De Afscheiding van 1834. Deel 4. Provincie Utrecht

[p. 33]

Hoofdstuk 4
De door ds. H.P. Scholte geleide godsdienstoefeningen

Ds. H.P. Scholte (1805-1868) gedurende de eerste jaren na 1834 onbetwist de leider van de Afgescheidenen in de provincies Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland en ‘Beneden-Gelderland’, vestigt zich - na te Doeveren, Genderen en Gorinchem te hebben gewoond - omstreeks 16 juli 1836 te Utrecht. Het is dus niet verwonderlijk, dat hij, gedurende de jaren 1835-1838, in een aantal gemeenten in de provincie Utrecht preekt en andere arbeid verricht. Bij de afzonderlijke gemeenten komen we op sommige van deze godsdienstoefeningen uiteraard terug.

In de ‘Lijst der texten waarover gepredikt is door ds. H.P. Scholte’¹, vinden we hierover het volgende.²

1 In het origineel - bewaard in Central College, Pella, Iowa (Scholte Papers) - is hieraan toegevoegd: ‘Pred. te Doeveren, Genderen c.a.’. De lijst is door Scholte aangelegd bij zijn bevestiging te Doeveren op 17 maart 1833 en loopt tot 31 december 1838.

2 Ook in dit hoofdstuk kozen we voor de gemeenten een alphabetische volgorde.

Baambrugge

1835	4 sept.	Bij mevrouw J.J. Zeelt. 's Morgens over Hebr. 12 vers 1,2.
		's Avonds over...
1836	12 juni	Bij mevrouw Zeelt gepreekt.
		's Morgens over Matth. 1 vers 21.
		's Middags over Lucas 1 vers 77.
1838	5 febr.	Idem.
		Eén kind gedoopt van C. van Harten.

Bunschoten

1837	18 juni^3	Gepreekt in 't schip van Harmen Gert.
		's Morgens over Phil. 3 vers 10,11 en 1 kinderen gedoopt.
		's Middags over Lucas 12 vers 32.

3 A. Blokhuis, Uit de oude doos - Wat een eeuw geleden in Bunschoten en Spakenburg is geschied, Spakenburg z.j., 46, geeft ten onrechte: 18 juli. Vgl. Bos IV, 278.

's-Graveland

1838	17 juni	's Morgens. Gepreekt over Zachar. 9 vers 11, 12. Vier kinderen gedoopt.
		's Middags. Zondag 24 Heid. Catechismus.

[p. 34]

Kockengen

1837	13 juni	Gepreekt over Luc. 19 vers 1-10 en gedoopt.
1838	30 aug.	‘Classicale vergadering van Utrecht’.

Linschoten

1838

17 mei

Onderhandeling met de kerkeraad te Linschoten en Oudewater ‘waarbij drie derzelver leeden verklaarden in de scheuring te volharden’.^4

4 Linschoten, Noordwijk en Woerden behoorden tot de eerste gemeenten die vanaf 1844 het kerkverband der Kruisgezinden vormden. Vgl. Bos, Kruisdominees, a.w., 23 v.

Oud-Loosdrecht

1835	23 okt.	Gepreekt ten huize van K. Pos; de kinderen gedoopt en ‘de kerkeraad der afgescheide gemeente bevestigd’.
	25 okt.	Te Amsterdam: een diaken van de gemeente te (Oud-) Loosdrecht bevestigd.
1836	22 mei	's Morgens over 1 Cor. 3 vers 11.
		's Middags over Matth. 6 vers 13b.
	23 mei	Gepreekt over Joh. 6 vers 56 en de kerkeraad van Hilversum bevestigd.
	21 aug.	Voor het eerst gepreekt in de ‘nieuwgereedgemaakte kerk’ - nadat de gemeente reeds eenmaal er 's morgens was uitgejaagd - over Joh. 6 vers 68, 69. Na het eindigen der predicatie ‘is de gemeente opnieuw verstoord door 7 dienders’.^5
1837	11 juni	‘In 't schip gepreekt 's morgens over 2 Cor. 13 vers 5 en gedoopt’.^6
		's Middags over Hebr. 4 vers 6.
1838	17 juni	's Avonds: 2 kinderen gedoopt.
	23 nov.	Classicale vergadering.

5 Bos III, 390-392.

6 Bos IV, 278 en 279.

Oukoop⁷

1837

12 juni

Gepreekt over Joh. 6 vers 68, 69.

7 Van ongeveer 1836 tot 1840 heeft er een kleine gemeente bestaan te ‘Loenersloot, Oukoop en Ter Aa’. Vermoedelijk had deze gemeente ook leden te Breukelen, Loenen en Vinkeveen. Nadat zij is ontbonden, treffen we haar leden aan te Kockengen en Oud-Loosdrecht.

Utrecht⁸

1835

8 juli

Bij E. Takken over 1 Petrus 2 vers 9.

8 Bij deze gemeente delen we niet steeds de tekst mee. De dienst van 8 juli 1835 is één der eerste, door Scholte, na zijn schorsing te Doeveren c.a., buiten zijn oorspronkelijke gemeente gehouden. Over bevestiging van ambtsdragers te Utrecht wordt in de lijst der teksten over de jaren 1835 en 1836, niet gesproken.

[p. 35]

1836	7 aug.	's Morgens over Matth. 1 vers 21.
		's Middags over Luc. 1 vers 77.
	4 sept, 12 okt.
1837	16, 17 mrt.	Provinciale vergadering van Utrecht te Utrecht.
	19 mrt.	‘Gepreekt in de kerk’ en drie kinderen gedoopt.
		's Avonds het heilig avondmaal bediend.
	28 mei, 30 mei, 4 juni, 7 juni.
	25 juni	Vier kinderen gedoopt; 1 ouderling en 1 diaken bevestigd.
	7 juli	's Morgens bij E. Takken. ‘Onder het tusschengezang is de gemeente door de politie uiteengedreven’.
		's Middags gepreekt bij A.J. Betten.
	12 juli	Gepreekt bij Takken.
	2, 3 aug.	Prov. vergadering van Utrecht te Utrecht waarop ‘de kerke-ordening van Z.Holland is aangenomen’.
	13 aug., 17 sept., 24 sept.
	28 sept.	Begin der synode te Utrecht. (11 okt. einde der synode).
	1 okt.
	8 okt.	‘Voor de Synode gepreekt over 1 Cor. 3 vers 9-11’.
	22 okt., 5 nov., 8 nov., 12 nov.
	10 dec.	's Morgens gepreekt over Hebr. 10 vers 23; ‘in het midden der predikatie uiteengedreven door de politie, doch 's avonds vervolgd...’.^9
	17, 24, 25, 31 december.
1838	7, 14, 21, 28 januari.
	11, 18, 25 februari.
	4, 18, 25, 28 maart.
	4, 10, 15 april.
	19, 20 apr.	Provinciale vergadering te Utrecht.
	22, 29 april, 6 mei.
	20 mei	's Morgens: 1 kind gedoopt, ‘1 paar getrouwd’.
		's Middags: ‘1 Ouderling bevestigd, 2 leden afgesneden’.
	24, 27 mei, 10 juni, 24 juni.
	1, 2, 8, 15, 22 juli.
	5, 12, 26 aug.
	2, 16, 30 sept.
	7, 21, 28 okt.
	4, 11, 18, 25 nov.
	2, 9, 16 dec.
	23 dec.	's Morgens: Rom. 8 vers 24,25. ‘onder de predikatie uiteengedreven door den officier van den regtbank van Hees van Berkel met politie en militairen’.^10
		's Avonds: bij E. Takken zondag 51 Heid. catechismus en

9 Bos IV, 176.

10 Bos IV, 333-343. De officier van justitie was mr. J.I. van Hees van Berkel (1806-1854).

[p. 36]

		vervolg van Rom. 8 vers 24, 25. Eén lidmaat afgesneden wegens ‘verloochening en afval’.
	30 dec.	's Morgens en 's avonds gepreekt.

Veenendaal

1838

27 apr.

's Middags gepreekt over Joh. 13 vers 35. Daarna gehandeld met de gemeente over de aldaar bestaande verdeeldheid.

Westbroek

1838

18 mei

‘Vergadering met de gemeente Westbroek over de bestaande verdeeldheid. De kerkeraad heeft beloofd op de classicale vergadering te zullen koomen’.

Zeist

1837

23 juni

Een kind gedoopt.