Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a.
(1869)–F.A. Snellaert–
Auteursrechtvrij
[pagina 624]
| |
Sus leet dat lant ghemene noot.
Al dat mochte gaen en̄ staen /
2145[regelnummer]
Moeste meestedeel die doot ontsaen.
Beyde die liede en̄ oec dat vee
Die storven daer so lanc soe mee;
Die voghele en̄ wat daer quam
Al meeste het die doot daer nam /
2150[regelnummer]
Die plaghe was den Egypteren gram.
Dat volc / dat daer metten vee verstars /
Alsoe die plaghe aen hem verwarf /
Bediedic bi hem die veelijc leven /
En̄ menschelike ordene es ghegeven.
2155[regelnummer]
Een vee leeft als een vee /
En̄ also leven alle die /
Die haren huwelike en houden niet /
Wee dien mensche die dies pliet /
Dat hi verkiest sijn beddeghenoot!
2160[regelnummer]
Die blijft alre ghenaden bloet.
Daer om ons die goede God
Gaf dit tiende ghebot.
Hi sprac: ‘Mensche / du salt di weren /
Dattu niet en salt begheren
2165[regelnummer]
Ne gheens anders mannes wijf.
Alsoe en sal der vrouwen lijf
Niet eens anders mans
Begheren / oft si des bans
Vander hellen wil ledich sijn.
2170[regelnummer]
Wie dat hout tghebot mijn /
Die verwerft des hemels scijn.’
Mensche / onthoudt dit ghebot /
Dat ons die almachtighe God
| |
[pagina 625]
| |
Ghegeven heeft te houden.
2175[regelnummer]
Dit seldi alsoe vouden /
Dat ghi behoudt u ordelecc leven /
Dat u te houdene es ghegeven;
En̄ en leeft niet als dat vee /
Dat van wetten en weet min no mee.
2180[regelnummer]
Wildi wettelijc ordene hebben
Ganselike en̄ niet verlegghen /
Soe suldi in u houden zere
Drierehande lere /
Die in desen ghebode besloten sijn.
2185[regelnummer]
Dat eerste doe ic di in scijn:
Het si die man of dat wijf /
Die wetteleec willen leyden haer lijf
Gans goet en̄ ghemene /
Soe dat Gode si bequeme /
2190[regelnummer]
Die sal een goet herte draghen.
Den man hem sal wel behaghen
Sijn wijf / hoe ghedaen si si;
Den wiven si oec dese lere bi /
Dat haer niet en ghevalle dat
2195[regelnummer]
Dat haer yet een ander bat
Niet en bevalle in haren moet;
Want het zere besunden doet.
Wie scoender kiest dan sijn ghegaet
Wie selke ghedachte in moede haet /
2200[regelnummer]
Dat hi dor behaghen liefde dreyt
En̄ niet door gherechticheyt /
Die liefde diemen also begeert /
Voor Gode grote sunde weert:
Der werelt scoende es al niet.
| |
[pagina 626]
| |
2205[regelnummer]
Alsoe ons Gregorius bediet /
Hi sprect: ‘Wie kiest des hemels scoende /
Hi en blijft niet die ongheloende /
Want hem die dore die hoghe troon
Wert opghedaen / daer God sinen loen
2210[regelnummer]
Gheeft allen dien diere na werven.’
Wee dien alsoe sterven
Dat si der ontrouwen gheren /
En̄ Gods loon daer omme ontberen!
Die de werelt mint hi es dom /
2215[regelnummer]
Want si es verganckelijc en̄ crom /
Daer omme mensche en achter niet.
Hoort wat een prophete gyet:
‘Armelijc werden wi hier gheboren /
Tot corten levene sijn wi gheroren /
2220[regelnummer]
En̄ werden opbracht met menegher noot /
En̄ gaen op als een rose roet /
En̄ sciere sijn wi verbliket
Als onse leven ontwiket;
Wij sijn als een scijn die daer vergeet.’
2225[regelnummer]
Nu siet hoet om onse leven steet /
En̄ weet en̄ sijts gewes
Dat hier al verganclijc es.
Daer omme Sinte Lucas seyt:
‘God die es niet ghement
2230[regelnummer]
Der werelt scoenheit / dat hem yet
Lustet / want hi en gheerter niet.
Sonder hem wel ghelusten can
Der zielen scoenheit / daer meerct an /
En̄ hebt lief die scoene doecht /
2235[regelnummer]
Daer as mert dijn ziele verhoocht;
| |
[pagina 627]
| |
Dier ghelust Gode en̄ heefse weert.
Wie wereltlike scoenheit gheert
En̄ dunct inder herten sijn:
‘Waer die scone mensche mijn /
2240[regelnummer]
Ic en gheerde gheen dinc el/’
Niement also dincken en sel /
Het si wijf / het si man /
Wil hi vlien des hemels ban.
Selc begheren scuwe dan.
2245[regelnummer]
Nu merct / mensche / hoe dat si
Dese andere lere / en̄ onthoudet di /
En̄ vest in u herte evene
Hoe ghi met uwen levene
Uwen huwelike soe bewaert /
2250[regelnummer]
Dat ghi besceydelike daer in vaert:
Dat wil ic u segghen sciere.
Men vinter vele op eertrike hier
Die wel houden haer wet /
Maer die ziele wert soe besmet!
2255[regelnummer]
Wee haer / datsi ye wert gheboren!
Want hare wert / leyder! veel verloren.
Dat sijn mannen en̄ wijf /
Die chyeren behaghelic haer lijf
Met haren dieren ghewaeden /
2260[regelnummer]
Daer si veel sunden met laden /
En̄ werden van Gode ghevreest.
Dit doen die vrouwen alre meest;
Al en gheren si niet andere mannen /
Si sijn in hoverde ghespannen
2265[regelnummer]
Soe suverlike / dat menich man
Haers moet begheren / als hise an
| |
[pagina 628]
| |
Siet met sinen oghen.
Dore der hoverden toghen
Wert menech verloren / dat si u cont.
2270[regelnummer]
Het sprect Sinte Ian Guldemont:
‘Het si manne ofte wijf
Die alsoe chyeren haer lijf /
Dat si eens menschen oghen
Aen hen tyen om haer toghen /
2275[regelnummer]
Daer af soe wert hen bereet
Een rouwe die nemmermeer en vergeet.’
Seneca seyt in sijn ghedichte:
‘Des hoverdichs wijfs aensichte
Als een vierich wendt het es;
2280[regelnummer]
Want haer openbaerheit / sijts gewes /
Een herte sciere ontsundetGa naar voetnoot1 /
Dat het met ghedachte sundet.’
Ouwy! der chierheyt diemen dreyt
Aldus in rechter hoverdicheit /
2285[regelnummer]
Die chyerheit si zaluwet vorwaer
Den mensche ene ziele claer /
En̄ maecse ongheneme
Gode en̄ onbequeme.
Daer om God dit onghemac
2290[regelnummer]
Claghet / als een prophete sprac:
‘Die waer in alre chierheit volcomen /
Die sine chierheit te sinen vromen
Aen Gode van hemelrijc hadde gheleyt.’
Die goede Ieremias seyt:
2295[regelnummer]
‘Ouwy! dochter van Syon /
Hoe siec maect di der werelt doen!’
| |
[pagina 629]
| |
Mensche / hi meynt die ziele dijn /
Die Gods dochter soude sijn /
Die der werelt chierheyt heeft
2300[regelnummer]
Siec ghemaect / die wile men leeft.
Die werelt maect meneghe ziele zwac /
Daer omme die coninc David sprac:
‘Die inden sunden sijn verherdt /
Haer ziele die wert also zwert
2305[regelnummer]
Als colen die ghebluschet sijn.
Dier werelt scoenheit doet haer pijn /
Soe datsi des hemels straten /
Van des lichamen onniaten /
En̄ Gode sijn herde onbekent /
2310[regelnummer]
Want si van hem sijn ghewent.’
Daer omme die arme ziele claghet.
Nu hoort hier hoe si saghet:
‘Ic ben / leyder! jammerlike
Veroordeelt des weechs van hemelrike /
2315[regelnummer]
God heeft sijn hooft van mi ghekeert /
Der werelt chierheit heeft mi onteert /
Ic ben met Gode ommare.’
Daer omme / mensche / neemt ware
Dattu een wettech leven haves /
2320[regelnummer]
Dattu dijn ziele niet en graves
Inder dieper hellen gloet.
Neemt dat vaste in dinen moet.
Openbaerheit van di doet.
Dat derde / mensche / suldi onthouden /
2325[regelnummer]
En̄ in dijn herte vouden /
Dattu nien en leves als dat vee /
Dat van wette en weet min no mee.
| |
[pagina 630]
| |
Wie veelijc leven op aertrike heeft /
In groter sunden hi leeft /
2330[regelnummer]
Alse die haren huwelijc breken /
Haer ziele datsi steken
Vanden ewighen lichte.
Ghi sijt van leden en̄ van aensichte
Gode ghelijc ghebeeldet /
2335[regelnummer]
En̄ zijt zo zere verweeldet
Van uwen menscheliken sinnen /
Dat ghijs niet en wilt bekinnen /
En̄ hout u wet ghelijc den vee.
Wee sal u werden emmermee /
2340[regelnummer]
Dat ghi om u veelijc leven
Uwe trouweGa naar voetnoot1 hebt overghegeven /
Dat ghi ghegeven hebt openbaer.
Wee hen die des nemen waer /
Datsi verkiesen haer beddeghenoot!
2345[regelnummer]
Die sunde es / leyder! alte groot;
Want wie dat sine ordene brect /
In veelijc leven hi hem stect:
Dat vee in sinen mesteGa naar voetnoot2 lijt /
En̄ gaet stinckende talre tijt.
2350[regelnummer]
In des ghelike die mensch leghet /
Die wile hi der sunden pleghet.
Dat claghede Ioël Kerste /
Hi sprac: ‘In sinen meste
Wert die mensche vervulet dare.’
2355[regelnummer]
Des selven nam Nicheas ware /
Hi sprac: ‘Dor sine onwetenheyt
| |
[pagina 631]
| |
Es dien mensche een stanc bereyt /
Daer hi in vervulen moet /
Dat es inder hellen gloet.’
2360[regelnummer]
Wetbrekere / dese redene terdt di aen /
Want ghi sijt als vee ghedaen /
Du en leves als mensche niet.
Seneca sprect: ‘Mensche / siet /
Wee u / arme lieden / die
2365[regelnummer]
Ghelijct sijt ghelijc den vee!
Want ghi niet en hebt / dat verstaet /
Menschelike vernonftGa naar voetnoot1 na uwer mesdaet.’
Noch sprect Seneca: ‘Wetbrekere /
Hoerechte / die onmere
2370[regelnummer]
BesteGa naar voetnoot2 Gode en̄ alder werelt claer!
Want du der sundenGa naar voetnoot3 nemes waer
Alstu dijn reyne bedde versmaetst /
En̄ met enen anderen ommegaetst.
Die sunde Gode jeghen es /
2375[regelnummer]
En̄ stinct voor Hem als onrein mes /
En̄ du versincs dijn ziele daer.
Salomon die sprect vorwaer:
‘Wie dor sine lost te volbringhen
Sinen vleesche wille ghehinghen /
2380[regelnummer]
Dat hi sijn wettech bedde scoert /
Gods vrienscay dat hi verboort /
En̄ sijn ziele hi verlieset /
En̄ die helle hier mede kieset /
En̄ dieGa naar voetnoot4 lachter dien hi drivet
| |
[pagina 632]
| |
2385[regelnummer]
Eweliken bi hem blivet;
Want sijn sunden voeghen dat /
Dat hi heeft Gods enter werelt hat.
Als God ten ordele sitten sal /
Soe es hi verloren al;
2390[regelnummer]
Want Hi en hoort niet sine bede
Doer sine mesdaet / die hi dede /
En̄ hem des niet en vermeet.
Gheen gave hi oec en ontfeet
Dat hi emmer werde verloest /
2395[regelnummer]
Hi en moet inder hellen roest /
En̄ totten ewighen viere /
Daer hem ghenade es diere.
Wee hem dat hi ye Gode verwrochte!
Die dach es die dach van vrochte /
2400[regelnummer]
Want Gods toren meret vaste /
Soe dat des hemels gaste
Daer af beven moeten;
Want met hande en̄ met voeten /
En̄ aen sijnre herten
2405[regelnummer]
Toent Hi sine smerten /
Die Hi door onsen wille leet.
Daer af spreect Lucas ghereet:
‘Die dach es des torens dach /
Die nyemen vorgaen en mach;
2410[regelnummer]
Het es die dach der anxtelicheit /
Dan wert die sunde voort gheleyt /
Die dach die ewighe vroude heeft
Die hier wel hebben gheleeft;
Die weghe werden inghe /
2415[regelnummer]
En̄ gaen met ghedinghe
| |
[pagina 633]
| |
Die daer ter hellen ghewijst sijn.
Het sprect Sinte Augustijn:
‘Ouwy! hoe recht inghe /
En̄ hoe recht ghedringhe
2420[regelnummer]
Werden der sundaren weghen /
Die hier der sunden pleghen!’
Die werelt steet dan in eenre gloet /
Haer quaetheit si oec beteren moet /
In vieres hitten si haer baert.
2425[regelnummer]
Wee di / sunder / dijnre vaert!
Daer es een herde zwaer wesen;
Want du en moghes nemmer ghenesen.
Achter di soe blijft daer
Der werelt lust / dier du waer
2430[regelnummer]
Naems alle dine daghe.
Voer di en siestu niet dan claghe /
Iammer en̄ herten leydt /
In dat vier der ewicheit.
Wee di / alse dat grimmighe woort
2435[regelnummer]
Van Gode in toorne wert ghehoort!
‘Gaet wech / ghi vermaledide /
In die helle wide /
Dune volghes mi niet betide.’
Nu hebstu hier vernomen
2440[regelnummer]
Wat di van overspele mach comen.
Daer om houdt te rechte dijn wet /
Daer verdrijfstu den duvel met /
Die di ten sunden raedt
En̄ ter scandeliker daet /
2445[regelnummer]
En̄ scuwet der werelt kinscheyt /
En̄ merct haer valscheyt;
| |
[pagina 634]
| |
Si brenght ons toe een ewige noot
En̄ een ewige bitter doot /
En̄ der bitterre hellen bant.
2450[regelnummer]
Wel hem die van haer es ghewant!
Die mach miden der hellen pijn.
Oec wederstaet dat vleesche dijn /
Mensche / met alle dijnre cracht /
En̄ siet dat boven di gheen macht
2455[regelnummer]
En crighe. Wee dier vaert /
Oftu wils volghen sijnre aert!
Ten sunden soudt di gherne tyen /
Dien so sultu altoes vlien.
Ghedincke waen du best comen /
2460[regelnummer]
En̄ waer dijn vleesch af es ghenomen /
En̄ wattu van live bist
(Soe sijtstu anders niet dan mist
En̄ een vuyl onreyn sach) /
En̄ waer toe dijn vleesch ghedien mach.
2465[regelnummer]
Dit suldi merken / bistu wise:
Het wert der wormen spise /
Diet knaghen inder aerden.
Sich / daer toe saltu ghewaerden.
Nu merct die viande der zielen dijn /
2470[regelnummer]
Die haer altoos jeghen sijn /
Die duvel / die werelt en̄ dat vleesch.
Die ziel te vellene / dats haer eesch /
En̄ raeden tot alre quaetheit.
Dese .X. ghebode sijn hen leyt /
2475[regelnummer]
Want si hen doen herde we.
Mensche / hen also besteeGa naar voetnoot1
| |
[pagina 635]
| |
Alsoese God ghegheven heeft /
En̄ houtse wel die wijl ghi leeft /
En̄ weet dat Hi di niet en begheeft.
|