Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a.
(1869)–F.A. Snellaert–
AuteursrechtvrijVan .X. poenten daer men Gods gracie mede vercrighen mach, en̄ een exemple van eenre vrouwen. C.XII.DIe goede Gods goedertierenheyt
1205[regelnummer]
Boven alle sijn wrake gheit.
En dade sijn goedertierenhede /
Hi soude wreken telker stede
Te hant als die sonde wert ghedaen;
Mar goedertierenheit cant weder staen /
1210[regelnummer]
Mar niet altoes / sijt gewes;
Want als die sonde te groet es /
En̄ men te langhe daer in staet /
Wet dat God sulc scout slaet /
Als ghi moecht daghelix sien
1215[regelnummer]
Aen menighen daer en̄ hier ghescien.
.X. poente sijn / dat wet /
Daer men Gods gracie met
Alre best mach ghewinnen.
Hoort / ic wilse u doen bekinnen.
1220[regelnummer]
Dat eerste poent dat es /
| |
[pagina 445]
| |
Datten menschen sal duncken des
Dat hi es sekerlike
Onweert ghelijc den slike /
En̄ en sal in sinen daghen
1225[regelnummer]
Nieman dan Gode willen behaghen /
En̄ metten mensche / hoet vaert /
Sal hi willen sijn onwaert.
Nu laet ons sien en̄ merken /
Nochtan dat wi Gode verwercken
1230[regelnummer]
Vroech en̄ spade met onsen sonden /
Nochtan begheert Hi tallen stonden
Van ons te sine ghedient
Als een goet ghetrouwe vrient.
Hi en acht ons int ghemeyne
1235[regelnummer]
Sijn knechte niet alleyne /
Mar sijn kindere / wildijt beseven /
Dien Hi sijn erslijc erve wilt gheven.
Sijn wille souden wi altoes wachten /
En̄ elc soude hem selve achten
1240[regelnummer]
Over den onweertsten mensche;
Dits een poente van groten wensche.
Dit en sal u int ghemene
Niet groot duncken allene
Dat ghi dient soe groten Here /
1245[regelnummer]
Mar u sal duncken mere ere
Dat Hi ghewerdicht nu en̄ echt /
Dat Hem dient soe vulen knecht.
Dander es een poente van wensche /
Dats dat hem een mensche
1250[regelnummer]
Niergent af bedrueven en sal
Dan om sijn sunden al /
| |
[pagina 446]
| |
En̄ dien tijt dien hi heeft gheleeft
Alsoe sotteliken versoemt heeft;
En̄ van allen fortsen en̄ quaede
1255[regelnummer]
Datmen hem doet vroech en̄ spade /
Sal hi verhoghen in sinen moet /
En̄ dat houden voor goet.
Mar diet hem doet sal hi minnen zere /
En̄ voor hem bidden Onsen Here /
1260[regelnummer]
En̄ Gode dancken van dien /
Dat Hi hem dat liet ghescien;
Want God den ghenen dien Hi mint
Gherne doghen en̄ vernoy toe sint;
Want daer an mach hi merken voort
1265[regelnummer]
Dat hi Gode toe behoort.
Dat derde poent es dat die mensche sal
Omwille en̄ armoede over al
Gherne nemen / lude en̄ stille /
Om Ihesus Cristus / Ons Heren / wille /
1270[regelnummer]
Die om onse salicheyt woude
Hongher / dorst ende coude.
Wij en selen in onsen moet
Niet begheren tideler goet
Meer dan onse noodorfte nauwelijc /
1275[regelnummer]
En̄ Cristum willen sijn ghelijc /
Die anders en hadde te leven af
Dan men Hem om Gode gaf.
In desen soe willen wi poghen
Hoe wi Hem gheliken moghen
1280[regelnummer]
In armoeden en̄ in vasten /
In solace ende in onrasten.
Dan sal die mensche in desen
| |
[pagina 447]
| |
Met sinen Sceppere ghecleet wesen /
En̄ ghesierdt behaghelike /
1285[regelnummer]
En̄ ghevormt na sijn ghelike.
Dat sal sijn groot ere /
Dat van hemelrike die Here /
Die Gods Sone / Ihesus Cristus /
Gheweerdighen wilt aldus /
1290[regelnummer]
Dat soe vulen stinkende slijc
Sinen Sceppere es ghelijc.
En̄ alse hem dunct in sinen moet
Dat toeneemt sijn goet /
En̄ sinen lichaem rast en̄ ere
1295[regelnummer]
Wassende in lanc soe mere /
Soe sal hi hem verdrueven des /
En̄ duchten dat hi gheverdt es
Vander ghelikenissen daer bi
Sijns selfs Ihesus Cristi /
1300[regelnummer]
En̄ met hem es worden leder /
En̄ verloren heeft sijn cleder /
En̄ dat God sijns vergheten heeft /
En̄ die druefste sijn die leeft.
Dat vierde poent wil ic u toghen:
1305[regelnummer]
Die mensche sal altoes verhoeghen
En̄ vorderen sinen evenkersten /
Al soudt aen hem selven ghebersten /
Ia in dinghen goet ende fijn
Die jeghen Gode niet en sijn /
1310[regelnummer]
En̄ sijns selfs orber achter setten /
En̄ nieman deren no letten.
Na dien die mensche over al
Den mensche onderdaen sijn sal /
| |
[pagina 448]
| |
Soc eest wel recht dat hi
1315[regelnummer]
Den oversten onderdaen si /
Die hem al heeft ghegheven /
Siel / lijf ende levenGa naar voetnoot1.
Aldus zelen wi vorvoeds
Den mensche onnen alles goeds /
1320[regelnummer]
Ghelijc ons selven / ochte bat;
Dan sijn wi inden selven pat /
Den hoghen weghe van hemelrike /
Die dueren sal ewelike.
Dat vijfste poynt moghedi horen /
1325[regelnummer]
Want hets goet en̄ wtvercoren:
Die mensche en sal / wats ghesciet /
DoversteGa naar voetnoot2 versmaden niet /
Noch die arme die bidden broet
(Want aen hen leeght orber groet);
1330[regelnummer]
Mar hi salGa naar voetnoot3 op hen allen
Met morwer herten vallen /
Met mededoghen / des sijt vroet /
Alse die moeder metten kinde doet /
En̄ sal van al sijnre hecten
1335[regelnummer]
Mede doghen Ons Heren smerten /
In ghelike en̄ in ghebare /
Ofti selve die ghene ware /
En̄ sal hen bistaen / vroech en̄ spade /
Beide met raede en̄ met dade /
1340[regelnummer]
En̄ sal bi daghe en̄ bi nachte
Sijn doghen sijns selfs achten.
| |
[pagina 449]
| |
Soe sal hem God des ghelike
Weder delen sijn rike.
Dat seste poent wilic u noemen:
1345[regelnummer]
Die mensche en sal nieman doemen
Van sinen sonden / hoe dat gheet;
Want hi herde luttel weet
Wat God / Onse Here / werken wille
Inden mensche lude en̄ stille;
1350[regelnummer]
Mar eest dat Hi openbare
Dien mensche bekent sondare /
Soutstu di meer bedroeven dan
Dan of hem die doet quam an
SinenGa naar voetnoot1 lichaem / des sijt gewes;
1355[regelnummer]
Want een ziele edelder es
Dan al die lichamen / waerlike /
Die ye quamen op aertrike.
En̄ alsoe als die mensche sal
Hem selven hoeden al
1360[regelnummer]
Van blamen en̄ van sonden /
Alsoe sal hi tallen stonden
Sinen evenkersten hoeden oft meer /
Alsoe alsic u voorseide eer /
En̄ hem van fonden keren
1365[regelnummer]
Beyde met trooste en̄ met leren /
En̄ met exempelen daer toe mede:
Dits der karitaten zede.
Dat sevende poynt wil ic u liden:
Dats dat die mensche sal verbliden
1370[regelnummer]
Van sijns evenkerstens goede /
En̄ tideliken hoeden /
| |
[pagina 450]
| |
Ghelijc dat die moeder menich sins
Verblijdt van voorspoede haers kints.
En̄ sonderlinghe / dat verstaet /
1375[regelnummer]
In dat der gheestelicheyt an gaet /
Sal hi met herten daer nae gaen
Hoe hijt mach doen voort gaen /
En̄ behouden staende dare /
Ghelijc oft sijns selfs ware.
1380[regelnummer]
En̄ altoes suldi gheloven des /
Dat inden mensche meer goets es
Dan men van buten aen hem siet.
Salich es hi dies pliet.
Dat achste poynt es dat wi
1385[regelnummer]
Gode allene met herten vri
Minnen selen lude en̄ stille /
En̄ gheen ander dinc om Gods wille /
Soe dat God ghemint sijn sal
Sonder ghelike boven al.
1390[regelnummer]
Doecht noch heilichede /
Noch goet doen den mensche mede /
En selen ons daer toe poghen
Dat wi iet selen minnen moghen
Onderlinghe int ghemene
1395[regelnummer]
Dan onsen Scepper allene;
Mar met ghemeender minnen men sal
Den mensche minnen over al
In karitaten om Gode;
Want het hoort tsinen ghebode.
1400[regelnummer]
Nochtan machmen maken
Gods loon met goeden saken
An Gode / in sinen ghebede /
| |
[pagina 451]
| |
Voor hem die hem goet dede /
En̄ voor sinen vrienden algader
1405[regelnummer]
En̄ meest voor moeder en̄ vader.
Dat neghende moechdi nu bekennen:
Als die mensche yet sal beghinnen
En̄ bestaen / dat sal hi keren
Te Gods love en̄ teeren /
1410[regelnummer]
Soe dat beghinsel en̄ inde
Te Gods love altoes winde /
Ofte God bi u stoede
En̄ claerlic saghe die hoede
Al uwe werke / al uwe worde
1415[regelnummer]
(Dat segghic u in ware worde);
Want Hi die alle herten kint /
Hem en es verborghen twint.
Aldus salmen tallen kere
Gode ontsien en̄ eren
1420[regelnummer]
Met innigher minnen soe vaste /
Dat wi onse troest en̄ raste
In Hem setten altemale;
Soe sijn wi behoet wale /
Ia vele bat sekerlike
1425[regelnummer]
Dan es behoet al aertrike.
Dat .X. poynt willic u
Soe ic best can segghen nu.
Eest dat die mensche om Gode dan
Dese .IX. poente winnen kan /
1430[regelnummer]
En̄ vervolghen Onsen Here /
Des sal hi Hem dancken sere /
En̄ dincken met herten fijnGa naar voetnoot1
| |
[pagina 452]
| |
Dat dit grote ghichten sijn /
En̄ oec sijn waerlike
1435[regelnummer]
Beter dan al aertrike.
Dan sal hi met gansen moede
Ghedincken van allen goede
Dat sijn Scepper / sonder waen /
Voor hem dicke heeft ghedaen.
1440[regelnummer]
Nu soe dinct in uwen moet /
Dat God al dat grote goet
Niet wel en kan imputreren;
Soe sal hi hem daer toe keren /
Dat hine met innigher trouwen
1445[regelnummer]
Aen des cruce galghe scouwe /
Daer Hi hinc om die sonden
Met sinen widen wonden /
En̄ daer met hem doghen starc en̄ stijf /
Alse ocht hise haddeGa naar voetnoot1 in sijns selfs lijf.
1450[regelnummer]
Den spieghel sal hi draghen
Beide bi nachte ende bi daghe
Vaste in sijn herte binnen /
Ia met berrender minnen.
Dan sal sijn droefheit van desen
1455[regelnummer]
Met vrouden gheminghet wesen /
Ia met vroude alsoe volmaect
Datse luttel ieman smaect /
En̄ moet hem werden al te sure
Met reynder herten pure
1460[regelnummer]
En̄ met innigher herten /
En̄ met berrender begherten.
Die dese poynte ghewinnen sal
| |
[pagina 453]
| |
Sal salich sijn boven al.
Noch selen si ghedincken des /
1465[regelnummer]
Dat die Here / die boven al es /
Ghewaerdigde ons / vuyl slijc /
Sijn beelde te maken ghelijc
Nae den gheeste / dat es waer /
En̄ dat Hi oec woude daer naer
1470[regelnummer]
Menschelike vorme nemen ane
Naden menscheliken ghedane /
En̄ in enen lichaem sijn
.IX. maent woude besloten sijn /
En̄ mensche op aertrike wert /
1475[regelnummer]
Ia van levene alsoe hert
Dat noyt en was sijn ghelike;
Want Hi hadde op eertrike
Hongher / dorst menechfoude /
Versmaetheit ende coude
1480[regelnummer]
Toter doot / sonder sijn scoude /
Dat Hi al liden woude
Om onse salicheit waerlike
(Wie sach ye des ghelike?) /
En̄ voer tsinen Vader /
1485[regelnummer]
Om ons te verlossene allegader
Vander erfsonden en̄ blame /
Die ons toequam van Adame /
En̄ liet ons in deser wise
Sijn vleesch tot eender spise /
1490[regelnummer]
En̄ tenen drancke sijn bloet
Dat wt siere herten woet.
Noit en was des ghelike
En̄ na dit op eertrike /
| |
[pagina 454]
| |
En̄ na dit corte leven
1495[regelnummer]
Dat ewelike leven gheven
Alle die ghene die daghelix draghen
Die poynte die hier sijn ghewaghen.
Oec sal hem die mensche des
Sere bedroeven / sijn gewes /
1500[regelnummer]
Datter menschen soe luttel wesen
Die yet zere achten te desen /
En̄ derven groter soetheit
Die wt desen leven gheit /
En̄ selen bidden Onsen Here
1505[regelnummer]
Dat hise toter soetheit kere.
Soe wanneer die mensche es comen
Te deser baten ende vromen /
Soe sijt seker ende vrij
Dat hi inder gracien Ons Heren si /
1510[regelnummer]
En̄ al verwonnen heeft dan /
Op dat hire hem in ghehouden can.
Noyt en quam Gods ghelike
Van goedertierenheit op eertrike /
Noch soe oetmoedich mede /
1515[regelnummer]
Noch van soe groter melthede;
Hi es den mensche altoes ghereet /
Soe wanneer hem sijn sunden sijn leet /
En̄ hi roept op sijn ghenade /
Hi hoorten / eest vroech of spade /
1520[regelnummer]
Sonder enich weder trecken.
Hier op soe suldi mecken /
Prelate ende ander heren
Die sonden absolveren /
Die hem sijn also hard
| |
[pagina 455]
| |
1525[regelnummer]
Datsi bliven onbewaerd
En̄ in wanhopen vallen /
Daer si in vallen met allen;
Des niet en hadde moghen ghescien /
Hadder die priester toe ghesien.
1530[regelnummer]
Mi wondert zeer int herte mijn /
Want si selve sonderen sijn
En̄ Gods ghenade begheren /
Dat si so hard sijn den sonderen;
Want si lesen in ere stede:
1535[regelnummer]
‘Metter maten daer si meten mede
Sal u werden ghemeten.’
Dit doet u Cristus weten.
Nu hoortmen Cristum spreken
Daer hi tijtGa naar voetnoot1 der papen ghebreken
1540[regelnummer]
Datsi laden voor waer
Den volke bordene zwaer /
Si en soudense te gheender uren
Met haren vingher willen rueren.
Si sueken daer toe mede
1545[regelnummer]
Inder tafelen die vorste stede.
Si sueken oec daer bij
Datmense heete abij /
En̄ grotelike groete op die strate:
In allen dinghen sueken si haer bate.
1550[regelnummer]
Een exempel wil ic u
Hier af vertrecken nu.
In enen boec dat ic las /
Dat ene vrouwe wilen was
Die / al en waest niet scone /
| |
[pagina 456]
| |
1555[regelnummer]
Een kint hadde van haren sone /
Ende si en vant in haren lande
Bisscop noch pape te hande
Diese woude absolveren.
Doen moeste si ten paeuse keren /
1560[regelnummer]
Alsoe datsi ghegreep haer vaert
Met haren kinde te Rome waert.
Doen si te Rome quam in die stede /
Viel davonture alsoe mede
Datsi tot spaeus hove quam;
1565[regelnummer]
Daer sach si en̄ vernam
Den paeus comen wt sire zalen
Met .v. ochte met .vj. kardinalen.
Doen die vrouwe bevroedde das
Welc van hem die paeus was /
1570[regelnummer]
Viel siGa naar voetnoot1 thant op haer knien
En̄ riep lude mettien:
‘Heer paeus / heilich vader /
Aen u staet mijn troest algader.
Ic ben hier comen te desen wilen
1575[regelnummer]
Wel van over .vc. milen
Om aflaet te hebben van u.
Heer vader / soe hoert mi nu.
Heer / dit kint dat ghi hier siet an
Een mijn sone aen mi wan /
1580[regelnummer]
En̄ deen es des anders broeder /
En̄ ic ben haer beider moeder.
Lieve vader / wilt mi absolveren
Van alden sonden die mi deren /
En̄ set ghenoech penitencie mi /
| |
[pagina 457]
| |
1585[regelnummer]
Ic wilse doen / hoe groet si sij.’
Die paeus aensach die vrouwe /
En̄ mercte wel haren rouwe /
En̄ den langhen wech mede
Die si om haer sonden dede /
1590[regelnummer]
En̄ wort beronnen metter vaert
Met ontfermenisse te hem waert.
‘Vrouwe / sprac hi / ic vergheve u
Dese grote sonde nu.
Gaet thuus waert / ghi hebt perdoen /
1595[regelnummer]
En̄ en wilt nemmer sonde doen.’
Die vrouwe sprac: ‘God lone u / here
Ic sals mi hoeden voertwaert meere.’
Doe die kardenale dit saghen an /
Berespten si den goeden man /
1600[regelnummer]
En̄ seiden hi dade qu aet
Dat hi alsoe grote mesdaet
Also lichtelike vergave.
Die paeus stoerde hem hier ave /
En̄ sprac herde saen:
1605[regelnummer]
‘Heb ic hier an mesdaen /
Soe bid ic Gode dat Hi
Stappans wreke aen mi;
En̄ oft ghi mi tonrecht berespt nu /
Dat Hijt stappans wreke aen u.’
1610[regelnummer]
En̄ si worden alte hande
Beseten metten viande /
En̄ ghequelt herde zware.
Doens die paeus wert gheware /
Viel hi thant op sijn knien
1615[regelnummer]
En̄ bat Gode voor hem mettien /
| |
[pagina 458]
| |
En̄ si worden te hant ghesont.
Hier an mach elc wel wesen cont
Dat Gods ontfermicheit
Boven al sijn wrake gheit.
1620[regelnummer]
Alse die mensche rouwe ontfaet /
En̄ hi dan te biechten gaet /
Es gheabsolveert / sijts gewes /
Eer hi ten priester comen es;
Want Gods goedertierenhede
1625[regelnummer]
Vergheeft hem die sonden sonder bede /
Om dat hi sijn sonden kint /
En̄ rouwe daer af ghewint.
Mar nochtan / sonder waen /
Moet men ten priester gaen /
1630[regelnummer]
En̄ penitencie daer af ontfaen;
Want God heeft selve ghescreven:
Toent den priesteren u leven /
En̄ doet dat si u heeten;
Want dat moghdi wel weten:
1635[regelnummer]
Niemen en mach na sinen ghevueghen
Hem selven penitenci vueghen.
|