Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a.

[p. 181]

Exemple vanden Romeynen. C. XV.

HOert hier waerheyt claer en̄ fijn /
Die seker aldus ghesciet sijn:
Die raetghevers / die grote heren /
Die de stat brachten ter eren /
Si waren arme / wi lesent dus /
Want Licius Valerius /
Die hoeftman te Rome starf /
Hi was so arm ter lester warf
Datmen tghelt ghewan metter bede
Daer menne met ter erden dede.

Also was Regulus Iulius /

Wi lesen van hem aldus
Dat hi / met orloghe en̄ met sinne /
Rome brachte te hoghen ghewinne.
Hi en̄ sijn wijf en̄ sijn kinder
En hadden noyt goets meer no minder /
Dan also vele als ene ploech
Winnen mochte int ghevoech.
Sine wouden niet riker sijn van goede;
Maer in die ere / in die armoede
Hadden si ghenoechte groet /
En̄ en ontsaghen ghene doet.

Quincius oec die besat

Drie buender lants te Rome inder stat /
Die hi begade met sinen handen.
Alse Rome van sinen vianden
Al omme en̄ omme was beleghen /
En̄ si wies en wisten pleghen /

[p. 182]

 

Namen si Quincius dan

1325

En̄ maectene haren hooftman;

 

En̄ hi trac wt ten selven male

 

En̄ versloech die viande altemale /

 

En̄ hadde al deere vander poert;

 

Nochtan bleef hi arme voert.

1330

Haer ghemeyn tresoer was groet

 

Die men daer wt leyde ter noet

 

Om te betren die stede /

 

Dese waren stout / wijs en̄ arm mede.

 

Het gheviel oec enen van desen

1335

Die tweewerf hoeftmanne was ghewesen /

 

Dat hi verloes ere ende lant /

 

Om datmen onder hem vant

 

Silveren vate tenen stouden

 

Dat ghewichte van .x. ponden.

1340

Sine wouden niet om ghewin

 

Heren sijn / meer no min /

 

Maer algader om die ere;

 

Dat was dat si prijsden zere.

 

Dus gheviel in die oude viten

1345

Cyracuse / want die Samiten

 

Seynden hem gout en̄ groet prosent.

 

Hi sprac (en̄ hevet weder ghesent):

 

‘Goet te hebbene en es gheen ere /

 

Maer u te dwinghene / prisic zere.

1350

Goet hebben en̄ dat minnen

 

En willic over gheen ere kinnen;

 

Want si sijn wachters vanden goede

 

Te haers selfs groten armoede /

 

Want hi dunct mi sere uten kere

[p. 183]

1355

Die dat goet mint voer die ere:

 

Sine wouden niet ter hoecheyt comen /

 

En mochte der ghemeynten vromen.’

 

Dat toende wel in sijn doen

 

Een / hiet Cornelijs Ephyroen /

1360

Spaengen viel hem te berechten.

 

Hi seyde: hine dochte niet te vechten /

 

Daer om ontseyde die herte sine

 

Beide die ere en̄ oec die pine.

 

Sine wouden ghedoghen no min no mere

1365

Datmen heerscap / ambacht of ere

 

Hen of haren kinderen gave /

 

Sine waren werdech wel daer ave /

 

En̄ sine mochtent te rechte wel ontfaen;

 

Want het sprac Elyus Adriaen /

1370

Die keyser van Rome ghemaect was

 

Sijns ondanckens zere / alsic las /

 

En̄ die heren vander stede

 

Om sinen sone baden si mede

 

Dat hine Augustus werden liete /

1375

En̄ men hem here en̄ keyser hiete.

 

Hi sprac: ‘Ghi heren laet u ghenoeghen

 

Dat ic ieghen mijn ghevoeghen

 

Nu keyser en̄ Augustus ben.

 

Men sal dit rike gheloven hen

1380

Dies werdech sijn metten kinde;

 

Want na dien dat ict bevinde /

 

Es hi wel tontide gheboren

 

Die te coninghe werdt ghecoren /

 

En st dat hijs werdech si.

1385

Het en es gheen vader vri /

[p. 184]

 

Want hi sijn kint verdoert

 

Diet na werden niene trect voert.

 

Men sal yrstwerf kindere voeden

 

En̄ te lerene gheven den vroeden /

1390

En̄ als si dan massen in die joeght /

 

Salmen proeven om haer doeght

 

En̄ of si werdech sijn der eren /

 

En̄ dan haers ondanckens maken heren.’

 

Dus wouden si met gherechticheyden

1395

Algader haer saken beleyden

 

Al te Rome inder steden /

 

Dat si haers selfs niet en versmeden /

 

Noch haer kindere niene spaerden echt /

 

Als si daden ieghen trecht.

1400

Want doen die hoverdeghe Terquijn

 

Ute Rome moeste verdreven sijn /

 

Om dat sijn sone die maget vercrechte

 

Lucressien / van hoghen gheslechte /

 

En̄ Brutus / die raet was vander stat /

1405

Inder waerheyt verwonnen hadde dat /

 

Dat sine .ij. sonen ieghen den raet

 

Viseerden ene valsche daet

 

Om weder in te bringhene Cerquine /

 

Hine spaerde niet de kindere sine /

1410

Maer alse een here van Rome der stede /

 

Hise metten rechte verwinnen dede /

 

En̄ deedse gheesselen daer saen /

 

En̄ elken van hen thoeft af slaen;

 

Hi vergat te sine haer vader

1415

Om die gherechtichent al gader /

 

En̄ om die nutscap vander poer

[p. 185]

 

Die si wouden hebben ghestoert.

 

Eens gheviel op enen dach

 

Dat dat roemsch heere lach

1420

Ieghen die viande ghescaert /

 

En̄ dat daer doen gheboden waert

 

Dat daer nieman en ware so coene

 

Op die viande yet te doene

 

Voer datmen hem een teken gave.

1425

Torquatus wasser hoeftman ave.

 

Maer sijn sone / die macht en̄ moet

 

Hadde en̄ om ere te winnen stoet /

 

En achte des ghebodes niet;

 

Maer sijn peert hi lopen liet

1430

Inder viande dicste tas /

 

Daer die scare starcste was /

 

En̄ doerbrac die scare ter selver stont

 

En̄ quam weder al ghesont.

 

En̄ om dat die vader niet en woude

1435

Dat enech man verhoren soude

 

Hare coren ende hare ghebot

 

En̄ menne soude houden over sot /

 

Liete hijt onberecht bliven

 

En̄ dede sinen sone ontliven /

1440

Om dat hem nieman om die ere

 

Ieghen die wet en sette te sere /

 

En̄ om dat elc / neder en̄ hoghe /

 

Hem hier bi castien moghe.

 

En̄ met dus ghedanen seden

1445

Brachten te groter hoecheden

 

Die stat van Rome die Romenne /

 

Die daer te voren was herde cleyne.

[p. 186]

 

Hier ane so machmen leren

 

Hoemen een stat sal regeren /

1450

Dat si come te groten dinghen /

 

En̄ alle hare viande dwinghen

 

En̄ oec alle hare ommesaten.

 

Hier mede willic dit laten.