Dagboekfragmenten 1940-1945

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1297 D 16

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van de vierde druk van Dagboekfragmenten 1940-1945 geselecteerd door T.M. Sjenitzer-van Leening uit 1985. De eerste druk verscheen in 1954.

 

redactionele ingrepen

De paginering van het werk begint abusievelijk met pagina 6.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. II, XIV, 6, 8, 106, 108, 206, 208, 290, 292, 388, 626, 628) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina I]

dagboekfragmenten 1940-1945

 

[pagina III]

DAGBOEK FRAGMENTEN 1940-1945

 

[vignet]

MCMLXXXV

Veen, uitgevers - Utrecht/Antwerpen

 

[pagina IV]

Vierde druk

Omslag: Jan Vermeulen/Marlous Bervoets

Typografie: H. van Krimpen

D/1985/0108/043

© 1954, 1985 Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, Amsterdam

Alle rechten voorbehouden

 

cip-gegevens koninklijke bibliotheek, den haag

 

Dagboekfragmenten

 

Dagboekfragmenten 1940-1945 / [inl. A.H. Paape; geselecteerd door T.M. Sjenitzer-van Leening]. - Utrecht [etc.]: Veen

Eerder verschenen als Bronnenpublikatie. Serie diversen / Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie; no. 2. - Den Haag: Nijhoff (distr.), 1954.

isbn 90-204-2585-4

siso 935.3 udc 949.2′1940/1945′(093.3) ugi 510

Trefw.: Nederland; Wereldoorlog II; dagboekfragmenten.

 

[pagina 627]

INHOUD

 

[pagina 629]

inleiding	v
het eerste jaar Van de Meidagen van 1940 tot de invasie in de Sowjet-Unie
10 Mei 1940 - Het gevecht bij Mill	9
10-15 Mei 1940 - Een landarbeider beleeft de oorlog	15
12 Mei 1940 - Verwarring in Den Haag	19
11 Mei 1940 - De terugtocht van de Peeldivisie	23
14 Mei 1940 - Het bombardement van Rotterdam	27
14 Mei 1940 - Het capitulatiebericht wordt in Zeeland ontvangen	32
13-14 Mei 1940 - Geïnterneerd NSB-er: ‘Onze dag komt!’	33
10-23 Mei 1940 - Reacties van een gymnasiast op de invasie en het begin der bezetting	35
25 Juni-16 Dec. 1940 - Het parool: langzaam werken!	41
10 Juli 1940 - De inlevering der gouden tientjes	43
12-17 Juli 1940 - Steeds meer artikelen op de bon	44
29 Juli 1940 - Geruchten omtrent de invasie in Engeland	46
7-12 Aug. 1940 - De ‘voorspelling van de pastoor van As’ en het avontuur van de O 13	46
4 Oct. 1940 - Overzicht van geruchten in zomer en herfst	51
7-9 Oct. 1940 - Het vertrek der Indische gijzelaars	52
10 Oct. 1940 - Doktersvrouw: ‘Er zijn weer alarmerende dingen gebeurd.’	53

 

 

[pagina 630]

27 Oct. 1940 - Joods leraar ziet de toekomst somber in	54
3 Nov. 1940 - De gijzelaars in Buchenwald	55
26 Nov. 1940 - De studentenstaking in Leiden	55
25 Dec. 1940 - 1 Jan. 1941 - Koningin Wilhelmina spreekt - Bij de jaarwisseling	57
31 Dec. 1940 - ‘Wat een jaar om op terug te zien!’	59
6 Jan. 1941 - Illegaal werker gearresteerd - zijn vrouw beschrijft de dag die volgde	60
31 Jan. 1941 - De Winterhulp - Duitse imitatie	63
12-24 Febr. 1941 - Relletjes in Amsterdam	67
25-26 Febr. 1941 - De Februaristaking, gezien door een typiste	72
25-26 Febr. 1941 - De Februaristaking in de Indische buurt (Amsterdam)	75
26 Febr. 1941 - ‘Aan de strijders’	77
28 Febr. - 3 Maart 1941 - Doktersvrouw (Achterhoek): ‘In Amsterdam zijn vreeselijke onlusten.’	82
5-29 Maart 1941 - Student voor het dilemma of hij de Ariërverklaring zal tekenen	86
19 Maart 1941 - De Duitsers halen je ‘vaak 's nachts. Zo tussen twaalf en één.’	91
27 Maart 1941 - Zuid-Slavië zwaait om	92
14 April 1941 - NSB-aanplakbiljetten ‘worde achter elkaar verwijderd.’	93
15 Mei 1941 - Het raadsel Rudolf Hess	94
28 Mei - 1 Juni 1941 - Pinksteren in de gevangenis te Scheveningen	97
2-3 Juni 1941 - Dochter van NSB-er - ‘De ene Duitser is nog niet weg, of de ander is al weer aan de beurt.’	100
2-12 Juni 1941 - Huisarrest in Wassenaar	101
13 Juni 1941 - Ontmoeting met Dr Colijn	104

 

 

[pagina 631]

toenemende druk Van de invasie in de Sowjet-Unie tot de landingen in Noord-Afrika
25 Mei - 12 Juli 1941 - Chauffeur bij het NSKK trekt Rusland binnen	109
21-23 Juni 1941 - Vrouw van gevangene beschrijft de dagen vlak vóór zijn proces	111
27 Juni 1941 - ‘We worden overstroomd met propaganda’	114
2 Juli 1941 - De SS-Standarte ‘Westland’ rukt op	115
20-24 Juli 1941 - De Duitse V-actie	117
19 Juli - 1 Aug. 1941 - De inlevering van koper	121
10 Sept. 1941 - Arts wordt als gijzelaar gevangen genomen	121
16 Sept. 1941 - C. van Geelkerken bezoekt het Nederlands Legioen in Oost-Pruisen	125
29 Sept. 1941 - Bommen vallen in Groningen	127
25-27 Oct. 1941 - Het Nederlands Legioen legt de eed af	132
31 Oct. - 3 Nov. 1941 - Toekomstdromen aan het Oostelijk front	134
8 - eind Dec. 1941 - Japan valt Indië aan	137
15 Dec. 1941 - NSB-défilé in Utrecht	139
30 Dec. 1941 - Kerstmis in een doktersgezin	139
19-29 Jan. 1941 - Tramconducteur in de koude winter	142
11 Jan. 1942 - Vrijwilliger Nederlands Legioen - ‘Wanneer ik zou moeten doden, zou ik mij dat ontzettend aantrekken.’	148
Eind Jan. - 1 Febr. 1942 - Dansverbod dreigt!	149
12-24 Febr. 1942 - Vuurdoop aan het Oostelijk front	150
4-9 Maart 1942 - Visioen van de val van Java	153
2 April 1942 - Wandeling door Warschau	160
11 April 1942 - Concentratiekamp Amersfoort - De OD-ers worden weggevoerd	162
1 Mei 1942 - ‘Weer 'n echt pittige brief van onze fiere Bisschop’	166
3 Mei 1942 - De Jodenster	167
10 Mei 1942 - Verkoop van clandestien geslacht vlees	167
17 Mei 1942 - Het beroepskader wordt gevangen genomen	169

 

 

[pagina 632]

29 Mei 1942 - Ontvluchting uit het concentratiekamp Amersfoort	170
4 Juni 1942 - Op zoek naar groente bij Amsterdam	175
4-5 Juni 1942 - Uitgaan in Amsterdam	176
8 Juli 1942 - De Jodendeportatie begint	177
22 Juli 1942 - De Duitsers roven fietsen	177
25 Juli 1942 - Voor Leningrad	179
8-12 Aug. 1942 - Gijzelaar in Haaren	180
9 Aug. 1942 - Zoon in België opgepakt	182
14-19 Aug. 1942 - Engelandvaarder zit vast in Frans kamp	182
16 Aug. 1942 - Haaren - het fusilleren der vijf gijzelaars	185
5 Sept. 1942 - ‘...we zullen wel krap blijven zitten zoolang de ellendige rot-oorlog nog woedt’	188
7-8 Sept. 1942 - Student voor het dilemma of hij een loyaliteitsverklaring zal tekenen	189
10 Sept. 1942 - Man en vrouw besluiten, Joden te helpen	191
22 Sept. 1942 - Joodse onderduikers in de Achterhoek	191
5-6 Nov. 1942 - Engelandvaarders in het Huis van Bewaring te Utrecht	195
23 Oct. - 8 Nov. 1942 - Veluwe - Hulp aan Joodse onderduikers	201
halverwege Van de landingen in Noord-Afrika tot de April-Mei-stakingen
5-7 Nov. 1942 - ‘Rommel is in full retreat!’	209
8 Nov. 1942 - Verhoor wegens clandestiene bonnenhandel	210
15-21 Nov. 1942 - Nederlander werkt in Minsk (Wit-Rusland)	211
27 Nov. 1942 - De Franse vloot zinkt bij Toulon	214
28 Nov. 1942 - Geëvacueerd uit Den Haag	216
2 Dec. 1942 - ‘Er zijn Schalkharen beneden’ - Dolfs vlucht	218
5 Dec. 1942 - Sinterklaas in kamp Stanislau	223
6-7 Dec. 1942 - Philips, Eindhoven, gebombardeerd	228
14 Dec. 1942 - Duitse eenpans-maaltijd	231

 

 

[pagina 633]

12-25 Dec. 1942 - Mag een ondergedoken Jood onrein vlees eten?	231
19-23 Jan. 1943 - ‘De prinses heet Margriet Francisca’	235
30 Jan. 1943 - Annie en Jo worden naar hun onderduikadres gebracht	236
6 Febr. 1943 - Klokkenvordering	240
6-21 Febr. 1943 - De jacht op de studenten	241
15 Febr. 1943 - Bonnenmisère	246
21 Febr. 1943 - Joods leraar - bijna gedeporteerd uit Den Haag	246
23 Febr. 1943 - Goederenruil	249
10 Maart 1943 - Arbeider op weg naar Duitsland	249
18 Maart 1943 - In de Kriegswehrmachtgefängnis Utrecht - Er komt een pakje	250
21 Maart 1943 - Een winkelier zit met een bankbiljet van ƒ1000	253
31 Maart 1943 - Rotterdam - ‘Je krijgt er verdomme de zenuwen van, iedere dag luchtalarm.’	255
11 April 1943 - Ondergedoken in de Achterhoek - ‘al 214 lange dagen en nachten’	256
April 1943 - Concentratiekamp Vught - Joodse afdeling	259
18 April 1943 - ‘Mijn rapport over de fabriek is klaar.’	260
27-30 April 1943 - Tante Josien wordt gedeporteerd	262
9 April - 5 Mei 1943 - De loyaliteitsverklaring der studenten	265
29 April - 1 Mei 1943 - Een schoolmeisje beleeft de April-Meistakingen	267
1 Mei 1943 - Duitse schietpartij in Hengelo (Overijsel)	269
2-5 Mei 1943 - De stakingen in Eindhoven	270
1-9 Mei 1943 - Staking op het platteland	274
28 April - 10 Mei 1943 - Ambtenaar die voor onderduikers zorgt, moet zich als militair melden in het kamp Amersfoort	275
3-24 Mei 1943 - Slachtoffer in Friesland	283

 

 

[pagina 634]

hard tegen hard Van de April-Mei-stakingen tot Dolle Dinsdag
9 Mei 1943 - ‘Tunis en Bizerta volledig in onze handen’	293
26 Mei 1943 - Amsterdams handelsvertegenwoordiger geeft beeld van de tijdsomstandigheden	296
29 Mei 1943 - Arbeidsinzet meisjes dreigt - leraar promoveert	297
4 Juni 1943 - De inlevering van de radio's	300
31 Mei - 7 Juni 1943 - ‘Arie is vandaag geslaagd.... Nu sturen ze hem misschien naar Duitsland.’	300
8-23 Juni 1943 - Amsterdams handelsvertegenwoordiger beschrijft de zwarte handel; bezoek van kennissen uit Rotterdam; een tocht naar de Betuwe op de Zondag van een grote Jodenrazzia	301
22 Juni - 3 Juli 1943 - ‘Het is zoover mijn jongen is weg als krijgsgevangene, waarheen weet ik niet.’	309
27 Juni 1943 - De Jodenrazzia in Amsterdam-Oost	310
1 Juli 1943 - Kriegswehrmachtsgefängnis Utrecht: bezoek van Duits dokter en assistent; ‘de vitaliteit stroomde eruit.’	314
1-3 Juli 1943 - Sommige artsen worden gearresteerd - vele anderen duiken onder	316
2 Juli 1943 - Officiersvrouw wordt in Arnhem bij de SD geroepen wegens een brief naar Hongarije	320
7 Juli 1943 - ‘Er is weer een Duitsch: schurk opgeruimd en wel Hauptdienstleiter Schmidt.’	322
20 Juli 1943 - Joods leraar in Westerbork herdenkt zijn een jaar tevoren verdwenen zoon	323
25-29 Juli 1943 - Een beeld van de Nederlandse Arbeidsdienst	324
26 Juli 1943 - De val van Mussolini	325
26 Juli - 2 Aug. 1943 - Ingenieur, reserve-officier, besluit onder te duiken	326
28-29 Juli 1943 - Notities van een cadet-vaandrig in Stanislau	329
29 Juli 1943 - Zoon naar Duitsland - ‘steeds denk ik hoe zou het met hem gaan’	329
5 Aug. 1943 - Een dag in Kamp Westerbork	330

 

 

[pagina 635]

16 Aug. - 9 Sept. 1943 - Haagse familie neemt Joodse onderduikers in huis	333
8 Sept. 1943 - Inspecteur van politie, NSB-er, peinst over de capitulatie van Italië	336
30 Sept. 1943 - De leiding van de Joodse Raad, Amsterdam, en de ‘Barnevelders’ arriveren in Westerbork	337
9 Nov. 1943 - Amsterdams handelsvertegenwoordiger brengt bezoek aan Rotterdamse relaties	339
11 Nov. 1943 - Concentratiekamp Natzweiler - ‘Help ons, mij, verloren schaap. Amen.’	340
22-26 Nov. 1943 - Amsterdams winkelbediende beschrijft het weekend met zijn meisje en zijn vrienden	341
27 Nov. 1943 - Delfts ingenieur geeft beeld van de wereld en van Nederland	346
12 Dec. 1943 - Ontslag uit de Nederlandse Arbeidsdienst	349
16-18 Dec. 1943 - Gewetensconflict: wèl of niet wachtlopen?	349
31 Dec. 1943 - Twee appels ‘voor beide kranken’	352
19-21 Jan. 1944 - Concentratiekamp Natzweiler - ‘Het is hier een hel’	353
5-15 Febr. 1944 - Kamp Westerbork - De patiënten uit het ziekenhuis vertrekken naar Auschwitz; duizend anderen naar Celle	355
27 Febr. 1944 - Gymnasiast - ‘'t kan me allemaal niets meer schelen.’	361
7 Maart 1944 - Engelandvaarder bezoekt Koningin Wilhelmina	362
10-13 Maart 1944 - Weekend in American Hotel in Amsterdam	363
2 April - 1 Mei 1944 - Eigenaresse landgoed, Midden-Limburg, beschrijft de hulp aan uit Duitsland ontsnapte Geallieerde militairen	364
1-4 Mei 1944 - Drie dagen uit het leven van een gymnasiast	370
19-28 Mei 1944 - Bergen-Belsen - ‘Vader, denk nu even aan ons.’	373
6 Juni 1944 - De Geallieerden zijn geland in Normandië!!	378
21 Juni 1944 - Bergen Belsen - ‘ik heb mijn brood voor drie dagen opgegeten!’	381
26 Aug. - 5 Sept. 1944 - De bevrijding nadert - ‘Afschuwelijk, nu weer aan de kant te staan; weer niets te kunnen doen.’	382

 

 

[pagina 636]

4 Sept. 1944 - Huiszoeking naar radio	383
5 Sept. 1944 - Dolle Dinsdag in Haarlem	385
de hongerwinter Van Dolle Dinsdag tot de Bevrijding
9-23 Sept. 1944 - Het leven in Theresienstadt	389
11-18 Sept. 1944 - Arbeider op het Bahnhof Kassel	391
17 Sept. 1944 - Jacht op de mannen in Vlodrop	394
21 Sept. 1944 - Arnhem - omstreden stad	398
30 Sept. - 2 Oct. 1944 - Duitse razzia in de buurt van Winterswijk	404
3-6 Oct. 1944 - Onderwijzeres in de Biesbos wordt typiste bij een spionnagedienst	406
3-5 Oct. 1944 - Ingenieur, Den Haag, reageert op de jongste Duitse schanddaden	409
5-6 Oct. 1944 - Duitse veeroof in Limburg	411
6-14 Oct. 1944 - Biervliet wordt bevrijd	413
3-26 Oct. 1944 - De ervaringen van een naar Duitsland gevlucht NSB-ster	416
6-11 Oct. 1944 - Duitse soldaten en Nederlandse dwangarbeiders trekken langs Wijhe	423
16 Oct. 1944 - Een dag in Theresienstadt	426
18 Oct. 1944 - Onderwijzeres, typiste bij een spionnagedienst, is op een boerderij ondergedoken	426
19-20 Oct. 1944 - Er is weer jacht op de mannen in Vlodrop	428
26 Oct. 1944 - Turf kopen in Vinkeveen	431
Nov. 1944 - Noodkacheltjes	432
5 Nov. 1944 - Rampnacht in Heusden	433
5-6 Nov. 1944 - Doortochtpost in Steenwijkerwold	436
7-14 Nov. 1944 - Eigenaresse landgoed, Midden-Limburg, heeft Duitse inkwartiering	439
10-11 Nov. 1944 - Duitse razzia in Rotterdam	443
10-16 Nov. 1944 - Rotterdams tramconducteur ontspringt de dans	448

 

 

[pagina 637]

17-18 Nov. 1944 - Gymnasiast, Deventer, moet voor de Duitsers graven	456
22-26 Nov. 1944 - Eigenaresse landgoed, Midden-Limburg, heeft Engelse inkwartiering	458
23 Nov. 1944 - Den Haag - winkels worden geplunderd	460
25-26 Nov. 1944 - De bevrijding van Lottum (Noord-Limburg)	460
2-6 Dec. 1944 - Haags ingenieur - ‘Het is een toestand van een uiterste beklemdheid waarin we leven.’	464
4 Dec. 1944 - 14 Jan. 1945 - Bij het Vrouwen Hulp Korps in België	468
10 Dec. 1944 - Timmerman uit Haarlem wordt na razzia naar Duitsland gevoerd	472
12 Dec. 1944 - Geëvacueerd in Harskamp	473
21 Dec. 1944 - Dwangarbeiderskamp Rees	475
22 Dec. 1944 - Hondenvlees	476
22 Dec. 1944 - Duitsers in de Biesbos bereiden zich voor op een offensief	476
24 Dec. 1944 - Op een werf in Alblasserdam	478
27 Dec. 1944 - Kerstmis - Duits drinkgelag	479
29-31 Dec. 1944 - Als secretaresse bij de Intelligence Service, Eindhoven	483
28 Dec. 1944 - 7 Jan. 1945 - Geheime zender in Alkmaar	490
31 Dec. 1944 - In Theresienstadt	495
3-25 Jan. 1945 - Honger in Rotterdam - aantekeningen van een oud man	495
8 Jan. 1945 - Een begrafenis in de Biesbos	498
10 Jan. 1945 - Honger in Den Haag - hoe moeilijk het is, eerlijk te blijven	499
14-16 Jan. 1945 - Clandestien stroom aftappen	502
18 Jan. 1945 - Brussel - Nederlander helpt ‘spion’ arresteren	504
19-25 Jan. 1945 - Recepten voor suikerbieten	505
22 Jan. 1945 - Bomaanval in Alblasserdam	508
23 Jan. 1945 - Dwangarbeiderskamp Rees	509
23 Jan. - 1 Febr. 1945 - Bij de boeren in de Haarlemmermeerpolder	510

 

 

[pagina 638]

1-10 Febr. 1945 - Geëvacueerd uit Roermond	512
1-12 Febr. 1945 - Secretaresse bij de Intelligence Service, Eindhoven - ‘laat ze toch alsjeblieft zolang mogelijk hier blijven.’	525
11 Febr. 1945 - ‘Ik stik van ergernis. Ik heb gegraven.’	527
26 Febr. - 4 Maart 1945 - Op hongertocht in Noord-Holland	528
27 Febr. - 10 Maart 1945 - Gevangene in Doetinchem	532
28 Febr. 1945 - Gevangene in Apeldoorn	536
28 Febr. 1945 - Tuchthuis Rheinbach	538
1-14 Maart 1945 - Bij het Vrouwen Hulp Korps in België	544
2-3 Maart 1945 - De ramp van het Bezuidenhout, Den Haag	545
12 Maart 1945 - ‘Ik verdien nu dik geld, maar 't interesseert me geen lor.’	552
16 Maart 1945 - Den Haag - honger en moraal	553
15-19 Maart 1945 - Bij het front in de Lijmers	554
5 April 1945 - De bevrijding van een dorp in Overijsel	556
6-9 April 1945 - Rotterdam - ‘Brrr... wat heb ik een honger!!!’	557
6-11 April 1945 - Deventer bevrijd	560
8 April - 4 Mei 1945 - De Russen-opstand op Texel	564
12 April 1945 - Typhoons duiken neer op het emplacement Nunspeet	577
13 April 1945 - ‘Gisteren is Roosevelt overleden’	580
12-17 April 1945 - Met een toekomstplan dwars door de linies	580
17 April 1945 - De Wieringermeerpolder loopt onder	593
18-25 April 1945 - Rotterdam - honger; eindelijk naar het Noodziekenhuis	597
19 April 1945 - Bevrijding van een Veluwedorp - ‘Waar ik nooit, maar dan ook nooit aan gedacht had was dat ze mij bij de hoofdpersonen beschouwden.’	604
2-6 Mei 1945 - Bij de BS in Amsterdam	606
Ca. 5 Mei 1945 - Nederlands SS-er - ‘het getij is gekeerd’	614
6 Mei 1945 - Amsterdam bevrijd - ‘Mij stokt de pen van blijdschap en dankbaarheid’	616
5-6 Mei 1945 - Bevrijding in Delft	618