Gedenkboek van den oorlog in 1870 en 1871

Houding van Europa.

III.
Duitsche Staten. - Oostenrijk. - Rusland. - Italië. - Engeland. - België. - Nederland. - Luxemburg. - Denemarken. - Zweden en Noorwegen, enz. enz.

Laat ons, in een paar woorden, de houding der verschillende landen, in den oorlog van 1870-1871, aanstippen.

Frankrijk had wel gehoopt dat er eene scheuring in Duitschland zelf zou ontstaan zijn en de verdeeldheid zijne zaak zou hebben bevoordeeld.

Wij deden reeds zien hoe Wurtemberg, Beieren en Baden die verwachting, indien zij ook omtrent hen bestond, beantwoord hebben.

Wat andere gewesten betreft, Pruisen had, door zijne annexatiën, den oppervlakkigen beschouwer wel reden gegeven eene dergelijke oneenigheid te onderstellen; doch gewis niet den grondigen onderzoeker. Hierin, gelijk in menig ander geval vóór den oorlog, heeft de Fransche diplomatie het bewijs eener ongeloofelijke oppervlakkigheid doen blijken. Het gemis van kennis der volkstaal was hieraan gewis niet vreemd.

Duitschland mocht op vele quaestiën verdeeld zijn; doch voor den inval eener vreemde legermacht, voor het schenden van de Duitsche gouwen, den Duitschen haard, moest alle twist, alle oneenigheid verdwijnen: zóó dacht men, zóó handelde men.

De Duitscher, ten minste vrij algemeen, blijft immer de aloude Franzosenfresser. Op de schoolbanken heeft de knaap den vrijheidsoorlog leeren bewonderen; ‘op de openbare pleinen in de steden,’ zeide zeer te recht de Wiener Presse, prijken de standbeelden der veldheeren tijdens 1813 en 1815; in de dorpskerken vindt men, op marmeren tafelen, de namen der soldaten geschreven, die in den oorlog tegen de Fransche overheerschers gesneuveld zijn.’

Wel is waar verhieven zich eenige Hanoversche en Poolsche stemmen, ten gunste van Frankrijk; doch het waren stemmen in de woestijn, van welke welhaast geene de minste rekening gehouden werd.

Oostenrijk was evenmin genegen de hand te reiken aan hem, die, ten gevolge zijner onzijdigheid, Sadowa had helpen voltrekken, die zelfs in 1866 aangeboden had, Pruisen met gewapende hand bij te staan. Was het daarenboven niet te vreezen, dat Oostenrijk, door partij te kiezen tegen Frankrijk en nu de oorlog een nationaal karakter aannam, zich alle Duitsche sympathieën, in de toekomst zou hebben vervreemd?

Rusland was, zooals later wel gebleken is, hoe dikwijls ook en formeel tegengesproken, in verstandhouding met Pruisen. De bewijzen van innige sympathie tusschen den keizer van Rusland en den koning van Pruisen, tijdens den oorlog, hebben niet ontbroken, zelfs daargelaten de door Pruisen ondersteunde eisch van wijziging der tractaten betreffende de Zwarte Zee.

Omtrent de houding van Italië was men het in den aanvang niet eens. Nu scheen het gouvernement naar de Fransche, dan naar de Pruisische zijde over te hellen, totdat het zich eindelijk door eene officieele nota aan de zijde der neutralen plaatste. Was de ontruiming van Rome, waardoor Frankrijk de zwakke Pauselijke Staten aan den inval van den koning van Italië overleverde, de prijs dezer onzijdigheid? De heer Visconti-Venosta loochende in de Kamer der Afgevaardigden alle drukking op het Fransche gouvernement; doch het gouvernement van Victor Emmanuel had een aanzienlijk gedeelte der openbare denkwijze niet zóó ten zijnen gunste gestemd, om elke verklaring van dien aard gereedelijk aan te nemen.

[p. 20]

Fransche legeraanvoerders.

[p. 21]

Ook Engeland had reeds, onder dagteekening van den 19^den Juli, officieel eene onzijdige houding aangenomen. Het liet na eene, zooals men later zelf bekende, wel wat zwakke poging tot bemiddeling te hebben aangewend, zijnen bondgenoot aan zijn lot over. Hadde het destijds gedaan, wat het later voor België deed, dan ware de oorlog nog niet uitgebarsten.

Belgische voorposten aan het spoorwegviaduct bij de Roode Hoeve aan de Belgisch-Fransche grenzen.

Engeland ijverde lofwaardig voor de onschendbaarheid van België. Op zijne bemiddeling gaven Pruisen en Frankrijk de stellige verzekering, dat het Belgische grondgebied in den oorlog zou geëerbiedigd worden. Reeds den 15^den Juli gaf de hertog De Grammont aan den Engelschen gezant, lord Lyons, de verzekering dat Frankrijk ‘in ieder geval’, de Belgische onzijdigheid voor onschendbaar hield, terwijl lord Loftus, gezant te Berlijn, de verklaring overmaakte, dat Pruisen gewetensvol de overeenkomst, welke de neutraliteit van België en Luxemburg bekrachtigde, zou naleven.

Een nieuw tractaat, door Engeland voorgesteld en door Pruisen en Frankrijk aangenomen, en dat als ter bekrachtiging diende van het tractaat van 1839, bepaalde, dat het gouvernement van koningin Victoria de neutrale houding, tot dan toe aangenomen, zou verlaten, wanneer de Belgische neutraliteit door eene der twee partijen mocht geschonden worden. In die eventualiteit zou Engeland zich met de tegenpartij van den schender vereenigen. Dit tractaat bleef geldig niet alleen gedurende den Fransch-Duitschen oorlog, maar nog twaalf maanden na de dagteekening van het te sluiten vredesverdrag.

[p. 22]

Na dit tijdsverloop zou de Belgische onzijdigheid, evenals vroeger, berusten op het eerste artikel van het tractaat van 19 April 1839.

Nederland had zich voor de stipte onzijdigheid verklaard, bij monde van graaf Van Bylandt, 's konings gezant bij het hof van Berlijn. In eene depêche daaromtrent door lord Loftus aan graaf De Granville gezonden, meldt de Engelsche ambassadeur, dat ‘Nederland waarschijnlijk eene poging zou aanwenden, ten einde met België tot eene gemeenschappelijke bescherming der onzijdigheid van de beide landen overeen te komen’ - een voortreffelijk denkbeeld, dat echter niet tot stand gekomen is; waarschijnlijk omdat de noodwendigheid niet erkend werd.

België had aan zijne zuidelijke, Nederland aan zijne oostelijke grenzen en Zwitserland in de nabijheid van Bazel, een observatieleger bijeengetrokken, ten einde, in elke eventualiteit, hunne grenzen te bewaken.

Denemarken scheen in den aanvang partij willen kiezen en Frankrijk had er wel op gerekend. Het kleine Denemarken was geen te verwerpen bondgenoot geweest. Gewis dat land had den aanval van 1864 nog in het geheugen. Gepraamd door het kabinet van Berlijn om zijne houding af te teekenen, verkoos het de wijste partij: het plaatste zich bij de toeschouwers.

Zweden en Noorwegen was niet geneigd eene helpende hand uit te steken. Spanje was machteloos. Griekenland, Portugal en Turkije konden niets bij den oorlog winnen - met één woord, alom onzijdigheid. De oorlog zou gelocaliseerd worden. Pruisen had zich bondgenooten, en dit reeds voor geruimen tijd, weten te maken; Frankrijk stond alleen en op verre na niet stoffelijk en zedelijk uitgerust als zijne tegenpartij.