Logo DBNL
Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven (1623)

Nvchteren Loth. Dat is, middel om op te staen, uyt de ziel-verderffelijcke sonde, van dronckenschap, tot een maetich, ende godtvruchtich leven

(1623)–Daniel Souterius–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De derde Predicatie.
Andere oorsaecken, door welckmen tot dronckenschap vervalt.

DAer zijn vele weghen, door welcke de Mensche tot sondigen ghebracht wort, + gelijck de Coninck Balac, met den Toveraer Balaam allen raedt pleeghde, ende allerley middelen sochte om Israel te doen sondighen, ende van God te doen afvallen, also sietmen noch daeghelijcx dat de arme Ziele lagen geleyt werden, door welcke sy in sonde compt haer te verlopen. Eenighe vandien, ten aensiene van de dronckenschap (een vuyle sonde) hebben wy getoont. Nu laet ons drie andere daer toe doen: Alle stercke oorsaecken, door welcke de Mensche verweckt wort om hem droncken te drincken, als zyn dese volgende.

1. T'aenporren van andere luyden tot het drincken.
2. Gulsicheyt.
3. Leedicheyt.

Van dese drie stucken laet ons int corte spreecken, op dat wy te beter gheleert mogen werden, alle occasie ende oorsaecken tot sondigen te schouwen: Want wie hem voor dronckenschap wachten wil, die moet sich hoeden voor de drie vermelde stucken.

I. Onder d'aenleydende oorsaecken tot dronckenschap, is ten vierden 't aenporren tot het drincken.

DE vierde aenleydende oorsaecke tot dronckenschap is, + het tyrannich ghebruyck, door welck de

eene vrient den anderen aenport tot drincken, dergelycke snoode wyse, in swanck ginck onder den Ioden ten tyde des Propheten Habacuc, + want daer waerender die haren Naesten met vollen bekers in schoncken, ende droncken maecten dat sy hare schaemte lieten sien. De dochters van Loth, langen tyt gheleeft hebbende onder den dronckene wellustighe Sodomiters, schynen wel dit boos ghebruyck van andere droncken te maecken, gheleert te hebben: Want zy een quaden raedt onder malcandren teghens haer lieder Vader sluytende, seyden: + Laet ons onsen vader wijn te drincken gheven: Waer toe sonder twyffel zy haren Vader ghebeden ende aengeport hebben, dat hy soo veel dronck, dat hy droncken wiert, ende in zijn dronckenschap een leelyc feyt met haerlieder beginc, daer van, hy nuchteren niet genoech hem konde schaemen. Augustinus spreeckende van dien, die een ander man, boven heughe en meughe, boven mate ende natuere den Wijn ingieten, soo seght hy: + Hoe vele vintmender, die hare Drincke-broers meer doen drincken dan het betaemt? Ende de aerme die voor der deuren staen, weygeren sy eenen beker vol te geven. Sy en gheven daer geen acht op, dat sy 't ghene twelckmen den Dronckaerts int lyf pynicht, behoorden den aermen te gheven, noch op 'tgunt Christus selfs gesproken heeft, wat ghy den alderminsten in mynen naem ghedaen hebt, dat hebt ghy my gedaen.

Hedendaeghs, + daermen in gheselschappen ende maeltyden te samen compt, in plaetse van goede propoosten, die aengenaem zijn om hooren, ende weetmen by nae niet anders te spreecken, dan van schinck in, drinck uyt. T'is schrickelyck ende erbarmelyck om aen te sien, hoe datse, diese als vrienden ghenoot heb-

ben, soecken als vyanden tot den doot toe te verwonden, met het uyt-drincken van haere groote gulden koppen ofte bekers, daer mede syse so langhe opvollen, tot dat sy aen den sinnen ende verstanden verwondet, als half doot t'huys gheleyt worden: O Barbarische wreetheyt! Dat een vrient, die tot ons gecomen is, om met ons t'eeten, te drincken, ende vrolyck te zijne, in ons huys, aen onse tafel, in onse teghenwoordigheyt, ende met onsen wille, oft ten weynichsten toelatinghe, also schrickelyck verwont wort, dat hy noch met zijn ghemoet, noch met zijn lidtmaten ende uyterlycke sinnen, hem eenichsins en can behelpen! Wy hebben met goede rechte, eenen grouwel voor de Turcken, ende andere Barbarische natien, om dat wyse wreet ende onmenschelyck (alsse zijn) achten te wesen. Maer eylacen, wy zijn 't al veel meer als zy. Want 'tghene dat zy doen in d'oorloge, ende teghen haere vyanden, dat doen wy onder den schijn van vrientschap, teghen onse vrienden ende gebueren. Ghene dooden hare vyanden, die hen teghenstaen inde furie ende terstont: Maer wy maecken quellende, ende doen duysent dooden sterven, onse broeders ende alderbeste vrienden, die tot ons comen, om beleefdelyck van ons ontfanghen, ende vrientlick onthaelt te worden, met den overvloedt van dranck, daer toe wy hen dwinghen: Want oftse schoon haren dorst hebben verslegen, so moeten sy, niet anders als een pack ofte baele diemen nae een marckt wil senden, noch al wat meer daer in steken.

Behalven dat die hen laeten also tot drincken aendringhen, + soo sullen de Dringhers weten, dat sy hen voor Godt daer mede seer grouwelycke Sondaers maecken, ende dat sy Godts toorn sullen draeghen.

1. Want ten eersten, alle die op sulcke wijse te wercke gaen met haren naesten, die moeten nootsaeckelijck henselven mede vol suypen, volgens dat de Wijseman segt: Wie droncken maeckt, die sal oock droncken worden. + 2. Ten anderen, dese dringers ende dryvers quetsen ende beschaedigen haere vrienden aende salicheyt: + want die yemant dwingt dat hy sich droncken drinckt, die soude hem minder quaet doen, indien hy zyn lichaem met een sweerdt doorwondede, dan dat hy zyn Ziele doodet door dronckenschap. 3. Ende niet alleen zijns naestens zalicheyt quest hy, maer zijn eygen salichheyt hem aen Gods grouwelicken toorn schuldich maeckende: + Want int uytterste oordeel, sal so wel de Dronckaert schuldich zyn van weghen zyn eygen sonde, als van de sonde des ghenen, die hy sal hebben droncken gemaect. Daerom spreeckt God een Wee uyt, tegens den selfden, seggende: + Wee u ghy, die uwen Naesten in schencket, ende menght uwe grimmicheyt daer onder, ende hem droncken maeckt, op dat ghy zyne schande siet. Men sal u oock versaedigen met schande voor eere: Soo suypt ghy nu oock, dat ghy tuymelt: VVant de Kelck in de rechter-handt des Heeren sal u ommevanghen, ende moet schandelicken spouwen, voor uwe heerlyckheydt.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

LAet yeder, die hem aende voorgaende sonde schuldich weet, + dit VVee ende die dreygementen Gods behertigen. T'is gheen cleyne saecke, Gods kostelijcke gaeven, soo schandelijck te misbruycken, ende den lieffelicken dranck, daer mede men soo vele dorstighen, soo veel armen, soo vele krancken konden

helpen, laeven ende voeden, gulsichlijck te quisten.

Het waere te wensschen datter onder ons een Wet waere, alsser onder den Switseren eertijts is gemaeckt, + naemelijck, dat niemant eenen anderen en mochte toe drincken ofte perssen om te drincken, op pene van swaerlijck ghestraft te worden. Selfs d'Heydense Coninck Assuerus in zyne groote maeltijdt, + die hy den Vorsten zyns Rijcx liet bereyden, hadde dese Weth, dat men niemant voorstelde wat hy drincken soude: Want de Coninck hadde allen voorstanders in zynen Huyse bevolen, dat een yeghelyck soude doen, als het hem behaegde. Wy Christenen en behooren niet minder inde maete van redelijckheydt, ende eerbaeren ghebruycke vanden gaven Godts te zijn, als desen Heydenschen Coninck was.

Waerom willen wy dan malcandren inde maeltyden ende ghelaegen tot drincken perssen, ende vol gieten? T'is niet van nooden, dat d'een den anderen tot quaet doen sal vermaenen. De Duyvel is cloeck genoech uyt hem selven, ons daer toe te verwecken, oock zijn wy uyt ons selven daer toe genoech ghenegen, + onnoodich dat eenige stoockers ofte aenporders daer en boven by comen, om ons tot boosheyt te vermaenen ende voort te dryven.

Willen wy tot yet malcandren voort dryven, laet ons malcandren vermaenen ende opwecken om God te soecken, om den Salichmaecker Christum te omhelsen, ghelijck de Herders deden, doe sy tot malcanderen seyden: + Laet ons gaen nae Bethlehem, ende sien dit woort dat daer gheschiet is, het welcke ons de Heere heeft kondt ghedaen. Aldus sal een yeder Christen, wie dat hy oock zy, d' een den anderen eenen spoor wesen tot het geloove in Iesum Christum. Oock tot

den H. dienst Godts, ende tot de ghemeenschap zijnder Kercken, tot liefde van Gods woordt, tot heyligheyt ende vreese Gods verwecken, in sulcker voegen als de Propheet Esaias gheseydt heeft, + dat de volckeren doen souden, seggende: + Compt laet ons op den berch des Heeren gaen, ten huyse des Gods Iacobs, dat hy ons leere zyne weghen, ende wy wandelen op zyne paden. Och ofmen saghe, dat de eene den anderen op dese wyse by den arm naeme, ende trocke om te gaen na dat huys des Heeren! Daer soude meer Godvruchticheydt des levens, ende meer ghehoorsaemheyt nae de gheboden Godts in de Werelt ghespeurt worden, ende dat tyrannich ghebruyck, van malkanderen, om met vollen uyt te drincken, sonde haest op houden.

II. Onder d'aenleydende oorsaecken tot dronckenschap, is ten vijfden: Gulsicheydt.

DE vijfde aenleydende oorsaecke tot dronckenschap, is des Menschens eyghen Gulsicheydt: + Want men vinter eenige welcker buyck is als een Wijn Oxhooft-vat, 'therbercht al wat men der ingiet. Haerlieder kelen zijn als open graeven, die nemmermeer en seggen het is genoech, wat men daer in werpt. Haerlieder darmen zijn als lange groote wyde laerssen, daer veel nats in mach. Dese worden inde H. Schrifture genaemt, Suypers ende Slempers. + Prov. 23. Nacht-sitters, die gheheele nachten over sitten om hen vol te suypen. + Esa. c. 5. Ten rechte machmense vergelijcken by Visschen, ghelijck oock 'tgemeen spreeck-woort mede brengt: + Hy drinckt als

een Visch: Want ghelijck een Visch dat water op suypt, so doen sy oock den Wijn ende 'tBier. Dergelycken Quant is geweest, Bonosus Emperator, + die om zyne groote gulsicheyt ende overdadicheyt int drincken niet voor een mensch, maer voor een Kan wiert ghehouden, so dat wanneer hy hem, van Probo overwonnen zynde, hadde verhanghen, een seecker persoon, wien zyn voorgaende leven bewust was, gevraeght, wie daer hinck: Antwoorde: Niet een Mensche, maer een Kan, ende in zyn leven seght Aurelianus, + dat hy niet gheboren was om te leven, maer om te drincken.

Soodanighe gulsicheyt maeckt den mensche niet alleen den beesten gelijck, maer oock veel gheringer. + Want men siet niet veel dat de beesten hen met eten ofte drincken overladen, ghelyck de Menschen doen: Ende soo sy 'tsomwylen doen, soo en gheschietet niet in sulcken overvloet, datse dieshalven souden suysebollen, vallen oft 'tghesichte verliesen, alsoo datse haren leger ofte holen niet en souden connen vinden, gelyck men siet dat het den menschen dagelijcx wedervaert, die hen niet en connen droncke-drincken, sonder 'tgebruyck van haere redenen van alle haere sinnen te verliesen, ende sonder niet alleen de kennisse van hare vrienden, maer oock van die van haer eyghene huysgenooten, (jae dat noch al veel meer is,) van haer eygen leven gantsch berooft te worden, ghelyck den Coninck van Sparta Cleomedes wedervaeren is, de welcke den Scythen int overvloedich gulsich Wijndrincken willende navolghen, wiert ten lesen sot, dul, ende gantsch ontsinnich.

Seneca de Heyden segt ten rechten, + dat het seer schandelijck is, datmen meer in neemt, dan men laden can, ende

datmen de maet van zyn maege niet en weet. + Maer, na dese schande, vraeght de gulsige Dronckaert weynich, nademael hy niets anders en doet dan zyn maeghe te overladen, in sulcker maenieren, dat hy naderhandt vernootsaeckt wordt de selve van boven. schandelijck te ontladen, door dat gadt daer de Wijn ingecomen is, door 't selfde wort zy weder uytgheworpen. Sy syn (seydt God) dul van stercken dranck, sy syn in den Wijn versmoort, ende tuymelen van stercken dranck, dat alle disschen vol spouwens syn, ende vol onreynicheydts aen allen plaetsen. + Int peryckel van een groot onweder, soo werptmen al het tuych dat in den Schepe is inde Zee, op dattet lichter worde, gelyck de Schippers van Ionas deden, + die daer na Ionam ooc overboort inde Zee wierpen, waer door zy haer selven ende het schip berghden, maer een droncken Mensche die het over al vol spouwens ende onreynicheydts maeckt, door het uytwerpen van den Wijn (de welcke hy gulsichlyck inghegooten heeft) die en doet daer by sulcke baete niet ofte profijt. Want de gulsige Dronckaert den inghenomen Wijn uytwerpende, in plaetse van verlichtingen, brenght veel meer een getuyghe voort, de welcke daer wraecke roept (als de sonden van Sodom ende Gomarra deden) tegen het lichaem ende de Ziele, + van weghen een soodanighe overdadicheydt, ende ontheyliginghe der goede schepselen Godts, om den selven inde schrickelicke Zee der grimmicheydt Godts te versincken.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

DVs, dat wy alhier, door 'taenhooren vande sonde van gulsicheyt, + mogen gheleert worden tot aller

tydt sober ende maetich zyn. + Tit. 2. Nuchteren te wesen. + 1.Petr. 5. 8. Ende (nae de vermaeninghe onses oppersten Ziel-sorghers Iesu Christi) + ons selven te wachten, dat onse herten niet ter eenigher tydt beswaerdt en worden met gulsicheydt ende dronckenschap: Want door brasserye wordt de Gheest der Menschen onderdruckt ende beschaedicht op allen maenieren.

Heraclitus de Philosooph ghevraecht zynde, welcke Ziele de wyste was? + Antwoorde, dat het was de droogste, ende die minst met den Wijn doordroncken was. Niet dat de Wijn eygentlyck des menschen gemoet plomp ende onverstandich maeckt, want matichlijck, dat is, soberlijck ende ter bequamer tijdt met goeder discretie ghebruyckt, so en voet hy niet alleen het lichaem, maer scherpt ende verheught oock den Gheest, als 't gemeyne spreeck-woordt, medebrenght. Soo ist dan int ghebruyck al gheleghen: 'tWelck nae de Natuere ghereguleert zynde, ons den Wijn soo profytelijck ende nutlijck maeckt, dat hy ons dient tot voetsel ende tot Medecyne, maer onmatich ende teghen natuere ghebruyckt, can hy ons niet dan enckel fenijn wesen, streckende tot onwysheyt, ende onsalicheyt.

III. Onder d'aenleydende oorsaecken tot dronckenschap, is ten sesten: Leedicheydt.

NEvens d'oorsaecken die den mensche verleyden totten schandelicken dronck, moet mede de Leedicheydt ghestelt worden. + Want uyt leedicheydt leertmen anders niet dan quaedt doen. Chrysostomus segt: + Leedicheydt is een deel der boos-

heyt, ja geen deel alleen, maer oock selfs de oorsaecke ende quaede wortel der boosheyt: Want leedicheyt heeft alle boosheyt gheleert. Basilius segt: + Alle gelegentheyt tot leedicheyt, is ghelegentheyt tot sonde. Chrysostomus. + De leedicheydt is als een Leermeester, ende oorspronck van alle sonde. Bernardus. + Leedicheyt is een moeder der ydelheydt ende een Stief-moeder der deught. Daer mede seer claerlick aengewesen wort, dat Leedicheyt oorsaecke zy van alle lichtvaerdicheyt ende overdadicheyt: Ghelijck dat selve het spreeckwoort wel te kennen gheeft, Leedicheyt is des Duyvels oorkussen: + Want, door dese worden wy ontsteecken tot overdadicheyt, door dese werden wy ghemoet tot hoovaerdye, door dese werden wy aengheleyt tot wereltsche eer, versocht tot leckernijen, tot droncke-drincken: Insomma, + Leedich ganck leert vele quaets.

Wy hebben claere Exemplen der ghener, die door leedicheyt in groote sonden vervallen zyn, ende insonderheydt in dronckenschap. Want, was de Leedicheydt niet de oorsaeck, dat die Sodomiten ende Gomorrhiten een gulsich, beestich leven in alle wellusten met drincken ende schincken leyden? + Siet, dit was Sodoms misdaet, hooghmoet, ende alles dincks de volheyt, ende goede vreede, leedicheyt van haer ende harer dochteren. Is niet leedicheyt een oorsaeck gheweest dat de Coninck Baltzazar hem begaf om met zyn Vorsten te bancketeren, + ende onder den schoonen Vrouwen droncken te drincken, also dat hy hem niet en ontsagh, den waeren God Israels met zynen droncken monde te lasteren? Ia selfs die rechtveerdighe man Loth, vindende hem leedich in een hol op den berghe, heeft hy niet begaen de sonde des dronckenschaps? Ende droncken zynde, begaet hy niet een afgrijselicke bloet

schande met zyne beyde dochteren, teghen de Wetten der natuere, + oock selfs teghen 'tgebruyck vande alderbarbarische Natien? Daer en is niet aen te twijffelen, ofte desen Man overlegghende zyne schult ende sonde, heeft daer nae sulck een leedtwesen daer van ghehadt, dat den overighen tydt zijns levens hem niet ghenoechsaem en is gheweest, om de selve sonde te beweenen: Nietemin zyn quade daet leert, waer toe Leedicheydt den Mensche brenghen can, ende hoe die Leedicheydt zy een beghinsel van alle boosheydt: + Want doe Loth was binnen Sodoma ende wercx genoech hadde, in zyn rechtveerdighe Ziele te quellen, siende ende hoorende de onrechtveerdighe wercken der Sodomiteren, + oock hem vermoyende door de oncuyssche verkeeringhe der boosen, Item doe hy hem besich hielt met zyne beroepinghe, ende sorghe droegh voor al zyn Vee ende huyshoudinghe, + ende tot Sodom sadt onder der poorte, om den vreemdelinck waer te nemen, ende alle vrientschap (nae de Wet der Hospitaliteyt ofte herbergsaemheyt) te bewysen, latende de selve onder de schaduwe zijns dacks in synen huyse ingaen, so was Loth seer vreemt ende seer verde af, vant feyt des dronckenschaps, maer soo saen hy hem begaf tot de leedichheyt, so compt hy daer in seer haest hem te verlopen.

Insghelijcx, is niet de Leedicheydt oorsaecke gheweest dat Holofernes, (Velt-overste vanden Coninck Nebucad-Nezar) hem versmoort droncken-dronck, ende in de dronckenschap vande doodt verrast wiert? Want dese, so langen tijdt, hy hem becommert hielt in zyne Chrijsch-saecken, wist hem wel nuchteren ende sober te houden, maer wanneer hy hem aller dier voor een cleynen tijdt ontsloegh, ende zyn herte liedt

aensteecken met vieriger hitte tegens Iudith, + so wert hy vrolijck met haer, ende dranck so vele als hy anders niet en plach te drincken, + dat hy daer na int bedde droncken quam te leggen ende sliep, + alwaer hy van Iudith den cop wort afghehouwen.

Ghelijck een mensche alderbest can verrascht ende overwonnen worden, ter tydt als hy slaept, ende niet en waeckt, also mede en isser geen bequamer tydt om vande sonde des dronckenschaps bespronghen ende overwonnen te worden, dan wanneermen in leedicheyt zynen tijdt toebrenght. Aen den onleedighen heeft de Duyvel gheen cans, maer wel aen den geenen die hy vindt gheen werck te doen, want desen quelt hy met de begeerlickheydt des Vleeschs, ende hout niet op tot dat hyse tot eenighe sonden vervoert heeft. Ist niet, dat de Soone vande Coninginne Thomiris, + met alle zyne Soldaeten aldus (tot zyn groot ongheluck) tot slempen ende droncke-drincken vervallen is? Want doe de Coninck Cyrus int landt, met een grooten Heyr-legher ghevallen was, heeft sich de Coninginne Thomiris met haer macht (over welcke sy haer Soone stelde) daer tegens ghetrocken: 'tWelck Cyrus vernemende, veynsde terstont ende geliedt hem, al of hy den vlucht wilde nemen, 'twelck hy oock dede, zyn Leger op breeckende ende zyn Tenten, daerinne vele kostelijcke Wijnen ende leckernyen waeren, aflatende, doch dede sulcx alleenelijck om den Scythen daer mede te verleyden, want de selve vindende haere vyanden vertrocken, begaeven hen tot eten ende drincken, tot slempen en dempen, dat sy ten langen lesten in slaep vielen ende een harden slaep sliepen, ghelijck de Dronckaerts pleeghen te doen: Welcken tijdt Cyrus waernemen-

de, is inder nacht ghecomen, heeftse besprongen ende doot gheslagen: Also dat haerlieder Leedicheyt hen brachte tot droncke-drincken: De dronckenschap braghtse tot slaepen, ende inden slaep comen sy alle deerlijcken om.

Applicatie, ofte Toeeygheninghe.

VVAt quaets ende schaede can de Leedicheydt, dan niet doen? + Dit is ghenoech bewesen, daerom N. voor dese ondeucht dat yeder hem wachte, want dat doende can hy hem oock voor dronckenschap behoeden. Men moet in Leedicheydt, Leedicheyt schouwen: + Men moet de Leedicheyt, als zynde een moeder der ydelheydt, ende een Stief-moeder der deucht, vlieden. Gheeft u selven altijdt wat te doene. Yegelyck sy neerstich in syne beroepinghe daerinne hy ghestelt is. + Yeghelyck doe neersticheydt om stille te leven, ende het zyne te doen, ende te wercken met zyn eyghen handen, gelyck hem bevolen is. + Op houdende van u daeghelijcx hant-werck, mooght ghy u sinnen in Godts woordt met David verlustighen, die daer seght van de geboden Godts: + Sy zyn myn Liedt, ende ick gedencke uwer, des nachts aen uwen Name. Die hem int goede doende houdt, wort niet vanden quaeden becoringhen haestelijck bestoockt. Daerom, lieve Kindt ghebruyckt den tydt, ende wacht u voor eener onrechter saecke, Eccl. 4. + Siet hoe ghy voorsichtich wandelen meucht, niet als onwyse: Maer als wyse, den bequaemen tydt uyt coopende, want de dagen zijn boos, Ephes. 5. 15. + Doet altijt eenich werck, op dat de Duyvel u altijts onleedich vinde. + De Mieren zyn ons een Exempel van naerstigheyt. Proverb. 6. 6.

Ende leeren hoe wy den Tydt moeten leeren kennen, want sy is te costelijck dan datmense tot dronckenschap sal besteden. De tydt is ons niet ghegeven, + op dat wy vande selvighe yets verliesen oft versuymen souden, maer die selvighe alletydt ten dienste, ende ter eeren Godes, ende tot onser salicheyt besteeden souden. + Laet dan de Ziele altyts den voortganck hebben, datmen de ledicheyt vliede, den tydt bestede nae de leere Pauli, + ende de Godloosheyt oock de wereltlycke begeerlyckheden versaeckende, matichlyck, ende rechtvaerdelyck, ende Godtsalichlyck leve in dese teghenwoordighe Werelt: Verwachtende de salighe hope, ende verschyninghe der eerlyckheydt des grooten Godts, ende onses Salichmaeckers Iesu Christi: Want al wat in de Werelt is, segt Ioannes, + dat en is uyt den Vader niet, maer is uyt der Werelt. Ende de Werelt vergaet, ende haer begeerlyckheyt: Maer wie den wille Godts doet, die blyft inder eeuwicheydt.


Vorige Volgende