Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a.

Wat die mensche es, ende vander bitterheyt der hellen, en̄ vander zuetecheyt des hemelrijcs. C. XLIII.

DIe hem wel bepeynsen woude

Wanen hi quam en̄ waer hi soude /
En̄ hoe eranc hi es creature
In die menschelike nature /
En̄ daer om dencken tallen stonden /
Hi soude hem te bat hueden van sonden.
Nu denct / mensche / wat waerstu dan
Eer dat di dijn vader wan /
En̄ hoedanech waerstu ghedaen
Doe di dijn moeder hadde ontfaen /
Daer die .ij. vule bloede te samen
Inder moeder lichame quamen?
Ghevoedt waerstu inder moeder dijn
Met bloede onweert alse fenijn /
Met wee in groter onsuverhede.
Daer comstu op de werelt mede:
Alle bliscap es di diere /
Weenen en̄ screyen es dine maniere /
Dat mist en̄ al dat quaet
Dat van dinen live gaet
Maecstu onder dijns selfs lijf /
So cranc bestu en̄ so keytijf!
Dijn lichame en es anders met
Dan een sac / diet wel besiet /

[p. 269]

 

Vulnessen al vol ghetoghen /

 

Al schijnstu scoen voer den oghen.

3910

Du best binnen vleesch en̄ bloet /

 

Dat een corre noch werden moet /

 

Stinckende / vule en̄ onreyne /

 

Ende der worme spise ghemeyne.

 

Hoe du verhefs den lichame dijn /

3915

Nochtan moet emmer vleesch sijn

 

Dat ter werelt quam naect /

 

Van vulre materien ghemaect.

 

Merket in dijns herten gronde

 

Wat du laets gaen wt dinen monde /

3920

Wt dinen nase / wt dinen oren /

 

En̄ wt alle den gaten die behoren

 

Te dinen live / boven en̄ beneden /

 

Hoese alle sijn vol vulecheden

 

Dat niet vulre en mochte sijn /

3925

Ia vulre en es gheen swijn.

 

In droefheden waerstu gheboren /

 

En̄ al dijn leven hebstu toren /

 

Anxt / pine en̄ sorghe groot /

 

En̄ daer na smaecstu die bitter doot /

3930

En̄ beste spise der wormen dan:

 

Des en mach ontgaen gheen man.

 

Waertoe versierstu di soe sere

 

Om der werelt lof en̄ ere /

 

En̄ di in soe corten daghen

3935

De worme eten selen en̄ knaghen?

 

Du en maex dine siele niet scone

 

Met goeden werken / alse crone

 

Voor Gode te draghene in hemelrike /

[p. 270]

 

En̄ voor dingle ghemeynlike.

3940

Twy heefstu dine ziele ommare /

 

En̄ sets dijn vleesch boven hare?

 

Daer es ver Redene seer ontsient /

 

Daer die vrouwe der diernen dient.

 

.I. ziele es beter / dat weet wale /

3945

Dan dese werelt altemale.

 

Dat toonde die Here der waerheyt /

 

Die ute den trone der Drievoldicheyt

 

Van sinen Vader hier neder quam

 

En̄ menschelike vorme aen nam /

3950

En̄ daer hi hongher doghede en̄ coude /

 

Dorste en̄ smade menichfoude /

 

En̄ aen enen cruce sterf /

 

En̄ offerde tier selver werf

 

Sine ziele vriendelike

3955

Sinen Vader van hemelrike /

 

Alse een lam zwighende stille /

 

En̄ al om der zielen wille.

 

Of Cristus dan sonder letten

 

Sine ziele voor de dine sette /

3960

Twy gheefstuse dan / onwise /

 

Om dinc van soe cleynen prise?

 

Dijn ziele es doch ewelike /

 

En̄ dijn lichaem es sterfelike

 

En̄ sal in asschen keren /

3965

Dien du doeste soe vele eren.

 

Du singhes nu herde sere /

 

En̄ peins om goet en̄ om ere;

 

Du deste eer avont doot /

 

Dijn ziele vaert in groter noot /

[p. 271]

3970

En̄ dijn lijf / dattu heefs soe weert /

 

Wert vanden wormen verteert.

 

Waer souden wise nu vinden

 

Die de werelt soe sere minden /

 

En̄ die wi in corten daghen

3975

Met ons wandelen saghen?

 

Van hem en es ander vorme

 

Bleven dan asschen ende worme.

 

Si waren menschen als ghi sijt /

 

En̄ leiden haren tijt

3980

Met sierheden en̄ weelden groot /

 

En̄ op .j. ure warense doot /

 

En̄ tfleesche es der wormen ghichte

 

En̄ die ziele der hellen lichte.

 

Cume es van hem memorie.

3985

Wat helpt hem nu haer ydel glorie /

 

Macht / meyseniede / weeldich leven /

 

Dat si te deser werelt dreven?

 

Waer es haer lachen en̄ haer spel?

 

Waer es haer hoverde / haer nijt fel?

3990

Van selker blisscap dusdaen droefheyt!

 

Van selker weelden dusdane onsalicheyt!

 

Sijt¹ voorsienich wel van dien /

 

Al dit selve mach di gheschien;

 

Want du best / te waren /

3995

Alsoe wel mensche als dese waren.

 

Du best mensche ghemaect van eerden /

 

En̄ eerde saltu noch weerden

 

Als comt dijn leste dach /

 

Die marghen lichte wesen mach.

1 Hs. Siet.

[p. 272]

4000

Du moets emmer sterven / dats claer /

 

Mar du en weets hoe ofte waer;

 

Mar die doot / weet wel dat /

 

Verbeyt¹ dijns in elke stat.

 

Bestu vroet / soe seldi mede

4005

Haers verbeiden in elke stede.

 

Volchstu den vleesche dijn /

 

Int vleesch saltu ghepijnt sijn.

 

Begheerstu behagelheyt en̄ sierhede

 

Den lichaem te sierene mede /

4010

Du salt voor dat ornament

 

Hebben di al omtrent

 

Worme en̄ ghefenijnde slecken

 

Die dijn lijf sellen bedecken;

 

Want die gherechticheyt Ons Heren

4015

En mach anders niet leren:

 

Si moet gherecht vonnesse gheven

 

Nae dat verdient onse leven.

 

Die de werelt meer minnen

 

Dan Gode in al haren sinnen /

4020

En̄ die ghenuecheit versmaden

 

Om haer kele die si versaden /

 

En̄ die reynicheit van live

 

Om quade ghenuechte van wive /

 

En̄ der ghiericheyt altoes volghen

4025

En̄ op mate sijn verbolghen /

 

Die selen alle / te waren /

 

Metten duvelen ter hellen varen.

 

Wat rouwen sel daer wesen!

 

Wat fammer en̄ wat groter vresen

1 Hs. Verbeyts.

[p. 273]

4030

Daer men dan die quade al

 

Vanden goeden scheyden sal /

 

En̄ vanden bescouwene Ons Heren /

 

En̄ inder duvelen macht sal keren

 

Met hem in dat ewighe vier /

4035

Daert es alsoe onghehier

 

Buten hopen van allen goede

 

Inder eweliker gloede!

 

Want die zielen die pinen daer

 

En hebben nemmermeer ruste/ dats waer;

4040

En̄ wat pinen datsi doghen

 

Nochtan si niet sterven en moghen /

 

En̄ nae dat haer mesdaet es groet

 

Heeft elke pine inder noot.

 

Men sal daer anders horen niet

4045

Dan wenen / criten en̄ groot verdriet /

 

Suchten en̄ gheslach van handen /

 

En̄ crijselinghe van tanden /

 

En̄ alle maniere van rouwen;

 

En̄ oec salmen daer scouwen

4050

Eyselike worme en̄ menich serpent /

 

Die daer crupen selen omtrent

 

Ongherust / in allen stonden /

 

Door haer kele en̄ door haer monden /

 

En̄ die onsalichlike aenschijn

4055

Die niet eyseliker en mochten sijn.

 

Dus moeten alle sielen sekerlike

 

In die helle oft in hemelrike.

 

Nu kiesen wi dat een vanden tween:

 

Of in die hette den langhen ween /

4060

Of in hemelrike emmermere

[p. 274]

 

Blide te sine met Onsen Here.

 

Goet en̄ quaet / voorwaer gheseit /

 

Sijn beidegader voor ons gheleit /

 

En̄ te dien wi willen moghen wi

4065

Die hant steken met wille vri.

 

Slaen wise aen tquade / wi moghen vresen

 

Die tormente die ic hebbe ghelesen;

 

Slaen wise aen tgoede / wi vinden

 

Deeweghe blisscap sonder inden /

4070

Dats Gode sien en̄ met Hem leven /

 

Met Hem / in Hem / sonder sneven;

 

Want die Hem heeft hi heeft al /

 

Goet en̄ vroude sonder ghetal.

 

Hi es dat overste goet /

4075

Daert al bi steet en̄ oyt stoet.

 

Daer es die overste salichede

 

Entie overste bliscap mede /

 

Vryheit en̄ caritate gherecht

 

En̄ eweghe sekerheit ghehecht.

4080

Daer es ghenuechte en̄ scoenheit met /

 

En̄ al in ewicheiden gheset.

 

Daer es vrede en̄ claerheit /

 

Suetheit / minne / eendrachticheit /

 

Ewelijc leven ende raste fijn /

4085

Des nemmermeer eynde en sal sijn /

 

Daer nemmermeer nacht en luuct /

 

En̄ elc sijns Heren wille ghebruuct.

 

Bidden wi den Here alder heren /

 

Dat Hi ons alsoe moete keren

4090

Wt allen sauten en̄ ghebreken /

 

Beide die papen en̄ die leken /

[p. 275]

 

Dat wi moeten werden gheselt

 

Metten ghenen die ghetelt

 

Selen sijn ter saligher scaren /

4095

Soe dat wi tsamen moeten varen

 

Ter blijsscap die niet en vergheet /

 

Die Hi den salighen heeft ghereet /

 

Die noyt ore en hoorde no oghe en sach /

 

Noch gheen herte overpeinsen en mach.

4100

Des onne ons en̄ gheve sijn volleest

 

Die Vader / die Sone / die Heilighe Gheest.