Logo DBNL
Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven (1623)

Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven

(1623)–Daniel Souterius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De derthienste Predicatie.
Dat de Dronckaert hem verloopt teghens het tweede ghebodt: Luydende aldus: Ghy en sult u gheen Beelden, noch gheen ghelyckenissen maecken, &c.

DE Heylige Apostel Paulus seght: + Wy zyn Gods maecksel gheschapen in Christo Iesu tot goede wercken, die ons Godt te voren bereyt heeft, om dat wy daerin wandelen souden. Dat meer is, hy segt, + God heeft ons in Christo uytvercooren eer des Wereldts gront gheleydt was, om dat wy souden wesen heylich ende onstraffelyck voor hem inder lieffde. Wt welcke spreucken wy moghen afnemen 't eynde onser Scheppinge, ende 't eynde onser verkiesinghe, die ons beyde gaeder wijsen tot eenen godtsaelighen wandel. Maer beyde dese eynden en bereyckt een Dronckaert niet, doch als een ondanckbaer schepsel, vergelt hy de weldaet zijns Scheppers met quaeden

leven: ende maeckt hem zijner verkiesinghe onseecker, door zijn onheylich en straffbaer leven, met welck hy een overtreder is aller gheboden des Heeren. Wy hebben alreede bewesen, dat de Dronckaert 'teerste ghebot in de Wet des Heeren verbreeckt: Laet ons insghelycks nu toghen dat hy is een Beelden-dienaer. Daer toe is niet van nooden verde te gaen om bewijs te haelen, Sijn onghebonden Wijn-droncke wellust, die leert dat: als de welcke in hem vele misselycke invallen, verkeerde inbeeldinghen, ende vele afgodische sotternyen verweckt, volghens welcke hy voor hem beelden te eeren verdicht.

1. Ten 1. van dinghen, die op der aerden zyn.
2. Ten 2. van dingen die inden Hemel ende Locht zyn.
3. Ten 3. van dinghen, die inde wateren zyn.
4. Ten 4. van dingen, die onder d'aerde zyn.
5. Ten 5. van dinghen, die een ongheloovich godloos herdt, hem derf laeten voor staen, als naementlyck. Datter gheen God is, of dat hy 'smenschens doen niet en siet nochte weet, Dat welck een sorgelycke, Duyvelsche inbeeldinghe is.

Ten anderen is de Dronckaert een Beelden-dienaer, om dat hy volgt al 'tgunt dat den rechten Godsdienst verhindert ende teghenstrijdich is, als zijn dese vier naevolghende ghebreecken:

1. Ten 1. Het besoecken van de Afgodische Templen uyt nieusgiericheydt.
2. Ten 2. Het vieren van eenighe daeghen ter eere van Patroonen van ambachten.
3. Ten 3. Gheveynstheyt in 'tstuck vande Religie.
4. Ten 4. Versuymenisse ende lauwicheyt inde oeffeninghe der Godsalicheyt.

Laet ons yder stuck van desen ordentlyck nae den anderen opnemen, ende verclaren tot onser aller waerschouwinghe ende vermaeninghe, mede bestraffinge van die aen desen stucken schuldich zijn: + Op dat sy hen beterende ende bekeerende, haere sonden by God moghen uytghedaen worden.

1. Dat de Dronckaert, een Beelden-dienaer zy.

MIsschien, sal yemant dit duncken al te verre ghehaelt te zijn, + jae spottelyck te wesen, dat wy van een dronckenschap maecken een Afgodischen Beelden-dienaer, maer den selven bidden wy dat hy wil zijn oordeel voor een tijdt op schorten, tot dat hy ons uyt heeft hooren spreecken: want wy hopen dit so claerlyck te connen bewijsen, datter niet teghen sal vallen te segghen. Wy segghen dan, dat gelijck d'Afgoden-dienaers hare Beelden, ende stomme Beelden hebben, welcke sy eeren ende dienen, alsoo mede heeft de Dronckaert zijn Beelden die hy eert ende dient:

1. Op Aerden.
2. Inden Hemel.
3. Inde Wateren.
4. Onder d' Aerde.
5. In zijn ongheloovich herte.

1. Op Aerden heeft de Dronckaert zijn personagyen ende beelden, + die hy, onder het drincken onbehoorlyck eert ende dient, jae met gheen minder devotie, dan de Heydenen de beelden haerer Afgoden eerden ende dienden. Isset niet dat de dronckaers in haere versamelinghen, als zy nu goets moets van den Wijne beginnen te werden, +in een staetelijcke wyse drincken met groote volle beeckers, op den welstant van het Lant, ofte ghesontheyt van eenich Coningh ofte Vorst, die sy goet-gunstich zijn? In haere brasmaeltijden, ghebieden sy voor te brenghen de groote gulden vaeten ende coppen, ghelyck Belsazar in zijn bancket dede: daer naer ist dat zy in groote staetelijckheydt (jae meer, of zy hen begaeven om met behoorlycke dancksegginghe God aen te roepen) haere hoofden ontblooten, ende staen op van hare plaetsen, achtende oneere den persoon (op welckers ghesontheyt zy drincken) aenghedaen, so zy alsittende droncken. Wt ghedroncken hebbende buyghen haere knien, ghelyck als Baals Priesters, + voor Baal haer knien booghen, Ende met groote ceremonien brenghen zy den mondt tot den beecker, ende kussen die, gelyck d'Afgoden-dienaers eertijdts de gulden Calveren van Ieroboam kusten, in teecken van eerbiedinghe. Die dit weygert na te volgen, wort gerekent een Crimen laesae Majestatis begaen te hebben. Ick bidde u, + overlegt dit werck, isset niet een soorte van Afgoderye? Wy segghen jae: Redenen daer van zijn dese.

1 Ten eersten dit Sanctèe-drincken, +is een ghewoonte onder den Afgod-dienenden Heydenen gheweest, die gelyck zy hare afgestorven Vorsten, onder 'tghetal der Goden stelden, soo wast dat sy oock tot

haerder eere op hen maeltijden droncken. Horatius spreeckende vanden Keyser Augusto, seght aldus: +

 
Et alteris,
 
Te mensis adhibet Deum.
 
Te multa prece, te prosequitur mero
 
Defuso pateris: & laribus tuum,
 
Miscet numen, uti Graecia Castoris,
 
Et magni memor Herculis.

Martialis seght dat hy ter eeren van den Keyser Domitianus thien beeckers wil drincken, + om datter so veel letteren in zijnen Naeme waeren: 'tWelck oock gheschiede wanneer zy droncken op de ghesontheyt van haer Vrienden, ofte Vriendinnen.

 
Addere quid cessas puer immortale Falernum
 
Quadrantem duplici de seniore cado.
 
Nunc mihi dic quis erit, cui te Calatisse deorum
 
Sex iubeo cyathos fundere? Caesar erit.
 
Sutilis aptetur decies rosa crinibus, ut sit
 
Qui posuit sacrae nobile gentis opus.
 
Nunc bis quina mihi da basia, fiat ut illud
 
Nomen, ab Othrysio qui deus orbe venit.
Item.+
 
Haec illi sine sorte datur, cui nomina Rhenus
 
Vera dedit, decies adde falerna puer.

Nae dat sy yemant goetgunstich waren, droncken sy haere sancteen: den eenen drie, den anderen vier beeckers, ende daer en boven droncken sy ter eeren: alst blyckt uyt 'tgunt Martialis wederom daer van seght, +

 
Naevia sex cyathis, septem Iustina bibatur,
 
Quinque Lycas, Lyde quatuor, Ida tribus.
 
Omnibus ab in fuso numeratur amica falerno.

Iae waren so gulsich int drincken, dat sy met sancteen malkandren de jaren toedroncken, wensschende een lanck leven, ghelyck sulcx blyckt uyt 'tgunt Ovidius daer van schrijft: +

 
Sole tamen vinoque calent: annosque precantur.
 
Quot sumunt cyathos, ad numerumque bibunt.
 
Invenies illic, qui Nestoris ebibat annos,
 
Quae sit per calices facta Sibylla suos.

Van dese Heydense manieren, en verschillen de manieren ten onsen tijde niet, die Christenen maeckent even bont int gulsich drincken, men drinckter sonder maete, sonder schaemte, soo dat het niet noodich en is te segghen: + Iunge puer cyathos, atque enumerare labora, want d'een croes werdt voor ghedroncken den anderen nae, de een gulden cop is niet so haest uytgegulpt, daer compt een ander ommeganger, diemen met uytdrincken moet bescheydt doen, wie can de glasen en sanctee beeckers tellen?

2. +Ten tweeden dat dit sanctèe-drincken een soorte van Afgoderye ende beelden-dienst zy, blyckt daer uyt, om dat God sulcx berispt ende dreyght te straffen als een sonde van Afgoderye, siet dat by den Propheet Hoseam: + alwaer de Israeliten haer tot dronckenschap begeven hebbende, spraecken: Heden is des Coninghs Feest: Soo beginnen de Vorsten van den Wijne dul te werden. By het Feest des Conincx (volgens d'uytlegginghe des gheleerden Theologants D. Davidis Parej) wert verstaen, + of den dagh van zijne gheboorte, oft van zijne krooninghe, op welcken Feest sy haer vrolyck betooghden met een uytsinnigh ghekrijs, steedts roep, ende heden ist des Coninghs Feest, Heden ist des Coninghs Feest, ende dese en offerden geen dancksegginghe aenden waren God, maer den Afgod Bacchus,

den welcken sy groote backen op-offerden, de selve vullende, ende uytdrinckende hem ter eeren. Iae seght Pareus. De Vorsten drincken malcanderen met volle backen toe, ende vullen haer selve ende den Coningh alsoo op, dat ter wyle sy op des Coninghs ghesontheydt droncken, sy haer eyghen, ende des Conincks ghesontheydt verwaerloosen, 'twelck de Propheet bestraft, ende spot met de uytsinnicheydt der Hovelinghen, want oock wat isser uytsinnigher, dan voor de ghesontheydt yet te doen, dat de ghesontheyt quetst.

‘Ende dit ghebreck van de Hoven der Princen is ghekomen tot in de particuliere huysen ende maeltijden der Borgheren. Soo de Propheet Hoseas noch leefde, wat soude hy nu segghen? In dese verdorvene eeuwe heeft die snoode ghewoonte ende het voorghemelde quaet, soo diepe wortelen ghenomen, dattet noch door alghemeene noch door bysondere plaeghen bedwongen kan werden:'tWelck seer beklaeghelyck is.’ +

3. Ten derden die Godsalighe Mannen, + door den Geest Gods verlicht zijnde, hebben het Sanctèe-drincken mede als een Afgodischen Beelden-dienst verworpen ende bestraft: Ambrosius seght aldus: Quid autem obtestationes potantium Loquar? + Quid memorem Sacramenta? Quae violare nefas arbitrantur. Bibamus, inquitant, pro salute Imperatorem, & qui non biberit, sit reus in devotione. Videtur enim non amare Imperatorem, qui pro eius salute non biberit (piae devotionis obsequium!) bibamus pro salute exercituum, pro Comitum virtute, pro filiorum sanitate: Et haec vota ad Deum pervenire iudicant. Sicut illi, qui calices ad sepulchra Martyrum deferunt, atque illic ad Vesperam bibunt: et aliter se exaudiri non posse credunt. O stultitia hominum, qui Ebrietatem sacrificium putant. Wat sal ick seggen van de dyre belastingen der swelghers?

Wat sal ick verhaelen haere verbantenissen? wie die niet en hout, is als een, die een schelm-stuck bedryft. Laet ons, segghen sy, op de ghesontheydt des Keysers drincken, ende die niet drincken en wil, hy zy schuldich aen de devotie, die hy den Keyser schuldich is, want zy schynen den Keyser niet te beminnen, die op zyn ghesontheydt niet drincken en willen. Verders segghen zy: laet ons drincken opt welvaeren van onsen Leghers, ende ter eeren van onse deughsaeme Graven. Andere roepen, laet ons drincken op de ghesontheyt van onsen Soonen. Ende sy laeten hen voorstaen dat dese wensschen tot Godt opclimmen in den Hemel. Ghelyck als doen, die ghene, die by den graven der Martelaeren drincken tot den avont toe in meyninghe staende, dat sy andersins niet en souden connen verhoort worden. O schandelycke dwaesheyt der Menschen, die van de dronckenschap, een offerhande maken! Iae groote dullicheyt! door suypen ende overdadich drincken yemants salicheydt te willen helpen bevoorderen! ende wie dat willichlijck doet, die wort ghepresen van den ghenen, namentlyck die d'eere stellen in schandelicke wercken: + Want cander onder redelijcken luyden ende Christenen, onredelijcker ofte onchristelijcker omgaen, als dit selve?

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

NOchtans, + (O beklaeghelicke tijden!) wat isser huydendaeghs ghemeender in der Christenen Maeltyden, dan dit santèe-drincken? Yder by nae, die wat wil wesen, laet hem door desen stroom van een hart dringhende quade ghewoonte wech rucken, om te doen als voorseydt is. De herssenen zijn nauwelyck vanden Wijn warm gheworden, men roept om

een groot glas Wijns, om daer mede een sanctèe in te stellen. Godt gaeve, dat sy so gereet waeren om ernstelyck voor den welstant des Landts ende der Overicheden te bidden, + als sy ghereet zijn met haere monden ende keelen om den Wijn te verslinden ende uyt te drincken, al wat ingheschonken wert! Maer 'tgaet ghemeenlyck gheheel anders: namentlijck die meest van de santèen houden, dat zy minst tonghe ende herte hebben, om voor den welstandt des Vaderlands te bidden: ghelyck dat mede de Propheet Hoseas aenwijst in zijne santèe-drinckers, + onder welcke niemant en was die des Heeren Naem aenriep, hoewel hare Richters opghegeten wierden, ende alle haere Coninghen vielen. Wanneer wy dan gheraecken te sitten in soodanighe versaemelinghen, daermen dese soorte der Afgoderye (die ghelegen is int santee-drincken) pleeght, oft int werck steldt, laet ons daer voor wachten, toesiende dat wy door de lichtveerdicheydt ende wulpsheyt van anderen, ons niet onbedachtelyck laten vervoeren tot sondigen. Callistenes een Heydensch Philosooph, die niet anders en hadde, + dan het licht der Natuere, als hem eenen dronck op de gesontheyt van Alexander Magnus toeghebracht wiert, weygerde die te aenveerden, met dit bescheet, dat hy den Beecker van Alexander niet en wilde drincken, op dat hy daer na den Beecker van Aesculapius (die de patroon van de Medecyns was,) niet van noode soude hebben. Hoe veel te meer behoorden de Christenen (door den Geest Gods verlicht zijnde) dit te verstaen, om te weygheren de santèe-beeckers, door welcke zy comen haere eyghen ghesontheyt te quetsen, jae te verliesen, Iae drinckende op haers Princens lichamelicke ghesontheyt, + doen schaede aende salicheyt harer Ziele, ende gherustheyt

haerer conscientie? Schouwet dan alsulcke maeniere van drincken door welcke ghy in de overdaet van droncke-drincken ghebracht wert. Begheert ghy uwe liefde ende goede ghenegentheyt tot het welvaeren des Vaderlants, ende tot den E. M. Heeren ofte Regenten van dien te laeten blycken, doet het op behoorlijcke wijse, nae den reghel des Apostels, dat is, + daghelycks uwe knien tot God voor den selven buyghende, dat is, Godts believen, ende dat selve can dienen, tot welstant haerer regieringhe, tot segeninghe der ghemeente, ende tot uwer eyghen eere.

II. Breder bewijs, betoonende: hoe dat de Dronckaert een Beelden-dienaer zy.

DVs vele zy int breede ghesproocken, van het Santèe-drincken, laet ons nu comen tot de andere stucken, welcke bewiisen sullen, dat een Dronckaert sondicht teghens het tweede ghebodt in de Wet des Heeren: want hy laet hem Beelden maken van die dinghen, welcke zijn,

1. Inden Hemel.
2. Inde Wateren.
3. Onder d' Aerde.
4. In 'tongheloovich herte.

1. Slaet uwe oogen op de Figuren, Beelden ende ghelyckenissen die op haere drinck-beeckers, vergulden Schaelen, ende Coppen, door const des Silversmits ghemaeckt staen, ghy sult bevinden dat sy nae eenighe dinghen die inden Hemel, inde Wateren, ofte onder d'Aerde zijn, nae ghemaeckt, zijn, ende welcke

vande drinckers op haere wyse ghe-eert ende gedient worden, alsoo dat sy gheseydt connen worden, dat zy haere handen tot eenen vreemden Godt, + namelyck den Bacchum opheffen ende des Naems haeres Godts vergeten: Want het alsoo ghemeenlyck toegaet onder die ghene, die daer soo groot vermaeck hebben in het drincken, dat eer de maeltydt met behoorlycke dancksegginghe werdt verlaeten, vele te soecken zijn, ende ghelyck in een Legher, die in route gheslaghen is, also verstroyt, hier en daer, datter naulycks ymandt te vinden is, oft by een can ghebrocht worden, om met eenich fatsoen den Naem des Heeren te loven ende dancken.

2. Die dronckaerts zijn ghelyck den Afgodischen Philisteen, dewelcke eenen Afgod hadden, + Dagon genaemt, t'welck was een beelt dat de gelyckenisse van eenen Visch hadde, ende dienden t'selfde met groote devotie, yver, ende vreughde: Alsoo mede doen de Dronckaerts: wanneer zy haere drinck-bekers, (op welcke verscheyden ghedaenten van Visschen ende andere Zee-monsters ghegrapheert staen) uytdrincken met groote vreughde, ende juchen, al of zy eenen Feest-dach den Afgod hielden: Haer selven schandelyck ende schendelyck ten dienste van den Drinck-lust men lyf en ziele, herte, ende gheneghentheydt opofferende.

3. Dese wulpsheyt vervoert den mensche soo verre, dat hy hem niet en schaemt noch schroomt, het beeldt des Duyvels in zijne drinck-bekers ofte schaelen opt alderyselickste te laeten setten: die hoe wel hy onser aller vyandt is, ende onder d'aerde in der Hellen beslooten ende bewaert werdt, tot den grooten dach des oordeels: + nochtans wordt hy onder het drincken op-

gehaelt in gedachtenisse. De eene in spotterye ende schatterye van hem spreeckende, de andere op andere wijse lichtveerdichlijck zijn ghevoelen uytwerpende, daer zy voor hem behoorden een schrick te hebben, ende Godt te bidden dat hy hen gheliefde voor soodaenighen briesschenden wreeden Leeuw te bewaeren.

Iobus Fincelius+ verhaelt een seer schrickelicke sonde, begaen door Dronckenschap, segghende, dat het in Bohemia anno 1551. ghebeurt sy, dat vijf personen door Dronckenschap soo verre ghecomen zijn, dat sy eenen Duyvel, die op de muer gheschildert stont, hare glasen toedroncken. O verschrickelijckheyt! Maer het werde hen wel betaelt, want sy des anderen morgens alle vijf de neck ghebroocken, ende als gheraeybraeckt zijnde, allen tot een schrickelyck schou-spel ende exempel gevonden wierden. Dat hun alle hier door laten vermanen, hoe schaedelijck het zy selfs met het beelt des Duyvels onder het drincken ghemeenschap te nemen. Daer op eenighe niet lettende, dorven noch wel segghen, dat sy den beecker ofte schaele uytghedroncken hebben tot spijt van de Duyvel, als hem niet een droppelken Wijns gunnende. O schandelycke propoosten! O yselijcke woorden, die onder Christenen niet behoorden ghenoempt te worden! want daer 'talso toegaet, daer voeght hem de Duyvel by, om den Mensche in zijne verderffelycke netten te vanghen. Chrysostomus seght daerom seer wel: + Waer dronckenschap is, daer is de Duyvel. Waer vuyle woorden zyn, waer satheyt is, daer danssen de Duyvelen een reydans. Soodaenighen tafel hadde den rycken gulsigaert: derhalven heeft hy daer naer niet connen Heere zyn over een drupken Waters. Soodaenighen tafel

hebben oock die Christenen, daer sy als Afgodische Beelden-dienaers het beelt des duyvels op hare schalen hebben, ende dien toedrincken, oock daer mede schartsen, (Och lacen!) tot haerlieder groote schaede ende naedeel. Want terwyle dat de menschen met Duyvels beelt gecken, so recht de Duyvel (in plaetse van Godts beelt) zijn eyghen beeldt op, in de herten der menschen, ende maeckt het ghemoet eenen winckel aller boosheyt.

4. Wy moeten hier by noch voegen de valsche concepten ende snoode inbeeldinghen, die de dronckaerts hebben, als sy droncken zijn, ende steedts by blijven wanneer zy nuchteren zijn, op dattet ten vollen blijcke, dat sy Beelden-dienaers zijn. Want hoe vele van hun beelden in, datter gheen God, gheen Hemel, geen Helle en is, ende al wat wat daer van uyt Godts Woordt bygebracht wort, maer een fabel ofte oude Wijve clap en sy? Soodaenighen Atheist was Alexander de vj, Paus van Romen: want dese en conde hem niet voor laeten staen, datter een Helle, ende straffe was voor den quaeden. Dese dwalenden Gheest steeckt noch in vele drinckens, dewelcke niet geerne hoorende dat sy gedreyght werden met d'eeuwighe verdoemenisse, by aldien sy haer sonde van droncke-drincken niet en verlaten: spreecken dan: + Wy hebben met den doot een verbont, ende met de Helle een verstant gemaeckt, wanneer daer eenen vloet comt, sal zy ons niet treffen: want wy hebben de leughenen onse toevlucht, ende huychelrye onse bescherminghe ghemaeckt. Segt ghy tot hen, dat Godt aller menschen doen siet, ende dat hy yder man sal in dien daeghe voor zijn richterstoel daghen, + om zijn sonden voor d'ooghen te stellen, ende hem daer voor te plaeghen ende straffen. Dan

spreecken sy, + als de dwase spreecken in harer herten, daer en is gheen God. Psalm. 14. Sy segghen (O Afgodische inbeeldinghe!) + De Heere siet het niet, ende de God Iacobs achtet dies niet. Merckt doch ghy sotten onder den volcke, ende ghy dwaesen: wanneer wilt ghy cloeck worden? Ghy lieden spreeckt: + wat weet God daer van? soude hy dat ghene dat in donckeren is, richten connen? de wolcken zyn syn voordecksel, ende siet het niet, ende wandelt in den omganck des Hemels. O dwasen! + Wee dien, die verborghen zyn willen voor den Heere, haer voornemen te verhelen, ende haer doen in duysteren houden, ende spreecken, wie siet ons? wie kennet ons? De Heere is een God die na by is, ende niet van verre. + Meynt ghy dat hem yemant so heymelicken verberghen konne, dat ick hem niet en sie, spreeckt de Heere? ben ick het niet, die Hemel ende Aerde vullet, spreeckt de Heere? Te vergeefs dan beelden haer selven in, de Dronckaerts, dat God haerlieder wercken niet en siet: ende so langhe zy sulcx doen, so zijn sy onder d'Afgodische Beelden-maeckers te reeckenen, sondighende teghens het tweede ghebodt in de Wet des Heeren: 'twelck verbiedt eenighe Beelden te maecken, om die te eeren ofte te dienen, ofte voor die neder te buyghen.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

DIe ghene, + welcke voor den Afgodischen Beeldendienst een afgrijsen hebben, sullen dan, uyt 'tvoorgaende, gheleerdt worden: niet alleenelyck hen te wachten voor den Beelden int Pausdom, maer oock toesien dat sy niet besmet worden met den Afgodischen Beelden-dienst der Droncke-drinckers ende

gulsigher Menschen: daer van int voorgaende ghesproocken is. Tot welcken eynde een yeder sorchvuldichlijck besorghen sal, dat uyt zijne Maeltijden gheweert ende ghebannen worde, die santée-koppen, gulden drinck-vaeten, die vanden Goutsmit met beeltenissen van creaturen die inden Hemel, op der Aerde oft onder der Aerde, vertsiert zijn, niet alleenelijck tot voedinghe van de sondighe pracht ende prael, maer oock tot aenleydinge van gulsich drincken tot dronckenschap, also dat opt eynde alle disschen, + niet dan vol spouwens ende onreynicheyts bevonden worden. Waer door Gods toorn niet weynighe ontsteecken wert, om te straffen, als ten tyde des Conincks Balsazars, doen hy de gulden vaten liet voortbrenghen op zijn bancket, om gulsichlijck daer uyt te drincken. + Daerom hebt een walghe ende grouwel voor de selve, ende seght tot den selven, henen uyt. + In maeticheyt ende soberheydt eedt ende drinckt, ende in de vreese des Heeren hout uwe vreughden daghen, den armen mededeyllende, + ghelijck de Ioden deden. Soo doende sullen uwe by-een-compsten den Heere God niet mishaghen.

III. Vervolgh der selver maeterie, om te bewysen, dat de Dronckaert sondicht teghens het tweede gebodt: Ghy en sult gheen Beelt noch ghelyckenisse maecken.

TEn lesten segghen wy, dat de Dronckaert een Beelden-dienaer is, om dat hy volgt al 'tgunt,

dat den rechten Godtsdienst verhindert, ende teghenstrijdich is: als zijn, dese vier naevolghende ghebreecken:

1. 'tBesoecken vande Afgodische Templen,
2. 'tVieren van eenighe daghen ter eere van eenighe Patroonen van ambachten.
3. Gheveynsdicheyt in 'tstuck vande Religie.
4. Versuymenisse ende lauwicheydt inde oeffeninghe der Godsalicheydt.

1. Wat belanght het besoecken van de Afgodische Templen, + daer toe eenighe luyden uyt nieusgiericheyt ghedreven worden, is een sondighe daet, waer van de drinckers ende swelghers weynich wercks maecken: want alsoo sy door stercken-dranck in sinnen verwildert, in 'tverstant verduystert zijn, so meynen sy dattet een gheoorloofde saecke zy, daer in sy niet en misdoen, wanneer sy in die Landen comen daer de Pauselijcke Afgoderye in swanck gaet, te moghen gaen in haere Kercken, ende te moghen uytterlicke teeckenen van sulcken dienst toe te stemmen, bewijsen: 'tsy door 'tonblooten des hoofts, 'tsy door knie-buyghen voor den Beelden ofte den Broot Godt, alhoewel zy bekennen dat sy soodanighe aperye metter herten gantsch niet toeghedaen en zijn. Dit is een lichtveerdicheyt door welcke sy hen ghelijck 1. maecken den onwysen menschen: Want een wysman wenscht dat leughenen ende Afgoderye verre van hem sal wesen: + Ende dese lopen van selfs nae de leughenen ende de Afgoderye. Een wijsman moet hem wachten voor den Afgoden: + Maer dese soecken de selve moetwillens. Een wijsman sal zyn ooghen van de ydelheyt afkeeren, + maer dese heffen tot den Afgoden haeren ooghen op. + 2. Waer door sy ten anderen te kennen gheven, dat sy haeren Godt maer ten halfsten willen dienen, naementlyck

alleenelyck met haer herte, maer den Beelden willen sy dienen met den lichame: daer nochtans God beyde, Lichaem ende Ziele toecompt, + ende in beyden wy schuldich zijn hem te eeren ende te dienen. 3. Oock door haeren doen, maecken zy hen deelachtich der Pauselicker Afgoderye: Want ghelijck, die haere knien boghen voor Baal, +schuldich waeren aen de Afgoderye, ofte ghelyck alle ghereeckent wierden Afgoden-dienaers, de welcke nae Gilgal ende Bethaven liepen, + om de Afgoden aldaer te gaen bekycken, alsoo mede moghen zy van Afgoderye betichticht worden, die huydendaeghs de Afgodische Templen besoecken, ende niet alleenelijck door een lichtveerdighe oogenweydinge haer vermaecken scheppen in de Pauselycke grouwelen der opgerichte Beelden, + maer oock voor de selve nederbucken ende hen verootmoedighen: Want dat niet gheschieden en can, sonder hem te besmetten met Afgoderye. Al het welcke nochtans de Dronckaerts voor gheen sonde en rekenen.

2. De dronckaerts zijn ooc overtreeders des tweeden Ghebodts, + door dien sy daeghen vieren ter eeren van den Sanct ende Patroon haerlieders ambachs, ofte van haerlieder Kercke ofte plaetse daer sy woonen. Iae die daeghen vieren zy meer, dan den Sabboth: doordien dat sy op die daeghen ghewoon zijn te saemen te comen in Doelen ofte Herberghen om met bancketeeren, drincken ende klincken, eenighe dagen door te brenghen, al soude wijff ende kindren t'huys sittende, hongher ende dorst lijden. Eertydts onder den Heydenen wiert Baccho een Feestdagh ghehouden, op welcken feest yder hem mocht vol ende dol suypen, desen Heydendom is noch midden in onsen Christendom soo vast gheplant ende diep inghewor-

telt, datteer gheen raet by nae meer en is, hoemen den menschen van die Godloosheyt sal afbrenghen. De Musycinghs hebben haere Ceciliam. De Iaeghers hebben haeren S. Hubert. De Schilders haren S. Lucam. De Smits haren S. Eulogium, De Schoemaeckers haren S. Crispinum, In somma, so menich ampt daer is, soo meenighen Patroon isser, diemen ter eeren een dagh hout met drincken ende schincken: O schandelicke Afgoderye!

3. Ten derden, + gheveynstheyt in stuck van de Religie is meestendeel mede by dronckaerts te vinden. Isset niet dat de daeghelycxse ervaerentheyt ons leert, hoe de Dronckaerts willen ghehouden zijn voor kinderen Godts, hebbende ondertusschen een onreyn herte dat sonder gheloove ofte religie is? Sy comen somtijts ter Kercken sy hooren de predicatien aen, sy hooren hoemen de dronckenschap bestraft, nietemin sy vaeren daeghelijcks voort in haerlieder sonde. Iae sy selfs, + sullen wel somtyds, Godts rechten vercondighen ende zyn verbont nemen in haeren monde, Doch dat sy daer door niet beter en werden: Want sy de castydingen haten, ende (met den huygelaren) werpen sy Gods woorden achter hen henen. Sy zijn van dat volcxken, daer God van klaeght by Esaiam: segghende. Dit volck naket hen tot my met zynen monde, + ende met zynen lippen eeret my: doch haer herte is verre van my. 'tWelck een ydelen Godsdienst is.

4. Hier beneffens is by eenighen anderen Dronckaerts, + versuymenisse ende lauwicheyt inde oeffeninghe der Godsalicheyt, Overmits dat sy haere herten vanden wellusten laeten innemen, waer door zy t'eenemael onbequaem zijn om God te dienen: want ghelyck 'twater strijdt teghen het vier, alsoo strijdt oock

'twellustich leven teghen de Godsalicheyt, 'tvier wort door 'twater uytgheblust, so mede wort den yver ende lust om Godt te dienen uytgheblust door de weelden des vleeschs: want daer 't herte vet wort, daer worden seer licht Gods gheboden achter hem henen gheworpen, gelyck te sien is in die van Sardis+ ende die van Laodicea, + daer van Iohannes schrijft in zijn boeck der openbaeringhe.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

OM welcke vier vermelde sonden nae te laeten: + Laet 1. een yeder, so wel met den lichaeme, als hy metter herte doet, blijven uyt die Afgodische Templen. Die drie metghesellen Danielis des Propheeten: Sadrach, Mesach ende Abed Nego, + wouden liever sterven ende in den gloyenden oven hen laeten werpen, dan dat sy 'tgulden Beelt dat de Coninck Nebucad-Nezar hadt setten laeten, eenighe uytterlicke eere bewijsen souden. + Doe de H. Martelaren inde Tempelen der Afgoden ghebracht waeren, riepen zy uyt, ende met luyder stemmen int midden der tormenten betuychden zy, dat zy den Afgoden niet en offerden, maer belydende ende volstandighe Christenen sich bethoonende, verblydende zy haer seer, dat zy sulcke bekentenisse mochten doen. 'tIs dan een groote dollicheydt, van selfs in de Templen der Afgoden te loopen, daer sy sulcx voor by connen gaen. Die Heylighe Martelaren gaen ons anders voor door haer exempel, laet ons dan die selve volgen, ende, stantvastelijck onss gheloove belydende, onbehoorlijck achten die vuyllicheden ofte grouwelen te gaen bekijcken, van welcke wy daer nae segghen, dat wyse met gheheele herten verfoyen, ende in onse

ghemoederen daer van gans afkeerich zijn: want ghelijck het voor een eerlijck man niet gheoorlooft is te loopen in een Hoeren-huys, alleene om de vuyllicheyt te gaen bekijcken, die daer ghedaen wort, insgelijcx staet het niemant vry die een gheloovich Christen wil zijn, de Afgodische Tempelen, die grouwelycke Hoeren-huysen zyn Ezech. 16.24. in te gaen, om die grouwelen te bekijcken, die onsen God int tweede gebodt vervloeckt.

2. Ende ghylieden die gewoon zijt door onbedachsaemheydt ter eeren van uwes ambachs Patroon een dach te houden: + nu beter daer van onderwesen zijnde, ende hoorende hoe het een specie van een Afgoderye ofte beelden-dienst is, wilt u wachten voor sulcx, Ten is gheen cleyne saecke yemant een dach te houden, d'Apostel Paulus bestraft daer over den Galaten, + dat zy onderhielden op Heydenscher manieren daghen, maenden, tyden ende jaren, ende seght dat hy voor haer bevreest was, dat hy te vergheefs aen henluyden gheaerbeyt hadde. Op dat mede niet en schijnt, datmen u 'tEuanghelium te vergeefs predickt, soo doet afstant van die Heydensche Afgodische, superstitiense onderhoudinghe der daghen, ende wie den dach acht, + die achte den Heere: Dat is, ten dienste ende eere van God, met vasten ende bidden, ende niet eenighen ghestorven Menschen: die doch met suypen ende swelghen niet gheholpen ofte ghedient connen werden.

3. Insghelijcx vermaene ick eenen yeghelicken, dat hy Gheveynstheyt verre van hem laete zijn, + in 'tstuck van de Religie ende Godsdienst: ghedenckende dat voor Gods ooghen niet verborghen en is. + Hy kent ons van binnen ende van buyten, + ende hy weet onse ghedachten van verre. Indien wy gheveynst zijn, soo en

hebben wy noch deel noch lodt in alle de beloften Godts, soo weynich als Simon den Tooveraer, + die valsch van herten was. Wy hebben veel meer, een schrickelijck oordeel te verwachten hier ende hier naemaels: + want daer en is niet so heymelyck, dat niet eens en sal ontdeckt worden. Ende daerom moeten de Huychelaers ter schanden worden, als hare geveynstheyt openbaer wort voor den Menschen. + Ende hiernaemaels sullen zy grouwelijck ghepynicht worden inde Helle, + daer weeninghe sal wesen, ende knerselinghe der tanden. Daer en teghen soo wie met oprechten herte wandelt voor den Heere, soo sal hy hem een ghenaedighe God, ende vrientlijcken Vader zijn: + want de ghenaede Gods is alleene voor die ghene, die reyn van herten zyn.

4. Ten lesten sullen wy tot onse leeringen ghedencken, alle lauwicheyt vyant te zyn. + God selfs, is sulcken vyant van dese sonde, dat hy daerom alleene (al hadden wy gheene andere) + ons uyt zynen mont spouwen wil, dat is verwerpen, ende niet eenmael erkennen voor zijne kinderen. De dwaese Maeghden waren slap ende traegh, ende en hadden haer niet bereyt teghen de comste van den Bruydegom, ende daerom wierden sy van Christo buyten gheslooten: + soo salt met ons oock gaen, + indien wy den tyt der ghenaeden laeten voor by gaen, ende onse daghen liever in vleeschelicke wercken verslijten willen, dan dat wy met neersticheyt onser Zielen salicheyt besorghen. Keert dan dien Duyvel van slappicheyt, ofte lauwicheydt uyt uwer herten, ende wort door de gloyende colen der Godtsaelicheyt ontsteecken, om met viericheyt uwen Godt te dienen, ende 'tgoet te wercken ter wyle ghy den tijt hebt: want in dit leven moeten wy God die-

nen, willen wy nae dit leven Godt aenschouwen met vreughde. Die goede Godt, verleene ons (om al dit nae te comen) zijn Heylighen Gheest, die onse verstijfde leden met de warme hant zijner heylighe werckinghe wil wryven, ende wacker maecken tot alle goede wercken: Amen.


Vorige Volgende