De Afscheiding van 1834. Deel 3. Documenten uit het archief ds. H.P. Scholte, bewaard te Pella, Iowa, U.S.A.

[p. 193]

Hoofdstuk 13
Brief van ds. H.J. Budding Nijmegen 26 januari 1844

Inleiding

Huibert Jacobus Budding werd op 19 januari 1810 te Rhenen geboren.
Na theologie te hebben gestudeerd aan de universiteit te Utrecht werd hij Hervormd predikant in Biggekerke.
In het jaar 1836 vroeg Budding ontslag en werd daarna ook afgezet.
Hij voegde zich bij de Afgescheidenen, maar hij is onder hen altoos een buitenbeentje geweest.
In 1843 en begin 1844 zit hij opnieuw gevangen - wegens het niet betalen van boeten - thans te Nijmegen.
Er is een verzoekschrift aan de Koning van hem bekend, gedateerd 16 september 1843, geschreven in het ‘huis van Arrest te Nijmegen’.¹ Budding verklaart hierin, dat hij zich ‘thans sedert zes maanden in het huis van Arrest te Nijmegen’ bevindt ‘wegens veelvuldige geldboeten, tot welke hij door de Arrondissements Regtbank van Goes is verwezen’ wegens het ‘in het openbaar bedienen van Gods Woord en de Sacramenten’. Budding verzoekt aan Zijne Majesteit hem ‘goedgunstelijk uit zijne gijzeling te ontslaan, en van verdere Regterlijke vervolging... te ontheffen.’
Bij koninklijk besluit van 31 maart 1844 werd Budding van de verschuldigde boeten ontheven en in vrijheid gesteld.
Budding is van april 1844 tot april 1848 predikant geweest van de Afgescheiden gemeente te Groningen.
Na een kort verblijf in Amerika wordt hij opnieuw predikant in Nederland, maar hij staat dan buiten het kerkverband van de Afgescheidenen. In Goes, waar hij een gemeente om zich heen verzamelt, gaat hij geleidelijk aan sterker een van de Heilige Schrift afwijkende leer verkondigen.
Men kan Budding beschouwen als de geestelijke vader van de Vrije Evangelische gemeenten in Nederland.
Hij overlijdt te Goes op 10 november 1970.²

De hier volgende brief is geschreven in het ‘huis van Arrest’ te Nijmegen, naar aanleiding van het overlijden van Sara Maria Scholte-Brandt op 23 januari 1844 te Utrecht.

Zoals ook in hoofdstuk 10 door ons werd genoemd, was de verhouding

1 Archief ministerie van justitie, inv. no. 4845, 21 september 1843, nr. 49.

2 Uitvoerig wordt zijn leven beschreven in: Dr. J.H. Gunning, H.J. Budding, Rhenen 1909. In dit boek wordt ook een groot aantal aan hem gerichte brieven gepubliceerd. Verder verwijzen wij naar: Dr. J. Wesseling, Afscheiding en Doleantie in de stad Groningen, Groningen 1961; en naar: Een merkwaardig vijftal door A.M. Wessels; 2e druk, opnieuw bewerkt door H.M. Stoppelenburg, Vianen 1969.

[p. 194]

tussen Budding en Scholte in 1839 reeds ernstig verstoord. Ook in onderstaand schrijven komt dit tot uitdrukking.

Waarde Broeder!

Met deelneming vernam ik zoo even het berigt van uw smartelijk verlies. De Heer van der Brugghen¹ deelde mij den gedrukten brief mede, en overhandigde mij tevens den ingeslotenen, uit welke ik nadere bijzonderheden vernemen mogt. Om u mijne deelneming te betuigen is het dan ook dat ik mij terstond gezet heb, en aan uw verzoek van spoedig te schrijven voldoe. Maar de kunst om eenen brief te vullen met ledige betuigingen versta ik niet: hartelijke ontboezemingen willen er niet uit, en aan afwisselingen van eenig aanbelang is mijn verblijf alhier zoo vreemd, dat er ook daaromtrent niet te schijven valt. Ik moet dus hier afbreken, latende aan de wijsheid en goedheid des Hemelschen Vaders, de zorg en de bestelling, of deze onze briefwisseling een begin zal zijn van eene hervatte vertrouwelijke correspondentie; dan of het hiermede weder voor eenen tijd zal zijn afgebroken.

De vertroostingen en versterkingen, die gij genoten hebt en geniet maken alle wenschen, behalve die van voortduring, overbodig.

In mijne gebeden wensch ik aan u en uwe kinderen te gedenken, en beveel mij insgelijks in uw biddend aandenken. Mogt het den Heere behagen, zoo wenschte ik mij met der daad te kunnen betoonen.

Uw deelnemende in Christus verbonden

H.J. Budding

Ik verzoek u vriendelijk mijne groete over te brengen aan Mevr. van Hall, zoo ze nog leeft. Zeg haar, dat ik haar in den hemel wensch te vinden, enz. Haar einde zij vrede!²

P.S. Ik ben waarlijk verlegen, dezen, zoo als hij daar ligt, te verzenden. Uwe toegenegen letteren, vooral in uwe omstandigheden, verdienden een beter antwoord. Maar ik kan niet anders! God sterke, helpe, en ondersteune (u).

1 Mr. J.J.L. van der Brugghen (1804-1863). Woonde het grootste deel van zijn leven in Nijmegen. Bracht in 1857, als minister, de bekende wet op het lager onderwijs tot stand.

2 Mevrouw de weduwe H.S. van Hall-van Schermbeek overleed te Utrecht op 27 januari 1844. Gera Kraan-van den Burg veronderstelt in haar boek Brandende harten, vijfde druk, Kampen 1961, dat Budding meer dan gewone genegenheid voor de jonge weduwe had opgevat (blz. 190-194).

[p. 195]