicheyt spreecken, + met den Godloosen Simej, + haeren Coninck ende Raedt vloeckende. Plutarchus beschrijvende dat 'tleven van den Coninck Pyrrhus aengaedt, verhaeldt hoe dat op een tydt seeckere drincke-broers in haere Tenten saten en droncken, ende onder het drincken niet en deden, dan

qualick spreecken van den Coninck Pyrrho, de welcke des volghenden daeghs voor hem ontboden werden, vraeghde hen af, waerom sy so smaedelijck van haren Heere ghesproocken hadden? Daer op sy antwoorden. + Iae Heer Coninck wy hebben verachtelijck, ende smaedelijck van u persoon ghesproocken op ons ghelach, daer wy te saemen ons droncke-droncken, ende ten hadde gheweest, dat op 'tleste den Wijn ontbroocken hadde, wy soudent misschien noch bonter ghemaeckt hebben, Met welcke antwoorde sy niet en willen segghen, dat sy wel ghedaen hadden, mits haren Coninck te lasteren, want dat en betaemt een heydens Soldaet niet te doen, veel min een Kindt Gods: want daer gheschreven staet, + Ghy en sult den Oversten uwes volcx niet vloecken, maer sy wilden den Coninck te verstaen geven, dat het overvloedich in-nemen van den Wijn, die de dronckenschap in hen veroorsaeckte, haerlieder tonghe ontbont tot sodaenighe onbetaemlijcke smaedt ende schelt-woorden, teghen haeren Coninck, also dat by aldien sy meer Wijns ghehadt hadden om te drincken, souden noch meer gheneycht gheweest zijn, om meer quaedts van hem te spreecken. Dat welcke seer fijn uytdruckt den boosen verkeerden aert der dronckaerden, die by den Wijn vermaecken scheppen, om haere Overicheyt te blameren: 'twelck anders niet wesen en can: want aenghesien sy door 'tghestaedich droncke-drincken Godloos worden, soo en connen sy anders niet doen, dan 'tgunt de Godloose menschen gewent zijn te doen, het welck is, als d'Apostel Petrus ghetuyght: + De heersschappyen te versmaden, ende de heerlyckheden te lasteren.

3. De selfde bethogen hun oock soodaenighe ghesellen, + dat sy willen somtijdts heersschappye voeren

over haere Overicheyt, ende selfs de meester maecken uyt opgheblasentheyt. Sy laeten hun duncken soo sy opt kussen saeten, soudent al beter ende wijsselijcker regheeren, daer sy haer selven niet konnen regheeren. Sy souden alle dinck in beter order setten, daer sy doch binnen huys, ende buyten huys gheheel disordentlijck leven. Sy soudent al beter stuyren, s'Lants welvaren beter vorderen, ende sLants middelen ofte penningen beter menageeren, daer sy als aerme dronckebolten haer selven niet konnen recht stuyren, haerer Zielen welvaeren selfs waerloosen, ende te gronde laten gaen, oock daer sy haer eyghen penninghen (die sy behoorden tot haers huysgesins onderhout aen te leggen) jammerlijck verquisten. Ende nochtans dese zijn die op haere ghelaeghen aldermeest den Meester soecken te maecken over haere Overicheydt, ende andere soecken tegens den selven oproerich te maecken. Sy worden ghedreven met den hoveerdighen Gheest, van den Sone Hagar der Egyptischen, + die ghenaemt is Ismael, die een bespotter was van Isaac, die den rechten erfghenaem ende Heere was, door welcken groot onghemack, onruste, ende onheyl, int wel gheregelde familie Abrahams (om zijnder groot-dunckentheyts wille) soude ontstaen hebben, hadde Abraham bytijts daerinne door Sara begeerte, ende 'tbevel Gods niet voorsien. Godt gaeve dat dese ghesellen hun beter leerden haers ampts ghedencken, ende tot een prijsweerdighen wandel des levens hun eenmael begaeven, ghelijck Ismael ghedaen heeft, + die nae dat Godt hem verdemoedicht hadde dor cruys ende teghenspoet inde Woestijne Berseba, + was God met den jonghen, ende wies op, ende wordt van den Heere ghesegent, + die hem tot grooten volcke maeckte: Want ten

is int minste niet gheoorlooft, dat een ondersaedt de Meesterschap sal soecken te voeren, over zijn Overste, + ende ghelyck den dwaesen niet en staet goede daghen te hebben: veel weynigher eenen ondersaet te heersschen over Vorsten ende Heeren.

4. Noch ist, + dat de Dronckaerts moghen voor versmaeders der heersschappyen ghehouden worden, om dat sy teghens haere weldoenders meestendeel ondanckbaer bevonden worden, ende haest vergheten de weldaeden die sy van haere Overste ontfanghen hebben, + 'tgoedt met quaet betaelende. Dit ghebreck wordt den Kindren Israels verweten, + dat sy geene barmherticheyt en deden aenden huyse Ierubbaal, dat is Gideon, + ghelyck als hy alle goet by Israel ghedaen hadde: Maer sy verworchden tseventich sonen van Gideon op eenen steen, ende stelden tot haeren Coninck Abimelich, den bastaert sone van Gideon. Is dit niet 'tghebreck van vele, niet alleenelijck der dronckene versopene boose menschen, Maer oock van eenighe die haer onderwonden hebben in dese onse daghen, den loffelijcken staet ende regieringhe onser doorluchtighen M.H. Staten, door verraedische moordadelicke aenslaeghen te veranderen? Hebben niet ettelycke Conspirateurs (als Voorstanders der Herminiaense Secte) gepoocht onses ghetrouwen Gouvernuers, ende Wijtberoemden Princes van Oraengien over-groote weldaden, met onuytspreeckelicke ondanckbaerheyt ende boose daden te vergelden. Al 'tgunt die vroome Prince Mauritius gedaen heeft voor dit Lant, is allen menschen, jae den vyanden onses Lants (die selfs van zijnen persoon loffelyck spreecken) seer wel bekent, maer wat die Harminiaense rotte voor sulcke weldaeden onlanghs in den sin ghehadt heeft, den Prince weder te

betaelen, blijckt wel uyt dese haerlieder ghedichselen, daermede sy yderman meynden, teghens zijne Princelicke hoogheyt, op te maecken. +

 
Duc Dalf heeft noyt ghedacht,
 
Noch Spaeinghen oyt ghetracht,
 
'Tgeen de Mof nu heeft ghewracht.
 
 
 
Dus zyn wy vast verheert,
 
En schandelyck onteert,
 
Door des Mofs heersch begeert.

Wederom op een ander plaets:

 
Die in alle zyn raet,
 
Daer henen gaet,
 
Om 'tgansche lant,
 
Te doen staen in lichten brant.

Noch in een ander Liedt: +

 
Wilt ghy ô Bataviers een ure myns ghedencken?
 
Met bouwen van een beelt, als ick u heb ghewyt,
 
Lyf, leven, goet en bloet wil ick geerne schenken,
 
En maecken metter haest u desen dwinglant quyt.

Item,

 
O Brute cloeck van aert,
 
Aen 'tbeelt sal't niet ontbreecken,
 
So ghy maer helpen cont
 
Den dwinglant uyt myn schuyt.
 
Met Scevola ghy sult dry duysent sien ontsteecken,
 
Om so het u misluckt, het werck te voeren uyt.

Het gaet met desen menschen toe, + alsmen seyt nae der ouder spreucke. Van den Godloosen compt ondeucht. Daer de Kinderen Israels aen Gedeon den vroomen Helt, nae zijn doodt haere ondanckbaerheyt betoonden, + daer ist dat dese Ouanten haers Princes weldaden by zijn leven, ende met moordadich beroven zijns levens, soecken te vergelden. Daer d'Apostel verbiet

yemanden quaet met quaet te vergelden, + daer ist dat dese Godt-vergheten menschen, het goet haers Vorsts ende Vroomen Helts, met Tyrannisch quaedt soecken te vergelden. Maer sulcke ondanckbare Menschen en sullen de wraecke Godts niet ontgaen, ghelijck in dese daghen oock ghebleecken is, dat eenighe van den selven Conspirateurs de straffe niet en hebben connen ontgaen, Maer sy hebben loon nae wercken ontfanghen. Het sy de andere, den handen der Iustitie ontcomen, daerom sullen sy van Godts straffe niet vry zijn: + want wie 'tgoet zyns Princens met quaet betaelt, van diens huyse en sal het ongheluck niet af laten.

5. Wederkeerende tot den Dronckaerts, + de selve zijn versmaeders van't Polytisch Regiment, om dat sy alle goede Wetten, ende Placcaten der Oversten inden windt slaen. Sy hebben noodich, dat andere haerlieden regiere, ende door goede ordonnantien wijse een naebuerich, vrientlick, vreedich leven te leyden, ende dat andere hen leeren sich houden in terminis, ofte binnen de palen des eerbaerheyts ende gherichts, Ende nietemin zijn sy so verkeert van sinne, dat sy haren goeden voorgangeren ende vermaendren, wederstreven met groote wederspannicheydt. Dat welck een vileynen aert is, dor welck haerlieder dwaesheyt gheopenbaert werdt. Want de Wijseman seght: + Wanneer ghy den dwaes als gort, in den mortier verstoot met den stamper, so en sal evenwel zyne dwaesheydt van hem niet ophouden. 'Tis mede een teecken van een slaefachtighen quaden aert. Eenen knecht (seght wederom de Wijseman) + en laet hem met woorden niet tuchtighen: want wanneer hy alreede verstaet, so neemt hy hem doch dies niet aen: Waer door het gheschiet, dat sulcke Menschen tot schande ende oneere verval-

len: want 'tis een ghewisse saecke, + Wie de tucht varen laet, die heeft aermoede ende schande: Daer en teghen wie hem geerne straffen laet, die sal tot eeren comen.

6. Ten lesten machmen wel den Dronckaerts houden, + voor versmaeders der Overicheden, want het zijn die ghene, diemen meest hoort morren en knorren teghens de regieringe, ende handelingen der goede Overicheden. 'Tis al te cort ofte te lanck dat sy doen, sy claghen derhalven over hen, ende wensschen naer veranderinghe, also dat sy ten lesten als ontrouwe ondersaten uytbersten, met openbaere rebellie, andere noch aenhitsende, + ende met Scheba de basuyne des oproers blasende, om 'tjock der ghehoorsaemheyt t'eenemael van haeren halse af te werpen. Derghelijcke Gheesten huydendaeghs hen vele nu openbaren, + die als Core, Dathan, ende Abiram teghen Mosen opstonden, ofte ghelijck Ieroboam den Sone Nebath, + opstondt teghen zijnen Heere ende Coninck Salomon. Oock eertijdts de thien stammen Israels afvielen, van haeren wettelicken Coninck Rehabeam den Sone Salomo. + Insghelijcks dese in veranderinghe haer vermaecken stellende, ende walghende over de ruste ende vreede, die sy onder 'tgoet beleyt haerer Overicheden dus langhe ghenoten hebben, voortaen niet anders en wensschen ende soecken, dan om den ondersten steen boven te legghen, ende alles in disorderinghe te doen comen, waer door wy ten lesten d'een met den anderen, dat is, de goede met de quaede, tot een roof der wreede vyanden, met goet en bloet souden gheraecken te werden.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

ALdus door ses stucken, + aenghewesen hebbende, hoe dat de Dronckaerts versmaeders der heerschappyen zijn, door overtredinghe van't vijfde ghebodt inde Wet, volcht tot leere, dat yder sal toesien den selven quade voorgangheren niet te volghen, Want het betaemt ons, onsen Overicheden te respecteren, die te achten: want sy bedienen't recht Godts op der aerden. Van de selve eerlick gevoelen ende spreken: want haerlieder weerdicheyt verheyscht sulcks. Soo dat, hebben sy eenighe ghebreecken ofte fauten, + daerse over verdienen aengesproken ende bestrafft te worden, Men sal dat laeten doen van Predicanten, ende andere die daer toe ghestelt zijn van weghen der Kercke, + gelyck de Leeraer Ambrosius vrymoedichlyck de Keyser Theodosium bestraft heeft, als hy't verdient hadde. Insghelycx Nathan de Propheet den Coninck David, + oock Abraham strafte den Coninck Abimelech. + Men sal den Meester niet soecken over hen te maecken, maer nae den raet Pauli, + een yegelyck sy der voornemelicker macht onderdaenich, want daer en is gheen macht dan van God: ende die machten zyn, die zyn van Gode gheordonneert, + soo dan wie der macht wederstaet, die wederstaen de ordinantie Godts, ende diese wederstaet, die sullen het oordeel tegen henselven nemen. + So laet ons dan aller Menschelicker ordinancie onderdaenich zyn, om des Heeren wille, het sy den Coninck als den Oversten. Ende spreecken ghelyck eertydts Decius, de sone van Decius Roomsche Keyser, Dan myn Heer Vader ghebiede, + ende myn Keyserdom sal zyn hem ootmoedelyck onderdaenich te zyn. Wy sullen oock ghedenc-

ken, om alle tijt nae ons vermoghen de ontfanghene weldaden onser Overheden, met danckbaerheydt te erkennen: want hoe behoorlyck sulcx sy ghedaen te zijn, + gheeft de Coninck Abimelech aen Abraham te kennen, van hem met eede verheysschende, dat hy hem, ofte den zijnen, geen ontrouwe bewijsen woude, maer barmherticheyt aen hem ende de zijne doen, uyt oorsaeke dat hy aen Abraham (vreemdelinck in zijnen lande) alle barmherticheyt gedaen hadde. Haerlieder Wetten ende Placcaten salmen in weerden houden, ende die poghen te onderhouden, Godt biddende dat hyse wijsheyt meer ende meer geve om Wetten te maecken, + ten eynde datmen een stil ende gherust leven onder hen in alle Godsalicheyt ende eerbaerheyt leyde. Men sal teghen den selven niet morren ofte clachten voortbrengen, maer hen prijsen, op dat sy in haerlieder moeyelicke opgheleyde ampten, des te onverdrietelijcker moghen zijn. Alle rebellie ende oproericheyt salmen soecken te dempen, op dat de naebuerlicke vrientlicke by-een-wooninghe der borgheren, + door eenicheyt des Gheests ende den bant des vredes verknocht blijve, Eendracht maeckt macht, Tweedracht breeckt cracht. Daer en is niet dat Coninckrijcken, Landen, ende Steden meer versterckt, dan d'Eenicheyt. Ferrum tuetur Principem, melius fides. Door wapenen worden de Reghenten bewaert, ende behouden met hare onderdanen, maer noch veel meer door trouwe ende eenicheyt, want ghelijck de Wijseman seght, + Goedertieren ende waerachtich zyn, bewaert den Coninck, ende zynen stoel wort door goedicheyt bevesticht.

III. Dat de Dronckaert een verachter is, van't Kerckelyck Regiment.

TEn derden ende lesten, + mogen de Dronckaerts wel gheacht worden te sondighen tegens't vijfde ghebodt, ende also weygheren den Ouderen haere behoorlycke eere, want sy zijn meestendeel vyanden van't Kerckelyck Regiment. 'Twelcke het andere volght, want dewijle sy niet en passen op d'Overicheden, + die een dienersse Godts is ende't sweert niet te vergheefs draeght, maer tot straffe den ghenen, die quaet doet; Veel min passen sy op die ghene, welcker wapenen alleenlyck gheestelyck zijn, ende niet anders en hebben dan vermaeninghen, oft den Christelicken Ban. De Dronckaert dan bewijst hem een verachter van't Kerckelyck Regiment, dewijle hy ten eersten

1. Alle broederlicke aenspraecke, ende vermaeninghen veracht.
2. Oock en vraeght hy niet, nae den Christelicken Ban.

1. Laet een die een broeder genaemt wil zijn, + ende is nochtans een dronckaert, ende een mensch van ongereghelden leven, uyt den Naeme vanden E. Kerckenraet aenghesproocken worden, hy sal dat quaelyck nemen, hy sal't houden oft zijne vyanden waeren die tot hem comen, ende hem groot onghelijck aen doen: want aenghesien hy vrient ende dienaer van zijne kele ende buyck soeckt te blijven, daerom en wil hy nae gheen Christelycke bestraffinghen, ofte vermaeninghen d'oore bien, maer slaet het al inden wint, dat tot

zijnen beste gheseght wort. + Hy en laet hem niet tuchtighen met woorden: Sy moghen wel lyden, datmen somtijdts van Godts Woordt by hen spreeckt, maer niet datmen haere seeren sal aentasten, om te seggen: ghy doet quaet, ghy bewandelt den wech ter verdoemenisse, lieve doet afstant bytijdts. Augustinus mach wel segghen. + De luyden sullen wel de waerheydt omhelsen, wanneer naemelyck sy claer ende helder is, maer alse de ghebreecken ende sonden aenden dagh brenght, ende die bestraft, dan hebben sy daer van een afkeer. De sondaers zijn den schurfdighen peerden ghelijck, die niet connen lijden datmen 't serich gat aentasten sal op den rugghe. Blijckt sulcx in den Ioden niet? die tot den Propheten Gods spraeken: + Ghy en sult ons niet sien, ende ghy en sult ons niet schouwen de rechte leere, maer predict ons wat behaeghelycks. Dit selve verwijt Micheas den Ioden mede, segghende: + Wanneer ick een dwalende Gheest waere, ende een leughen-predicker, ende predickte, hoe sy suypen ende swelghen souden, dat waere een predicker voor dit volck. De Coninck Achab hadde oock meer vermaeken in den gheenen die als pluymstrijckers spraken, al dat hy geerne hoorde, ende stijfden hem in zijne boosheyt, daerom en hadde hy gheen playsier in't gunt Micha de man Gods, tot hem in den naeme des Heeren was spreeckende, ja hy hielt hem voor een quaeden predicker, om dat hy hem niet goets (nae zijn oordeel) en predickte, + ende daerom was hy hem gram. Dien tydt is noch onder ons, in welcke soodaenighe ghesellen ghevonden worden, + die de ghesonde leere niet connen verdraghen, maer soecken te leven nae haere eyghen begeerlyckheden, 'tvleesch dienende tot alle wellust, ende daerom zijn sy gram allen dien die hen daer over bestraffen, en spreecken: wat

heb ick met u te doen ghy man Godts! + Ghy zyt tot my hier inghecomen dat myner misdaet ghedacht worde, ende stoppen also haere ooren met den boosen Ioden, + dat sy de woorden der goede vermaeninghen niet en souden hooren.

2. Daer en boven zijn sy verachters van den Christelijcken Ban ende discipline. Want by aldien sy hen soo verde comen te verlopen in dronckenschap, dat sy 'tergher en ergher maecken, alsoo dat de Opsienders der Ghemeynte vernootsaeckt zijn, (om alle erghernisse te weeren) met de selve, nae de macht van den Heere Christo ghegeven, Matth. 18.18. te handelen, + dat is nae broederlicke vermaeninghe, de selfde op te schorten van den ghebruycke des Avontmaels, ende nae de opschortinghe (de saecke aldus ten langhen lesten verheysschende) af te snijden, 't welck een uytwerpinghe is uyt de ghemeenschap vanden volcke Gods. 1.Corinth. 5.5. 1.Tim. 1.20. So ist, dat in plaetse sy daer door souden beroert ende beweeght worden om sich te bedencken, ende sich bekeerende, weder souden poghen om met den boetveerdighen sondaeren, van de Kercke Godts op ende aenghenomen te worden, Veel meer (och lacen!) stoutelyck in haerlieder boos sondich leven voortvaren, de Christelicke discipline bespotten, ende seer verachtelyck daer van spreken. Daer mede sy te kennen gheven, dat sy haer eyghen verderf meer soecken dan't behoudt der Zielen, ende meer houden van haeren buyck, dan van Godt, meer vande Werelt dan van de Kercke Godts ende van dat H. Sacrament des Avontmaels, dat van Christo inghestelt is, + ende van den Christenen ghenooten wordt, tot ghedachtenisse zyns bitteren lydens ende stervens. +

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

VVY willen dan den dronckaerts vermaent hebben, dat sy eenmael rijpelick willen by haer selven bedencken, + in wat ellendighen ende onghelucksalighen staet sy zijn, soo langhen tijdt sy haer aldus aenstellen, dat sy (alst gheseydt is) alle goede vermaeninghen in den wint slaen. Daer doch de vermaeninghen ende bestraffinghen, voor hen nootwendighe ende profijtelicke ghenees-drancken zijn, met welcke sy de kranckheden haerer Zielen (die door een Godloos leven veroorsaeckt zijn) connen ghenesen. Dit verstondt de Coninck David wel, ende daerom seyde hy. + De rechtvaerdige die slae my vriendelick, ende straffe my, dat sal my so wel doen, als eenen balsem op mynen hoofde. De Wijseman willende ons aenwijsen de nutticheden die uyt Christelijcke bestraffinghen volghen, seght aldus: + Openbare straffe is beter dan heymelicken liefde. De slagen des liefhebbers meynent rechts trouwelyck: Daer en tegen het kussen des haters is bedrieghelyck. Item. + Wie hem niet tuchtighen laet, die maeckt hemselven te niete: wie daer en teghen de straffe hoort, die wort kloeck. Ende daerom: + Is het beter het schelden des wijsen te hooren, dan hooren den sanck der dwasen. Het welcke ghy verstaende, niet langher en sult den goeden Vermaeninghen rebel, ofte vyandich wesen.

Ten anderen indien ghy u so verde hadt verlopen, + dat ghy verdient hadde met den Christelicken Ban gestraft te zijn, ende ghy u in sulcken staedt bevindende, soeckt weder door waere boetveerdicheyt niet alleene met God, maer oock met zijn Kercke u te vereenigen,

ende te versoenen. Ten is gheen cleyne saecke uyt de ghemeynte gheslooten te worden, door macht der sleutelen Iesu Christi, want de Heere gheseyt heeft: + Wat ghy binden sult op der aerden, dat sal in den Hemel ghebonden wesen, Ende wat ghy ontbinden sult op aerden, dat sal in den Hemel ontbonden wesen. Daermede de Heere Christus te kennen gheeft, dat die gheestelicke jurisdictie die de Kercke teghens den sondaer ghebruyckt, God bekrachticht, ende volgens de selve ofte zijn straffe op den verstockten sondaer, ofte zijn ghenaede op den bekeerden sondaer wil laeten komen. Volghens dien dat yeghelyck die afghevallen is, soecke weder te keeren tot den schoot der Kercken, + Schicket u o Mensche ende ontmoetet uwen God, bekeert u tot God, soo sal God hem tot u keeren. Waer toe die goede, Almoghende, barmhertighe God, allen sondaeren zijn ghenaede ende Gheest wil verlenen: Amen.


Vorige Volgende