Dagboekfragmenten 1940-1945

Onderwijzeres, 35 jaar - Biesbos
3 October 1944

- Avond 10 uur. Ankie en ik zitten bij ons kleine lampje - het is pikdonker buiten. De Leutnant van gistermorgen heeft: zich geïnstalleerd in de achterkamer naast de onze, telefoon is aangelegd en de radio staat aan - muziek klinkt door het huis, gedempt door de dikke muur tussen de kamers - ik heb mijn schrijfmachine weer opgezocht. Vanavond tegen een uur of 6 stond ineens Miep aan de deur, kwam me een brief brengen, die vertaald moest worden, bestemd voor de ‘overkant’. Ze zei dat er nu veel werk was en dat ik maar naar de Haven moest gaan voor verdere instructies. Eindelijk dan toch zover! Ik heb er de hele maand op

[p. 407]

gewacht en met innige voldoening tik ik mijn brief die morgen verder gaat - De wind rukt aan de losse ramen, het is een gure herfstavond en de Duitse nachtpatrouille loopt met zware stappen door de straat. Om 11 uur komt Hannes de Obergefreiter, aan de voordeur, Ankie vangt hem op en maakt voor de gelegenheid een praatje - dan verdwijnen zijn kletterende laarzen in de keuken achter - even later stommelt hij met zijn geweer de trap op.

Woensdag 4 October

- Vanmorgen al om half 8 de deur uitgegaan om de brief naar Miep te brengen. Toen ik door de dorpsstraat reed, kwamen weer nieuwe Duitse troepen binnen en moest ik omzichtig mijn weg zoeken tussen en door al de voertuigen, die een bonte verzameling vormden; behalve legerwagens stonden er allerlei vehikels, o.a. huifkarren, regelrecht van de Brabantse heideboertjes gestolen vannacht. 'k Had net een kwartier tijd op de Haven, Hannie haalde uit een of andere mysterieuze schuilhoek, het ‘bureau’ geheten, haar chef, een heer van ± 45, een rustige bedachtzame man, met wie ik nu voor 't eerst kennis maakte onder de naam Herman. Hij had Jaap nog niet gesproken, maar doordat Hannie me kende van de vorige keren, was de zaak O.K. en spraken we af, dat ik 's middags om 4 uur na schooltijd zou terugkomen; er lagen stapels rapporten op doorzending en vertaling te wachten.

Verder vanmorgen na mijn vroege fietstocht nog naar school geweest, in het lokaal naast me, het Lazarett, lag de zieke Duitser Jupp nog steeds op zijn strozak. De hele morgen door reden colonnes langs de anders stille dijk. Ankie had geen school meer, want het gebouw is helemaal door soldaten bezet. - Vanmiddag om half 3 liepen 3 officieren het schoolplein op. Even later stonden ze, hevig gesticulerend, met Mhr. van Dijk te redeneren. Ik begreep, wat er gaande was en het verwonderde me niet, toen na 10 minuten de Baas in 't lokaal kwam en zei: ‘Juffrouw, laat U de kinderen naar huis gaan, de hele school is nu gevorderd’. In een minimum van tijd was de zaak ontruimd en reed ik naar huis. Op de Achterweg was iedereen aan 't sjouwen met meubels en bedden, want alle huizen behalve de pastorie van Ds. Ebeling moesten binnen 3 uur ter beschikking van de Wehrmacht zijn. Van Dorp is nu met zijn vrouw bij Wagenaar ingetrokken, de fam. Bessels op de boerderij van familie achter het dorp; Mhr. en Mevr. Sikking met kinderen gaan naar de Herv. pastorie. Het was een complete volksverhuizing

[p. 408]

en ieder die zo gelukkig was, nog in eigen huis te mogen blijven, hielp mee met het transport. - Toen ik zo tussen dat alles doorreed, vervulde maar één gedachte mijn hart: Ik ben nu vrij om te doen wat ik wil en kan direct beginnen - ik had het gevoel, dat dit de laatste schooldag was geweest voor een onafzienbare tijd - pas als dit drama, deze geweldige oorlog ten einde is, kunnen we misschien opnieuw beginnen; nu heb ik een andere taak. Ik heb iedereen laten verhuizen, en ben zelf direct naar de Haven gegaan, waar ik tot grote verbazing van Hannie al om 3 uur verscheen. - Van 3.¹⁰ uur onafgebroken gewerkt, maar was nog niet door alles heen. Hannie typte vrolijk van 's morgens vroeg tot laat in de avond. De 12 geleidebrieven voor de koeriers naar Eindhoven lagen toen klaar om door de ‘manager’ te worden getekend. In de schemer ben ik toen langs de stille Buitendijk teruggefietst. Door de villawijk gereden, die herschapen was in een stafkwartier; weer nieuwe pijlen en borden voor ieder tuintje; twee schildwachten liepen in de stille avond heen en weer. Op het schoolplein stonden nog troepjes soldaten, het was rustig in de lucht en het front scheen ver!

Vrijdag 6 October

- Ik ben al aan mijn nieuwe ‘werkkring’ gewend, ga 's morgens tegen 8 uur van huis, kom tegen een uur of 7 terug en blijf dan bij Hannie thuis eten 's middags, om weinig tijd te verliezen. Erg opwindend is het overigens niet, om de hele dag boven op een slaapkamer te zitten. Wij hebben wel het meest rustige deel van het bedrijf. Gelukkig is Hannie 't grootste deel van de dag ook boven, want ze heeft massa's te typen, komt soms niet eens klaar. Vanmorgen moest ze plotseling weg, voor een koerierster invallen, maar was na een uur terug. De brug bij Keizersveer is nog steeds safe, maar Hannie blijft aan deze kant van de Maas. Na het eten vanmiddag hebben we een kwartier piano gespeeld ter afwisseling, zijn toen weer naar boven getrokken. Om 4 uur kwam Jaap als een stormwind binnenzeilen, had van alles en nog wat met mijnheer S. te bespreken en kraste tegelijk zijn naam onder de 12 geleidebrieven, bestemd voor H.H. Officieren van het tweede Eng. leger. Ze zijn er lang niet over te spreken, dat de koeriers zo lang worden opgehouden aan de rand van de ‘Corridor’; soms worden hun papieren niet of te laat doorgegeven, wat geweldig jammer is voor een vlotte gang van zaken. Vandaar dit dringende verzoek aan de officers, de zaak niet te vertragen. Of het helpen zal? Die Engelsen zijn voor

[p. 409]

ons soms ondoorgrondelijke wezens, wij aan deze kant zien alles heel anders, hebben niet zo de tijd als zij aan de ‘overkant’.

De heren zaten op de rand van het bed, Hannie typte als een razende en ik kreeg schrijfkramp van 't aanhoudende gekrabbel op mijn grote vellen schrijfmachinepapier. Beneden hoorden we de kinderstemmen van de kleintjes, die buiten aan 't spelen waren. Een enkele jager ronkte over. De winkel beneden is al maanden gesloten en Hannie's vader fungeert nu zo wat als portier, schilwacht, etc.

Niemand komt in huis, die niet eerst hem is gepasseerd.