De Afscheiding van 1834. Deel 1. Gorinchem en 'Beneden-Gelderland'

[p. 402]

Bijlage II
Koninklijk besluit van 5 juli 1836

De tekst van onderstaand Koninklijk Besluit van 5 juli 1836 is genomen uit: Iets over vrijheid en scholen etc. door Klaas Smit (Hasselt) met een voorrede van L.G.C. Ledeboer; 's-Gravenhage, 1846.

Staatsblad, No. 42.

Besluit van den 5den Julij 1836, nopens onwettig bestaande Godsdienstige vereenigingen en bijeenkomsten.

Wij WILLEM, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz. enz.

Gezien het adres van A. Brummelkamp, c.s. zich noemende: ‘afgevaardigden van hunne geloofsgenooten in de onderscheidene provinciën onzes vaderlands,’ moetende dienen als gevolg van het antwoord overeenkomstig de beschikking van den 10 December 1835, no. 71, Onzentwege gegeven op de adressen van onderscheidene personen, die verklaren zich van de gevestigde Hervormde kerk af te scheiden, en dienvolgens autorisatie en bescherming van hunne eeredienst verzoeken;

In aanmerking nemende;

Dat, uit krachte van Onze voormelde beschikking door Onzen Minister van Staat, belast met de generale directie voor de zaken der Hervormde kerk enz., bij dispositie van den 11 December 11. no. 15, aan de adressanten is te kennen gegeven: ‘dat indien zij mogten volharden in hun voornemen om afzonderlijke nieuwe genootschappen te vormen, Wij aan hen geene toelating en grondwettige bescherming kunnen verleenen, dan nadat Ons zal zijn gebleken, dat de openbare orde en veiligheid daardoor niet gestoord kan worden; dat Wij dus zullen afwachten de nadere daartoe in te dienen adressen, welke vergezeld zullen moeten zijn van hunne reglementen en statuten, ten einde daarop finaal te beschikken, nadat een en ander in het belang eener goede politie zal zijn onderzocht, en daarin niets gevonden dat de publieke orde en rust zoude kunnen storen, met de goede zeden strijden, of eenige inbreuk maken op de bezittingen, inkomsten, regien of titels van de gevestigde Hervormde (Gereformeerde) kerk of eenig ander in dit Rijk, bestaande kerkgenootschap, als welke Wij, volgens de grondwet, verpligt zijn te beschermen: dan dat inmiddels, zoolang zoodanige toelating door Ons niet zal zijn verleend, de adressanten geene aanspraak kunnen maken op de vrijheid van godsdienst-oefening en de bescherming alleen aan de bestaande kerkgenootschappen bij de grondwet verzekerd, en dat mitsdien voorloopig de door hen zonder verkregene toelating, feitelijk opgerigte gemeenten, als onwettig, niet kunnen worden geduld.’

Overwegende:

Dat de adressanten, wel verre van zich naar Onze voorgeschrevene beschikking te gedragen, voortgegaan zijn in hunne onrust en verwarring veroorzakende onwettige handelingen, en niet alleen bij voortduring ongeoorloofde godsdienst-oefeningen gehouden hebben, maar ook ouderlingen en diakenen aangesteld, predikanten beroepen en ingezegend, een dank-, vast- en bededag uitgeschreven, en, zonder Onze toelating, een afgezonderd kerkgenootschap, met de daad, hebben opgerigt, onder het bestuur van eene zoogenaamde algemeene synode, die, bij een openlijk in druk uitgegeven geschrift, den titel aanneemt van: de Synode der Christelijke Gereformeerde kerk, onder het Kruis, in Nederland;

Dat, hoe gering ook het getal hunner aanhangers is, in vergelijking met het aantal der Hervormden in Nederland, zij zich bij uitsluiting durven aanmatigen den naam van ware Gereformeerde kerk, door welken naam hun te vergunnen, Wij met der daad verklaren zouden dien te beschouwen als niet toekomende aan het door Ons erkende Nederlandsche Hervormde of Gereformeerde kerkgenootschap, waarvan de adressanten en hunne aanhangers, zich de facto hebben afgescheiden, door zich aan deszelfs reglementen en tucht te onttrekken:

Dat zij gevolgelijk, door die aanmatiging, inbreuk maken op verkregene regten, welke

[p. 403]

Wij geroepen zijn met opzigt tot het genoemde, evenals tot alle overige erkende kerkgenootschappen, te beschermen;

Dat voorts de adressanten, hoe zeer zij door het overleggen van dezelfde formulieren als bij het door Ons erkende Nederlandsche Hervormde of Gereformeerde kerkgenootschap in gebruik zijn, genoegzaam doen blijken, dat tusschen hunne leerstellingen, op zich zelven genomen, en die, welke in het genoemde kerkgenootschap worden beleden, geen onderscheid bestaat, en mitsdien in dezelven niets gevonden wordt dat de publieke orde en rust zoude kunnen storen, of met de goede zeden strijden, niettemin in gebreke zijn gebleven, om, betrekkelijk de door hen gewenschte reglementen en kerkelijke organisatie, de vereischte opgaven en ontwerpen, ter beoordeeling en goedkeuring in te zenden; terwijl de door hen eigenmagtig, en in strijd met Onze beschikking van den 10. December 1835, no. 71, opgerigte vereeniging of kerkgenootschap en gemeente, intusschen bestuurd worden door personen, die, vroeger leeraren der Hervormde kerk zijnde geweest, van deze hunne bediening door de wettige kerkelijke magten zijn ontzet, en die zich, alzoo, eene hoedanigheid toeschrijven, welke zij op dit oogenblik niet bezitten;

Dat zoodanige wederstrevingen van het wettig gezag, met aanranding van eene gevestigde en erkende kerk, en het kweeken van openbare onrust en verwarring, niet verder kunnen worden gedoogd;

Gezien het rapport van Onzen Minister van Staat, belast met de generale directie voor de zaken der Hervormde kerk, enz. en van Onzen Minister van Justitie, van den 14. en 15. April 11., no. 1;

Den Raad van State gehoord;

Gezien het nader rapport van Onze voornoemde Ministers van den 7. en 9. Junij jl., no. 1 en 5;

Gelet op de artikelen 291-294, van het wetboek van strafregt;

Gelet op de artikelen 190, 191, 193 en 196 der Grondwet;

Hebben goegevonden en verstaan:

Vooreerst, met betrekking tot het adres van A. Brummelkamp, c.s. te verklaren, dat de hierboven gemelde zoogenaamde Gereformeerde kerk of het genootschap en de gemeenten, door de adressanten en hunne aanhangers, zonder Onze toelating, en strijdig met Onze vorige beschikking, opgerigt, worden gehouden als geen wettig bestaan hebbende, en mitsdien (voor zoo veel des noods) als ontbonden, en derzelver zamenkomsten, als zoodanig, uit dien hoofde worden verboden; met verdere waarschuwing aan de adressanten, dat zij zich bijzonder zullen moeten onthouden zoo van zich eenigen titel toe te schrijven, op welke het door Ons erkende Nederlandsche Hervormde of Gereformeerde kerkgenootschap als zoodanig aanspraak, bezit, als van het voorwenden van eenig regt of aanspraak, op eenige goederen, inkomsten en regten der gevestigde Hervormde of Gereformeerde kerk, of van eenig ander kerkgenootschap van het Rijk, daar eene zoodanige aanmatiging, alle toelating en bescherming, of het regard slaan op eenige nadere vertoogen der adressanten, voor Ons ondoenlijk zoude maken;

Ten tweede, te bepalen:

a. Dat wanneer in eenige plaats een eenigzins aanmerkelijk aantal personen mogt zijn, welke eene gemeente van de voornoemde afgescheidenen zouden wenschen te vormen, en toelating verlangen tot vrije uitoefening van hunne eeredienst, in een daartoe bestemd gebouw, of bijzonder huis, dezelve personen, zich daartoe, met inachtneming van het bepaalde bij artikel 161 der grondwet, en met overlegging van de vereischte opgaven en ontwerpen, betrekkelijk de door hen gewenschte reglementen en kerkelijke organisatie, aan Ons zullen kunnen vervoegen, bij een door hen individueel geteekend adres, waarvan de naamteekeningen zullen moeten zijn gecertificeerd door den burgemeester der gemeente, en waarbij zij zullen moeten verklaren, zelven te zullen zorgen voor de behoefte van hunne eeredienst en armen, zonder op onderstand van het Rijk of op eenige bezittingen, inkomsten of regten van de Hervormde (Gereformeerde) kerk, of eenig ander in dit Rijk erkend kerkgenootschap, ooit aanspraak te maken, en dat hetzelve adres, door middel van den gouverneur der provincie waartoe de gemeente behoort, vergezeld van zijne consideratien en advies, zal worden

[p. 404]

ingezonden aan het departement voor de zaken der Hervormde kerk enz., ten einde aan Onze overweging te worden aangeboden.

b. Dat voor zoo verre de adressanten en hunne aanhangers intusschen mogten verlangen boven het getal van twintig, als bijzondere personen, binnenshuis, tot hunne oefening godsdienstig zamen te komen, zij zich daartoe zullen kunnen vervoegen bij de besturen hunner woonplaatsen met opgave aan dezelve van de namen en woonplaatsen dier personen, alsmede van de dagen en uren waarop en van het lokaai waarin die zamenkomsten zoude plaats hebben, ten einde die besturen alzoo in de gelegenheid worden gesteld, om de daartoe vereischte toestemming te kunnen verleenen, en het noodige toezigt te bevelen, tot voorkomïng van al wat de openbare orde of veiligheid zoude kunnen storen;

Wordende aan alle openbare magten in het Rijk; die het eenigzins kan aangaan, nadrukkelijk aanbevolen om toe te zien en te zorgen dat aan den inhoud van Ons tegenwoordig besluit worde voldaan, terwijl Onze Prokureur-Generaal bij het Hoog-Geregtshof, en alle andere officieren van Justitie, tegen hen, die in strijd met hetzelve besluit mogten handelen, de straffen zullen vorderen, welke zij zullen bevinden door dezelven beloopen te zijn.

Onze Minister van Staat, belast met de generale directie voor de zaken der Hervormde kerk, enz., en Onze Ministers van Justitie en van Binnenlandsche zaken, zijn belast met de uitvoering van dit besluit, waarvan een afschrift zal worden gezonden aan den Raad van State, en hetwelk in het Staatsblad zal worden geplaatst.

's-Gravenhage, den 5. Julij 1836.

WILLEM Van wege den Koning, L.H. Elias Schovel, l. S.

Uitgegeven den zevenden Julij 1836.

De Secretaris van Staat, L.H. Elias Schovel, l. S.