Logo DBNL
Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven (1623)

Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven

(1623)–Daniel Souterius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De sevenste Predicatie.
Uande onghevallen, schaden, ende quaden, die uyt de dronckenschap spruyten.

WY vaeren voort, inde materie vande dronckenschap: Want onse tyden verheysschen sulcx. De Wyseman seght, + dat een woordt ghesprooken tot zyner tydt, is ghelyck als gulden Appelen in silveren schalen. Ick achte het nu eenen bequamen tydt, om stichtelijck ende profijtelijck te spreecken van de dronckenschap: Want onsen tydt is in den boosen gheleghen. + Onsen tydt is, als den tydt der Sodomiteren was, doe de Menschen haere wellusten sonder vreese pleegden. Onsen tijt is als den tydt Noë, doe de Menschen in sonden woelden, ende de Sunt-vloet quam over alle de ghene, die op den aerdt-bodem woonden, ende nam alle Menschen wech, uytghenomen Noë met zyn familie. Ist niet mede dat de diluvie des Wijns ende dronckenschaps, alle menschen by na (weynighe vroome Christenen uytghesondert) inghenomen ende van de Maticheydt wech ghenomen heeft, dattet aller plaetsen vol suypens ende swelgens bevonden wordt? Ghelijck nu Noë door 'tmaecken van de Arcke, socht den

Menschen te waerschouwen ende van haerlieder boosheyt af te trecken: Laet ons mede den Menschen van onsen tyden, soecken af te trecken van de boose lust van droncke-drincken, ende dat door desen middel: Voorhoudende, d'Onghevallen, de Schaeden, de Quaden ende verscheydene Ellendicheden, die uyt de dronckenschap ontstaen, tot des Dronckaerts groot ongheluck, jammer ende verderf. Dese zyn gheen weynighe maer seer vele, Het soude een dinck sonder eynde wesen, voor den genen diese alle wilde verhaelen: Wy sullender sommighe verhaelen, die (als wy hopen) ghenoechsaem sullen zyn, om van de dronckenschap een af keer ende walghe te doen hebben. + Dese Onghevallen Schaeden ende Quaeden zyn tweederley: Want sy raecken 1. Lichaem, 2. Ende Ziele.

Wat nu belanght des Menschens Lichaem, 'tselve wordt niet weynich door de dronckenschap beschaedicht: Want dronckenschap:

1. Mismaeckt des menschens lichaem.
2. Onteerdt des menschens lichaem.
3. Krenckt des menschens lichaem.
4. Doot des menschens lichaem.

Wat aengaet de Ziele: De dronckenschap, verswackt, jae verslaet de principaelste Instrumenten der Ziele, + als zyn:

1. Verstant.
2. Wille.
3. Oordeel.
4. Memorie.
5 .Phantasye.
6. Gheest.

Dat meer is, dronckenschap schaet de Ziele in haer wesen ende substantie: + Want

1. Sy keerdt de Ziele van God af.
2. Sy vervreemt de ziele vanden waren Godsdienst
3. Sy berooft de ziele vande eeuwighe gelucksalicheyt.

Dese Quaden ende Ellendicheden, zyn de vast-clevende Cameryren, die staedich naevolghen die Helsche Ionckvrou der dronckenschap. Niet dat wy hiermede verbieden int geheel 'tgebruyck des Wijns, al of den Wijn niet anders konde doen, dan den mensche beschaedigen aen Lichaeme ende Ziele: Geensins, maer toonen hoe schadelyck dat 'tmisbruyck des Wijns is, ende seggen met Iesus-Syrach: + De Wijn verquickt den mensche het leven, soo men hem matichlyck drinckt. Ende wat is het leven, daer geenen Wijn en is? De VVijn ter nootdruft ghedroncken, verblydt Lyff ende Ziele: Maer (noteert dat daer nae volght) somen dies te vele drinckt, soo brenght zy herten leedt. Dat welcke wy nu voor hebben, door des Heeren genaede, te bewijsen inde navolghende Predicatien.

I. Dronckenschap, mismaeckt des Menschens Lichaem.

ONder allen anderen quaeden ende ellendicheden, die uyt de dronckenschap rijsen tot schade van 'tlichaem, is Mismaecktheyt ofte Leelyckheydt, die de aengheborene natuerlycke schoonheydt wech neemt. + De Mensche is wel onder alle schepselen Gods (d'Enghelen uytgesondert) d'edelste ende

treffelyckste creatuer, + van Godt geschaepen in groote heerlyckheyt ende tot groote heerschappye verheven: Maer inden Dronckaert vervalt seer haest dese treffelyckheyt, want de dronckenschap hem van zyne vercieringe, en schoonheyt berooft: Ende overtreckt hem met alle leelickheyt ende mismaectheyt: Want ghelyck de Poët wel seght, +

 
Vino forma perit, vino corrumpitur aetas.
 
De VVijn dryft schoonheyt ter zyden,
 
En maeckt des levens corte tyden.

Dronckenschap mach wel by een lichaemelycke Melaetsheyt vergeleecken worden: + Want ghelyck de Melaetsheyt de jeught ende schoonheyt des menschelycken huyts ende vleeschs beneemt, vervult den mensche met onghesontheydt, leeckheydt, + dat vander voet-solen aen tot op het hoofdt, niet ghesonts aen den mensche en is, maer wonden, ende stramen, ende etter buylen. Dus maeckt oock de dronckenschap den Dronckaert, hem zyn ghesontheyt benemende, ende de blomme zynes jeughdelicken lichaems, seer ellendichlycken verwelckerende. 2. Melaetsheydt ghenereert quade stinckende humueren, die den adem des Menschens doen stincken, als een doode krenghe, daerom dat eertydts de Melaedtsche aenden mondt ende lippen met eenen doeck toegewimpelt gaen moesten: + Dronckenschap is van de selfde operatie ende cracht: Want de Longher des menschens, door de daghelyckse brandt des VVijns verrottende, werpt door den mondt vuylen stanck, als een dooden lichaems stanck, + soo dattet yselijck is, by den Dronckaert te staen, ofte met hem te gaen, als welckers keele is een open graf, + ende niet dan quaeden reuck van hem en gheeft. Putidus est potus eorum, + mach Hoseas de Propheet van desen

wel segghen, want dewijle sy in swelgherye lust hebben, so verandert den Wijn in hen tot grouwelycken stanck, ende maeckt hen stinckende. 3. Melaedtsheydt maeckt het vleesch onghesien, al oft doodt ende verstorven waere, + corrumpeert d'ooghen, d'ooren, de handen ende voeten: Alsoo mismaeckt de dronckenschap 'tlichaem mede: Maeckt d'ooghen roodt Proverb. 23.29, + maeckt de handen bevende, den borst corthyghende, de stemme heysch ende rauw, de voeten onmachtich, het aenghesicht vol buylen ende etterpuysten. Een patroon van soodanighe mismaeckte ellendicheden, was eertydts in den Paus Iulio de tweede, + die een groot Dronckaert gheweest is, hy heeft de stercke-drinckers lief ghehadt, die hy dickwils, met groote gheschencken begaefde. Tot wat plaetsen de knechten inden Legher vol Wijns laghen, in hunnen dreck ende vuylicheyt wentelende, daer loech hy hertelyck mede, ende hadde een welbehaghen daerinne. 'sMorghens soo als hy opstondt, moestmen hem een schale met kostelycken Wijn brengen, daer dronck hy af, ende brachtet dan een van zyn naeste Krijchslieden, op een Maendt soldts gheheel uyt, dat dreef hy voort ende voort, soo dat hy ten laetsten int aensicht sach als Melaetsch.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

OM dit vermelde quaedt te schouwen, + weest gheen Wijn-suyper: want de Wijn verderft vele luyden. Steldt u soberlyck aen, oorboorlyck alst behoordt. Ghedenckt, die gaven die ghy gheniet, ghy ontfangtse uyt Gods Vaderlycke miltheyt, + ende daerom en betaemt het niet de selve te misbruycken, op dat hyse niet

ontrecke , ende in plaetse vandien zyn straffe sende. Men moet den Wijn ghebruycken, by nae ghelyckmen die Medecyn-drancken neemt: Want de selve neemptmen in, met sobere maete, ende tot ghesondtheydt ende sterckte des lichaems, alsoo mede salmen den Wijn soberlyck gebruycken, die welcke van God ghegeven ende geschoncken is. Eerstelyck, om des noots wille, naementlyck, om leven ende ghesontheyt te behouden. Daer na, tot onse wettelicke ende eerlycke vermaeckinghe: Want sy is gheschapen, datse den menschen sal vrolyck maecken. + Maetichlyck dan 'thert vermaeckt, En droefheyt laeckt.

II. Dronckenschap onteerdt des Menschens Lichaem

TEn anderen, + dronckenschap onteerdt des menschens lichaem, want de Wijn over den Man meester gheworden zynde, sy maeckt hem (tot zyne groote oneere) ongheschickt

1. In manieren.
2. In gaen en staen.
3. In spreecken.
4. In naem en faem.

1. Dat de Wijn te veel ghedroncken, + ongheschickt in manieren maeckt, leesen wy in Esdra: + Want hy ghetuyght dat den VVijn seer uytghenomen sterck is, ende overweldiget alle, die hem droncken. Hy neemt hem alle verstandt, ende hy maeckt oock dat de mensche meynt, wat hy voor hem neemt, dat het sy eerlyck ende

recht, ende ghedenckt niet dat hy een Coninck is, niet dat hy een Overste is, ende hem sulcks niet en betaemt. So dat Plutarchus wel mach segghen: + Elck eerbaer persoon, ende die sich schaempt voor oneerlycke ende vuyle dinghen, die moet hem selven wel wachten van droncke te drincken, want by de dronckenschap herberght altijdt de onmaenierlijckheydt, ende een Dronckaert is als een Vercken, dat hem liever in den slijcke wentelt, dan dattet op't drooge gaen soude in schoone plecken. Ende hier door compt, + dat de Dronckaerts sullen droncken veel dinghen doen, daerse haer nuchteren zynde, over schamen sullen.

Dit selve wordt ghenoechsaem aenghewesen door het gemeyn spreeck-woort, naemelyck, daer is Apen-Wijn: Vercken-Wijn. Door dien de ervarentheydt betuyght, dat sommighe lieden droncken zynde, worden als Aepen in dwaese bootsen, ende Verckens in vuyle maenieren. Die van Lacedemonyen willende dat haere kinderen daer aen ghedencken souden, + om sich voor de dronckenschap meer te wachten, soo hadden sy dit voor een ghebruyck, datse in haere groote maeltyden te voorschijn brachten twee ofte drie van haere Helotes ofte van hare knechten ende slaven de welcke droncken waren, op dat door de ongeschicktheyt ende leelijckheyt van haere dronckenschap, de jeught leeren soude, hoe schandelijck ende grouwelijck dat dit ghebreck der Dronckenschap is. Anacharsis ghevraecht hoe een Mensche de dronckenschap alderbest mocht mijden? Gaf tot antwoordt: + Indien men altydt hem selven voor ooghen steldt, der Dronckaeren schandelicke ende onbehoorlycke maenieren. Socrates begeerende zynen Discipulen voor de dronckenschap te verschricken, + rade hen dat sy dronc-

ke synde haer selven souden in een spieghel aenschouwen, op dat sy daerinne vernemende 'troodtverwich aenghesicht, d'ongheschicktheydt des ghesichts ende des mondts ('twelck alsdan den uytsinnighen ende dullen Menschen ghelaet, niet onghelyck en is) naederhant hen daer voor beter souden wachten.

2. Insghelycx onteert de dronckenschap den mensche, + mits hem ongheschickt maeckende in zyn gaen ende staen. Plautus seght seer wel, +

 
De Wijn heeft dit ghebreck: Hy licht de Mensch den voedt,
 
Ghelijck een Worstelaer, arch en behendich, doet.

Laet een met den dranck bevanghen zynde, langhs der straete gaen, sal hy niet van d'een zyde tot de andere laveren? Staet hy, hy staet als een wagghelenden Gans, die altijdt schynt te vallen: Daer en is gheen ruste in zyn beenderen, maer beven, + ghelyck als de Boomen inden Woude beven vanden winde. Het is (seyt Basilius Magnus) +een bedroefde saecke, inde ooghen der Christenen, alsmen siet dat eenen man die int beste van zyn leven is, sterck van lichaeme, ende bequaem om arbeyt te doen in eenen Legher: Door hulpe van anderen wordt te huys ghebracht, niet connende hem selven oprichten, noch recht op zyn voeten gaen oft staen, hy die zynen vyanden dickwils eenen schrick gheweest is, dat die op der Marckt van den kinderen bespot wordt, ghevende door zyn dronckenschap oorsaecke om van een yeder veracht te worden, ghewondet zynde sonder Yser, ende verslaeghen zynde sonder Vyandt. Men mach vanden selven wel seggen, 'tgunt de Propheet David van den Afgoden spreeckt, + Sy hebben handen ende en grypen niet, voeten ende en connen niet gaen. Want de dronckenschap heeft hun van de

macht, om wel te gaen, berooft.

3. Niet min onteert, de dronckenschap den Mensche in zyn spreecken. + Want sy maeckt hem spreecken 1. ofte vuyl ende oneerlyck: 2. Ofte quaelyck ende stamerende. Aschylus seyde daerom niet ten onrechte (ten opsiene van 'teerste) + datmen de dronckenschap als een pest behoort te vlieden, want die de mate in het drincken te boven gaet, is buyten zyn verstandt, ende kan zyn tonghe niet bedwingen: Maer hy spreeckt sonder schaemte, schandelycke ende onbehoorlycke dinghen, van een Man een kindt gheworden zynde. Ten anderen, die van natueren wel spreecken can als hy nuchteren is, droncke gheworden zynde, wat doet hy dan ghebroocken woorden spreecken? Syn tonghe hapert ende stamert, al of zy met popelsye gheslaegen waere. 'tIs bedroevelyck om hooren, wanneer een mensche in zyn spraecke stuydt, ende niet ter deghen spreecken en can, door 'taenghebooren ghebreck der natuere, Maer 'tis noch droevigher saecke, wanneer yemant door den Wijn, moetwillichlyck wetens ende willens, met opghesedt ghemoet zyn tonghe haere welspreecklijckheyt laet benemen: Also datmen wederom den Dronckaerts verghelycken mach by den Affgoden, + want sy hebben monden, ende en spreecken niet. Ende also haere andere deelen des aenghesichts niet ongheschent connen blyven, machmen wijders segghen: Sy hebben ooghen ende en sien niet, sy zyn als doode dinghen: Sy hebben ooren ende en hooren niet: Sy hebben neusen, ende en connen noch des soeten noch des quaden reucx deelachtich worden, sy hebben handen ende en grypen niet, &c. Aldus, dat de dronckenschap den mensche ghelyck ontmenscht ende van zyn heerlijckheyt berooft.

4. Voeght daerby, + dat de dronckenschap den mensche opt alderhooghste te cort doet in zynen goeden naem ende faem, ende ghelyck den Noorden-wint den reghen verdrijft, soo verdrijft dronckenschap alle eere. Tot verder bewijs, laet ons dit selve eenmael gaen overlegghen. 1. Is niet de eere eens Christens, dat hy ghenaemt worde, + een kindt des lichts, een kindt des daeghs? De dronckenschap beneemt hem dese eere: Want sy maeckt hem een kindt der duysternisse, + ende vander nacht. 2. D'eere eens Christens is, + dat hy eerbaerlyck wandele als inden daghe, niet in brassen ende dronckenschap: De dronckenschap verhindert hem tot dese eere te comen, want zy doet den mensche leven in wulpsheden, ende maeckt dat hy 'tvleesch besorght tot lusten. 3. D'eere eens Christens is, + dat hy den ouden mensche met zyne bose begeerten aflegge, ende weder vernieut worde inden Gheest des ghemoets, Maer de dronckenschap drijft een mensche tot wat anders, te weten dat hy zyn vat besitte in quade beweginghen ende begeerlijckheyt, ghelyck de Heydenen, die God niet en kennen, 'twelck Paulus verbiet 1.Thess. 4.5. 4. D'eere eens Christens is, + dat hy nae Gods wille, den tydt die noch overich is, leve: De dronckenschap doet den mensche dienen, de menschelycke begeerlijckheden. 5. D'eere eens Christens is, + de ghenaede Godts waer te nemen, die hem verschenen is, ende onderwyst hem, op dat hy de Godloosheydt ende wereltlycke begheerlyckheden versaeckende, maetichlyck ende rechtveerdichlyck ende Godsalichlyck leve in dese teghenwoordighe Werelt. De dronckenschap maeckt dat de mensche onmatichlyck, onrechtveerdichlyck ende ongoddelyck leeft in brasserye ende suyperye. + Och! Hoe seer wordt den goeden naem,

ende faem, van die een Christen wil ghenaemt zyn, door dronckenschap beschadicht! Van gereformeerde, maeckt sy deformeerde, van woldraghende Schapen, wolff-aerdige Bocken.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

OP dat, + in sodanigher manieren, de Mensche niet ghequetst, ende door de dronckenschap onteerdt worde, dat hy dese quaeden ende schaeden, daer uyt voortcomende, alletydt wel bedencke. Wat seyde eertyts Fredericus Rogerius, ghevraeght zynde, waerom dat hy water in den Wijn dede? Hy antwoorde: Op dat ick my niet droncken en drincke: Want ick weet wel, hoe grootelycx dat de dronckenschap, des Conincx Alexandri Magni eere, verminderdt heeft. Laet yder alsoo mede daer op dencken, ende segghen: Ick ben al te eerlyck een Man, ende met te groote wijsheydt ende voorsienincheydt van Godt begaeft, dat ick my daer van willens ende wetens, door een lust tot drincken, sal soecken te beroven. Neen: Ick wil my tot maeticheyt begeven, Want +

 
T'Is beter nuchter zyn,
 
Dan suyselen van Wijn:
 
Want Wijn in overdaet,
 
Seer weynich wysheyt vaet.

III. Dronckenschap, krenckt des Menschens Lichaem.

DE dronckenschap krenckt mede des menschens lichaem, + dat welcke vele sieckten ende kranckheden aenbrenght. Boetius dit willende te

kennen geven, seght aldus: + Maer wat sal ich segghen van des Lyfs wellusten, welcker begeerten zyn vol ancxten, ende haer versaetheydt vol berouwens? Hoe menighe sieckten, hoe onlydelijcke pynen pleghen zy, als eenre hande vrucht des boosheyts, den lichaemen heurder ghenieters toe te brenghen? Sonder dat ick kan bemercken wat ghenuechte haere ketelinghe doch mede brenght. Voorwaer yeghelyck die zyne voorleden wellusten wil ghedencken, sal verstaen dat zy een droevich eynde nemen.

 
Die wellust snel doet van natueren,
 
Met langh verdriet haer vreuchd' besueren:
 
Recht als des bykens list behende,
 
VVant die haer soete honich stort,
 
Vliedt zy flucx wech, haer lust is kort,
 
En scheyd met smert, druck is lusts ende.

Dat wellust ofte dronckenschap, 'tlichaem doorspeckt met vele quaeden, verstaen wy mede uyt den Wyseman: Als hy aldus vraeght: waer is wee! + waer is leedt? Antwoort, daermen by den VVijne sidt, ende te saemen compt, uyt te suypen wat in gheschoncken is. Item, + waer is een onrustighen slaep? VVaer is 'tkrimpen ende buyck wee? By den onversaedelicken slocker ende drincker. Daer zyn menigerley kranckheden die daer uyt haeren oorspronck trecken, wie soude die alle konnen optellen? Plinius, + na de meeninghe der Geneesmeesters, seydt datter dryhondert soorten van sieckten zyn. Die van Thracien segghen dat de sieckten, die een Mensche onderworpen is, oneyndelyck ende ontelbaer zyn: Dit selve soude ick beter aen nemen dan het eerste, selfs ten aensiene vande dronckenschap, die ontelbaere sieckten can aen-

brenghen: Want overmits dat de lichaemen der Dronckaerdts daeghelijcks overladen worden, door 'tinnemen van te veel Wijns, de maghe ontsteldt, des gheests natuerlicke hitte ende oorspronckelycke vochticheydt uytgheputtet, het bloedt ontsteecken wordt, waer nae datter een ghenerale corruptie volght door den gheheelen lichaeme, so en cant anders niet wesen, of daer uyt worden vele sieckten ghegenereert, d'eene wort gheplaeght met catarren, de ander met uytdroghende sieckten, d'ander met flerecyn, d'ander met vallende sieckten, d'ander met uytdrooghende heete korsten, d'ander met apoplexien, d'ander met quaede ooghen, d'ander met stinckende adems.

D'Exemplen bewaerheden alle dit selve, + ende om uyt duysenden, weynighe te verhaelen. Ist niet dat Dionysius Tyran van Sicilien, door onmatich drincken by nae gheheel zyn ghesicht heeft verloren? Also, + de Coninck van Sparta Cleomedes, de Schyten int overvloedich Wijn drincken wilde naevolghen, werdt ten lesten, sot, dul, ende gantsch krancksinnich. + Ennius is mede door het overvloedich ghebruyck des Wijns aen 't Fledercyn ghestorven: Van desen seyt Horatius: +

 
Ennius ipse pater nunquam nisi potus ad arma
 
Prosilijt dicendo.
 
Ennius heeft noyt beter zyn sin konnen ontknoopen,
 
Dan doen hy hem vol starcken wijn hadde gesoopen.

Maer wat vrucht maeyde hy ten lesten daer van? Sijn verderf, gelyck het Carmen Sereni dat uytwijst, aldus verduyscht luydende:

 
Self Vader Ennius, door overdadich drincken,
 
Heeft, somen seght verdient int Fledercyn te sincken.

Wat wil ick, Exemplen bybrenghen? Den tydt soude my eer dan materie ontbreecken: Wy segghen dan, in eender summa, dat de Dronckaerts vallen in allerley ellenden ende kranckheden, also datmense met recht (als de H. Basilius seght) + Cains kinderen noemen mach, dewyle datse in allerley martelryen ende ellendicheden, zyne erfghenamen zijn. Ende even als Dioghenes eens seyde: + Ghelyck broodt ende ander voorraet, oorsaecke zyn, dat het ghewormte inde huysen wast, also de wellust ende dronckenschap, is een middel daer door de kranckheden in onsen lichaemen wassen ende toenemen: Ende waer door de schoonheyt vervalt, de sterckheyt ende jeucht benomen wort ende 'tleven met kativicheyt vervult wort. + Wat is, ick bidde u, d'oorsaecke dat in dese tyden soo veel kranckheden, medicamenten ende Medecyns ghevonden worden? Ende dat des menschen leven (niet teghenstaende alle middelen ende remedien, die oude ende nieuwe Doctooren hebben connen bedencken ende voordtbrenghen, om 'tselve te verlangen) nochtans veel corter ende swacker bevonden wordt, alst oyt te vooren gheweest is? Ick bekenne wel dat de wereldt, van weghen hare outheyt ende swackheyt niet soo stercke ende wackere kinderen can voortbrenghen, alsse wel in hare jeught ghedaen heeft: Ende dat de aertbodem die nu uytghebaerdt heeft, niet soo ghesonde ende smaeckelycke vruchten tot des menschen leven ende welvaeren nu kan voortbrenghen, als te vooren: Maer nochtans de principaelste oorsake daerom dat wy so swack ende so veel krancheden onderworpen zyn, ende tot onsen veertich oft vyftich Iaren so gebroocken zyn, is d'ongetempertheyt ende onmaticheyt, die wy in eten ende drincken ghebruycken.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

VVY hebben dan ghehoordt, wat voor sieckten ende vele ellendicheden de dronckenschap 'tlichaem aenbrenght.+ Och of een Dronckaert dit wilde bemercken, naementlyck, hoe grooten steerdt der quaden ende qualen den cort verganckelycken drinck lust naevolghen! Ist niet (ô onsaelighe man!) dat ghy om een seer verganghelycke ketelinghe vanden drinck-lust, uw' lichaem met veel onlijdelycke smerten door steecket? Ebrietas vinius horae hilarem insaniam, longi temporis taedio pensat seght Seneca. + Dat is: De dronckenschap vergeldt de raesende blytschap, die een Dronckaert in een ure heeft, met de verdrietelyckheydt die langhen tydt duert. Want ist niet, dat wanneer ghy u ghesontheyt verdroncken hebt, alsdan moet suchten, steenen ende klaghen? Wanneer u ghesanck by den wijn-drincken ophout, dan laet ghy hooren in uwen huyse + (oock op uwen bedtstondt) u droevighe klaechlieden, sonder dat yemandt, by nae, groot medelyden met u heeft, want in plaetse van erbarminghe, ist veel meer datmen uw' onbedachtsaemheyt ende dulle handelinghe bespottet, verwytet, verfoeyet. Ende dan wat seght ghy? Al dat ghy segghen cont is: Och offer gheenen wijn en waere! + Maer hoort wat u Chrysostomus daer op ter antwoordt gheven sal. O onghehoorde dullicheydt! ô onghehoorde dwaesheydt! + Ghy doet sonde, ende daerom beschuldicht ghy de goede creatueren ende gaven Gods uwes Heeren. Meynt ghy dat den wijn dese sonden begaen heeft? Gheensins, maer die menschen doen sonde, die door onmaeticheydt den wijn misbruyckt hebben. Soo behoordet ghy dan te

segghen, och offer gheen dronckenschap, noch wellusten waeren. Maer wilt ghy segghen: + Och offer gheenen wijn en waere: Soo doende sult ghy oock mogen wenschen datter gheen yser en ware, op datmen gheene dootslaghen begaen en soude. Datter gheenen nacht en ware, op datmen niet en stele. Datter gheenen dagh en waere, op datmen niet hier en daer en loope, om van den eenen tot den anderen van malcanderen quaet te spreecken, ende achterclap te dryven. Datter gheen Vrouwen en waeren, op datmen gheen overspel noch hoerdom en bedryve. Ende dus doende sult ghy wel wenschen om het verderf ende onderganck van alle de goede schepselen Godes. Als ghy dan een Dronckaert voor hebt, als hy nuchteren gheworden is, soo hout hem voor eerst zyne schande voor ooghen, ende seght hem alsdan, dat den wijn ons ghegeven is, op dat hy ons soude vrolyck maecken ende verheughen, maer niet op dat wy ons selven daer mede te schande souden brengen. Hy is ons ghegeven op dat wy lacchen souden, maer niet op dat wy belacht ende bespot souden werden. Op dat wy ghesont souden zyn, niet op dat hy ons kranck maecken soude. Op dat wy onse swacke lichaemen verquicken ende verstercken souden, niet op dat wy de cracht onses verstants ende ghemoets daer mede breecken souden. God heeft u met dese gaeve vereerdt, waerom onteerdt ghy u selven door het onmaetich suypen ende swelghen.

De selfde antwoorde Chrysostomi (die wy dus verre verhaelt hebben) gheve ick V. L. mede: + Ende so lief u is de ghesontheyt uws lichaems, schout dronckenschap, ende begeeft u tot soberheydt. Ghelyck d'overvloedicheydt de vercortinghe des levens is, soo is een matich sober leven de beste Medecyne om 'tleven by de ghesontheydt te behouden. Tot desen

eynde wilt onthouden den raedt die u Ecclesiasticus gheeft: + Myn kint proeft wat uwen lyve ghesont is, ende siet wat hem ongesont is, dat en geeft hem niet: want allerley en dient niet alle man: so en mach oock alle man niet allerley. Overladet u niet met allerley noodelycker spijse, ende en eedt niet (oft en drinckt niet) gierichlyck: want vele eten ende drincken maeckt kranck, ende een onversaedich eter ende drincker krijght het crimpen.

IIII. Dronckenschap, doodt, des Menschen Lichaem.

DE dronckenschap berooft het lichaem van het leven, + alsoo dat de Dronckaert mach voor een Moordenaer zyns eyghen levens ghereeckent worden. Hoe doch anders? Een Casteel dat men langhen tydt met groot ghewelt bestormt heeft, int leste wort het niet ingenomen ende gheraseert? + Hoe soude smenschen lichaem connen bestaen, dat daeghelycx door 'tdrincken ghewelt lijdt? 'tIs wonder seydt Basilius, + dat de lichamen der Dronckaerts die van Leem ghemaeckt zyn, ende van natueren aertsch zyn, niet over eenen hoop en vallen, ende in haeren eersten slyckighen oorspronck weder en veranderen: Synde alsoo door de groote menichte des drancks so seer doorweyckt: Want daer en is niet dat de natuerlycke warmte meer beneemt + ende de grontvochticheyt des lichaems, daer de voorschreven warmte door ghevoet wort, eer doet verdroghen, ende 'tleven ten eynde brenght, als d'onmaticheyt in drincken. Seneca mach wel segghen: + wat ellenden brenght de dronckenschap niet: Door haer zyn overwonnen, die inden krijgh onwinnelyck zyn ge-

weest. Ambrosius seght oock. + Overdadicheyt heeft vele persoonen omghebracht, ende de Wijnen hebben ontallycke beschaedicht ende den Gheest doen gheven. Dit wiste Diogenes wel, de welcke siende eenen, die hem gheheel tot slempen ende dempen begaf, tot drincken ende schincken hem voeghde, seyde tot hem dit Carmen Homeri, +

 
O Soon, in corten tydt,
 
Wert ghy u leven quydt.

Aenwysende, dat hy door onmatighe gulsicheyt ende suyperye sich selven het leven vercorten, ende den doot verhaestigen soude. Want gelyck een aerden dyck, dapperlyck van de golven der Zee bestormpt ende aengeslagen, door breeckt ende tenemael wegh spoelt, also worden de lichaemen henen ghestort ende vallen, diemen met vollen kannen ende beeckers bestormpt ende met daegelycx swelghen moeyelijck valt. Het schijnt dat Xerxes hier op ghesien heeft: + Want doe hy die van Babylonien overwonnen hadde, leyde haer geen ander straffe op, dan datse de Wapenen met allerley oeffeningen souden laten vaeren, ende voortaen hen nerghens anders mede meer becommeren, als met goede daghen te hebben, met bancketten ende gasteryen te houden, met drincken ende schincken: Dat welcke hy hen toeliet, door dien hy geen beter middel en sagh om de rebellische Babyloniers te temmen, dan door hen eyghen wellust om te doen comen.

Dit poinckt bewaerhedet Gods woort: + Alwaer de Wijn der Godloosen vergeleecken wort by Draecken vergift, + ende woedender Aederen galle, waer door gelyck de menschen ghedoot worden, also 'tonmatich gebruyck des Wijns, brengt den mensche om. Eccle-

siasticus seght tot dien eynde: + Weest gheen Wijn-suyper: VVant den wijn verderft vele luyden: Insghelijcx seght de Wyseman: + De Wijn steeckt als een slanghe, ende vergifticht als een ader. Daer en is voor 'smenschens leven gheen schadelicker fenijn, als 'tfenijn van aders, also mede gheen doodelijcker vyandt van des menschen lanck leven, dan 'tonmaetich ghebruyck des Wijns, 'twelck een schadelyck fenijn is, voor die te vele neemt. Ghelyck dan Ecclesiasticus vande Tonghe seght, namelyck: + Vele zyn ghevallen door de scherpte des sweerts, doch nerghens nae soo vele als door boose monden, dat moghen wy wel verder trecken tot de dronckenschap, door welcke veel haer leven te cordt ghedaen hebben: + Want vele hebben hen doodt gheeten ende ghedroncken. De Medecyn-Meesters disputeren vele, ende wenden vele redenen voor, waer by het compt dat des menschen leven nu veel corter is, als het was ten tyde der Out-Vaderen, ende al-hoe-wel wy bekennen moeten dat de eeuwe, die nu de leste is van wegen hare outheyt, streckt tot haeren onderganck, ende daerom swacker ende teerder is, so ist, datmen daer en boven d'oorsaecke vande cortheydt des levens toeschrijven mogen d'onmaeticheyt, want de goede reghel van soberheyt in eten ende drincken en wort huydendaegs, niet ghehouden, gelijckse eertijts is ghehouden gheweest.

D'Exemplen, + ende droevighe uytganghen van vele Dronckaerts leeren al dit. Iustinus steldt ons een merckelyck Exempel voor ooghen inde Scythen vande welcke hy seydt, + datse eer door den wijn, als door de waepenen zyn overweldichdt gheweest. Alexander de groote op een tydt, + in een gheselschap by vele van zyne Vrienden ende Capiteynen gheseten, stelde op een

Croone, voor den ghenen die best soude drincken: Ende de gene die meest dronck, was een die vier kitten Wijns dronck, ende won de Croone die weerdich was twaelff honderdt guldens, maer sy quam hem wel diere te staen, want sy coste hem zyn leven, mits dat hy maer drie daeghen daer nae en leefde, van de andere zyne Compaingons storvender wel eenenveertich.

Alsoo heeft mede opt leste Alexander de groote hemselven doodt ghedroncken: Want daer hy sat aen de tafel met zyn Vorsten, heeft hy so onmatich den Wijn int lijf ghelapt, dat hy rugghelinghs van den banck doot ter aerde ghevallen is: Scypho Herculano victus est, anteà invictus, seght Seneca,+ die een overwinner van vele Coninckrijcken was, ende te vooren onwinnelyck die is vanden Wijn overwonnen gheweest. De Keyser Sextimus Severus ende Iovianus, zyn mede ghestorven deur te groote overdaet die sy deden int eten ende drincken. Men seght vanden Keyser Maximius, dat hy hem selven so ghevult hadde, door 'tdaegelijcx slempen ende dempen, dat hy altoos twee Mannen voor hem moeste hebben, om zynen buyck te helpen draghen, die opt leste vanden dranck door-eeten ende doorbeeten, hem aent eynd zyns levens brachte. Andebout Coninck van Enghelant, hadde hem so wel ghevult met dranck, sittende in een maeltijdt, dat hy verstickte, doen hy meynde zyn ghevoegh te doen. Attila de Coninck der Hunnen is smorghens int bedde doot ghevonden, verstickt leggende in zyn bloet, dat uyt de neusgaten ghevloden was, also hy op den avont te voor tot den midder nacht toe goede ciere gemaeckt hadde.

De Paus Pius de vierde op een avont hem vermaect

hebbende met veel slecken te eeten, ende den dranck vanden Wijn Mangeguerra te drincken, ende hem legghende ter bedde, is daer naer noyt meer opghestaen, maer wierdt met de voeten voor onder de groene dekens ter aerde ghedraghen, alwaer, op zyn graf alsodanich schrift ghestelt wiert:

 
Vrouwen, Slecken, ende Mangeguerra veel geacht,
 
Hebben my van den stoel onder d'aerde gebracht.

T'is oock een waerachtighe saecke, geschiet niet verre van Milaene, in Revergue, datter eenen Priester was in een maeltydt van eenen Rijcken man, de welcke gheschiede over de ghedenckenisse van eenen dooden, daer dronck ende adt de Pape soo gulselyck, dat hem zynen buyck berstede, ende storff op staende voet. Archisilas Philosophus het drincken mede, + in alle overdadicheyt oeffenende, heeft sich selven eyntlyck doot ghedroncken. Om eyndt te maecken, vraeght eenmael de daeghelyckse Chronijcken ende gheschiedenissen, die sullen u ghenoechsaem in ghedachtenisse brenghen, hoe datter vele Dronckaerdts haestelyck sterven. D'eene int bedde, d'ander int water versmoort, d'eene op straeten in zyn dronckenschap doorsteecken, d'ander op velden wordt doodt ghevonden. O droevighe spectaculen ende rampsalighe eynden! Alle de welcke ghetuyghen, hoe dat de Dronckaerts quaede Stuyr-luyden zyn, want sy 'tschip haers levens, alwillens te gronde doen gaen. Sy zyn als dulle Waghenaers, die de peerden haerder begeerlyckheden op den hol brenghen, door haer eyghen aenhidtsen, waer door zy den waghen haers levens in den verderffelicken pudt des onsaelighen doodts werpen.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

DAer is goeden raedt, + op dat ghy op dusdanigher maeniere door den Wijn u niet en verdervet nochte doodt. Wilt den Reghel der soberheyt waernemen: Dese sal u leeren maete te houden in allen dingen, dat ghy u niet en beswaert met eten ofte drincken, maer dat ghy daer door veel bequaemer sult gemaeckt worden tot alle Gheestelycke oeffeninghen ende wercken, uwe beroepinge raeckende. Die van Sparta droeghen haer soo maetich int eten ende drincken, selfs doe sy maeltydt ofte gastmael hielden, dat door gheheel Grieckenlant hunne banckquetten ghenoemt wierden: + Scholen der spaersaemheden. Wat isser hedendaeghs dat wy meer prijsen moeten inden Turcken, dan hare soberheyt ende maeticheyt, daer toe sy hen van joncx aen ghewent hebben? Sullen de Christenen van desen Volckren hen laeten overtreffen? Dat en betaemt niet, dat en behoort niet: Al te schoone ende goede vermaninghen worden ons uyt des Heeren heylich woordt daeghelycx ghedaen, dan dat wy in desen deele versuymich ofte naelatich souden bevonden worden.+ Laet dan alle Christenen opschorten de lendenen haers verstants, ende nuchteren wesen, ende hopen volmaecktelyck op de genaede, die hem wordt aengheboden inde openbaeringhe Iesu Christi. Niemandt en doe dat zynen Christelycken Naeme onbetaemlyck zy. Niemant zy een verquister zyns eyghen levens: + Ende ghelyck ghehoorsaeme kinderen, maeckt u niet ghelykformich den begeerlyckheden, die te vooren in uwe onwetenheydt waeren. Maer ghelyck hy die u gheroepen heeft, heylich is, wort

ghy oock heylich in alle uwe wandelinghe: Daerom dat gheschreven is: Weest heylich, want ick ben heylich.


Vorige Volgende