Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a.

[p. 643]

Bijlagen, aanteekeningen en woordenlijst.

[p. 645]

Bijlage A.
Meliboeus. Varianten uit het Hamburgsch handschrift.

Vóór de tafel (in roode letters): Hier begint die boec die gheheten is Mellebeus in latijn en̄ in duutscher tale ghemaect is also hier na bescreven staet.

Na de tafel (in roode letters): Hier beghint die boec van troeste ende van rade wies name is Mellebeus als daer staet.

1	Eersten ane roep ic.
2	gelove.
3	Of.
4	troest - mine.
5	desen boec vulbringe.
6	handelinge.
8	Waert dat - gonnen.
9	hertoge.
10	wien - verhoge.
11	Beede van siele en̄ van.
12	hier in.
13	raet en̄ troest.
14	landsheren wel toe horen.
16	desen.
17	waerheit.
18	menighe scone auttoriteyt.
19	wilen eer.
20	Dat ons tote noch is bl.
21	.I. En zoo verder.
22	ongeval.
23	lude.
24	Hebben si sc.
26	te nite.
28	bi sijn.
29	alsoe ghereet.
30	Ter wraken ende so heet.
32	droefnisse.
33	niet soude ghescien.
34	goeds raeds.
35	Dese boec leecht.
37	In Duutsche treeke.
38	Ist - onse here gan.
39	alse men - seit.
40	en ontbreekt.
	V. 41-42 ontbreken; maar daarentegen na v. 64 leest men (van den overschrijver): Tot Utrecht daer ie wone, Screef ic dit ghedichte scone.
44	Mellebeus. En zoo verder.
45	den m.
46	En̄ middelt en̄ hint.

[p. 646]

47	Alsoot.
49	Brueesel.
50	bescrijft.
51	hi mede vorwaer.
52	hi en m.
53	Twalef hondert daer toe mede.
54	Seven en̄ tsestich dats waerhede.
55	Wie dat desen.
56	daer in leest en̄ v.
57	Hy - te wiser.
58	dicken wil lesen.
59	alle die auctoriteyten.
60	Wter der heiligher.
61	loye ende.
62	ute secrete.
63	Alsoe tlatijn hevet in.
64	Nu vant verstaen dat.
Nu hoert teersten van Mellibeus hoverdicheden en̄ van Prudencien troeste al gheproeft me autthoriteiden. Die tafel voren van den getale salmen vinden gheteikent op die capitele also si staen inder ordinancien elken na haer recht. (In roode letters.) - Zie op v. 41-42.
65	Desen boec heeft sijn beghin a.
66	was gheheten.
67	machtich - rike.
68	gheluste.
69	huus.
70	v. int riden.
71	Op den.
72	woninghe dedi sl.
73	Al om - teenen male.
74	En̄ hi lieter in verstaet mi wale.
75	Prudeneia.
76	sine.
77	seer.
78	Doe - heer.
80	leedren.
81	veinstren.
82	ne lieten.
83	Mer sloeghen - iammerlie.
84	die.
85	menighe.
86	tier s.
87	Legghen als of - ware.
88	haerre.
89	Doe - thuus.
90	Ende hi dese.
92	scorde - cledre en̄.
93	versuchte wenende en̄.
95	al sulke mesbare.
96	Alse of hi uten sinne ware.
97	Doe.
98	onghedoget.
99	Soe bat soe - soetheden.
100	hem selven stelde in vr.
101	versloge.
102	En̄ so hem - dit m.
103	So hem die m.
104	wonde sijn.
105	Doc beide - tote dat.
106	Die man gherust was .I. deelbat.
107	En̄ sprac hem an aldus doe.
108	Dwaes.
109	So meslaeti - scere.
110	eere.
111	mesbaren.
113	wisen en behoert.
114	zwaerlike droven hiet.
116	Salicheit loen noch g.
117	die sal.
118	wil.
119	doot.
120	soudi.
121	al ontbreekt.
123	vroede versl.
124	kinder no - doot.
126	kinderen of.
127	sine doot verbeiden.

[p. 647]

129	die r.
131	lange anteeren.
132	zoudet - moghen herden.
133	antwoerde al te h.
134	sulc in al tlant.
135	Die in dus daen ghedoghen.
136	zoude dwinghen m.
137	heere.
140	met den.
141	ist - gheene.
142	miere - weene.
	(Opschrift.) Weeenen - drovesijn.
144	getemperde weeninghe.
145	gheorlooft en̄ verboden n.
146	drouve.
147	Want sente Pauwels die sc.
148	Tote den Romeinen.
149	Op den.
150	met den.
152	spreect daer teere st.
155	waert.
156	verzwaert.
157	of.
160	Ne waer et sijn der wive dingen.
161	die maniere.
162	antieren.
163	So spr.
165	U ogh.
166	En̄ oec m. - menichfouden.
167	Mer tranoghen zonder weenen.
168	Dat is dat die - meenen.
169	alse .I.
172	dit w.
173	Droefhede - mensche doot.
174	es orb. in cleene.
175	blide sin hi can.
176	bloeyende.
177	geest doet ander dine.
178	Dan lijf smelt en̄ verdwijnt.
179	Salemon oee ons.
180	Dat alsoe die m. teleel en.
181	worem - doreet.
182	ghelike noost dats waerheit.
183	Droufhede.
184	menigher smerte.
185	Daer om wats ghe.
186	Ne bedrouft.
187	Hets - seyt.
188	Also - beset.
189	Dat die - naem ghewint.
190	hi en - nieuwer ghemint.
191	Want (lees wat).
193	vast.
194	elc last.
195	Als.
196	Als hi - kinder.
197	al - toe ontbreekt.
198	tormente had in al.
199	So bleef - stere - mode.
200	van allen g.
201	gaft - dit spr.
202	ghescie.
203	Sine naem.
204	Bede - in alre.
204^2	Wine sullen om kinder no goet Niet te zeere verdrouven onsen moet, Want die dine die is ghesciet En wert daer biverwandelt niet. Wi sullen meer in allen tiden Van dien dat wi hebben verbliden, Dan wisullen hebben toren Van der dine die es verloren.
206	.I. sijn - zone - doot.
208	zonder w.
209	Hi sprac en droef in gheere.
211	Mer - tgene (lees tgone).
212	zone.
213	Drouve wesen - testort.
214	Om dat der w. toe behoert.

[p. 648]

215	Dat es al sotheit.
216	sente Pouwels seit.
217	droefhede - erds.
218	Den mensche.
219	Mer - zonden.
220	penitencie.
221	ghestade saliehede gheeft.
222	en̄ (lees ende).
223	Na sulke - sullen.
224	zonder vergaen.
225	soc - bliscepen.
226	Alsoe.
	(Opschrift.) zine - raet si.
227	antworde was.
228	Hets waer.
229	Mer.
230	ic niet w.
231	So - is mine.
232	antwoerde - seide.
233	Onbiet uwe - en̄ mage.
234	En̄ d. - weest.
235	En̄ vraget hem raed - goed.
236	En̄ d. - raden doet.
237	daer na seggen moget n.
238	ic u - ere.
239	Salemoen seit.
240	dinghen.
241	dat berouwt hem.
242	En̄ a. - ziet.
244	zine maghe en̄ vriende.
246	oce mede.
247	Philosophe en̄ mediciene.
248	Anderen - en̄ oce surgiene.
249	En̄ gheburen ione.
250	wel menichfoude.
252	Sine wil - sine.
253	Doc - .I.
254	hem (al ontbreekt).
255	sake ware gevallen.
256	hem.
259	Dat men hier - woude.
261	Doe.
263	surgien.
264	Alse hem lasten sine partien.
265	Dat ambocht der surgien.
266	goedertierheit van sinne.
267	hi niement - wil.
268	Mer helpen hem.
269	ghevalt wel dat lude.
270	Werden ghequest an beeden.
271	En̄ .I. meester gaet te beeden.
272	heelpt hem - ziere wijsheden.
274	Daer bi hoert.
275	om enighe.
276	Ter.
277	is - gewont zware.
278	sullen - ware.
279	die ghenesen - onser.
280	Mids der hulpe.
282	phisicien stoet.
283	Der phisiciencie die daer waren.
284	En̄ seide stappans sonder sparen.
285	Alse dander h.
286	wilde.
287	Ter.
288	hulpe waer.
289	Siere - stane.
290	En̄ vort soe.
291	onse boeke - dat.
292	geneest.
294	Geneesen.
294^2	Een orloge es begonnen saen Dat te groter scaden mach vergaen, En es der wiser sede niet Dat si ter wraken raden niet.
296	Beede gebuere.
297	te ziere gracien wilden.
298	En̄ dese - hebben.
300	toechden droefheden.
301	In al gader hare m.

[p. 649]

302	En̄ alle dese r.
303	wert ontbreekt.
304	zeere.
305	machtich.
307	getal.
308	helpen.
309	wedersake te waren.
310	no rike waren.
	(Opschrift.) Vanden rade - en̄ Prudencien raet.
313	Doe stoet op .I., alsic.
314	Die meester.
315	sprach.
316	seide.
317	seg ic.
318	omme sijn.
319	ne hort.
320	Want - es vul.
321	moechter - haestelike.
322	souder grote - bi.
323	By.
324	ghebueren.
325	En̄ - machtich.
326	In welker ziden ment beset.
327	of.
328	Eene - zware.
330	Daer - vertellen.
331	ghededenken.
332	heere.
333	u wilt m.
334	Met desen wisen wel ber.
334^2	Hoe ghi ane grijpt die vaert, En̄ uwe persone bewaert Boven al, en̄ oec visiert Hoe ghi u huus werniert.
335	ghi ontbreekt.
336	Ghi en hebt mids.
337	Uwe wedersake.
339	oec ontbreekt.
340	licht ontbreekt - weet.
341	ghesciet.
342	Sone - wi u niet.
343	sienre - in.
344	wi ons m.
346	eyschen wi enen tijt.
347	wi u m.
348	goed dunken toghen.
348^2	Want niemants vroeders, dat verstact, Sal haestelike uten sinen raet; Want van haesten, hebbie vernomen, Es selden enige bate comen. Ghemeenlike lijt men des, Dat sijn wijsheit rechter es, Die saen verstaet en̄ tragelike dan Sijn woerde ut gheven can.
349	is traecheit - seere.
350	Metten luden in menighe.
351	is so goed menichwarf.
352	Daer goed vroet - bedarf.
353	heere - bescreven.
354	En ontbreekt - ut gh.
357	teerst.
358	dat wijf - te ancōm, de (?)
359	Daer.
360	dese.
361	dat ghi.
362	Want goet raet dats altoes erc.
363	iongheren.
364	Die sterc, vrome en̄.
366	Menighen sconen st.
367	uwe - rijcheit.
368	goeds en̄ volx merc.
370	soe vant mett.
371	Al u dinghe - beiden.
372	Ter - laet bereyden.
373	dies en laet niet.
374	Of - blivet.
376	begrepene.
377	Deze regel is overgeslagen.

[p. 650]

378	haer - ware.
379	beide.
380	En̄ tooch der toe vele scoen s.
381	dat tiser, sect hi, is, sijt g.
382	Lichter heet dan.
383	Alsoe is onrecht te hant g.
384	zonder.
385	Dan men vorste.
386	dats.
387	orloeft zoe.
389	hi sot waer.
390	Doe - .I. op.
391	Van den wisen al te.
392	wenede (?) vaste.
394	souden.
395	isser.
397	woerde.
398	Si weten luttel - seggen.
399	ane siet wel.
400	orloghe - .I. zwaer beghin.
401	tende.
402	En - niement - u.
403	dit wel.
404	dus vort.
406	verdriet, vernoy en̄.
407	of sullen.
408	menich - daer of die doot.
409	in meswende.
410	sal nemen eynde.
411	bi sal men in desen.
412	Niet al.
413	vorsienicheden.
414	beleden.
416	dieken - qualic.
417	doe hi hem.
418	prouven - oude.
419	si in sine wort.
420	En̄ lieten niet seggen vort.
421	dochte.
422	.I. wort.
423	Dats niemen.
424	menne.
425	oec ontbreekt.
426	Wijsheit - gesciet.
427	D.r. es verloren, peinst hi.
428	Men wilt hier niet horen di.
429	Dit es.
430	Alse of - zoete.
431	Vor - gene.
432	viseien.
433	Doe.
434	Die des - verbeiden en.
435	Dit hort - sotheit.
436	raet leit.
439	Doe.
440	men orlorghe - mayteneren.
441	legghen ter wrake.
442	te ghemake.
443-444	ontbreken.
	(Opschrift.) toghet bi - gheen man werken sal biden rade van sinen wive.
445	Doe.
446	willichede.
447	zonder.
448	moesten hebben vort.
449	Is soc.
450	En̄ dede - aldus v.
451	Heere.
452	eene bede ghevet.
453	Dats.
455	uwe haestecheit.
456	te u.
457	ghelooft hem.
458	alsoe seere.
459	omme ne s.
461	Huwe - is.
462	Daer bi.
464	Antworde.
467	Met.

[p. 651]

468	nu ontbreekt.
469	lieten - niete.
470	lude.
471	mochte men - houden s.
472	dat ic ware.
474	Ist.
475	men gheene goede vint.
476	Alse - Salemoen bekent.
477	seit.
478	vele wijsheden.
480	Soe - eene.
481	ghemeene.
482	So en - vinden eene.
483	redene vant verst.
485	Soe sout sinen wel.
489	vorderhant.
490	Alse ons.
491	Heeft die vorder hant d.
492	Soe es si haren man so stijf.
493	Salemon seit oec: du ne sout.
494	Kinder - gewout.
495	Broeder no vrient.
496	Di es.
497	vroc.
498	stoet te harer.
502	met uwen.
503	lief wien leide.
504	alle ontbreekt - heimelicheide.
505	Die ne mach niet - openbare.
506	Vor - scout (lees stont) ware.
507	Dan moechstu.
508	ziet.
509	twijf helen - alleene.
510	Dies soe ne weet - cleene.
511	vijfte.
512	Aristotules sprecet - wort.
513	wijf.
514	man - vroe.
515	in ne gheenen sinne.
516	Ne mochten.
517	twijf heefter ghenouchte in.
	(Opschrift.) Hoe Prudentia onsculdich die wive en̄ prouft - (wijfs vergeten).
519	Doe - ghehort.
520	En̄ wel verstaen die wort.
523	Te antw.
524	deder toe sijn.
525	seide - ware.
526	nare.
527	deerste - hi (lees ghi) spraet.
529	zoude.
530	Uwe wort wandelen overmids.
531	segghic dat et en - niet.
532	wandelt.
534	Niet redelic mocht bedwinghen.
535	Weet - bescreven ziet.
536	wise ne.
537	sijn gelof in tleste.
538	Maer ontbreekt.
539	oec alse.
541	Om des.
542	Als - daer.
543	weet - boeken.
544	quaet gelof.
545	gode gelof.
546	mochte des.
548	gherechticheit.
548^2	Dats .I. quaet belof, zijt des vroet, Dat men met quaetheden vuldoet.
549	ghi dat weet.
550	Heeft sine statute gheordineert.
551	als met wareden.
552	orbore waren en̄.
553	Soe haddi - hi brac de.
554	Danse hadde testoert sijn.
554^2	Tghescrevene recht maect ons vroet, Dat scijnt dat hi niet mesdoet Die om die gherechtichede Om keert van sinen ede.

[p. 652]

555	Dats scande.
556	misdoet.
557	Ist meere - also.
558	kent.
559	hi buten keere.
560	maele.
561	Weet - is - wijsheit.
562	.I. - hevet misseit.
564	hijs tijt hevet.
565	horde.
566	wout.
567	Die - met uwen luden in die tijt.
568	Aldus overdraghen sijt.
570	betren.
571	sere.
572	achten uwer.
573	Haesticheit menighen.
574	so radic.
575	ane gaet.
577	Up.
579	dat mer ghene vindet.
581	antword.
582	harde sere.
583	hi - versmadet.
584	Hine doeter buten gheen ghetal.
585	die wise meester seit.
586	sal niement versmaden es dwaesheit.
587	Mer men sal wijsheit altoes eren.
588	En̄ wel onthouden - vort.
590	lievelike - vort.
590^2	En̄ dat men niet can sal men vragen. En̄ onthouden en̄ henen dragen.
591	geweest.
592	scriftuere.
593	wert - eere.
594	reine maget - wtvercoren.
595	an.
597	Des zeker ne ware niet.
598	Haddiere quaeds in gheweten yet.
599	hevet.
600	vele heiligher wive.
601	doc.
602	Woudi - eere.
603	Eenen - eenen.
605	M. Magdalcenen vor.
606	Datten dapostele mochten sien.
607	Salemon.
608	eene goede.
609	Het hebber luden.
610	Die wijs waren vele vonden.
611	si es dit sijn meenen.
612	luttel of en gheene.
613	Gheset is in die hoechste godheit.
614	hi waer an heeft gheseit.
615	Niement so en (es?) int ghemeene.
616	Vulm. - alleene.
617	selve vor waer.
618	Int (lees in) die ewangelie seit daer.
619	vulm.
620	Alsoe.
621	Die - doet ons ghewes.
622	.I. - goed.
623	man en̄ wijf.
624	Salemon spreect teere ander.
627	ne.
629	Op den raet tuwer eere.
630	oec - ane sien mere.
634	Es bloet.
635	seit.
636	an.
638	vorder h.
639	es te male.
640	Wive (lees wine).
641	genen daer - toe g.
642	Want ist soc dat wi.
644	moghen.
648	Cortelike.
649	Alse dat wive - alleene.
651	dicht - gheseriven.
652	Ne hort.

[p. 653]

653	Mer.
654	clappen en̄ seelden.
655	Sijn, hort men gewagen.
656	huns.
657	tquade - mede.
658	seit oec teere ander stede.
659	Dat et - ware.
660	Alleene - eene.
661	woene - hare.
662	stoute en̄ pijnlic ware.
663	Mine hebdi.
664	Dus ghedaen tenighen.
665	zwighen.
666	ghekent - daghen.
667	vijfte.
668	voren.
669	Dats dat dat wijf met quaden rade.
670	vroe en̄ spade.
671	dat so in gheenen.
672	mach.
673	Dit en doet - .ij.
674	En̄ of - .I. quaet.
675	die nutte ware.
676	Ghi souten volghen.
678	ware.
679	ne.
680	Dus so sijn uwe.
681	Vieldi - des wijfs.
682	Commere - enighen scade.
683	wel ontbreekt.
684	Weet wele - of.
685	Mer.
687	die seit vor.
688	eene predicatie dats waer.
689	Proef - ne waer int.
690	So hout u emmer an dat.
	(Opschrift.) Prudencia provethier .V. redenen - dat - werken sal bi den rade van zinen wive.
691	gehort.
692	hort .v.
693	an.
695	wive - ist.
697	seit - wive.
698	Is.
699	mi versta.
700	Dat die.
701	Ysaac.
702	gave.
703	Jacop.
704	sint bi wert.
705	sinen broeders here.
706	te.
707	wert here en̄ vader.
708	algader.
710	wilde.
712	Verloste.
713	soc.
714	Olofernus.
715	destrueren zonder ghenaden.
716	deed soe - raden.
717	Abigail.
718	Verloste.
720	Dien die.
722	Vrouwe - zonder.
724	groter s.
726	des coninx Assuerus.
727	Dus dane.
728	ghetal vertellen.
729	Daer wiven - haer.
730	raet mede - gegeven.
732	horne sy.
734	Orbore en̄ nutte si.
735	wel merken dan.
736	Doe God Adam den eersten.
739	behort.
740	Doe so - al ontbreekt.
741	Eene ribbe wt Adaems live.
742	hi maecter of .I.
743	Om dat so selve in raden.

[p. 654]

744	En̄ in node.
745	Hem en̄ dat zonder.
746	Erdrike - en ontbreekt.
747	punte.
749	Onse heere seit - in dewangelie
750	Dat die man sal openbaer
751	Laten moeder en̄ vader,
752	Ende sine vriende alle gader.
754	twe in eenen.
756	.I. - sone.
757	versmaden.
758	scriftuere.
759	selves.
760	saltu.
761	De - is.
762	daer oec.
763	.I. al openb.
764	Dat - es menich.
765	Tgoede - is - menichfout.
766	ghesteente, selver - goud.
767	wilt.
768	ghene dine es - goed.
769	Als tgoede - erdrike.
770	men vint niet hare ghelike.
772	Beserijft ons hier S.
774	geeft.
775	seit also gheene dine gheit.
776	des wijfs goedertierenheit.
777	Also nes.
778	Alse .I. - onrustelie.
779	En̄ dies ghelijx dat g.
781	Vor hars.
782	set dat quade.
783	Hare - neereste.
784	bringhene haer - doot.
785	vijfte - brinct.
786	D.w. Cattoen segghende soe.
788	Op datter wijsheit ute.
789	saltu lievelike.
790	hort - ghewagen.
791	niet was.
792	wijs (lees wijfs).
793	allen.
794	Want soe hout - huusraet.
798	So is si vervaer(t).
800	besorchtene harde sere.
800^2	Een wijf, alsic merken can, Mach verwinnen den goeden man So met duechden, dat verstaet, Dat hi niet alleene haren raet Ne doet, maer lude en̄ stille Na sijn vermoghen haren wille.
801	Heere Mellibeus.
804	Uwe - u lev. ghesont.
805	al dese sake doen t.
806	Tuwer bate - tuwer.
807	gehort.
808	wel - zijns - wort.
809	hem dat therte verlichte.
810	En̄ met.
811	Antwoerde.
812	wort - ute.
813	enich.
814	En̄ toghen redene.
815	En̄ gh. - zielen.
816	van eenen.
817	soete en̄ wise wort.
818	ic nu h.
819	te menigher.
820	So bevr.
821	besceiden.
822	nu leeden.
823	Al mine.
824	ute niet gaen vroe.
825	antwoerde.
826	wiselike - soc.
827	Behort.
828	Wiselike.
829	zonder vorsieneghen.
830	dicken daer af comt.

[p. 655]

831	antwoerde.
831^2	‘Na dien dat ie hebbe u, So hebbic wijsheden genoech; Want ghi dinct mi int ghevoech Van alre wijsheit vrouwe wesen.’ Die vrouwe antwoerde te desen: ‘Dit wijf die ghi hier siet, En is die wijsste niet, Ie en ben eene scade waer (maer) Der wijsheden, dat is waer.’ Mellibeus antwoerde nu.
832	dies.
833	wijsheit.
834	soc is.
836	antieren.
	(Opschrift.) Prudencia antwoert en̄ sprac wat wijsheit si.
838	Ondersceit.
839	Hoe men.
840	die quaetheit.
841	En̄ - Casidorus seit.
842	Boven alle dine gaet wijsheit.
843	wijsheit maket al ommare.
844	Dat der dueghet - contrarie.
845	vorsien.
846	moghen.
847	Wijsheit.
848	En̄ si en wilt in hare worde.
849	vrecheit.
850	soect - miltheit.
850^2	Want rike man vree, hoe ment vint, Ne mach niet wel sijn ghemint, Mer hi es onwert talre stede Met Gode en̄ met den volke mede. Die milde is int ghevouch, Heeft Gode te dancke ghenoech, Want die gracie ute Gode vloeyet, Daer alle miltheit in groyet.
853	talre tijt - eere.
854	Onscamelheit vl. - seere.
855	Die gherechte wijsheit es.
856	Salicheit, des sijt.
857	wijshede - alleene.
858	Goed - reene.
859, 865	Wijsheit.
860	Der wijsheit en mach niet verborgen
861	Wesen, want soe doet verstaen
862	Den mensche hoe hemel en̄ erde es gene (lees gedaen).
862^2	Soe doet kennen die ierachine, Die erdsche oghen ne saghen nie.
863	Wijsheit - astronomie.
864	clergie.
866	alreande s.
867	verre sien.
868	Alle dine - mach.
868^2	Wijsheit scaemt hare alles quaets, Haer en brac nie goeds raets.
869	Wijsheit - leeden.
870	salicheiden.
871	Die - naer erds goed.
872	werlt.
873	der.
874	maer herde s.
875	den genen die wt h.
876	vor ghesteente of g.
877	lidelic (lees tidelijc) goed.
878	dewelike goed verl.
879	wijsheit.
880	doget.
881	wil.
882	Hi moet gestade.
883	en̄ onbedroeft.
884	Dits dat wijsheit zeere w.
886	leeringhe.
887	alre dine.
888	dies men - dat vraghen.
889	Ist - en̄ ouden.
890	vromelike.
891	Alse - alse.

[p. 656]

892	alse.
893	Op datter wijsheit - leit.
894	Dats - seit.
894^2	En̄ alse u dan dinet soc Dat ghi van wijsheiden neemt toe, So ne suldi u verheffen niet; Want hoverde, diet wel siet, Es .I. muer die weder vecht Meest alsemen derdoghet plecht, En̄ oetmoet is een dore Daer alle doghet lidet duere, En̄ sonder rechte oemoet So en mach niement wesen goet, Dus is oetmoet en̄ doget dan Die connen maken den vroeden man.
897	Fisiciene en̄ surgine.
898	te siene.
900	van dat.
901	tuwe.
902	conste vro en̄.
903	welke.
904	Te doene hebt in enigher.
904^2	Dies ghelijc dat een leerere vroet Leert dat nutte is en̄ goet, Also .I. quaet leere leert Dat onnutte es en̄ verkeert. Alsoe .I. wijs medecijn Gheneest metter conste sijn Een ongemaet in corter stont En̄ den selven maect ghesont, Also bederft die meester quaet Dien hi in curren bestaet, So dat hem daer na gheen man Ghehelpen no gheraden can; En̄ des ghelijx van allen dien Die der meestrien plien, So valt dat cost en̄ arbeit Int ende alte quaeste gheit, Des niet en moghen ghescien, Hadde men daer wijselike doegesien.
906	beter ontbreekt, en te recht.
910	Dan .I. wel scone onwijs man.
913	waert dat si oec secren sn.
914	oude om tniuwe.
915	Dits - geseit.
916	Die men in die - pleit.
	(Opschrift.) Wat noet is den studere.
917	wil - leeren.
918	Sal den - algader keeren.
919	Totter.
920	studeeren.
921	neerste groet.
922	dinghen - nuttelic.
923	Te goeden state en̄ dinghen.
925	sal eerst leeren dat verhoert.
926	En̄ neerstelike leren voert.
927	Niemen soude alse wi lesen.
928	vrouch.
929	Want - menighen.
930	hoochten.
931	eerdrike.
932	Ne.
933	die - lange leeden.
934	arbeiden.
935	eerst - cleene leeren.
936	ten meesten keeren.
937	Hets.
938	Op den pleine.
939	Dan men - op toghe liepe.
940	En̄ viele in den dale diepe.
940^2	Een wijs man seit dese dine, Deen weeh die .I. nie en ghine Sal hi alleene niet bestaen, Hine sal eenen voren doen gaen. Die vlieghen wil eer hi vloeghel heeft, Dicken ghevalt dat hi sneeft.
941	iongher wil.
942	Hi sal - eeren.

[p. 657]

943	En̄ oec sijn.
944	oec ontbreekt.
945	En̄ wat hi seit wel verstaet n.
946	En̄ met ghenoechten ane vaet n.
947	Alse hevet.
948	Jongher - gheerne.
949	glorifiert.
950	hen ontbreekt.
951	Niemen (en ontbreekt) - wort.
952	ment - gherne hort.
953	jongher - mach niet wesen.
954	Boven s.m. alse wijt lesen.
955	En̄ ontbreekt - hort.
956	thuus vertellen vort.
957	dicken in herte bevaen.
958	mach.
958^2	So en slacht hi niet, weet wel dat, Den sacke die heeft .I. gat, Die onder en houdet niet Wat mer van boven inghiet.
959	arbeiden.
960	die tijt met neereste beleiden.
961	roekelooshede dats.
962	ene - zwaer.
963	neerstichede.
964	Die es.
965	arbeiden.
966	Te - eeren en̄ vr.
967	der ledichede.
968	alle onsalichede.
969	wil.
970	Ne - hi haestelike.
971	met staden.
972	Grondeeren wat gescrifte si.
973	der waerheit.
975	woerden die ewangelie.
976	Mer weet wel - niet sal.
978	Mer sal wijsheit.
979	morch - redenen leit.
980	In die verstannisse, dats waerheit.
981	ghi weet dat.
982	ghesat.
983	die.
984	Mer die worde sijnt diene rueren.
986	lettere - doot.
988	hort tbediet.
989	clerke weet.
990	funderen.
991	lettere - wort.
992	scone te vertreckene voert.
994	d. haer siele d.
995	Mer - menghen.
996	Met der heiligher leeringhen.
997	lettre.
999	heilige - in.
1000	vulmaect.
1003	En̄ - lettere.
1004	siele doot.
1005	lettere ne zoude.
1006	No (lees ne) - die mer ute.
1007	sullen si - bekeeren.
1008	Studente - leeren.
	(Opschrift.) Van spreken.
1009	wil.
1011	zwighet - bet.
1012	spreken omgaet.
1013	sal moet vorsien.
1014	waneer - vor.
1016	Na dien dat sijn die.
1017	seit.
1018	doechden in bringen.
1018^2	Want et doet te vele stonden Die wijsheit ondergronden; Die sprekere is saen versint, Maer den zwigher niement en kent.
1019	Luttel enighe - is so.
1020	clappere.
1021	wil.
1022	Boven al - leeren.
1023	hoverdigher sotheit.

[p. 658]

1024	ist - Catoen seit.
1025	Deerste - ist.
1026	sine.
1027	Saelmoen seit - hoet sine.
1028	Hoet sine sicle.
1029	onversien.
1030	Hem moeterdicken of misscien.
1031	En̄ vele spreken alse.
1032	Ne - zonder.
1033	zinen mont dwinghen.
1034	Hi es vroet seit.
1034^2	Die vroede en sal antwoerden twint Vor die redene is gheeint, Dan sal hi hem wel beraden En̄ antworden al met staden Met enen ghestaden sin, En̄ sijn redene so bringhen in Dat hi proeven mach daer bi Dat sine redene waerachtich si, En̄ sine redene soe binde Dat mense rechten̄ waer vinde.
1035	Hets (alte ontbreekt).
1036	die loghene (so ontbreekt).
1037	Soe met (sconen ontbreekt).
1038	soe - luden dinct.
1039	Dic dinct - wijsheit.
1040	valscheit.
1041	.I. - dit is waer gheseit.
1042	siere quaetheit.
1043	behendich loghenare.
1044	Doghet - valschcit openbare.
1045	En̄ die wil hi - wijsheit.
1046	vul - alre onmeeren.
1047	avocate.
1050	menighen.
1051	hevet.
1852	ghegeven.
1053	uwe - versijnt.
1054	kijnt.
1055	ne.
1056	rechte.
1057	Dat den - kennen.
1060	uwe - daer toe brenghen.
1061	met w'eden - vort.
1062	uwe redene oec niet testort.
1063	discorbanche - weet.
1064	Ontset zeere den menschen wijsheit.
1865	spreect.
1066	andre saken vort recet.
1067	vort.
1068	sake - testort.
1069	wijsheit boven saken.
1071	leget bate.
1072	Maer vele clappen dats ombate.
1073	sullen.
1074	En̄ - studeeren.
1078	gheven wille.
1080	al sonder.
1081	Die - bekeren.
1082	Ter - leeren.
1084	wijsheit - soeke.
1085	int cleene eerst.
1086	emmer vort mee ghewinnen.
1087	wel maken.
1088	Hi leget tfund. vor.
1089	So dat fund. - is.
1090	So - des sijt ghewes.
1091	zwaer.
1092	So es - huus.
1093	kindere.
1094	Eerst leeren - mindre.
1095	naer hem te meere gheven.
1096	Daer wert hare consteverheven
1097	ute eenen wortele ghegroyet.
1098	Daer hem niemen vroeders in moeyt.
1098^2	Men gaet rechter, dats waereit, Den wech op tlichte lant geleit, Dan men op dat hoghe trede, En̄ dan van boven neder glede.

[p. 659]

1100	ons occ.
1101	leedre ne - geen.
1102	niet en cont.
1103	Occ spreect dit .I.
1104	vallet - zeere.
1105	vliegen.
1106	vlogel.
1107	Vor.
1108	Weest.
1108^2	En̄ uwen sin saltu altoes keren Om sijn spreken en̄ leeren.
1109	en wilt niet.
1110	Maer weest hem altoes.
1111	En̄ hem en sultu.
1112	an - hort.
1112^2	Want gheen iongher mach wesen Boven zinen meester, alse wi lesen.
1113	ionger.
1114	bat vergelen.
1115	leeringhe en̄ verstaen.
1116	ute.
1118	Te min et hem in therte.
1120	iongher zwighen.
1121	sine - vort.
1122	Te onthoudene dat - hort.
1123	van zwighene - is.
1124	ponte.
1125	Salemoen seit.
1126	eerst leeren - waereit.
1127	Swinghen (schrijffout v.d. copist, l. Swighende) en̄ daer.
1128	wort.
1129	zwighen.
1130	leveren.
1131	leerer seit - sine wort.
1132	ne hort.
1133	alsi - scolieren.
1134	wort merken en̄ begheren.
1135	So leest hi te bet, alsie eer seide.
1136	Dits scolieren eere en̄ bate mede.
1137	Scolier.
1138	niet en onthout.
1139	Hi ontbreekt - .I.
1140	En̄ die ne onthout.
1140^2	Men sal neerstelike studeeren, En̄ met staden dat gronderen, En̄ den sin der waerheit verstaen, Eer men vort in den text sal gaen.
1141	Ghene ghenouchte suldi ontf.
1142	In die scone.
1143	Verchiert alset bloumen.
1144	Deze regel ontbreekt.
1145	virtuut.
1146	daer morch.
1147	Alse - siele, des sijt.
1149-50	ontbreken.
1151	gesereven.
1152	lettre doot die gheest doet.
1153	die moghen w.
1154	Buten boeke c.
1155	En̄ wisti.
1156	Het en doochde hem niet .I.
1156^2	Alse ghi twifelt vraghet dan, So doedi alse die wise man, En rouke u, hoe clcene hi si, Of hoe ione of so mate daer bi. Emmer vraghet nacht en̄ dach Hem die u berechten mach, Ghine sult den man anesien twint, Maer dat hi u leert dat mint.
1157	vor - hoert
1158	onghestort.
1160	ant.
1161	bedinken.
1162	niet ne sult.
1163	Van uwer lessen int ghevouch.

[p. 660]

1164	Meer dan ghijs hebt ghenouch.
1166	Die dine.
1167	genen - waerheit.
1168	zonder.
1168^2	En̄ dat altoes leren vort Den genen diet gherne hort. Deze .III. die doen sonder waen Den scolier boven den meester gaen.
1171	lof en̄ prijs in dinen m.
1175	.I. - wil.
1176	Hi wachte hem.
1177	En̄ sie dat - vrode.
1178	behort.
1178^2	En̄ hem niet en neme die name, Daer hi af ontfaet blame, En̄ en soeke eere no stede, Daer hi valt in blamen mede.
1179	menich goed - diet.
1180	niet ne.
1181	Sulke goede moncke.
1182	teenen abt ne doghen.
1183	betame.
1184	Besceden - heersame.
1185	ghefondert.
1186	dies hi instrueert.
1187	Erachtich in.
1188	scoonre.
1189	sal studeeren al.
1193	En̄ dat.
1194	Es ghestade en̄ vast.
1195	oeffeninghe, - weet al.
1196	men doet met neerste gr.
1197	verteren.
1198	sonderlinghe dat st.
1199	.I. wijs man an ons dat seit.
1200	middel leit - salicheit.
1201	Een ander wijs man dat segghet.
1202	middel leget.
1203	punt - ghi dat weet.
1205	in punte bringhen.
1206	boce leggen.
1208	sin in mach sterken.
1209	erghent.
1210	Dat - mogen sijn te vreden.
1211-16	Onder andre dinghe sijn .ij. saken Die den meester maken. Hine mochte anders niet fijn Van sicre conste meester sijn: Deen is wille, sijt des vroet, En̄ conste es dander dat men hebben moet.
1217	Ist so dat ghi dan u.
1218	clergien wilt bekeeren.
1219	moghedi.
1220	sin gheduerich m.
1221	Scerp te al.
1222	Deerste is - neerster meeningen.
1223	dat is.
1224	Neerstelike - (dat ontbreekt).
1225	Terde is - sal.
1226	versten al.
1227	Tvierde is, alse scit.
1228	in die ghedinkenisse.
1229	Die dine dicken.
1230	mach soe lichte niet ontgaen.
1230^2	Die in scolen wil lesen Sullen sachte en̄ eersam wesen, En̄ oetmoet daer toe met, Van quaden wille ombesmet, En̄ laten des vleeschs welichede, En̄ seuwen alle dorperhede; En̄ dat hi hem daer toe keert, Dat hi van al gherne leert, En̄ hem te verheffen niet Van siere conste, wats ghescict. Die aldus is gheordineert, Dat hi andere instrueert, En̄ berecht van allen vragen,

[p. 661]

	En salt siere wijsheit niet an dragen, Maer Gode danken, diet hem gaf, Daer alle wijsheit coemt af; Daer na den genen oec alsoe, Van wien dat et quam toe.
1231	Drierande - oetmoedicheit.
1232	ten studien leit.
1233	Deerste is hoet vert.
1234	sciencie veronwert.
1235	Noch scrifture (en ontbreekt).
1236	scrifture.
1237	om - leere.
1238	seit - wise heere.
1239	niemens onwijsheit.
1240	dat leit.
1241	an beede.
1242	Diet te - wil keren.
1243	Arech connen hort.
1244	sicre hem voren moghen hoeden.
1245	En̄ sullense seuwen en̄ vl.
1246	altoes na die doghet t.
1247	dat scolieren.
1248	An wien si leren hem niet scoufieren.
1249	hi si sot of vroet.
1250	die maect ons vroet.
1251	cleene.
1252	niet in ghere wijs leeren.
1253	wijsheit sijt des.
1254	Alse .I. is worden.
1255	vro en̄.
1256	Ander - (en ontbreekt.)
1257	seit - vrot (lees wort).
1258	dat leert vort.
1259	Omoedelike - u.
1260	diet beghert an u.
1260^2	Men sal den sin daertoe keren, Datmen altoes gherne sal leren, Nochtan is niement dan Die alle dine gheleren can. Occ en mach die memorie niet Al onthouden dat men siet. Floy (?) seit: ‘alle dine ghedinken, En̄ onthouden zonder winken, Is bet godlijk dan menscelije.’ Oude recht seit oec des ghelijc: ‘Die vele wil weten, En̄ des niet te mijn vergheten, Sal altoes leeren, des sijtgewes, Alst point en̄ tijt is; En̄ soe wie des niet en doet, Is meer dwaes dan vroet. Gheen sin sal ledich staen, Maer in ledicheden vort gaen.’
1261	seit, - vroede.
1262	en ontbreekt - vergheet.
1264	An elken leren over al.
1264^2	Mach hijt onthouden, da(t)s geval.
1265	dien luden alle.
1266	seer.
1266^2	Wie dat te leerne niet verstaet, En̄ onwerdelike dat versmaet, Weet dat hi tduuls (duvels) kint bet si Dan Ons Heren Jhesu Christi.
1267	sprect daer hier ave.
1268	Had ic - voet.
1269	soudie willie (l. willen).
1270	coemt af soe - eeren.
1271	vele beter gheleert.
1273	leeren.
1274	dies luttel of niet.
1274^2	Ledichede brecht die sinne, En̄ brinct ydelheit daerinne, En̄ nerestichede, sonder letten, Cannen weder te punte setten.
1277	ghedinket des avonts.
1278	slaep.
1279	die seit.

[p. 662]

1280	Mine - nie - yde(l)heit.
1281	ocffeninghe - arbeids.
1283	sullen.
1284	Nerstich alse .I. zwijn.
1285	des morgens ute.
1286	soect - aes.
1287	ruste dats.
1288	leeren.
1289	sullen clerke.
1290	wijsheit.
	(Opschrift.) antwoerde.
1291	Doe - had ghehort.
1292	wel verstaen - wort.
1293	Antwoerde - seide.
1294	wijsheide.
1295	Sone heb ic.
1296	niet ghew.
1297	minen tijd.
1298	doc.
1299	mine (sin uitgelaten) geleit.
1300	In soetheit - waerheit.
1301	nu wijsheit leeren.
1302	En conder - keren.
1303	nu .I. rike.
1304	hebbe goeds ghequitst dan.
1305	So dat ic goed.
1306	mach b.
1307	mochte men verhalen.
1308	die - mach niement betalen.
1309	In mach vortan.
1310	oec ontbreekt.
1311	zo - in die.
1312	oefent in die doget.
1313	Hi en canre als .I. wel.
1314	In die outheit.
1314^2	En̄ die alle dinghen doet in sinen sin, Hi onthoudes oec te min. Dit vint men daghelijx waer. Dat loy seit ons openbaer: Die tallen dinghen is even snel Dat hi ne gheen vuldoet wel.
1316	Dwaes.
	(Opschrift.) antwort - sotheit.
1319	gevoeeh.
1320	wijs.
1323	kent - dwaesheit.
1324	En is - zonder wijsheit.
1325	wilt.
1326	ander lude over sot hilt.
1328	Salemoen.
1330	hout niement.
1331	Dus dinct den.
1332	tsine - tbeste.
1333	dinct.
1335	beghert.
1336	en ontbreekt.
1337-50	ontbreken.
1351	an leit int.
1352	Sidi vroeder dan .I. s.
1353	paus.
1354	sinen boeken.
1356	En̄ in twifele.
1357	wil.
1358	Die bedriecht hem - meest.
1359	hi claerlike niet v.
1360	Dies neme met den.
1361	dwasen - geloves.
1362	hi (lees ghi) mede - int.
	(Opschrift.) An.
1363	Drierande.
1365	Eerst an - zijts ghewes.
1366	almachtich is.
1368	groter begherten. Doch v. 1367 is overgeslagen.
1370	die - orboer.
1371	andren.
1372	In hem.
1373	vorsienicheden.
1374	lanc.
1376	An vroede lude.

[p. 663]

1377	wiselike.
1378	Of - arch si so.
1378^2	Want hij met rechte bet weet Dan die de sake niet an en geet, Maer emmer niet ghewaecht.
1380	den raet vraecht.
1381	goed.
1383	U ontbreekt.
1385	an - hoe soet.
1386	sullen.
1387	sente.
1388	sicre.
1389	wijsheit - wil.
1390	an - eerst.
1391	mildelike.
1392	dat orbaer leget.
1392^2	Alle dinghen die ghi doet In worden, in werken, des sijt vroet, Sal men doen in die name Ons Heren, Dat seit Paulus in siere lere.
1394	seit teere ander.
1398	vulmaect.
1398^2	Alse wi Gode roepen an Om troest, om raet, sullen wi dan Wisclike bidden op sine ghenaden, Want hi is heere van gansen rade. Biddi dan dat gherechtich es, Het ghesciet u, sijts ghewes; Want hi spreect selve: ‘weer dat ghi Den vader bidt in den name van mi, Dat sal hi u seker gheven.’ Dit vint men vor waer ghescreven, Ja, ist dat ghi hem bidt recht; Maer ist dat ghi hem bidt onrecht, Seker, vant dit wel verstaen, Het sal over u selven gaen, En̄ ghi en sult niet weten hoe U selven comen toe.
1399	seit.
1400	menich goed word.
1401	scalken raet.
1402	hem weder wenden.
1403	Ja en̄ alsi munst vermoeden.
1404	Ghemeene recht ons doet h.
1405	bidden sullen.
1406	Dat.
1407	weet.
1409	hi - belget harde seere.
1410	is - de waerheit h.
1411	des m.
1413	zonder.
1414	Doen moghen.
1415	sullen - eerst zonder.
1416	an hem.
1417	an.
1419	goed worpen.
1420	Wine sullen.
1421	seit alse.
1422	mi modi.
	(Opschrift.) Scuwen sal en̄ v.
1423	dinghen des wil getrouwen.
1424	scouwen.
1425	Wreetheit - ghiericheide.
1427	viere vroe.
1428	in wisen r.
1430	alse.
1431	an (es vergeten.)
1432	By - des sijt.
1433	is.
1435	dinken.
1437	bedriecht - hem selven.
1438	Dandre - es vorw.

[p. 664]

1439	scit.
1440	Dat es al onbeschedecheit.
1441	met ontbreekt.
1442	Andre lude.
1443	Want recht - an.
1444	die gramme - recht.
1445	goede lude sp.
1446	epistele.
1447	erre ne can, w.
1448	Gherechtichede ghewerken.
1449	derde redene, zijt des.
1451	Ghi sult - u oec.
1452	om seker.
1453	den sin so.
1454	waerheit.
1454^2	In rade en̄ in allen dinghen Saltudinen moet bedwin[gh]en, Dat hi onghestort sal staen, En̄ der redene sijn onderdaen.
1456	gramscepen.
1457	Is.
1458	vinter of gebrec int.
1459	soe weet - gramheit.
1460	ontfarmicheit.
1461	Oec gheeft zoe gh.
1462	dies dinct haer raet quaet.
1466	eenen.
1467	starcmoedich weet.
1468	Is .I. doghet kerdinale.
1469	Daer - doegheden ute gheit.
1470	blivet ongheseeit.
	(Opschrift.) ghiericheden te scuwen.
1471	vorsien.
1472	onnutte ghierichede.
1473	vro en̄.
1475	Ghierechede also - seit.
1476	wortel alre quaetheit.
1477	die is.
1478	ghierichede.
1479	claerheit.
1480	quaetheit.
1481	aldus van.
1484	is .I. ghierich.
1486	ghewinnen.
1487	Ende vergheet - mage.
1488	Dits zeker eene zware.
1489	verradenisse.
1490	ghemene orber.
1491	Sp. can si met.
1492	En̄ vriende werpen.
1493	Manslachte.
1494	archeit.
1496	hare.
1497	gegeven.
1498	ghierich.
1499	eenen.
1500	En̄ wie datten v.
1501	eenen sterken.
1503	soe si - houdet.
1504	Soe si - menichfoudet.
1506	Dien - noemt Alphonsius.
1507	(en ontbreekt) ware ghenochlicheit.
1508	ne ware voren .I. dooechdelijeheit.
1509-12	ontbreken.
1513	ne wort.
1514	ruste.
1515	ware naer enighen arbeit.
1516	En̄ a. - gheseit.
1517	des lijfs - leit.
1517^2	Een wijs man seit: wie dat roect Sijns lives ghenouchte, Hines zonder zonde niet, Die de dine te rechte besiet.
1518	Al dit overwaer gheseit.
1519	van ghiericheit.
1520	nu das.
1521	is.
1522	Dat .I.

[p. 665]

1523	Die al in ghenoech zijns vlceschs kert.
1523^2	Want so si alle behoudich maect Die ghene daer si in waect.
1524	Want si gheen eynde heeft.
1526	Alse - wel seit.
1527	Alse - leit.
1528	doot.
1529	So en hout hi cleene.
1530	is sijn goud en̄ sijn arbeit.
1533	zine ghiericheit.
1534	Hi is, seit hi, sterker - zijt.
1536	ghierichede.
1537	ne - nemmer vr.
1538	is.
1539	is - des sijt.
1540	Haesticheit, vroe.
1541	in wisen.
1542	haesticheit.
1543	quaets.
1544	eenen.
1545	Mach lichte, hi wert morghen.
1546	En̄ v. eenen.
1547	seit - .I.
1548	.I. - hevet.
1549	tragelic - vonnisse gevet.
1550	Die - tracteert (half onleesbaar).
1551	Wert gheerne - ordineert.
1552	Men seghet dicken, dat sijt vroet,
1553	Dat haeste dicken is onspoet.
1554-55	staan in omgekeerde orde.
1556	voersienicheit.
1557	ons daer - seit.
1558	Dat wi - voersinicheden.
1559	Al ons - sullen beleden.
1560	So en mach niement, h.
1561	Segghen dese wrachte s.
1562	goeds raeds.
1563	So en mochte hem dit niet misscien.
1564	Goed - hevet - ere.
1565	vr. dicken h. sere.
1566	En̄ wel luttel in.
1568	sijt des.
1569	nie den dwasen.
1570	dwase - beiden.
1571	haesticheiden.
1572	hi ne peinst.
1573	namaels daer of comen.
	(Opschrift.) heimelicheiden - seggene het ne dade grote noetsake of datter orbaer in ware.
1574	heimelichede.
1575	besloten houden vri.
1576	niement vraghen.
1577	Hoe dat met u ghescepen.
1578	Het mochte u gebetert.
1579	sprac.
1580	Vrient no viant meer no min.
1581	Suldi ondecken uwen sin.
1582	ist dat ghiere in sijt.
1583	ghijs niement en o.
1584	wiet - ghehort.
1585	hi ontbreekt - vort.
1586	So soudi.
1587	vri waert.
1587^2	Een wijs man seit: uwe heimelicheit Ne ondect in ghene stede.
1588	Een ander spreect: in vinde cume
1589	In al dese werelt rume
1590	Eenen die heimelich(eit) wilt helen.
1591	zeere - can bevelen.
1592-1601	achter wege gelaten.
1603	an vrient raet w.
1604	wiselike besien.
1605	an ontbreekt.
1606	dan ontbreekt - als u.
1607	An eenen - ongheprouft.
1608	Dats ter aventuren zeere.

[p. 666]

1609	dien raet sal bekeren.
1610	an enighen.
1612	ondect.
1613	leit oec aventuer in.
1614	dicken.
1615	ghesien keeren.
1616	En̄ dan mocht u.
	(Opschrift.) raet sal - en̄ an.
1618	raet.
1619	So en.
1621	segghen - dinct.
1622	hi u.
1624	lude.
1626	vort.
1627	hare.
1628	et - goed.
1630	An - wel betrouwet.
1631	Die out en̄ wijs sijn bescouwet.
1632	die oude - gesien.
1634	moegedi zijn.
1635	Seker.
1636	Salemon seit - heere.
1637	therte - seere.
1638	En̄ verblijt in soeter smake.
1639	Maer boven alrande sake.
1640	Verblijt vroe.
1643	Eere - al.
1644	Ne gheene - is.
1645	Dan .I. - .I.
1647	Alse of.
1648	Salemon seit - de cö.
1649	dinc vergeten.
1650	Dat men die gelike oec niet soude
1651	Moghen vinden van stenen no van goude.
1652	Salemoen die seit oec vort.
1653	Ghetrouwe - es .I. groet comf.
1655	cenen.
1656	.I. m. is die ghenen vr. heeft.
1657	Alse .I. wien al welvaren begeeft.
1657^2	.I. huus dat crane is van staen Valt tenegher wilen (saen).
1659	Die in brinct.
1660	so ontbreekt - is.
1661	alendich, des sijt.
1662	alse hem bederf.
1663	En̄ et - menich werf.
1664	Dat men die wise sal versoeken.
1665	En̄ dicken.
1666	gheseit.
1667	Weet - wise godweit.
1668	Hem selven wapent.
1669	ieman ontbreekt.
1670	om ontbreekt - bi hem niet (lees met).
1671	mach u lichte niet mesvallen.
1672	wiselike verciert.
1673	Ne valt.
1673^2	Die wise can verre sien Van dien dat mach ghescien, En̄ ieghen al sotten hoede. Des pleghen gherne die vroede.
1674	Dat ic u voren dede verstaen.
1675	Dat ghi sout te rade gaen.
1676	Datten vr.
1677	Goed - ghetrouwe.
1678	Dats om die redene.
1679	lude - vroet.
1681	u ontbreekt.
1682	Daer .I. mede ware.
1683	Also ons Jan die a.
1684	ghelove.
1685	geesten.
1686	niet zijn.
1688	die gheeste saltu.
1689	God sendet van daer.
1689^2	.I. wijs man ons dus gewaget: Vor hem, seit hi, wien ghi raet vraget, Saltu di wachten tallen stonden Tote dat ghine hebt getrouwe vonden.

[p. 667]

	Men vintvriende, des zeker zijt, Die wel ghedurren eenen tijt, En̄ scinen vriende groet, Die nochtan of gaen ter noet.
1690	seide.
1691	an.
1692	Want Job seghet ons.
1693	behoert wijsheit.
1694	Cassidorius seit.
1695	oec ontbreekt.
1696	an - lude.
1697	sine.
1699	heeft ghehort of.
1700	seit .I.
1701	Wiens - Mercialus.
1702	cleder versmaet.
1703	gew(ichte).
1703^2	Tullius ghewaect oec mede Aldus, en̄ seit van der outhede: Met crachten no met dorperheden Mach men grote dinc niet beleden, Maer meest met rade wijs, Dies oude hevet prijs.
1704	pleecht - segghen - vast.
1705	Waneer oude hont bast.
1706	ute.
1707, 1717	lude.
1709	si houden.
1710	Altoes gherechtelike g. vort.
1711	Alsoe - eren.
1713	Sealken bedeeten losen.
1714	gheveinsthede - toget.
1715	nie man - lovet.
1715^2	Also Plato seit, die wise man, Die de wareit wel segghen can.
1716	Wijs - is harde.
1718	luttel lude vant v.
1719	En̄ dicken sal men.
1720	dat hi.
1721	bescrijft - .I.
1722	An - en soect gheen.
1724	soethede.
1725	keert sinen synne.
1726	Lanc - gheit.
1727	Dinct - sotheit.
1729	haer selves si.
1730	Saelmoen seit.
1731	nemmermere.
1732	Wijshede.
1733	wils - gherne.
1734	die leeringhe.
1735, 1742	is.
1736	wijsheit - hort.
1737	vort.
1738	castiet.
1739	sotheit - ghediet.
1740	weet.
1741	ruste hebben.
1743	Salemoen.
1744	seit.
1745	man ontbreekt.
1746	omme ist.
1747	Vele b.d.s.t.s.
1748	seit - .I. ghemeene wort (lees waert).
1750	hem van eenen sot ontslaet (lees te livercert).
1751	al is.
	(Opschrift.) Van te scuwen s. in rade, volghers en̄ - veinsen.
1754	veinsen.
1755	uwe vrient met.
1757	sulke sede pleghen.
1758	uwe horen.
1760	niement.
1761	weet.
1762	veinst.
1763	seit - peinst.
1763^2	Dien ghelovet in ghere wisen

[p. 668]

	Hem die u vor oghen prisen, Want ghi selve, sijt des vroet, U selven het kent dan .I. ander doet. En̄ alse ghi dan hebt beseven, Dat si u meer prisen willen geven Dan ghi wert sijt of hebt verdient, Weet dan dat si niet zijn uwe vrient; En̄ dat si u bedrieghen, Want ghi hort dat si lieghen. Nochtan en dert u meer no min, Op dat ghi u niet verheft daer in.
1764	Wat ghi sijt, in u selven siet.
1765	Eenen a. - (en ontbr.)
1766	Dat seit ons der S.
1767	Ysydorus die seit.
1768	vroe.
1769	dant .I.
1770	(ons ontbreekt) sente Gregoris.
1771	Alse - ghevet.
1773	waerheit - of.
1774	goed des verh.
1775	En̄ - quaet ghi drouven.
1776	betren.
1777	Doedi alse die wise.
1779	Petrum.
1782	kerstenheit.
1783	die ontbreekt - zeit.
1783^2	En̄ ghene dine weghet zo zwaer Als zware consciencie, dats waer. Seneca zeit aldus vort: Ne ontsiet niet herde wort, En̄ hi nes quaet niet diese ontsiet, Maer smekende sijnt die men vliet.
1784-87	Salemon seit alsoe: Die zinen vrient spreect toe Met smekenden woerden toe, Spreet .I. net vor sine voete, Alse te vane dien man So hi behendelijxte can.
1788	zeit oppenbare.
1789	.I. - ware.
1790	.I. - veinsde.
1791	Deze regel ontbreekt.
1792	hort.
1793	en ontbreekt.
1794	oec ontbreekt.
1795	Ic der wel over waer sp.
1796	ware - ghevoughe.
1797	Dat u .I. viant (lees vrient).
1798	uwe - tenigher.
1799	an den.
1799^2	Den kinde is beter, God weet, Dat die vader onder tiden sleet, Dan hijt cussede vriendelike. Hoe mochte God van hemelrike Ons meer minnen dan Hi doet? Nochtan zijn wi dies wel vroet, Dat Hi ons in elker steden Niet en leert met zoeticheden, Maer Hi dreighet ons en̄ castijt Om onse orbore te menigher tijt; Ja Hi, dies sijt ghewes, Die recht vulmaect vrient is.
1801	scelt alse.
1802	die al.
1803	ofte.
1804	.I. - zo hebie ghehort.
1805	in hevet dese wort.
1806	vor.
1807	ieghen mi.
1808	Hare vrientscap.
1809	Sone - emmer.
1810	toghet of seit.
1811	Altoes - waerheit.
1812	uwe dine - mede.
1813	En̄ so - niemen.

[p. 669]

1813^2	Salemon spreect dese wort: Des quaets menschen scone wort Sijn alse strecke, dat verstaet, Daer men donnosele mede vaet.
1814	ist - wijsheit.
1815	ghelooft hi (lees u).
1816	an.
1817	Cassidorius.
1818	.I. man - meer.
1819	soect.
1820	Want gh.
1821	Belet scande en̄ scade. (Opschrift.) scuwen - viande - vriende.
1822	te waren.
1823	viande.
1825	niemen - zoene doet.
1828	raet.
1829	men niet sal betr.
1830	No ondecken heimelichede.
1831	hadde.
1832	hatien.
1833	Die bewert - dat.
1834	gheen vier is.
1835	seit.
1836	seit - groet.
1837	Vor.
1838	Ofte te dolnen in vr.
1840	seit oee .I. h.
1841	Sone ghelove nemmermeere.
1842	woudi wiken telker.
1843	ne - twint te.
1844	Peinst.
1845	hi di.
1846	Alphonsius - (ons ontbreekt).
1848	waer ghi sijt.
1849	Vindi ander te diere tijt.
1850	Mesdoedi hiet (lees iet).
1851	Ist.
1852	Dat sal hi onl.
1853	Maer achter rugge vertr.
1854	ander.
1856	Dese lude.
1857	ghenen rade. (Opschrift.) Van te scuwen - vresen.
1858	den ontbreekt.
1860	U ere toghen.
1861	Want die - is.
1862	Het en.
1863	dats.
1864	seit.
1865	Die der wijsheden vele can.
1866	gene es wel.
1867	an de waert.
1868	Dus seit hi: In elenden levet hi
1869	Die ghenen vrient heeft, bedi
1869^2	Hi nes nieuwer wel ontfaen. Een wijs man doet ons verstaen, Dat goede liede haten dien Die hem selven doet ontsien; En̄ die ghehaet is ghemeenlike Es onnutte op erdrike.
1870-86	De eerste helft der regels is bijna uitgewischt.
1872	No wat luden oec.
1873	hort.
1874	hi - zeker.
1876	no.
1878	en ontbreekt - goed.
1879	Den genen wien.
1880	eene - port.
1881	set vroet (lees vort).
1882	ontbreekt.
1883	Datten - lude.
1883^2	Hi is zeere ontweghet in dien.
1885	lude - is.
1886	lude duchten.

[p. 670]

1887	vint vrient - no.
1888	scuwen ract.
1889	Des dronckens, hoe dat gaet.
1890	Salemoen seit.
1891	dronken - (en ontbreekt). (Opschrift.) scuwen - geens - heymelike seit .I. en̄ openbaert ander.
1892	Ghi en - raet n. - eleen.
1893	An hem die hier seghet.
1894	brinct vort.
1895	hort.
1897	ghinder ander dinc ute leit.
1899	onghelovich vint. (Opschrift.) Hoe en̄ in wat manieren men scuwen sal des quaets menschen raet.
1900	gesciet.
1901	volgen.
1903	nie goden.
1904	gronde, des sijt.
1905	is. (Opschrift.) sal sien - is orber - hoe men vogen.
1906	Nu so - vertellet.
1907	An - sult.
1908	sultu (mi ontbreekt).
1909	Wanneer.
1910	wijselike.
1912	enden.
1913	uwe bescedechede.
1914	vorsienlike en̄.
1916	Ant beghin van.
1917	So leghet seker gr. wrake.
1918	vordeel.
1919	Die - punte.
1920	onwijselike.
1921	volget orboren.
1924	Of - van der pertie.
1925	Versiet.
1927	hebben.
1928	merken des.
1929	sake is recht (l. recht es).
1930	rechte.
1931	dicken gheeynt.
1933	Dat beter is.
1935	So doet.
1937	si is.
1938	mach verdriven.
1938^2	Als so ghedaen is als wi seriven, Ghine sult niet gheloven te saen Hem dien ghi te rade wilt gaen, Maer van al dat men u seit Suldi scouwen die waereit, En̄ welc raet eersame si, En̄ goed en̄ gherechtich daer bi.
1940	alle dinc.
1941	waerheit ane scouwen.
1942	vor.
1943	mensche met Gode wel maken.
1944	zinen - seit.
1945	die wech - waereit.
1946	is, sijt des.
1947	wareit god (lees goed).
1950	loghenare.
1951	Onse Heere - openbare.
{1952	Dat ontbreekt - en̄ sijn pertie algader.
{1953	Loghenare is. Deze twee regels zijn verwisseld.
1955	vorsien vroe.
1956	Uwe - uwe redelicheit.
1957	orbore daer in ghi leit.
1959	Maer hoe dat mach.
1959^2	Dat begin weet wel elc man, Maer tende men niet gheweten can.
1960	Heere M., alsoe alse ghi
1961	Nu hebt ghehort segghen mi.
1962	Soe - vor waer.
1964	ghedaen, des getrouwe (sic).
1965	Dat daer naer langhe.

[p. 671]

	(Opschrift.) Van scuwene der ydelre en̄ ioghere - om orloghe te vervorderne.
1966	Die gene die - ter.
1967	waren alle meest ionge luden.
1968	Daer en gheen hevet in den.
1969	Vroescap, rijcheit noch gewin.
1971	Dat der kintscheit hort.
1973	Wat dat in.
1974	Salemoen doet ons gh.
1975	tkint - is.
1978	niet sal. (Opschrift.) antwoerde (Prudentien ontbreekt).
1980	heb - ghehort.
1981	haer menich wijs wort.
1882	uwe.
1983	Ne - mijn onrecht niet gh.
1984	Dat hem zoude niet dunken.
1985	Den menighen die es harde.
1986	En̄ men en is oec.
1987	dese.
1989	philosophien.
1990	ics mi - (en ontbreekt).
1991	mi dat enich.
1992	Sijn belof - zinen.
1993	Ghebreken.
1995	sijn.
1996	goeds.
1997	ewelike - scande. (Opschrift.) gelof oft beradenen r. - (ende mach ontbreekt).
1998	Heer - voren seidic.
1999	Maer ic wil u beraden.
2000	ghenomen.
2002	vort.
2003	teerst bat v.
2006	Belove breken, si u cont.
2007	in elken stont.
2008	Eene is so wanneer.
2009	Belof dat.
2010	uwe.
2011	Weet dat dit die.
2012	Alse - nieuwe.
2013	men niet of h.
2014	dat gelof.
2015	Dit.
2016	Want die.
2017	nieuwes.
2018	hort - niewe.
2019	dier sake ane.
2020	u raet sulke.
2021	Enich uwer viande cont.
2022	met eeren muren (lees mut'en).
2023	is.
2025^2	Wordi ghewore, oec na den ract, Dat hi onnutte ware en̄ quaet, Met eeren macht men laten achter, En̄ et en ware u gheen lachter. Seneca die maect ons vroet, Sulke dinc, seit hi, scijnt quaet, die is goet, En̄ sulke scijnt goet die is quaet, En̄ du ghevallet inden raet.
2027	die - onnutte w.
2028	trechte.
2029	Souten - mit rechte.
2030	En̄ waert - gebod.
2031	mochtet.
2032	belove vant v.
2033	belof iemene ghedaen.
2034	es.
2035	Meir wert het vulmaect inde daet.
2036	Belovedi oec dies ghi geene macht
2037	Te vuldoene hebt dins niet geacht.
2039	mocht hebben meer quaets of.
2040	te baten mochte.
2041	belof.

[p. 672]

2042	oce wel.
2044	die.
2045	Voren setten.
2046	lighet.
2047	Die sijn beloef wandelt om beste.
2048	gheloevet tenigher.
2049	onmachtich sijt.
2050	rede.
2051	ghevrede.
2052	Tote uwen - biechten.
2053	dies penitencie.
2054	des gelijx - mede.
2055	belove dats waerede.
2056	zoude - of.
2057	Waert - ghewerke. (Opschrift.) antwoert (doe ontbreekt).
2058	Doe.
2059	wort antwordi saen.
2060	En̄ seide: vrouwe, ghi weet zonder waen.
2061	ic sere - misdaen.
2062	soe.
2065	Hebben misleet - wy.
2067	oec te bet ghevroeden. (Opschrift.) dolinge.
2068	dat verstaet.
2070	Doe - onboet, weet.
2071	luden teenen.
2072	Om ontbreekt.
2075	vor - ghescreven.
2074	lude.
2075	is - is.
2076	is zonder.
2077	is dicken groet (sic) raet.
2078	dat weet.
2079	u hebben.
2081	Die vroet sijn en̄ out van dagen.
2082	conen.
2083	ghedreven.
2084	en̄ risen.
2086	spreken scone.
2087	die onnosele.
2088	met den vroeden.
2089	ghesciet.
2090	doeldi en̄.
2091	ondecket.
2092	sake.
2093	dat ghi vaen wilt ter wrake.
2094	En̄ alse dat - horden.
2095	Volgden - worden.
2096	ontsaghen - meere.
2097	willen.
2098	Ter vierder w. werdi (oec ontbreekt).
2099	so wel hielt gepayt.
2100	eenen - alleene.
2101	lude - ghemeene.
2102	So vele lude vergadert.
2103	Want d. - (so ontbreekt) - is, te waren.
2104	behouvet raets.
2105	En̄ sonderlinghe te s.s.
2106	Vijfte werf.
2107	niet prouvet.
2108	Of - ware of.
2109	ghiere.
2110	Seste warf - oec m.
2111	dit is.
2112	Als hare redenen.
2113	wiselike.
2114	sal ane gaen.
2115	wijsten, zonder waen.
2116	Men sal ane sien des raets nuttelijcheit
2117	Meer dan des volx quantiteit.
2118	.c. si u bekint.
2119	eenen.
2120	des sijt.
2121	Neemt niet - is.
2121^2	Want hets die aert der sotter knecht Dat si volghen zotheit en̄ onrecht.
2122	waerlike.
2125	Die vint - zijn.

[p. 673]

2125	vroe.
2126	geven.
2127	So en.
2128	of zoe - dicken gesciet.
2129	groten - zwaer.
2130	twifelen in r. (Opschrift.) Mellibeus antwoert.
2153	eens mijn.
2134	seit voren mi.
2136	Naer.
2137	meer met.
2138	den ontbreekt - versaghe.
2139	in lage.
2141	Maer dat weet wat si.
2142	Peinsen of seggen ic wil u nu
2143	Doen wat goed - dinken.
2144	dats.
2145	is.
2146	Prudencia antwoerde.
2147	U - vort.
2149	Hi en is noch - getermineert.
2150	wiselike besien.
2151	ane mochte.
2152	En̄ ane gaen in dat.
2153	Met over een draghen tbeste.
2154	orborlic is.
2155	Alsoe - doet ghewes. (Opschrift.) Hoe men raet proeven sal of hi goed of quaet si.
2158	Dien - dien - genomen.
2159	tot - orbore - (hi ontbreekt).
2161	En̄ laet - teerst in thoeft.
2162	Die.
2163	Sullen - waerheit lien.
2164	Die ware gherechtich.
2165-72	Het midden der regels onleesbaar. Want...... haren ambochte sijts.
2166	Beh.......dat - niemen h.
2167	Maer dat......luden.
2167^2	Met hare.....alsoe. Alst d... w... - toe.
2168	Leent h.. be...... mildelike.
2169	Met uw.. g....... rike.
2170	So dat si ......are.
2171	Tuw....... ware.
2172	So moch ...... stont.
2175	Vermids der hulpen G. sijn g.
2174	nu ontbreekt.
2175	Wast dat - uwe.
2177	dicken gesciet.
2179	Vor - set dat.
2179^2	Want daer si bevoelen wasdoem, Daer om nemen si te meer goom; En̄ al dat selve dat ic u, Van surgien segghe nu.
2180	Dat segghic van fisiciene mede.
2181	dats waerhede.
2183	hare.
2184	alle eens gerieden.
2185	luden.
2187	wort.
2190	contraye.
2192	antwoerde.
2193	soe hebbie.
2195	Tot horen scande - scade.
2196	zoude.
2197	Dinket mi ic ware g.
2198	Prudencia antwoerde.
2199	Lichtelike.
2200	Die.
2201	Heere.
2202	wort versta - alsoe.
2205-09	Het midden der regels onleesbaar of schieruitgewischt. Quaets......niet.
2206	des......mede.
2207	daer......hede.
2208	sijn al ghelike.

[p. 674]

2209	meeren......daghelike.
2212	En̄ - hebbie in den.
2214	En̄ orl.
2215	En̄ discort (en̄ ontbreekt).
2216	Soe is hitte ieghen tcoude.
2217	Sulke exempele.
2218	Ghenoech toghen en̄ zonder gh.
2219	weeti.
2221	duegeden.
2222	vort.
2223	discort.
2224	als.
2225	wint.
2226	Daer omme sp.
2227	Tote dien Romeinen dus.
2228	gheenen.
2229	u ontbreekt.
2231	duegeden - den quaden.
2231^2	Dat sal men aldus verstaen: Ghine sult u niet laten vaen, Wat si u segghen of oec raden, Noch verwinnen van den quaden, Maer met duechden en̄ met leren Suldi die quade bekeren.
2234	ghelt vroe en̄.
2235	Niement.
2236	luden.
2237	Vroetsaem (lees vreets.) - alle.
2238	Daer onpays is en̄ onvrede.
2240	daer - bewint.
2241	Es die - ghescint. (Opschrift.) bewaren - orloge.
2242	nu raet (lees laet).
2243	Op dien - vaen.
2244	Dien si u - die oude.
2245	sout.
2246	En̄ - (te ontbreekt) wernieren.
2247	hantieren.
2248	Wie dat or. wil antieren.
2249	menigher.
2251	Eerst sal hi.
2252	hem bidden dat hi di.
2253	gonsteliken wilt staen bi.
2254	ghehene.
2255	Behoet - wesen.
2256	Alsoe Davit wel doet verstaen.
2257	In den - zonder waen.
2258	Vort so.
2259	Getrouwen - ghemoeden.
2261	Goed vroet en̄ ghetrouwe.
2261^2	An hem suldi begherren Dat si u raden en̄ vorweren Ghetrouwelike van al dien Daer u of moghe misschien; Want Catoen zeit al bloet: Alse die mensche hevet noet, Sal hi ziere vriende roeken, En̄ hulpe an hem soeken. En is ghene beter medicine Dan ghetrouwe vrient te sine.
2262	mael, weet wel.
2263	Soe sijt op u hoede snel
2264	Jeghen vriende - onbekende.
2265	Die u sijn altoes ghehende.
2266	of.
2267	Wacht dat si u niet en.
2268	Hoet u vor mort - venijn.
2269	mede bedorve.
2269^2	Meester Pieter Alphonsius Spreect in zinen boec aldus: Ghine sult ghene wech bestaen En̄ met niement utte gaen, Ghine kent wel te voren dien Daer ghi mede zijt, oft mochte ghescien Evelmoet, hoet u daer af. En̄ dracht hi pike of ander staf, Soe gaet te ziere rechter ziden waert;

[p. 675]

	En̄ ist dat hi draecht .I. zwaert, So gaet ter slinker ziden dan, Maer en gaet niet vor den man. Die wise ontziet nacht et (sic) dach Die dinc daer hem af messcien mach, En̄ ieghen elc soe soecti hoede. Oec seit Seneca, die vroede: Die al ongheval ontsiet En valt in den strijde niet, Om dat die wise duecht ongheval, So scuut hi archeit over al.
2270	des sijt.
2271	hi wel en̄ seker es.
2272	sal hi sijn op die,
2273	Dus seit.
2274	alsict.
2275	Die volct nu ald.
2276	duchten alleene.
2277	Die ontbreekt - mer - (de ontbreekt) - cleene.
2278	is .I. - cleenre.
2279	na den - cleenre.
2280	versmattene.
2281	Also - Catoen.
2282	oec bekennen.
2283	In den boec - ontraet m.
2284	Eene cleene adre.
2285	Eet eene - doot.
2286	sulke.
2287	clenen.
2288	Van cleenre sake, dat is waer,
2289	Comt dicken vernoy en̄ toern zwaer.
2290	ist dat hem oec .I.
2291	Hoet ten besten dat hi can.
2292	Sonc - nochtan niet - blode.
2293	stout en̄ onver.
2294	is emmer.
2295	is oec.
2296-97	achter wege gelaten. (Opschrift.) en̄ van ontbreekt - castele te bewaren als mit recht.
2298	M. nu segt vort.
2299	Hoe dat - wort.
2300	die oude - seiden.
2301	wijsheiden.
2302	Huwe - bewaren.
2303	u ontbreekt - ter - keeren.
2304	Doe antwoerde.
2305	Dat versta ic, vr. a.
2306	mine huse.
2307	En̄ torren maken over al.
2308	in mine.
2309	niet ontbreekt.
2310	overmids dien.
2311	Mine - souden onts.
2312	Prudencia antwoerde.
2313	En̄ - moechti.
2314	ware.
2315	uwe - al bl.
2316	ghevallen ter nederster. st.
2318	bestofferen wale.
2321	coenen luden.
2322	Daer ghi.
2323	Huus en̄ borghe talre.
2324	dit zoudu - zo zeere.
2325	verwonneet nemmermere.
2326	dese coste.
2327	Vulbrocht hadt - luste.
2328	ist - en si dat ghi.
2329	Ghetrouwe lude.
2330	mar.
2331	niet ghctrouwe.
2332	weet dan.
2335	onneeren.
2336	Ghetrouwe lude.
2337	borghe en (l. en̄) castele.
2338	torren.

[p. 676]

2339	Hi es dicke wile ghe.
2340	zinen.
2342	En̄ wien dat.
2343	Die ne.
2344	dicken ghesciet, te waren.
2346	sijn gheburren.
2347	ghebuere - sterke muere.
2348	Hets - menich heere.
2349	zo seere.
2350	sterke - alsoe.
2351	brinct - (al ontbreekt).
2352	bloethede is daer.
2353	nie - helt.
2354	zijt des.
2355	Die alle dine vallen doet. (Opschrift.) Vander hoverdie.
2356	Eene - edelster creatueren.
2358	of liet w.
2360	den eersten.
2361	hie werden.
2362	Met - viel hi na.
2363	onstervelic.
2364	Gh(el)ijc zinen secppere zinen.
2365	of - gebod.
2366	Dus so is.
2367	zonden.
2368	tmeeste - archeit.
2369	Want ihc' - die seit.
2370	staet.
2371	Sine rijchede saen te gaet.
2372	ghewes.
2373	alre rijchts (lees rijcxt) es vergelen.
2374	nite.
2375	Saelmoen (seit vergeten).
2376	is omtrent.
2377	Daer es.
2378-79	ontbreken.
2380	dinghen.
2381	Op dat.
2382	Te hemele waert na haren genoegen.
2383	thoeft te hemele.
2385	Alse .I. vul mes.
2386	dan dat v.
2387	is.
2389	of.
2390	Up - torren, wats ghesciet,
2391	Sone suldi u verlaten niet.
2392	sterke.
2393	onder die.
2394	rijcheit alsic.
2395	binnen Tr.
2396	En̄ v. - (van ontbreekt).
2397	des ghelijx omtrent die.
2398-99	ontbreken.
2400	hoverde diere w.
2401	eersten.
2402	ontbreekt.
2403	Doe si minst - op die.
2404	gedestrueert.
2405	in alenden.
2406	spreken.
2407	die ontbreekt.
2409	Hi hevet - cranken.
2411	ghi voren hebt. (Opschrift.) huus voersien sal en̄ bewaren in orloge.
2413	des bid ic.
2414	huus vercieren.
2416	watter nuttelijc - ware.
2417	Prudencia antwoerde.
2418	vernisse - mede.
2419	.I. huus vorsiet of eene stede.
2420	zijn.
2421	Also ic.
2422	Tbeste beset also.
2423	lude goed en̄.
2424	weet.
2425	In.
2426	Waer het si behort menich.
2427	En̄ et gaet hem.

[p. 677]

2428	omme.
2429	Alre - alle.
2430	hets.
2431	Die - ghelovets.
2432	uwen vrient (dicke ontbreekt).
2433	geacht.
2434	Dies u nu bedorste seere.
2435	lands heere.
2436	wegher - en̄ bi dien.
2437	messelijc ist - ges.
2438	onghewilleghe lude dogen.
2439	lands heere.
2440	rijcheit zonder ghe.
2441	Daer om.
2442	porters cendrachtichede
2443	Boven al waer si in goeden vrede,
2444	En̄ als porters discordieren,
2445	Treden si al buten eeren.
2446	Tullius - seit.
2447	Die vele hout in der wijsheit.
2448	.I. staet en̄ die.
2449	Die is - ghewinnachtich
2449^2	Alse men hout ghetrouwelike, En̄ met rade wiselike. Noch is .I. wernisoen, dat merct, Dat den mensche zere sterct An ziele en̄ an lichame mede, Dat is doghet en̄ eersamede; Want dese, wildijt versinnen, En mach niemene verwinnen, Als Ysopus scrijft in latijn, Want si onverwinlijc sijn. Doghet en̄ ere en can Niemene ghenemen man; Al neemt men hem hier sijn lijf, Hi voertse met hem, sonder blijf.
2450	Ander gherechten.
2452	mueren.
2453	bederf (men ontbreekt) dies ghelike.
2454	Springale, seut.
2455	En̄ ander wapine - mogen.
2456	lichaem.
2457	Die z. - huischt (sic) vorwaer.
2458	alst comt te (wa... onleesbaar).
2459	En̄ ontbreekt - niet dies onberen.
2460	is.
2461	hijs - doene.
2462	Oude vroede - mede.
2463	Alse - wel weet, dats waerhede.
2464	orbor.
2465	gesciet.
2466	goeder.
2467	Hier op wel soude.
2468	ghereden.
2469	goeder voersienicheden.
2469^2	Haestich raet die is vonden Onnutte in menighen stonden. Ghemeene segghen maect ons vroet Dat quade haeste is al onspoet.
2471	alle orbore zonder.
2472	wille bestaen.
2473	voren ane gaen.
2474	En̄ sine gherescap doen ma.
2475	beghinnen sal.
2476	onvorsienicheit.
2477	menich leit.
2477^2	Lanc raet, des sijt ghewes, Siet men ghevallen dat goet is; En̄ dien sal men volghen dan, Op dat men ghedoen can.
2478	zonderlinghe.
2479	ofte strijt.
2480	is altoes gr.
2481	die rescap.
2482	dat wel.
2483	gewonnen.
2483^2	Also ons Tullius zeit: Want overmids onversienicheit En̄ cranke hoede also men vint,

[p. 678]

	Wert die mensche zere ghescint, Alse men yet ten rade tracteert, Dien raet daer men hem mede genert.
2486	wiselike.
2487	is - ghedisponeert.
2488	En̄ so en mach men segghen.
2489	Dat so overmids quaden rade missciet. (Opschrift.) dat ontbreekt - dese onruste.
2491	onruste.
2492	Soe en moghen.
2493	waereit.
2494	kennen.
2496	en̄ andren.
2497	hare boeke.
2499	Niement (claer ontbreekt).
2500	ghissene en̄ bi.
2501	Wantenghissene en̄ bigherake. Blijkbaar zag de afs. mis.
2502	al.
2503	dies - zijt.
2505	Dat u God dit.
2506	et b.d.s. is al.
2509	No.
2510	oec ontbreekt.
2511	dicken.
2512	ghedaen onghevreest.
2513	male hi selves ghew.
2515	Bediet .I.
2516	Dies u soe vele in wert ghes(e)onken.
2517	ghi dies zijt worden dronken.
2519	Uwen sceppere hebt vergeten.
2520	So verhoghet in uwe rijcheit.
2521	uwe dinghe sijn idelheit.
2522	uwe.
2524	ghevolcht.
2525	En̄ hebt - die.
2528	ute.
2530	Also.
2531	hare - te weten.
2532	Thonich - of seide.
2533	soethede.
2535	verseert.
2536	sien - gel.
2538	die antworde der missedaet.
2539	Uwe .iij.
2542	Sijn .III. viande harde loes.
2546	nach (sic) - poeghen.
2547	bedriegen.
2548	tfleesch.
2549	Terde die - zijn heesch.
2550	wet ontbreekt.
2551	Die ane vechten elken man.
2552	voren vielen.
2554	Want die z.w. daer b.
2555	Nu weten - vort.
2556	veinsteren.
2558	oghe nese.
2559	veinstren si.
2560	So liden-ghenoelicheden (sic).
2561	die ziele ontleden.
2562	zwaerlike.
2563	soe.
2564	By - zonder.
2565	So ontbreekt - uwe.
2566	uwen w. ghew. is soe.
2567	Dat comt overmids uwen s. toe.
2568	Dat - mede.
2569	Ruken - dats waerede.
2570	.v. - zijts gh.
2571	die ziele met ghewont is. (Dit en het vorige vers staan tusschen reg. 2567-68.
2572	Hier om so liet God ghe.
2573	ghi die wonden sult ane s.
2574-75	Die hi om ons ontfinc Doe hi an die cruce hinc.
2577	al die menschelichede.
2581	En̄ bringhen ter eweliker.

[p. 679]

	(Opschrift) ambochte - ieghen die.
2582	antwoerde dan.
2583	vriendelijc an.
2584	scoenre en̄ - sprake.
2585	mi ontbreekt - wrake.
2586	zoude - vort.
2587	ghi doet mi verstaen.
2588	quaets.
2589	of.
2590	wel ontbreekt.
2592	peinsde - sijn.
2593	Dat.
2594	vorwaer ghesp.
2595	Die ontbreekt - quaetheit - ongewr.
2596	Des.
2597	Want harcheit ware zonder.
2598	vroe.
2599	Waert - ghene - (en ontbr.).
2601	wrake gaet.
2602	andre.
2603, 2605	bet.
2604	die onnosel.
2606	Prudencia antwoerde.
2607	is.
2608	behort alsoe.
2609	Niement - rechtre.
2610	sullen punieren.
2611	quaetheit.
2612	bescedicheit, zijts ghewes.
2613	En̄ dat tfeyt quaet of zwaer is.
2615	meer souden.
2617	ordel hebben m.
2617^2	Ghelijc dat si mesdoen dan, Die hem tgherechte trecken an En̄ niet daer toe sijn geset, Also mesdoet die rechtre met Alse hi niet wreect die quaethede, En̄ is der zonden sculdich mede. Die rechtre en sal sparen niet Die quaetdoenres, wats gesciet, Om tquade datter volget naer. Seneca zeit oppenbaer: Weet dat hi vele lude vervaert Die rechtre die quadien spaert. .I. ander meester ons dat spreect: Die over die quadien niet wreect, Dat hi maect vele quadien. Eenen andren horen wi oec liden: Die rechtre die niet corrigiert Den quaden, hi leerten en̄ vercoent. .I. ander meester ons dus seit: Alse men verghevet die quaetheit, So wast die stoutheit vele meere Ter quaetheit dan soe dede eer. Die rechter soude quaetheit wreken, En̄ die niet onder den stoel steken, Ist an lijf, lit of ghelt, Want dits al in sijn ghewelt. Paulus scrijft den Romeinen dit wort, Vander wrake die ten live hort.
2618	rechtre, seit hi.
2619	Draecht tswert zonder redene.
2620	Metter wrake, vroe.
2621	misdadige.
2622	oec ontbreekt - .I. die troest is.
2623	.I. ghemeene.
2624	Goeden rechtre, hout (dat ontb.)
2625	eer.
2626-28	Goeden princensal men niet Ontsien, mar die der quaetheit pliet

[p. 680]

	Sal elc vresen in sinen moet.
2629	So maect.
2631	wil - misdoen.
2632	quade dar misdoen.
2633	die wrake.
2634	dar ic boude.
2635	rechtere scaerpelike.
2636	Sal.
2637	An lijf, goed en̄.
2638	En̄ hine.
2639	versmadet.
2639^2	Want die onder den rechter misdoet, Versmaet tgherechte, des zijt vroet, En̄ die oec dat alleene Versmaet in eenen punte cleene, Hi versmadet al te male. Dit proeft Cassidorus wale. Hier moghedi verstaen Dat die wraken ane gaen Gode, onsen Heere, dats waer, En̄ den waerliken rechtere daer naer.
2640	zijt.
2641	rechtre.
2642	cleene.
2643	rechtre toe alleene.
2644	En̄ niet u noch andren.
2645	Wien.
2646	soe biddic.
2648	pleghen.
2650	bedroeft.
2651	met den keitiven.
2652	wel ontbreekt.
2653	ghewroken.
2654	of scade.
2655	Dits tnaeste dat ic u rade. (Opschrift.) antwoert Prudencien.
2657	en ontbreekt.
2658	Also - rechtre.
2659	Waert dat hi goed.
2660	soudens achten min no meer.
2661	ic bleve in die onneere.
2662	Soudic den rechtre moeten spreken.
2663	af horde spreken.
2664	zijt.
2665	Niet wel.
2666	om willict - so ontbreekt.
2667	ontbreekt.
2668	avontueren.
2669	hevet te - urren.
2671	Beede.
2672	ane (lees ave).
2673	Soe - dicken.
2674	Prudencia.
2675	avontueren - gheeft.
2677	Die avonture is .I.
2678	niemen en can gheven.
2679	daer toe nie h.
2681	Die ons.
2682	seit zonder.
2683	aventuren.
2684	des sijt.
2685	die aventuere niet is.
2686	seit - alsic.
2687	Aventure is waer .I. gl.
2688	blijct.
2689	stappans ontwe l.d.
2690	soe zeit .I.
2691	Aventuere is - .I. hijs.
2693	So breect et - eenen.
2694	En̄ hi.
2696	Alsoe oec .I.
2697	cranker conste.
2698	Lieden doot - menigher.
2699	aventure.
2700-1	Deze twee regels ontbreken, doch 2702 is met 2700 verbonden.
2702	Soe es wandel.
2703	beract - menighen scade.

[p. 681]

2704	onghestade.
2705	En ontbreekt - ghedurrech sekerlike.
2706	dinct - waen.
2707	aventure - ged.
2708	menighen.
2709	Ontsiet noehtan dat zoe.
2710	Al heeft .I. - .I.
2711	Of - .II. aventure.
2712	So ontbreekt - soe.
2714	Dit heeft hi ghehouden over goet.
2715	Die dickeste wile es et ontspoet.
2716	Want soe ghene dinc doen ne.
2717	nie ziele noch lijf ghewan.
2718	Tsimpele - u bekent.
2719	die aventure - blent.
2720	Des - is.
2721	So en is blent.
2724	rechten rechtre.
2725	al - wel.
2726	en ontbreekt.
2727	selve so heeft hi.
2728	Gheeft - salt.
2729	hort men daer s.
2730	Die onrecht.
2731	Den loen daer of al s.
2733	Alleene - hare misd.
2734	u in ontbreekt. (Opschrift.) antwoerde Prudencien.
2736	seide.
2737	Makic - beide.
2738	icse te nite.
2739	meere.
2740	sullen.
2741	meere.
2742	verstouten van d.
2743	(en ontbreekt) sullen.
2745	En̄ mi.
2746	andre lude mede.
2747	bin ic ontset, dats waerhede.
2748	ghescreven.
2750	Latic oude.
2751	duchte et sal mi beruwen.
2752	Want et.
2753	en ontbreekt - geherden.
2754	doochsamichede is.
2755	is.
2756	antwoerde.
2757	voren seide.
2758	is.
2759	bet hort toe.
2760	rechtre, des zijt.
2761	eenen anderen d.
2762	Ist - rechtre.
2763	Deze regel ontbreekt.
2764	Scarpelike uwe vianden.
2765	gecastijt.
2766	si u nemmermeer, d.v.
2767	Hier na en doen quaet.
2768	andre lude sullen vort.
2769	Alle castien hem d.
2770	elc na.
2772	Sone avonturdi - mede.
2773	en̄ goed dat ane siet.
2774	Dicken hevet men.
2775	si lichte sijn ghew.
2776	Die gene wien wreect .I. ander man.
2777	Heere Mellibeus nu merct dan.
2778	men ons int ghemeene.
2779	hem qualike diere.
2780	Alse - rechtre.
2781	Sijn quadien alle verv.
2783	leit u goed - daer an.
2784	An - moget.
2785	(oec ontbreekt) hebt volb.
2786	En̄ - dinken mi.
2787	machtigher.
2789	Tverdraghen dat beste.
2790	die en was.

[p. 682]

	(Opschrift.) Van twiste seit Prudencia.
2791	Elemensche, verstaet en̄ hoert,
2792	Sal scuwen twist en̄ discort.
2793	overhooft.
2794	machtich is, des geloeft.
2795	So weti wel te v.
2797	uwe gelike.
2798	twivelike.
2800	ghemate.
2801	ist - des zijt.
2802	Dus en macht u niet sijn.
2803	Sonder in die ruste 1.
2804	op ontbreekt.
2805	blive di - onghescent.
2806	u - went.
2807	mate.
2808	riken.
2809	wiselike dat begomen.
2810	siere hulde mach.
2811	En̄ dies en hebdi - blame.
2812	en is - scame.
2813	des sijt.
2814	boven hem - machtich is.
2815	alse - verstort.
2816	Up den groten - verdort.
2817	(gaet ontbreekt) verwoet.
2818	hi niet - (en ontbreekt).
2819	ist - zine.
2820	siere hulden.
2821	En̄ tsinen lieve en̄ ghevoughe.
2822	of ontbreekt. (Opschrift.) verduldicheden
2824	Verduldichede is eene duecht.
2825	verhuecht.
2826	soe seit - hort.
2827	Om ghene dinc wert soe te stort.
2828	of mesval.
2829	soe.
2831	.I. point van beghinne.
2832	Verduldicheit vor - geseit.
2833	eene verborghene wijsheit.
2834	soe.
2835	sine.
2836	Beede - rusten.
2837	Oec wint - daer.
2838	Hemelrike - is.
2839	En̄ haer is gheene dinc so.
2840	So lijt lichtelike.
2841	Beede - of.
2842	Verdraechlijcheit.
2843	Die ontbreekt - wten.
2844	En̄ so - vaste.
2845	in ontbreekt - ruste.
2846	En̄ soe.
2847	Daer soe in w.c.
2847^2	En̄ is eene medicine mede Jeghen alle bedroefthede, En̄ zijt des zeker en̄ ghewes Dat hi niet wel gheleert is Die niet wel verdraghen can. Salemon seit, die wise man, Dat des wijs mans wijsheit sal Hier in bekent wesen al. Verdraghen is grote eere, Men wint daer an harde seere; Die niet verdraghen moghen Moeten harde dicke doghen.
2848	Wie zinen - zoe wil leeden.
2849	salicheden.
2851	Hi leere vriendelike.
2852	Soe sal hem G. - (corte ontbr.)
2853	Sijn ewelike leven gh.
2854	seghet.
2855	dewangelie openbaer. (Opschrift.) antwoerde.
2856	seide.
2857	verduldicheide.
2859	Sone.
2861	Mine - ne soude, te w.

[p. 683]

2862	Ten minsten sijn tongh.
2863	peinsen - sake.
2864	dus - bedroeftheden.
2865	Altoes minen tijt leden.
2866	is beter ia.
2867	coene (lees coele).
2868	ghenenden.
2869	cort - enden.
2873	scatte.
2874	Soe.
2875	alsoe.
2876	.I. ghemeene.
2877	menighe borge. (Opschrift.) rijcheden.
2878	antwoerde.
2879	Van rijcheden.
2880	Verhefti u en̄ hebt onmare.
2881	Armoede en̄ dats openbare.
2882	Daer om willic spreken dan.
2883	Van desen .II. alsic.
2884	sout rijcheit.
2886	rijcheit.
2887	Doet dat die - wanhaget.
2888	Met ontbreekt - en̄ den luden.
2891	Oec soe.
2892	Die noet in brinct en̄.
2894-95	ghelt sekerlike Can doen - op.
2896	no - heeren.
2897	moghen.
2898	erdsche rijcheit.
2899	al der werelt beleit.
2900	Ist - of.
2901	Hets van erdscher rijcheden.
2901^2	Erdsche rijchede, des sijt vroet, Sijn in hem selven herde goed, Want God maectese, dat verstaet, Die nie maecte dat was quaet; Want alle die Gods ereaturen Sijn goed in hare naturen: En̄ also die lichame, was (l. wat) gesciet, Sonder die ziele mach leven niet, So en mach die lichame, des sijt vroet, Leven sonder erdsch goet; Want vitaelge en̄ cleder mede Horen des menschen behouvelichede.
2903	Connen flatteren en̄ eeren.
2907	laettene - der.
2908	saen sine bederve ged.
2909	die arme buten moet.
2910	vor.
2911	Eere - volget.
2912	volghen den.
2913	Versmaetheit en̄ keytivichede.
2914	goed.
2915	Also ghi hier mogh. (Opschrift.) noettorfticheden.
2916	noetdurftecheit.
2917	Moeder alre archeit.
2918	soe.
2919	Ute ziere heers. eeren.
2921	troest en̄ hulpe.
2922	An.
2923	zwaerste.
2925	Also.
2926	soe waneer.
2930	is - zwaer
2931^2	Oec can noetdurft bringhen Tallen quaden dingen: Soe doeten lieghen en̄ verzweren, En̄ ander lude goet begheren, Die wet breken en̄ testoren, En̄ des lands recht verloren^1,

1 Of verboren - verbeuren.

[p. 684]

	En̄ trecht vander heiligher kerken, En̄ alle archede in werke. Daer om is int loy geset Dat noet is hout goem wet^1. Dit en is daerom niet geseit, Dat ons noet tenigher archeit Ocusoen of sake gheven sal: Archeit is te scuwen over al.
2933	doen liegen (l. liegen doet).
2934	(En̄ ontbreekt) soe occ mede.
2936	oec ontbreekt.
2937	noetdruft zullen.
2938	soe dicken.
2939	te quade.
2940	Salemoen zeit dat .iiij.
2941	bedwinghen.
2942	droufhede.
2943	is - zeker.
2944	Dat si m.
2945	Dat se die noctdurft mochte bevaen.
2946	Salemoen sc. ons van
2947	arem.
2948	weet - arem leeft.
2949	Die ghene die - noetdurft.
2950	Rijcheit is.
2951	Die ghevet G.
2953	Bestieren.
2954	Beede - doghen (lees doghet).
2955	zonderlinghe ten.
2957	Is daer om - geset.
2958	zine ghierieghe.
2959	laet hem - bestieren.
2960	Di(e) wilt recht daer mede
2961	onse veten.
2962	wil boven sinen - sijn.
2963	oec ontbreekt - die voet.
2964-65	Deze twee regels staan de laatste van het hoofdstuk, namelijk achter v. 2983. Zie aldaar voor de Varianten.
2963^2	Of hi beghert des goeds stat, Dies niemen ne heeft te bat; Want al tgoet van erdrike Dat is Gods ghemeenlike.
2966	doet - ghewes.
2967	des vrake (l. vrecken) verdomenisse is.
2968	Salemoen - sinen.
2970	armoeden.
2971	hout.
2973	ghehort antwort.
2974	armoeden.
2975	fauten - er(d)schen.
2976	Wildi u - iet.
2977	rijchede, dat besiet.
2979	Ghi sulter om moeten.
2981	gherekent met keitiven.
2983	emmer.
2983^2	En̄ twijf en̄ kinder met Sijn alle bi^1 ontset. (Opschrift.) Vander archeden in stride en̄ in orloghe bider misseliker aventuren.
2984	Ghene rijcheit is.
2985	Ter.
2986	niemen - erdrike.
2987	Van goede noch van ghelde.
2988	Het moet - vertert.
2989	Ist dat hi orloghe wil gherden herden (l. wil gheherden).
2990	des sijt.
2991	Riker en̄ machtigher is.
2992	meere.
2993	wil.
2994	orloghe zonder.
2995	harde cleenen vorgane.
2996	te ontbreekt.

1 Daer noet is, hout gheen wet.
= Nood breekt wet. (De Vries.)

1 l. bi armoeden.

[p. 685]

2997	houden - ghesciet.
2998	rike hi hevet echt.
2999	To meere - en̄ dats recht.
3000	En̄ ist.
3001	ist zeere gheaventuert.
3002	zine rijchede.
3003	En̄ die orloghe - lichte bede.
3004	En̄ lichte.
3005	altoe.
3006	meere.
3007	mens - m. sp.
3008	so oec vorder.
3009	M'colf seghet openbare.
3011	zwaerrer.
3011^2	Niet en verliest men, dat weit, Alleene daer mede rijcheit, Maer ziele ende lijf, maghe en̄ ere, En̄ die vrienscap van onsen Here, En̄ vele quaets vo(l)cht daer an Dan ic u wel ghesegghen can.
3012	soe sal.
3014	ute - alsoe.
3015	striden.
3017	weet.
3019	Heere alle.
3020	Die doet te niete en̄ st.
3021	volc al.
3022	dinket.
3023	.I. machtich.
3025	dies (en ontbreekt) - vermijt.
3026	is.
3027	Vor - van hemelrike.
3029	Altoes maect haer lijf.
3031	menigherande.
3032	menigherande.
3033	metten.
3034	Salich - arme zekerlike.
3035	is dat.
3036	besiet.
3037	nederen.
3038	vianden alleene.
3039	volke - ghemeene.
3040	Die arme werden - verbrant,
3041	En̄ dan moeten werden verbrant.
3042	is.
3043	vechten.
3044	isser ghesc.
3045	salich so is.
3046	hare twifelike.
3047	rusten en̄ te payse bringhen.
3047^2	En̄ oec niet alleene in dien Sal men die stride ontsien, Maer men soude nacht noch Van stride doen gewach; Want men daer ghescreven vint: dach Ist dat ghi dien pays mint, So hoet u vor alle saken Dat ghi van stride hout gheen sprake.
3048	es ontbreekt.
3049	wi str. onts.
3050	Dat is - misleit (lees misselijcheit.
3051	geleit.
3052	(ane ontbreekt) - plenteit
3053	En mach met - wijsheit
3054	Niement ten laetsten kennen.
3058	leit.
3059	quantiteit.
3061	boven uten hemele.
3062	(een ontbreekt) elene - zijt.
3064	Des volx .I.
3065	Aldus verwan, dat is ware.
3066	David die ionc.
3067	ruese Golias.
3068	haddi.
3069	Scilt, staf, zwert.
3071	Leit altoes.
3072	vijfte - is.
3073	stride.

[p. 686]

3076	nie.
3077	gheerne stride.
3078	hets emmer dwaesheit.
3079	doot.
3081	En̄ quite mach.
3081^2	Is yemant, hine vliet nacht en̄ dach Al onghemae waer hi mach? So ist seker wel recht dan Dat elc die doot vliet waer hi can, Alse Tullius in sine lere Heeft gheseit, die wise here.
3083	Die strijt scere te.
3084	zeker.
3085	Alse dat gh. (l. Dat gh.) - soe (en ontbreekt).
3086	openbaer.
3087	soe - als.
3088	Of hoe of in welker urren (sic).
3089	om ist grote av.
3090	vergadren.
3091	tiden.
3092	elke stede.
3093	verbieden (l. verbeiden) - (oec ontbreekt).
3094	soe in allen.
3095	elkes daghes .I. dachvaert.
3096	Dese.
3097	Daer men - bi.
3098	u niet vertr. (en ontbreekt).
3099	u heere goed m.
3100	ghi vergeten.
3101	Te - zoenen.
3102	u lijf alsoe.
3103	En̄ u goet en̄ sijt in rusten.
3104	behout - oec geburen.
3105	sere sout aventuren. (Opschrift.) antwoert.
3106	antwoerde.
3107	wel besich.
3108	soe is soe.
3109	sinct altoes eenen.
3110	is.
3111	ter - tiden (l. tien).
3112	Ja can dat - ute.
3115	aventuren.
3114	waer bi so streect (lees street.)
3115	soe menich wijs.
3117	hem blivet emmermeer.
3118	Alsoe - geesten.
3119	Hadde dat striden quaet.
3120	lude.
3121	hadden ghewilt.
3122	dinet mi.
3123	Dus die orloghe ontradet. (Opschrift.) wat saken - sculdich is te wechtene (sic).
3124	antwoerde.
3127	Daer men orloghe om sal ane.
3128	Deerste is - (te ontbr.) sterken.
3129	heiligher.
3130	Dat derde.
3131	Dat vierde.
3132	vijfte - vriheit - (om ontbr.)
3133	Die te.
3134	.VI. - lelike dorperhede.
3135	Die te belettene in elken steden.
3136	Tsevende is - getal.
3137	gewelt verweren.
3138	Die achste, des sijt.
3139	noetdorstich is.
3140	gheseit int generael.
3141	hort elc in speciael.
3143	met den.
3145-46	Want men - ne zoude Te hemelr. - binnen connen
3147	hem ontbreekt - ghewonnen.
3147^2	Dat ghelove is .I. seilt, Daer alle doghet met gewelt Onder wile (l. wille) sijn bewaert. Sunte Pauwels seit onghespaert Toten volke van Epheso,

[p. 687]

	Dwelke wort luut alsoe: Neemt den scilt en̄ houten dan, Daer mede dat elc man Bescermen mach en̄ bestriden Die viande tallen tiden.
3148	ware - doot tontfaen.
3149	rechts gheloves.
3153	David, Moyses - Karel.
3154	menich.
3155	zere ontbreekt - dat - streect (lees street).
3156	helighe zonder ghetal.
3159	heiligher.
3160	soe (heilighe ontbreekt) - is.
3161	kinder, des sijt.
3162	En̄ dats .I.
3163	siere - ter noet afgaet.
3164-65	Deze twee regels ontbreken.
3166	Vor - gherechtichede alsoe.
3167	oec ontbreekt - toter doot toe.
3168	seit.
3169	sult.
3171	hare.
3172	En̄ - sal selve.
3173	En̄ uwe viande ane.
3175	Soe sal.
3178	Deze regel ontbreekt.
3179	lands luden.
3181	te rechte.
3182	eer daer toe dwinghen.
3183	Eer ment hem liete ghehinghen.
3183^2	Hets beter dat bederft .I. man Dan .iij., diet merken can; Want waer dat is onvrede Daer vlocht (lees volcht) twist emmer mede, En̄ God selve vliet van daer En̄ alle doghet, dat is waer.
3184	oec ontbreekt.
3185	zine vrihede.
3186	stane.
3187	te rechte niet behort ane.
3188	sal men ons str. totter doot.
3189	Also - seit al bl.
3190	Want alse.
3191	soe sal.
3192	doot.
3193	Vor onsculdighen dienst.
3194	vor.
3195	leghet lelechede.
3197	Dat beter is te sine.
3198	in .I. eyghindom.
3199	en̄ wet.
3200	En̄ quade dinc ane gaen.
3201	dorperheit bestaen.
3202	is yemen eyghin.
3203	wareit.
3204	Des - roeken.
3206	die ic.
3207	Dien hi den Corinthen.
3209	geroepen is.
3210	Ist so - ghi dan d.
3211	So weest verdulch (lees verduldich.
3211^2	Sente Peter seit vor waer In eene siere epistelen daer: Ghi dienstknecht weest onderdaen Uwen heren, dats wel ghedaen, En̄ dien hem in allen vresen, So quite uwe scout in desen.
3213	Om onrecht en̄ overd.
3215	rechte alsoe wale.
3216	Segghen ghemeenlike.
3218	vechten sonder blijf.
3219	verwerene.
3221	Alsoe - rechte.
3222	siet.
3223	Alse - bescud.
3224	Want - rechte.
3225	Dat hi sculdich is met plechte.
3226	Want natuerlic - seit.

[p. 688]

3228	doot.
3229	so seit dat.
3230	hem elc bese.
3233	wrake ghevaen.
3234	niet (lees met).
3235	is.
3235^2	Waert dat ghijs niet mocht ontgaen, Ghi en moest yement doot slaen, Dien dootslach, dat moeti weten, Soude u dat recht niet betren heten. Tullius seit: die dat onrecht In tijds niet en weder vecht, In dien dat hijt wel doen can, Mesdoet alsoe sere als die man Die vader en̄ moeder af gaet. Elc sal vorhoeden, dat verstaet, Sijn lijf en̄ sijn goed mede In die ieghenwoerdichede, Ist so dat hijt can vulbringhen, En̄ hem God dat wil ghehenghen, Alse men die waerheit sal spreken Dan ment daer na voere wreke. Waert dat u yement woude steken, En̄ ghine eerst const geraken, Dat en soudi laten niet Sonder wrake, wats gesciet, En̄ om te bescudden dat lijf. Die dat liete ware .I. keitijf.
3237	om lands w.
3238	is.
3239	En̄ hi gebiet.
3240	ghereet.
3241	Also als - Catoen seit.
3242	sceide ute.
3243	Lude - religioen.
3244	Dien wapen niet hort.
3245	Tot hem seit G.
3246	Ghevet.
3247	loenen wel.
3248	ist - yement.
3249	Biet dander kake gereet.
3250	di.
3251	So biet dat ander mede.
3252	Dus - sullen.
3253	lude.
3254	dogen en̄ verdraghen.
3255	Chr. selve dede.
3256	sekerlike.
3257	voetstappe volghen.
3258	Want herde saen si sijn verbolgen.
3259	soe ghierich om die wrake.
3260	Sijt niet banne om eleene sake.
3261	si staerc haer dinghe.
3263	en can nyement ute geraken.
3264	oude nijt - ghierichede.
3265	Sculen - menigher.
3266	gekeert.
3267	Chr. selve leert. (Opschrift.) antwoerde.
3268	antwoerde.
3270	raet.
3271	niement.
3272	lude no.
3273	hi mi hiet (lees iet) bet.
3274	Of dat et yement si.
3275	wient angheet.
3276	emmer dat iet.
3277	So en mindi mijn
3278	daet.
3282	Daer bi so willic te h.
3283	Selve str. metten h.
3284	Soe sullen.
3285	soene versoeken.
3286	(heeft ontbreekt) ghehort.
3287	Antwoerde si en̄ wert.

[p. 689]

3289	harpt in doren.
3290	arbeit.
3291	hebbe - gheseit.
3292	ute geleit.
3293	Menighe scone auttoriteit.
3295	Die dat.
3296	of - hout .I.
3297	eenen.
3299	mocht pais h. woudi walc.
3300	Sonder strijt na uwen.
3301	En̄ met gemake sitten.
3302	zonder.
3303	nochtan ontbreekt.
3304	stride dien.
3305	is sottede (sic) ongher.
3306	Als (dus ontbreekt) horde.
3307	verbolghene worde.
3309	vergraemt iet.
3310	misseit - misd.
3311	Dies willic in baten st.
3312	in.
3313	utersten.
3313^2	Want Salomoen maect ons vroet: Die den vrient begrijpt als hi misdoet, Heeft liever dan diene bedrieget Met zoeten woerden daer hi an lieget.
3314	Prudencia antwoerde.
3315	mi ontbreekt.
3316	vorwaer gheseit.
3317	salicheit.
3317^2	Want Salemoen maect ons gewes Dat gramscap beter dan lachen es, Want die gramme hem selven (lees selden) veinst, Maer die lachende dicken anders peinst.
3319	temperen.
3321	wille tuwer vr.
3322	ewelike.
3323	antwoerde.
3324	u raet ghestaet.
3325	raet.
3326	doeter uwen.
3329	eenen corten.
3331	sprac: ic doe.
3332	huwen.
3333	onboet.
3334	contrarie.
3336	En̄ - rueren.
3337	zwaere aventueren.
3338	orloge.
3339	paise.
3340	si wel souden.
3341	si seere hadden misdaen
3342	An harer - en̄ hare.
3343	So dat haer m. so ontstelt ware.
3344	En̄ hi dat zonder.
3345	En̄ sonder beraden wilde.
3346	hare misdaet.
3347	En̄ sijt betren - gereet.
3348	sijs zonder twifel dan.
3349	In M. bleve(n) h.
3350	souden wel bringhen in.
3351	hem des soude.
3352	Doe.
3353	op die selve.
3354	bliscepen.
3355	En̄ spraken dus der.
3358	Danc hebt dat.
3359	Want dat ghi ons te.
3360-61	Deze twee regels ontbreken.
3362	Heeft ons dwaesheit.
3363	omme zouden.
3364	Alre eerst.
3367	ons soude - gevallen.
3368	Vrouwe, wi willen vroe en̄.
3370	van al.
3371	Bliven in zinen wille.
3372	Ghelike - ghijt - geseit.

[p. 690]

3373	bidden uwer goedertierenheit,
3374	En̄ uwer oetmoedecheit dat gi doet.
3376	misdaet is.
3378	scaden.
3379	Sonderlinge.
3380	vrouwe.
3381	uws helpet hier.
3382	alsoe.
3383	niet werden.
3384	hets.
3385	En̄ ieghen - zwaer.
3386	En̄ ieghen - en̄ wet.
3387	onbehorlic.
3388	eenech - zoeken.
3389	An.
3390	Of oec in zinen - (te ontbr.)
3391	Van dien dat - (hem ontbr.).
3392	seere mesdadich.
3393	uwes - ghenadich.
3394	ne twifele.
3395	Hi is - .I.
3396	soe - meere.
3397	beghert niet anders - ere.
3398	Salemoen hevet.
3399	Hen sal niement m.
3400	noch kijnt.
3401	Hoe dat hise met herten minde.
3402	So mach men wel weten.
3403	zinen - ne gheen.
3404	selven ontbreekt - mach(t).
3405	Diet dade ware qualike.
3406	laet.
3408	hebben so in.
3409	Datter u niet af sal messcien.
3411	wi houdens ons an.
3413	in ser Mellibeus.
3414	beider.
3416	zo - gebiet.
3418	al bereet.
3419	vuldoene u.
3421	die ginc ter.
3422	geseit.
3423	Dat haer vor hoghen (sic) was gheleit.
3424	Die ghelike dat ghi.
3425	(horen vergeten) seggen.
3426	En̄ soe - oec gevraghet.
3427	Wat hem dier saken behaget.
3428	Als.
3429	berouwenisse.
3430	En̄ si hare.
3431	te hant na dien.
3432	Soe - (dat ontbr.) - besculdich.
3433	Van dien dat.
3434	En̄ dan ghenade beghert,
3435	Hi is wel ghenaden wert,
3435^2	Op dat hem met herten leet is. Seneca doet ons ghewes, Dat waer zoe biechten is tallen stonden, Daer is aflaet alre zonden, En̄ biechte met scamelheden daer bi Maect den mensche van zonden vri; Want die hem selven corrigiert Wert uten zonden gekeert, En̄ die sine zonden kent en̄ ghiet, Onse Heere en kenter niet.
3439	gestaden.
3441	is wel recht.
3442	dat soen dinc.
3444	zouden.
3446	So hebsi al.
3447	en̄ vriende gesant.
3448	vertruct.
3449	Alsoe - voren - gehoert.
3450	vragede - luden.
3451	Hoe dat si.
3452	te gader ghingen.
3453	anc saghen al d.

[p. 691]

3454	tracterden lange.
3456	Sulke - (wesen ontbreekt).
3457	docchte hi oec quaet.
3458	Doe overdroegen.
3459	ware.
3461	Vrou Prudencia.
3462	dicken - seggen.
3463	zoude weldoen - verleggen.
3464	vorsten sonder tijt.
3465	Soude ment - en̄ sonder.
3465^2	Want traechede vroe en̄ spade Brinct in vele quader dade.
3466	cort die dinc.
3467	En̄ dat ghi doen soud, doet.
3468	Dus so.
3469	ute gesant.
3470	zeden.
3471	zonder beden.
3472	ware soe beraden.
3473	ontfaen woude te genaden.
3474	En̄ te ziere.
3475	En̄ sine vriende hadde onb.
3476	al ontbreekt.
3477	borghen brochten mede.
3478	boden zeere.
3479	seiden - heere.
3481	Hem ontbreekt.
3482	Sullen comen metter vaert.
3483	al ontbreekt - wat.
3484	Doe - .I.
3486	dare.
3487	Eerlike.
3488	Doe seide .I. ander.
3489	die - (en ontbreekt) ware.
3490	vermetenthede.
3491	Hadde te harde menegher.
3492	Grote.
3493	niement.
3494	hare.
3495	dare waert.
3496	Doe - huus - gegaen.
3498	zeide - vant mi.
3499^2	Want ghi clommet binnen minen huse Met lederen te mire confuse, En̄ gavet op de stonde Miere dochter menighe wonde.
3500	ane ontbreekt.
3501	An hadt verdient d.
3502-3	dat ic wille van u Weten of ghi des wilt nu
3504	Te mi waert bliven ongheset (l. onghelet)
3505	En̄ te - Prudencen (sic).
3506	seiden.
3507	Heer - zijnre - daer ontbr.
3508	u huus - zouden.
3509^2	Want in onze misdaet groet Hebben wi wel verdient die doot.
3511	Is op die gh.
3512	Want van - liven.
3513	te uwaert.
3515	hare - ziere.
3516	zeere.
3517	Doe - ane sach.
3518	hise lievelike bi der hant.
3519	op al te hant.
3520	heefse te ziere hulde.
3521	Deze regel ontbreekt.
3522	tsamen.
3523	Alsoe - te hem.
3523^2	Hi woude hem met goeder staden Also op die dine beraden, Dat hi hem dan, oft God woude, Haer vonnisse gheven soude.
3524	si henen.
3526	Hier binnen soe.
3527	(Vrouwe ontbreekt) Prudencia.
3528	hemelike.
3529	vracchde neerestelike.
3532	seide.

[p. 692]

3534	heten.
3535	Over zee al - enech ontbreekt.
3537	cren.
3538	nare.
3539	.I. - ware.
3541	dit.
3542	nacr emmermere.
3543	Soude leven zonder.
3544	ghi sout vort an.
3545	Sijn gheheten .I. ghierich.
3546	Dats eene scandelike.
3547	Vor al - en̄ onb.
3547^2	En̄ et ware u grote ombate, Want het ware wrake boven maten, En̄ haers goeds en behoefdi en twint; Want Paulus doet ons bekint In sine epistele, dat ghiericheit Es alder quade arechts (sic) geseit. (Opschrift.) goeden name.
3550	Here Mellibeus, dit.
3551	leren prouven.
3552	waer.
3555	eere - goude.
3556	zoude bi.
3557	Scat leggen - of.
3558	Sidrac seit.
3560	Die blivet.
3562	Goede - is - die doot.
3563	.I. gheberchte van goude roet.
3563^2	Dit seit Jhesus Sydrae. Die menich goed wort sprac.
3565^2	Daer om seit Cassidorus, Die wise meester, aldus: Die goede name begheert Heeft ghelt gaderen onwert, Want dic ghelt begheert boven al Mach niet lof sijn int getal. Biet men hem eere vor oghen, Daer in is hi seere bedroghen; Want hem nighet die menighe zere, Die luttel acht ziere eere; En̄ die in sulker eeren verfiert, Hi is luttel of verciert, Die uter herten niet en coemt, En̄ niet weet waert hem vroemt: By der goeder name dan Wert bekent die goede man. Tbeste ghetughen van doochden is Goede name, des sijt ghewes.
3566	Daerom m.o. Salemoen vroet.
3567	is.
3568	costelike.
3569	Elwer.
3570	is name goed.
3572	Gracie is - menichfout.
3573	fijn sulver ofte.
3573^2	Die wise Seneca leert ons daer bi, Dat goede name beter dan gelt si.
3574	Oec seit hi die.
3575	name.
3576	deemsterhede.
3577	En̄ dat is seker en̄ w.
3578	Goede - dicken.
3579	menighen.
3580	gemaect - donkerheit.
3581	beste - geleit.
3582	om versmaet ghiericheit.
3583	dat u - seit.
3584	Poocht.
3585	goede - brinct.
3586	goede.
3588	deeken mach.
3589	vele op desen dach.
3590	Sendi - lude - sec.
3591	Alse te keerne nemmermeer (l. nemmermee).

[p. 693]

3592	nemmermeer.
3593	no - onneere.
3594-95	Wildi tuwer scanden keeren, Want dat si daden tuwer eren.
3596	u al.
3598	sijs.
3599	In uwen.
3600	uwe.
3601	Al in.
3602	hort uwer.
3604	vro en̄.
3605	hem set in.
3606	sijs tuwen.
3607	sulc vonnisse.
3608	ongherechtich.
3609	Sy.
3610	dies ontbreekt.
3611	Soe - gaen ontbreekt.
3612	hergheren (sic) pointe.
3613	En̄ so - die eere ver.
3614	men soude seggen, te waren.
3615	scoude uwe.
3615^2	Mellibeus sprac, die here: Vrouwe, mi wondert harde sere Dat ghi dese redene brinctvort. Of si tlijf hebben verboert, En̄ ic hem dat late, Es dan dat ghene bate? En is ghene dinc zoe wert Alse dat lijf, hoe dat vert. Jhesus Sydrac seit aldaer, Onder andre wijsheiden, dats waer: Die quade en sal sine pine niet Den rechtre ondanken, wats gesciet, Mar siere quaetheit, dat(s) waer. En̄ niemen mach segghen claer, Dat ic hem enich onrecht doe. Die vrouwe antwoerde daer toe: Dat en hort deser zaken twint, Maer sijn meenen dat versint; En̄ op dat vonnisse Ons Heren En̄ op dat die loye leeren. Maer dit sijn al andre dinghe Die wi hebben onderlinghe; Want hets van payse en̄ vreden, En̄ van goedertierenheden; Daer bi radic u, te waren, Dat ghi dit al latet varen. Die keiser Constantijn ons leert: Die alle dinc int archste keert, Dat et scijnt an die saken Dat hi alle dinc quaet wil maken, En̄ dat hi alle dine vermijt Int beste te keerne, dits nijt. Dese slacht den duvel wel Vele bet dan yemant el; Want hi benijt alle doghet, En̄ in die quaetheit hi verhoget.
3618	is.
3619	Hi is - zone.
3620	oec ontbreekt.
3622	u dies ghegonnen.
3623	si hem u gheven v.
3625	ghevet - ghewonnen.
3626-27	Alse Seneca seit, die wise man, So hebdi twe victorien dan.
3628	Salemoen - bekent.
3629	sine begheerte v.
3630	Wint eene sterke - dats waer
3631	Want ets te doene zwaer. (Opschrift.) Van der doeget die in goedertiereden is en̄ in die ontfarmichede.
3632	Die verwint met goedertiereden.
3633	Heeft meest eren vander vreden.
3634	dit - ghemeene.

[p. 694]

3635	bi u niet alleene.
3636	No - gheliken.
3637	behort.
3638	Hens cō.
3639	No - gheen zo hoge.
3640	Wil - wel behoeden.
3641	En moet wesen met oemethede (lees oetmoede).
3642	sachte - ghenadich.
3643	Of.
3644	omme.
3645	Thymoteus.
3646	Goedertierheit.
3647	geloeft haer.
3648	leven lanc op erdrike.
3649	naer tleven.
3650	seit die man.
3651	goedertierhede.
3652	rike bewaren.
3653	Saelmoen seit - zonder sparen.
3654	ontfermichede.
3655	waereyt.
3656	Die cō.
3657	sere ontbreekt - zine.
3658	goedertierheit mede.
3659	Sinen troen set in goeder vrede.
3659^2	En̄ oec in groter salicheit. Constantijn die keiser zeit: Die gene prouft met groter eren Dat hi here is der heren, Die hem toghen can dat hi Knecht der goedertierenheit si.
3660	seit noch - wort
3661	niement bet.
3662	Goedertier(e)de - omoet.
3664	.I. cranc dierkijn en̄ clene.
3666	Her - hen (lees en) - ghenen strael,
3667	Want soetheit is sine principael,
3668	En̄ sal sijn in die ewelicheit.
3669	wort seit.
3670	qualike - getrouwet.
3671	Wien ziere - berouwet.
3672	heere - bi radic.
3675	ontfaermich.
3675	Nu ute - wilt - so zwaer.
3676	hu - moete.
3677	Levene salich vonnesse geven.
3678	Sunte.
3679	Scrijft - epistele.
3680	Soe wie doet vonnisse.
3681	Achter wege gebleven.
3682	ontfaermicheit.
3685	Gevonnest werden.
3684	Al dit ghehort en̄ wel verstaen
3685	Antwoerde Mellibeus saen.
3686	troeste.
3687	therte vroe.
3689	ute vercoren.
3690	goedertierheit.
3691	Alsoe ghi - geseit.
3692	en ontbreekt.
3693	dicken - en̄ scaden. (Opschrift.) pays - was.
3694	dach comen die hem.
3695	Was gheseit te.
3696	Doe - moeten.
3697	En̄ - Mellibeuse te voeten.
3698	Over - (met vergeten).
3700	heer.
3702	gebode.
3703	En̄ wi.
3704	eeren.
3705	uwe - hout.
3706	misdaet.
3707	ghescreven.
3708	Soe - machteghe.
3709	hi die macht mere.
3710	Doe.
3711	Overmids zijns.

[p. 695]

3712	ist - hoverdichede.
3713	hevet.
3714	dinct - alsic.
3715	volct.
3716	om - omoet.
3717	An sien omoet is.
3718	gheene - erdrike.
3719	is des.
3720	goedertierenheit hevet.
3721	Daer toe gedwonghen.
3722	ghekeert hebt.
3724	En̄ uwe oetmoet - bedreven.
3725	Dat ic u hebbe vergheven.
3726	Dus can oetmoet, in - dingen.
3727	Vele goeds en̄ profijts.
3728	Salemoen seit: zoete sprake.
3730	sprake.
3731	porren elken man.
3732	zoetelike antwoerden.
3733	Vellet die gramscap ter neder.
3734	is - .I. auttoriteit.
3735	en ontbreekt - wiese seit.
3736	is.
3737	des sijt.
3738	hevet.
3739	viantscepen.
3740	En̄ w.
3742	willic.
3745	penitencie.
3746	oetmoetdicheit.
3747	nutter (l. mi ter) ghenadicheit.
3748-49	u vergheve, zonder waen, Al dat.
3750	mine gracie ontf.
3751	Doe - mitter.
3752	custese an.
3753	En̄ hi - ter stont.
3754	Nu gaet in.
3755	misdoet vroet (l. vort)an nemmere.
3756	En̄ - scieden.
3757	An beden ziden.

NB. Het overige ontbreekt.