Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a.
(1869)–F.A. Snellaert–
Auteursrechtvrij
[pagina 609]
| |
Die achtenste plaghe en̄ dat achtenste ghebot.DIe achtenste plaghe hoor een yghelike:
Dat lant wert vol ghemeenlike
1700[regelnummer]
Keeveren en̄ spelthanen mede /
Soe datment lant telker stede
Vol van dien ghewormten sach;
Ia / si bedecten den dach /
En̄ wat den onghewederte over was
1705[regelnummer]
Bleven / waest vruchte ofte gras /
Dat verteerden si al vorwaer:
Die bome worden loves baer /
Si maecten een jammerlike jaer.
Die keeveren die der bomen ghewaet
1710[regelnummer]
Verteerden en̄ dat saet /
Beyde gherrude en̄ gras /
Dat den onghewederte was
Overbleven tselker banen /
Dat aten op die spelthanen /
1715[regelnummer]
Die ghelike ic meneghen man /
Die valschelike fiet enen anderen an
Met hulpen der quader rechteren /
Die te rechte souden slechteren
Sijn jeghen ongherechticheit.
1720[regelnummer]
Nu es dat recht hem / leyder! leyt
Om haer snode ghewen!
Dus helpen die vorspraken hen /
Die valfcher ordelen nemen waer /
En̄ overtughen den gherechte daer
1725[regelnummer]
Met haren valschen droghenen /
| |
[pagina 610]
| |
En̄ met gheviscerden loghenen.
Daer omme ons die wel suete God
Gaf dit achtenste ghebot.
Hi sprac: ‘Mensche / niet en liech /
1730[regelnummer]
Noch en gheeft gheen valsch ghetuuch /
Hout u aen die gherechticheit /
Onrecht laet u wesen leyt /
Soe wert u mijn rike bereyt.’
Nu hoort / mensche / dit ghebot /
1735[regelnummer]
Dat ons gaf die suete God /
Te houdene emmermere /
Dit was sine kere:
Mensche / wacht dattu niet en liech /
Noch valsch en tuucht no en bedriech /
1740[regelnummer]
Die suete God heeft ons hier bi
Ghegheven goeder leren dri.
Dat eerste / dat merct over al /
Niemen valschelike tughen en sal
Nemmermeer op nyemens leven.
1745[regelnummer]
Dit ghebot heefti ons ghegheven /
En̄ jeghen des ghebodes cracht
Es een quade meesterscacht /
Daer die voorsprake mede voert gaen /
En̄ niet den richte bi en staen.
1750[regelnummer]
Si spreken daer / si spreken heer /
Haer redene vlechten si int weer /
Tot dat si dat ordel venden /
Daer si mede verwenden
Een redene die gherecht was.
1755[regelnummer]
Hoor ordel overtughet das /
| |
[pagina 611]
| |
Dat menech moet sijn lijf opgheven.
Dus gheneren si haer leven /
En̄ sincken haer ziele met hare cunst
In die ewelike brunst.
1760[regelnummer]
Daer omme haer valsche leven es
Ghelijc den spelthanen / des zijt gewes /
Alsoe Ysayas ons doet aenscijn.
Hi sprect: ‘Dese lands liede sijn
Gheworden alse sprinchanen /
1765[regelnummer]
Die al die werelt verteren wanen;
Haerre es soe veel overal /
Dat si sijn sonder ghetal.
Die goede God es hen oncont;
Soe wee hem / wie hem sinen mont
1770[regelnummer]
Laet van Gode wisen!
Die cunst en es niet te prisen /
Si werft siere zielen der hellen gloet /
Sijn valsche spreken dat hi doet
En̄ tuucht op enen gherechten man /
1775[regelnummer]
Dat hi wert Gods en̄ eren van /
Dat maect siere tonghen oert.
Die tonghe brengt toe menech moert;
Soe wee hem diense es ghehat!
Salomon die seghet dat:
1780[regelnummer]
‘Die macht es der tonghen ghegeven /
Dat si die doot heeft en̄ dat leven.’
Sus heeftsi totten beyden plecht.
Wie dat ganseliken sprecht
Dat hem wel vorwaer es cont /
1785[regelnummer]
Dats een recht rechtere / si u cont.
Wie oec valscheliken liecht /
| |
[pagina 612]
| |
En̄ overtuucht en̄ bedriecht /
Dien doet dat Ysayas cont:
Die werden verdoemt inder hellen gront /
1790[regelnummer]
En̄ God keert van hen sijn aensichte.
Wie voor den gherichte
Den onsculdighen belieght /
En̄ valschelike op hem tuucht /
Weet dat seker en̄ vorwaer /
1795[regelnummer]
Dat hi hem selven verdoemt daer.
Daer om / mensche / raedic di /
Dat in dijn herte altoos si
Dat recht na dijnre macht /
En̄ keert onrecht na dijnre cracht /
1800[regelnummer]
Soe es u hemelrike gheacht.
Mensche / di si dat ander cont /
Daer met du inder hellen gront
Dijn arme ziele sinckes /
En̄ eweliken verdrinckes:
1805[regelnummer]
Dat es / als ghi te claghene gaet
En̄ voor den gherechte staet /
Op dien dat dan dijn claghe leyt
Draechdi soe grote nydicheit /
Dat ghi met alle der herten dijn
1810[regelnummer]
Wilt nemen der eren sijn /
En̄ pijnt daer nae sere
Hem te nemene goet en̄ ere /
En̄ bringht valsch ghetuuch op hen /
Die alle moeten metti hen
1815[regelnummer]
Toten ewighen viere /
Daer u ghenade es diere.
Het spreect Sinte Augustijn:
| |
[pagina 613]
| |
‘Wie jeghen den evenkersten sijn
Een valsch ghetuuch vueret /
1820[regelnummer]
Veel grote sunde hi rueret /
Hi es die staf die daer verleyt
Sijn ziele in die ewighe bitterheyt;
Sijn tonghe ghelijctGa naar voetnoot1 den scarpen strale /
Dat den meneghen doet quale /
1825[regelnummer]
Si es als een gheslepen zweert.’
Wee hem die daer met voort vaert!
Dat hi eens ere versnidet
Door dat hine nidet /
En̄ trouwe aen hem brect!
1830[regelnummer]
Daer omme Sente Iacob sprect:
‘Eens menschenGa naar voetnoot2 tonghe / des sijt gewes /
Niet arghere op aertrike en es /
En̄ tsalichste dinc oec sekerlike
Datmen vindt op aertrike.’
1835[regelnummer]
Met haer loven wi alre meest
Den Vader / den Sone / den Heiligen Gheest /
En̄ metter tonghen verdoemen wi sere
Die liede die God / Onse Here /
Na sinen beelde heeft ghewracht /
1840[regelnummer]
Alsoet sijn godheit heeft verdacht;
Want wt den monde vlieten can
Die salicheyt en̄ die ewighe van.
Wie hem te loghene spannet /
Hem selven hi verbannet;
1845[regelnummer]
Want loghene es ene mesdaet
Die live en̄ ziele evel beraet;
| |
[pagina 614]
| |
Want die loghene ere can saluwen /
En̄ des menschen ziel vervaluen.
Si velt oec enen reynen naem.
1850[regelnummer]
God entie liede sijn hem graem
En̄ haren valschen listen.
Yoden / Heydenen en̄ Cristen
Draghen alle logheneren hat.
Salomoen die sprect dat:
1855[regelnummer]
‘Wies mont der loghenen nemt ware /
Hi doot sijn ziele openbaer.’
Sente Pauwels heet ons mede
Voortgaen met gherechtichede /
En̄ die loghenen van ons driven /
1860[regelnummer]
En̄ bider waerheit bliven.
Een yghelijc mensche die doet aenscijn
Waerheit den evenkersten sijn.
Die heilighe man Ysidorus /
In sijnre leren sprect hi sus:
1865[regelnummer]
‘Die logheneren maken dat /
Dat si verdienen Gods hat /
En̄ ongonst vander werelt openbaer;
En̄ op dat si yet segghen ware /
Datmen hen niet gheloven en wele.
1870[regelnummer]
Die ander wairheit wanet te vele /
Dats een grote mesdaet.’
Daer om David ghesproken haet:
‘God Here / Ghi wilt alle die
Verliesen die opter werelt hier
1875[regelnummer]
Lieghen ende drieghen.’
Ouwi! si moeten nyeghen
Voor des duvels gherechte.
| |
[pagina 615]
| |
Wie metter waerheit plechte
En dorven niet vrdchten des duvels toren.
1880[regelnummer]
Wel hem die de werheit heeft vercoren /
Die es salichliken gheboren.
Dat derde es dat ghi inden moet
Niet en neemt der armer goet /
Noch hen en bedrieghet
1885[regelnummer]
Met valschen ghetughe / noch en belieghet /
Noch met lasterliken stucken
Dat hare en selt ontsucken.
Wie met liste den armen sijn goet afwint /
Seker dat es des duvels kint /
1890[regelnummer]
Omdat sijt ghewinnen
Met haren valschen sinnen /
En̄ tughen hen ave haer goet.
Wee den ghenen die dat doet!
Die niet des rechts en nemen waer /
1895[regelnummer]
Die rechtere es oec onrecht daer /
En̄ brect daer die gherechticheit.
Ysayas aldus seyt:
‘Wie na rechte rechtet /
Nae Gods loon hi vechtet /
1900[regelnummer]
En̄ Gods loon es hem ghereyt.’
Wie oec die gherechticheit
Vercoopt om enigherande goet /
Onrecht hi aen Gode doet /
En̄ Gode nemt hi sijn recht alsus.
1905[regelnummer]
Het sprect Sinte Ieronimus:
‘Het es een recht gherechte daer /
Daermen die waerheit wel nemt waer /
En̄ die persoene niet.’
| |
[pagina 616]
| |
Daer om ons God selve bediet:
1910[regelnummer]
‘Ghi en sult niet rechten
Na den aenghesichten /
Ghi sult recht gherechte gheven /
En̄ aen den rechte niet sneven.’
Die prophete Ysayas seyt:
1915[regelnummer]
‘Siet aen die gherechticheit /
Besiet die sake en̄ niet den man.
Wee hem die wet houdenGa naar voetnoot1 can /
En̄ niet te rechte en rechtet /
En̄ den rechte veronrechtet /
1920[regelnummer]
En̄ dat recht hout voor nier.’
Seneca ons bediet:
‘Ghi selt in allen enden
Armen / crancken en̄ ellenden /
Weduwen en̄ wesen
1925[regelnummer]
Hulpen in haerre vresen;
En̄ een yghelijc mensche sal
Sinen brueder bistaen over al /
Dats sinen evencristen.
Hine sal met valschen listen
1930[regelnummer]
Niet arch op hem dincken.’
Mensche / du salt sinckenGa naar voetnoot2
Dit effene inder herten dijn /
En̄ salt altoes gherecht sijn /
Soe weet di des hemels scijn.
|