Logo DBNL
Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven (1623)

Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven

(1623)–Daniel Souterius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De vyfthienste Predicatie.
De Dronckaert is een verbreecker van het vierde ghebodt, luydende aldus: Zyt ghedachtich des Sabboth-daeghs, dat ghy dien heylighet, &c.

NEhemias een Godsalighen Vorst onder den Ioden, + doende een schoone dancksegginge tot God, voor alle weldaden ende ghenade, van Abraham aen, tot op zijnen tydt, doet oock vermaen van den Sabboth, de welcke God zijnen volcke ghegeven heeft, tot ghedachtenisse ende dancksegginghe vande Scheppinghe des Werelts Exod. 5.10. Van haere verlossinghe uyt de slavernye van Egipten. Deut. 5.15. Ende tot een teecken van haere heylinghe Exod. 31.13. Ghelijck onsen Sondach is tot een ghedachtenisse van onse herscheppinghe ende verlossinge. Nehemias heeft groote reden daer toe: want dat het instellen des Sabboth-daeghs grootelijcx te achten zy, blijckt daer door, om dat door de selve, den waeren Godsdienst onder Gods volck ghehanthavet wort, de ghebeden tot God ghedaen, Godts Woordt

ghepredickt wordt, sonder al het welcke de mensche Godt niet en can dienen nochte behaeghen, maer ter contrarie daer dit stilstaet, daer is het volck sonder Prophetie, + ende daer 'tsonder prophetie is, daer wordt het wilt ende woest: Dat welckmen selfs afnemen can uyt den onsaelighen stant ende staet der Dronckaeren, dewelcke haer groote Prophamateurs, dat is ontheylighers ende verbreeckers der H. Sabboth ofte Sondaghen des Heeren bethoonende, daerom des te roeckelooser ende Goddelooser leven. Want sy ontheylighen ende verbreecken haeren Christelicken Sabboth dach ofte Sondach, door dese drie naevolghende ghebreecken.

1. Door Duyvelsche wercken, als drincken ende clincken, danssen ende springen, kyven ende vechten, &c.
2. Door Wereltsche becommernissen: als coopen ende vercoopen, &c.
3. Door Wereltsch playsier ende vleeschelycke vermaeckinghen, als by naeme in Maeltyden, in Iacht, Visscherye, uytryden om te speelen, &c.

Door alle welcken sy niet en houden eenen dach den Heere, maer den Duyvel. + 'Tis een dach des Heeren ghenoemt, op datmense den Heere God tot zijnen dienste heylighen soude, ende dese maecken daer van haeren eyghen dach, op offerende de selve haere vleeschelijcke vermaeckelijckheden, den Sondach in eenen Sondighen dagh veranderende. Laet ons dit breeder bewijsen.

Dat de Dronckaert een verbreecker ende ontheyligher des Christelicken Sabboth daeghs zy.

MEt het vieren ende onderhouden des Sabboth daeghs, + wil God dat wy nootsaeckelijck eenen dach in der weecke, gantsch ende gaer sullen afsonderen, ende opofferen tot den dienst Godts, om den selven dienst te betrachten naer Ziele ende Lichaem, int openbaer ende int bysondere. Waer toe dese Christelicke oeffeningen behooren. + 1. Ten eersten de versaemelingen vande Christelijcke ghemeynte neerstichlick gade te slaen, om aldaer Gods Woort aen te hooren, als Cornelius dede, + oock om de H. Sacramenten te ghebruycken. Item om onse ghebeden ende lof-sanghen Gode aldaer op te offeren, + dewelcke zyn de ossen onser lippen, om noch aenden aermen onse Christelicke hant-reyckinghe te doen, nae het bevel des Heeren: + Breect den hongerigen zyn broot, ende volgens 'texempel vande Apostolische Kercke. + 2. Ten anderen naer dat de versaemelinghe ghescheyden is, soo moetmen voorts den tijdt heylichlick besteden, in het overleggen van 'tgene datmen uyt Gods Woort ghehoordt heeft, ghelijck die van Berrheen deden, + doe sy Paulum den Apostel hadden hooren predicken. 3. Eyndelingh moetmen dat Woordt ons toeeyghenen tot troost der Zielen, ende beterschap des sondighen levens, + ons selven Daeders des Weths bethoonende.

1. Dan laet ons sien, + of die vermelde stucken vanden Dronckaerts naeghecomen worden. Wy sullen veel meer vinden dat sy gheheel daer tegens doen, ende daerom grouwelicke schenders ofte verbreeckers zijn der Sabboth daghen. 1. In plaetse dat sy den

dach des Heeren, den Heere houden souden, + sy houden veel eer die den vleesche, op den selven dach doende niet dat God behaegt, + maer dat hen behaegt: Want in plaetse dat sy met den Coninck David hare vreucht souden scheppen in Gods Wet, + so nemen sy hare vreugt in allerley Wereltsche ghenuchten, in drincken ende klincken, danssen ende springhen, tuysschen ende spelen, met taerlingen ende caerten, + Even oft desen dach voor den Sathan waere, ende waere de ure om den Vorst der duysternisse te dienen, daer zy nochtans behoorde te zijn, den aenghenaemen tydt om Godt te dienen, ende den dach der salicheydt, + overmits dat de Sonne der gherechticheydt op desen dach verresen is, maer eylacen het schijnt veel meer, dat sy liever op dien dach hebben te doen, dat niet en deught, ende dat reghel recht strydt teghens Christi wille ende woordt. 2. Daer alle die den Heere vreesen, + op dien dach hen smorgens vroech op maecken, ende hen bereyden totten Godsdienst met den Coninck David. Daer en teghen maecken hen dese vroech op met den daeghe, om haere boose ende stinckende begeerten te versaedighen: ende zijn ghelijck den ghenen van welcken by Esaiam ghesproocken wort: + Wee den ghenen, die des morghens vroech op zyn, om hen tot suypen te beneerstighen, ende sitten tot in de nacht, dat hen den Wijn verhittet. 3. Ende daer de vroome soecken by een te comen in des Heeren Tempel, daer tegen kiest de dronckaert op Sondagen het drinck-huys tot zijnen Tempel, daerinne hy steedes woone, om aldaer vele onbetaemelicke dinghen te doen, + ende haer als Heydenen aen te stellen, die welcke swelghden ende brasseden inden Tempel, ende bedreven allerley ontucht. 4. Haerlieder Altaer, is de Tafel, aen welcken sy sitten om te bras-

sen, met den rijcken brasser, niet hebbende een cruymken broodts, + ofte een droppel Biers ofte Wijns, om een aermen mensche die voor der deure staet, daer mede te laeven, Sy en nemen daer op gheen acht, dat sy met 'tghene d'welckmen in 'tlijff des dronckaerts met groote beeckers pijnicht, vele siecke luyden conden helpen, maer zijn gheheel beesich om haere keele ende buyck offerhande te offeren, met volle koppen, + alsoo dat sy ten eynde van den Wijn dul worden. 5. Haeren Bybel is het Teerlinck-bort, + het dam-bort ofte Kaert-spel, met welcke sy malcanders gelt aftuysschen, dat Wijf ende Kindren daerom te huys ghebreck lyden moeten. 6. Haerlieder ghesangh en is niet als des heylighen Psalmmists ghesangh, die God loofde met eenen liede, ende hem hoogh eerde met dancke, Psalm. 69.31. Met den vroomen Godts ghenaede ende waerheydt vercondighende, Psalm. 97.12. Ende die voor yeghelijcken werck, den Alderhooghsten danckte met eenen schoonen Liede. Eccl. 47.9. Maer des Dronckaerts ghesangh alsdan bestaet in roepen ende tieren, als dulle luyden ghewoon zijn te doen. Haerlieder ghesangh is lichtveerdighe deunkens ende bordeelliedekens te singhen. + Haerlieder vermaecken is te laten spelen op Velen, + Harpen, Tamborijnen, Pypen, ende Trommelen, alsmen in Kerck-missen, ende op andere Bacchus-feesten siet gheschieden. 7. Haerlieder offerhande en is niet die Paulus ons belast te doen, + te weten, dat wy onse lichaemen begheven sullen Gode tot een levende, heylighe, ende wel behaeghende offerhande, welck is onsen redelicken Godsdienst: Maer is een grooten Kelck Wijns op de handt te nemen, ende de keele daer mede te salven, haerlieder offerhande is, + al uyt te suypen, wat ingheschoncken werdt.

8. Om met corte woorden vele te segghen, so ist dat in plaetse sy de Sabbothdach ghebruycken souden, als een hulp-middel tot de heylichmaeckinghe, + ende rusten souden van de sonde, om de heylicheyt ende gherechticheyt des te neerstigher te betrachten, veel meer het teghendeel volghen, ende op den Sondaeghen aldermeest uytghelaeten zijn, om de ondeuchdelicke wercken te pleeghen met luste, also dat, daer sy op den werck-daeghen somtijts pooghen te doen dat welcke sy schuldich zijn te doen, in haere beroepinghe ende hanteeringhe, laet den Sondach aenlichten, so en weten sy niet anders, dan haer gheheel te begheven tot een onghebonden leven, haerlieder ghenuchte scheppende alleen in den Herberghen. Daerinne dat de Heydenen dese Naem-Christenen wel souden mogen bespotten, + over het houden haerer Sabboth-daghen. Iae dat meer is, Godt tot den selven wel mochte seggen: + Myn Ziele is vyandich uwe nieuwe Maenden ende Iaer-ghetyden, ick ben daer over verdrietich, ick bent moede te lyden. Want die aldus de Sabboth-daeghen des Heeren ontheyligen, + dien wil God den dreck van hare vierdaghen int aenghesicht werpen, dat sy 'tniet sullen connen afwasschen, maer den vloeck sal onder hen comen, ende haeren seghen sal vervloeckt worden. 'Twelck sy seeckerlijck te verwachten hebben, soo sy hen bytijts niet en bekeeren.

2. Ten tweeden overtreeden de Dronckaerts den H. Sabboth, ofte Christelicken Sondach, + met haerlieder Wereltsche becommernissen, want daer sy op dien dach behoorden alle Wereltsche saecken ter syden te stellen, ende hen t'eenemael, van 'tgunt het tijtlick leven aengaet, te ontslaen, op dat 'tghemoet van aertsche saecken ontleedicht ende ontlast zijnde, des te be-

quaemer hem betooghe om Godt te bidden, ende te dienen, Daer ist, dat sy alsdan aldermeest hen sullen bemoyen ende becommeren met copen ende vercopen. Wat doen doch de Dronckaerts op Sondaeghen anders, daer sy zijn gheseten in de Herberghen? Isset niet dat sy alsdan aldermeest spreecken van 'tgunt den coophandel aengaet? Heeft yemant een Peert ofte Koe te coop, hy sal 'tveylen te copen op den Sondach, ter wyle hy by het bier sidt. Isser yet te reeckenen, ofte te liquideren, isser een compositie te maecken, of wilmen een stuck Landts verhuyren ofte vercopen, men sal dat doen in de tap-huysen op den Sondagen. Nehemias vernemende dit vuyl ghebreck onder den Ioden, ende haer daer over bestraffende, seght onder andere redenen aldus: + Wat is dat voor een boos dinck, dat ghy doet, ende breeckt den Sabboth-dach? Even also machmen huydendaeghs tot vele Christen menschen wel segghen, die naemelyck op den Sondaghen niet en weten te doen, dan manghelen ende janghelen, loven en bien, copen en vercopen: Wat is dat voor een schandelijcke Sabboths-breucke? Daer ghylieden u herte behoorde te besteden tot den waren Godsdienst, ende door vierighe ghebeden tot Godt te ontsondigen u leven, dat ghy inder weecke door meenichvuldighe becommernissen des Werelts, ende quaede wercken besmet ende beschaedicht hebt, Daer ist dat ghylieden uwe sonden meerder maeckt, ende besoetelt u leven noch meer door verscheyden Wereltsche saecken: door welcke ghylieden niet anders te kennen gheeft, dan dat ghylieden van alle Godsalicheyt vervreemt zijt, ende de Werelt seer diep in V. L. herten steeckt. Dat ghylieden slechs het tytlijck soeckt, ende niet en vraeght nae het Coninckrijcke Godts, O on-

wijse menschen! niet min oock ondanckbaere menschen! Want en behoorde ghy den Heere uwen God, niet eenen dach tot zijnen heyligen dienste te houden, daer God ses gheheele daghen in der weecke vergunt tot uwen wercke ende verdoen? Chrysostomus segt. + Een gheheele weecke heeft hondert ende ses en sestich uren, die ons God vergunt tot onsen wercke, wy behooren wel een ure Gode willichlyck te vergunnen, om hem alsdan vlytelyck te dienen nae zynen wille ende begeeren. Iae te meer behooren wy dit te doen, om dat het besteeden van dese ure, ofte eenen dach in der weecke meer voordeels aenbrenght, ende gunst by Godt verwerft, dan al ons werck, daermede wy ons beesich ende becommert houden inde gantsche weecke: + want in de weecke arbeyt de mensche om de spyse die vergaet, Maer op den Sondach werckt de mensche insonderheyt om de spyse, die tot in het eeuwich leven blyft.

3. Wy vaeren voorts tot het derde poinct, dat welcke aenwijsen sal, + hoe de Dronckaerts den Sabboth ontheylighen, door haerlieder Wereltsch playsier. Dat is, alsulcke ghenuchten ende vermaeckinghen die de menschen in eenighe Wereldtsche saecken oft oeffeninghen soecken: als by naeme, in banckquetten en maeltijden: in de Iacht ende Visscherye, in het uytrijden om te spelen, in het schieten met den boghen, in het bollen ende caetsen, ende diergelijcke uytterlicke verquickinghen. Dese ende dierghelijcke wercken van playsier, zijn onder den Dronckaerts, insonderheyt op den Sondaeghen, so veyl ende overvloedich, dat alhoewel sy daermede den tijdt in der weecke doorbrengen, ende haer gelt verquisten, nochtans dies niet konnen versaedicht worden, maer op den Sondaeghen die voornoemde vermaeckinghen

aldermeest pleghen, even al of sy den Sondach niet anders dan voor een speel-dach hielden, ende alleenelijck gheordineert waere tot ydele Wereltsche vreuchden, ende om de vleeschelijcke vermaeckelijckheden den toom los te laeten, tot alle dertelheden. Daer Godt Almachtich gheboden heeft zijnen Sabboth te heylighen, + 'twelck wy doen als wy die ruste besteden in heylighe oeffeninghen: Daer en teghen ist dat sy den Sabboth met sodanighe ghenoechten doorbringhen, die 'tghemoet heylloos maecken, den sinnen verwilderen, 'therte besmetten met sotticheydt, ende het verstant van alle gheestelicke bedenckinghen vervreemden. Al welcke schaeden, och of sy 'twilden bedencken! Maer neen, die ghemelde genoechten zijn haer soo soet, ende staen hen soo wel aen, dat syse veel liever volghen met schaede, iae verderf van Ziele ende Lichaem, dan souden verlaeten: dien modderigen wech, dunckt hun een lieffelicken ende eenen fijnen wech te zijn, om dat syse ghewoon zijn te loopen, iae meynen dat sy haer wel ghequeten hebben, ende haeren tijdt wel besteet hebben, wanneer sy met soodanighe tijdt-cortinghen den Sondach over ghebracht hebben, 'tis hun noch een vreuchde, op den volghenden dach daer aen, de selve op te haelen, ende aen andere luyden te vertellen, hoe groot playsier sy ghehat hebben op den Sondach, van welcken sy een Speel-dach, ende eenen Feest-dach ghemaeckt hebben, + in welcke sy leckerlyck gheleeft ende 'therte in wellust ghevoet hebben. Door al het welcke blijckt, dat soodaenighe Menschen overtreders zijn, van den Christelijcken Sondach.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

OVermits aldus de Sathan zijn uytterste crachten in 'twerck steldt, + om den Menschen van alle Godsalighe oeffeninghen, door 1. Duyvelsche wercken, 2. Door Wereltsche becommernissen, 3. Door Wereltsch playsier (als wy aengewesen hebben) af te brengen, ende tot de onvruchtbaere wercken des Vleeschs aendrijft, so laet ons leeren daer teghen te strijden met alle voorsichticheydt, ende veel liever kiesen op den Sondaeghen Godt te dienen, nae zijnen Heylighen wille. De Sondach is verordineert als een hulp-middel tot onse heylichmaeckinghe, wy en behooren dan den selven dach niet quaelick te besteden, maer op dien tijdt voornaementlijck toe te sien, dat wy vlieden ende mijden, al 'tgunt ons beletten can de wercken der Godsalicheydt te volbrenghen, ende daer teghens ter hant nemen, 'tgunt ons can dienstelijck wesen, + om te houden de heylighe ruste des Heeren. De Sondach is een Feest-dach des Heeren, op welcken wy van den Sone Godts ghenoodicht worden tot een gheestelyck bancquet ofte maeltijt, alwaer wy ons konnen versaedighen ende verheughen met dat broodt zijns Heylighen Woordts, + ende met den Wijn zijnder ghenaede laeven aender Ziele. De Sondach is de dach des Heeren, + op welcken dach Christus Iesus de ghebenedijde Sonne der gherechticheyt, + is opghestaen van den doot tot den leven, ghelijck Hieronymus seght: + Laet ons dan dien dach heylichlijck onderhouden, Niet in brassen ofte suypen doorbrenghen, + ghelijck als d'onwyse ende onghehoorsaeme doen, dwaelende ende dienende meenigherley begheerlyckheden ende wellusten, wande-

lende in boosheyt ende wereltsche genoechten. + Maer aenghesien dat de goedertierentheyt Godts onses Salichmaeckers, ende zyn liefde tot de Menschen gheopenbaert is, die ons salich heeft ghemaeckt, ende die om onser sonden over ghelevert is in den doot, + nu tot onser rechtveerdichmaeckinghe is opgestaen, (daer van de Sondach een heerlijcke ghedachtenisse ons voorhout) soo zijn wy t'eenemael verplicht ende gehouden, dien dach te vieren, ende tot den oeffeninghe van den waeren Godsdienst te besteden. Ist dat wy op dien dach ons draghen alst betaemt, + ende God dienen met vreuchden, so sullen wy, Godts rijcken seghen meer ende meer ontfanghen. Het hanght al aen Gods segen, ende wanneer moghen wy die alderbest verwachten? naemelijck als wy hem dienen, ende zijnen Sabboth wel gade-slaen. Hier toe dient de belofte, die door Esaiam God doet. Want de Heere seyt van die ghene die den Sabboth recht vieren, + dat hy de selve wil voeren over de hoochten op aerden, dat is, dat hy haer sal meester maecken over hare vyanden, ende dat hy de selve spysen wil met de erve Iacobs, dat is, gheestelijcken ende tijtlicken seghen, want den mont des Heeren heeft het ghesproocken. Ter contrarien, indien wy den Sabboth niet en willen vieren met vreuchde, soo sullen wy den selven moeten vieren met droefheyt: gelijck God de Ioden strafte met verwoestinghe van haer lant, op dat het lant tot haren ongelucke soude de Sabbathen vieren, + die sy te vooren versuymt ende veracht hadden. Soo sal Godt zijne schaede (om soo te segghen) op ons ende al dat ons aengaedt wel verhaelen met neeringh-loose tijden, verlies van goedren, bancqueroutten, met langhdurighe sieckten: ende dan sullen wy het beklagen (insonderheyt in onsen laetsten noot)

dat wy den Sabbath niet beter gheviert, ende onse arme Ziele niet beter besorcht en hebben, maer onsen tijdt soo onwijselyck met ydele tijdtcortinghen overghebracht hebben. Eer dan dat so droevighen dach over den hals compt, och laet ons beter dencken aen 'theylighen van onsen Christelicken Sabboth-dach. + Huyden dewyle wy de stemme des Heeren hooren, die ons bidt, die ons smeeckt, die ons vermaent, + so en laet ons niet verstocken onse herten. Maer zyt ghedachtich des Sabboth daeghs, dat ghy dien heylighet. Siet ghy de Wereltsche menschen haeren vreught ende ghenuchte scheppen in de wercken der duysternissen ende ydel playsier, + laet uwe vreucht zijn op dien dach God te dienen soo sal uwen Sabbath gheen wellustighen Sabbath maer een lustigen Sabbath wesen, als ghy op dien tijdt doet dat God behaeght, Volgens 'tgunt de Heere daer van aldus spreeckt (daer mede wy het willen besluyten.) + Soo ghy uwen voet van den Sabbath keert dat ghy niet en doet wat u behaeght aen mynen heylighen daghe, soo sal het eenen lustighen Sabbath heten, om den Heere te heylighen ende te prysen: want so suldy den selven prysen wanneer ghy uwe weghen niet en doet, noch daerinne bevonden en wort wat u behaegt, oft wat ghy spreecket. Die Heere Godt verleene ons hier toe door Iesum Christum zijn ghenaede ende H. Gheest, op dat wy het moghen also naecomen, ter eeren zijns heylighen Naems, ende tot onser Zielen salicheydt: Amen.


Vorige Volgende