De Afscheiding van 1834. Deel 3. Documenten uit het archief ds. H.P. Scholte, bewaard te Pella, Iowa, U.S.A.

[p. 311]

Hoofdstuk 20
Brief van Scholte aan ds. R.W. Duin

Ds. R.W. Duin werd geboren in Duitsland. Na enige gemeenten in Bentheim te hebben gediend, en in de jaren 1837 en 1838 veel te hebben geleden van de geloofsvervolging, die ook daar woedde, werd hij op 22 januari 1839 door ds. S. van Velzen bevestigd als predikant voor Friesland, met als woonplaats Leeuwarden.
Reeds na enige maanden ontstonden er grote moeilijkheden rond zijn optreden, zowel te Leeuwarden als in enige andere Friese gemeenten. Op 1 januari 1840 werd zijn schorsing door de kerkeraad te Leeuwarden bevestigd door de provinciale vergadering van Friesland.
Naar aanleiding van een door ds. Duin aan de synode van Amsterdam (1840) geschreven brief, wordt in het verslag gesproken van ‘kwade gedachten en oordeelvellingen, met onbezuisde aantijgingen doorvlochten’. Ook de synode kan niet anders doen dan hem in het ongelijk stellen.
Ds. Duin overleed 4 februari 1843 te Lingen in Duitsland.
De ‘zenuwziekte’ waaraan hij leed heeft zich onzes inziens ook reeds in Friesland geopenbaard in een onbeheerst optreden in enige gemeenten.¹

Behalve de in dit hoofdstuk weergegeven brief, vonden we in de Scholte Papers nog het volgende.

a. Brief van ds. R.W. Duin aan Scholte, Leeuwarden 5 januari 1841.

Duin schrijft, dat hij en zijn vrouw hun woning hebben moeten verlaten tengevolge van de schorsing. Nu beschikken zij slechts over een kamer in een bovenhuis en een zolder voor turf. Niemand ziet naar hen om.

Op een provinciale vergadering is hem gevraagd ‘of (hij)... in de aanneming van de Dordtsche kerkorde wilde verbroederen’. In dat geval zouden alle geschillen worden vergeven en vergeten. Maar Duin wilde de D.K.O. niet aanvaarden. Hij verklaarde: ‘Gods Woord is algenoegzaam’. Duin meldt aan Scholte: ‘Ook hier gaat het gerugt dat gij korenkoopman wilt worden, of zoo als anderen zeggen een fabryk koopen’.

1 Voor ds. R.W. Duin mogen wij verder verwijzen naar dr. J.C. van der Does, De Afscheiding, Delft 1933, hoofdstuk 12. Wij menen echter, dat als Van der Does van het weergeven der historie (summier) overgaat op het geven van commentaar, aan de feiten geweld wordt aangedaan. Met name de bewering dat ds. S. van Velzen goeddeels verantwoordelijk kan worden gesteld voor de moeilijkheden met ds. Duin, vindt geen de minste grond in de feiten. Hoewel één en ander buiten het bestek van dit boek ligt, willen we als onze mening naar voren brengen - die nader zou kunnen worden gestaafd met de analyse van de kerkeraadsnotulen van Leeuwarden, alsmede de acta van classis en provincie - dat de conflicten waarin ds. Duin werd gewikkeld, op dezelfde wijze zouden zijn ontstaan, als ds. Van Velzen nimmer predikant in Friesland zou zijn geweest.
Verdere literatuur: Bos, Archiefstukken I, pag. 227; EERSTE DEEL, pag. 189-193.

[p. 312]

b. Afschrift van een brief van ds. R.W. Duin aan Vrouwe J.J. Zeelt te Baambrugge, Emden 4 maar 1841.

Duin klaagt over het door hem ondervonden leed. Zegt zorg te hebben over ‘de zaken te Amsterdam’. Maar: ‘Ismaël zal niet erven, dewijl hij de regte zoon niet is’. Verklaart verenigd te zijn met de Formulieren van enigheid, maar niet met de D.K.O. Hij is fel tegen ‘Ds. Van Velzen en de zijnen’. Laat de ‘kerkeraad’ te Amsterdam (Wormser, Budde, Lijsen) en de hunnen groeten.

Het onderstaande stuk is een reactie van Scholte op het schrijven door J. Meijering te Leeuwarden aan hem gericht en gedateerd 18 januari 1840, door ons vermeld als nr. 1 in hoofdstuk 18.

Utrecht 22 Jan. 1840

Waarde Broeder!

Daar ik gehoord heb dat men u in Friesland geschorst en gecensureerd heeft, wegens onbehoorlijke handelingen, zoo neem ik de pen op om u eenige inligting te vragen, dewijl ik ten gevolge van uwe prediking die ik te Amsterdam gehoord heb en van een paar gesprekken broederlijke betrekking op u verkregen heb, hoewel het mij dadelijk toescheen dat gij niet veel vastigheid in de regering der Kerk hadt.

Men heeft mij namens eene provinciale vergadering geschreven dat men u geschorst en gecensureerd hadt ‘omdat gij alle wettige order verwerpt, ouderlingen van hun ampt afzet door brieven en hen maar verklaart van hun ampt vervallen, zonder iemand te erkennen en dat met laster en schelden’.

Verder is mij geschreven dat gij alle onze leeraars met van Velzen op eene lijn plaatst als pausen, en dat gij allen in de prediking ook gelijk verklaart met v. Velzen. Dit laatste verwonderde mij daarom, dewijl ik broederlijk met u heb omgegaan, zonder dat gij mij eenigsints iets van uwe opmerkingen hebt doen blijken. Daar ik nu zoo veel ondervinding van menschen heb, dat ik bijna niemand geloven kan, wanneer ik tevens niet zelf hoor en zie, zoo verzoek ik vriendelijk eenig berigt van uwen hand.

De dwaasheid van v. Velzen heeft mij in de noodzakelijkheid gebracht om openlijk tegen hem op te komen, gelijk gij in het volgende nummer van het tijdschrift merken zult. Het geloof wordt beproefd maar ik ben verzekerd dat zij die in opregtheid aan Christus verbonden zijn door het geloof, werkzaam door de liefde, gelouterd zullen uitkoomen. Gods Geest zij met uwen geest. Schrijf mij eens.

Uw medeopziener in Christus

Scholte VDM