De Afscheiding van 1834. Deel 7. Classes Rotterdam en Leiden

[p. 472]

Hoofdstuk 42
Moerkapelle

Het Kerkelijk Jaarboek van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland en Noord-Amerika bevat de mededeling¹ dat de gemeente te Moerkapelle 15 juni 1842 werd geïnstitueerd. Deze simpele vermelding vormt voldoende grond aan haar een hoofdstuk te wijden en niet te volstaan haar in een noot te noemen. Te meer daar haar bestaan zich continu uitstrekt van 1842 tot heden en zij thans meer dan duizend zielen omvat.²

In 1846 telde de burgerlijke gemeente Moerkapelle 500 inwoners; er stonden 60 huizen; de middelen van bestaan waren landbouw en veehandel. Merkwaardig is de godsdienstige samenstelling die Van der Aa noemt: 370 Hervormden, 80 Rooms-Katholieken en 50 Afgescheidenen!³ Dit laatste gegeven kan niet worden bevestigd uit een andere bron, want het archief van de Hervormde gemeente bevat geen mededelingen aangaande een bedanken als lid circa 1842 en dat van de Gereformeerde gemeente vangt pas aan met het jaar 1900. Volgens de overlevering - en deze is vastgelegd in 1908 - werd de gemeente op de hierboven genoemde datum 15 juni 1842 geïnstitueerd. Dit geschiedde door ds. L.G.C. Ledeboer uit het naburige Benthuizen.⁴ Eveneens volgens de overlevering werd in de jaren rond 1842 door een aantal personen uit Moerkapelle te Benthuizen gekerkt; ‘binnendoor’ bedroeg de afstand circa vijf kilometer.

1 Bijvoorbeeld: 1983, Woerden 1983, 100.

2 Ibidem 100; in 1983 omvatte zij 1067 zielen.

3 Van der Aa VII, 995-996.

4 Het archief van de Gereformeerde gemeente bevat een afschrift van een schrijven aan Hare Majesteit de Koningin, gedateerd 12 november 1908. Naar archivaris J.S. Bakker, ons mededeelde is deze copie van de hand van ds. G.H. Kersten (1882-1948). Geschreven wordt dat de gemeente 15 juni 1842 werd geïnstitueerd; ‘doch dat steeds door den Kerkeraad dier Gemeente werd verzuimd van haar bestaan aan Uwe Majesteit kennis te geven’. De samenstelling van de kerkeraad is op dit tijdstip als volgt: Pieter Molenaar, landbouwer te Waddinxveen, Jacob van der Spek Az., landbouwer te Moerkapelle, ouderlingen; Jan de Graaff, winkelier te Moerkapelle, Arie Bac, landbouwer te Bleiswijk, diakenen. Het stuk was getekend in een ‘ledenvergadering’ door de volgende personen; A. Bakker, G. van de Bogerd Fz., M. Bontebal, J. Breedijk, Joh. Breedijk, P. Cammeraad, J. Cammeraat, G. van den Dool, G. de Graaff, J. van Helden, P. van Helden, A. den Hertog, M. Jongeneelen, C. van der Knijff, P. Molenaar Pz., Adr. den Ouden, H. Pols, G. Roos, A. van der Spek, A. van der Spek Az., A. van der Spek Jr., D. van der Spek, H. van der Spek Jbz., J. van der Spek Az., Jb. van der Spek Az., J. van Tol, K.A. van Tol, J. Troost, J. Troost, A. de Vos, C. de Vos, J. de Vos (32 personen).

[p. 473]

Het ‘schapekerkje’ aan het Kerkdijkje, nu Kerkstraat dat van circa 1850 tot 1910 als kerkgebouw diende (schilderij J. Huisman - 1913)⁵

De gemeente heeft vóór 1907 bekend gestaan als Ledeboeriaanse.⁶ Wellicht is zij gedurende de eerste jaren van haar bestaan feitelijk niet uitgekomen boven de status van conventikel. Bovendien zochten de Ledeboerianen in het algemeen, niet hun kracht in kerkelijke organisatie, het maken van notulen etc. De bewaard-gebleven archiefstukken van deze kerkengroep, alsmede andere - bijvoorbeeld die van de burgerlijke gemeente Moerkapelle - bevatten helaas geen gegevens over de Ledeboerianen in laatstgenoemde plaats.

We kunnen nog slechts mededelen dat men aanvankelijk - vermoedelijk met het oog op de vervolging - vergaderde ten huize van W. de Graaff en C. Schouten.⁷ Verder: ongeveer 1850 heeft W. de Graaff op zijn grond drie arbeiderswoningen laten bouwen, met de bedoeling er twee te gebruiken als kerkgebouwtje - zoals reeds genoemd: aan het Kerkdijkje, nu Kerkstraat - en de derde voor kosterswoning. Behalve Ledeboer trad in de eerste jaren voor het gezelschap E. Man-

5 Overgenomen uit De Jongste, Klachten Jubel 160. De schrijver gebruikt de benaming ‘schapekerkje’, maar deze is te Moerkapelle niet bekend. Het schilderij bevindt zich in het gebouw van de Gereformeerde gemeente.

6 Klacht en Jubel 158-169.

7 A. Verheul Azn., Moerkapelle voorheen en thans, s.l. 1925, 35.

[p. 474]

heer (Hazerswoude/Bleiswijk) op.

In de vorige eeuw zijn verscheidene leden van het geslacht Van der Spek - met als eerste A. van der Spek - lid van de gemeente geweest.⁸ Andere voormannen waren A. Schouten⁹ en zijn broer C. Schouten.¹⁰

8 Klacht en Jubel register; Vermeulen, Toen hij 't ambt ontvangen zou 445, noemt A. van der Spek als diaken, wonende te Moerkapelle (in 1866).

9 Vergelijk hoofdstuk 7 (blz. 56).

10 Vermeulen, a.w. (register) noemt: diaken C. Schouten (in 1866). Een deel van de gegevens in deze pericoop is ontleend aan een klein manuscript van J. van der Spek Azn. (overleden 1982), zoals ons werd medegedeeld door J.S. Bakker (vergelijk noot 4).