Dagboekfragmenten 1940-1945

Onderwijzer, 35 jaar - Friesland
3 Maeije 1943^*

- Faek it deiboek stean sjoen, mar nea de moed hawn der ijn to skriuwen. Alde kwael: ik kin der net ta komme, en elke dei langer minder...

Mar 't moat dochs ienris wer wêze. Det is hjoed, de lêste dei fen 'e Peaskefakânsje. De lêste dagen binne tige ûnrêstich forroun. It kaem fen it bifel det alle mannen dy 't ûnder de wapens west hawwe yn kriichsgefangenskip moatte, omt it Dútsk regear sa't it hjit gjin bitrouwen ha kin yn ús ex-soldaten. Great opskoer yn it hiele lân - Der wirdt praet fen staking hjir en der: yn Twente, yn Limburg -

Mar: de treinen en trammen ride gewoan.

De boeren ha bisletten gjin molke mear oan it fabryk to leverjen. Det der rydt gjin molkwein mear - en elk kin molke helje safolle as er mar ha wol. En dêr is dizze dagen drok fen profitearre. Men seach elk mei flessen of amerkes sjouwen en der is gâns hwat ôftsjenne. Yntwisken is it ‘politie-standrecht’ ôfkindige. En nou komt de freze for de dea troch de kûgel yn de minsken...

Ik tink det mei gauwens de bussen wer oan 'e dyk stean scille en de molkweinen wer ride scille.

De boeren hawwe yn hjarren forset gjin stipe krige. Volta en Kannefabryk hawwe net staekt - it scoe hjoed (Moandei) wêze, mar it is by scillen bleaun. En scille moarn de âlden hjar bern thúshâlde fen skoalle? Der is war dien for dizze protestaksje, mar of it slagje scil?

Det is de sitewaesje fen it eagenblik. De ljue siede fen binnen,

* Zie voor de Nederlandse vertaling: p. 286.

[p. 284]

mar doare neat of in bytsje. En - is hjâr det kweaw ôf to nimmen? Der is noch mar sa'n lyts kromke solidariteit ûnder de minsken. Elk wachtet op in oar en sa bart der neat. En de soldaten kinne wer nei de gefangenkampen yn Dútslân gean...

Earst it legere kader - aenst de oaren. Ho scil it oars as der gjin foroaring komt - gjin Died, dy 't dy plannen wisingje scil.

Sûnt 28 Sept. 1942 is de sitewaesje oan 'e fronten gâns foroare. De D. lizze net mear yn 'e Kaukasus, Stalingrad is net mear bidrige - de Russen hawwe yn 'e winter hird fen hjâr ôf slein en nou is it front oan 'e Donetz en wirdt yn 'e Koeban noch fochten. It wachtsjen is op 'e simmerkampanje -

Yn Afrika is in Amerikaensk leger oan lân gien fen 't hjerst en is Rommel tobekslein op Tunis, stêd mei neiste omkriten en sit as in mûs yn de falle. Mei in pear wiken is it hjir dien en is Afrika fen de Italianen en de Dútskers suvere. Den is it wachtsjen op it twadde front.

Yn 'e loft swiere oanfallen op alle wichtige stedden en havens yn Dùtslân en de bisette gebieten - superioriteit fen Ingelân yn 'e loft - stedden wirde ta púnheapen.

Sa is yn rûge halen it oarlochsbyld op it moment. Dútslân yn de fordigening - de geallieerden yn 'e oanfal - en de bisette gebieten langhalzje nei it twadde Europeeske front.

Aukje is gâns in ein better tsjinwirdich. Alle húswirk docht se wer mei - kin wer naeije, breidzje, stopje - Fytst wer, mar net greate einen! Rint ek wol folle yn 'e hûs mar wirdt o sa gau wirch as se bûten in ein rinne scoe.

Mar wy binne o sa bliid det it safier is as nou!

As alles normael bleaun wier, wier se hjoed nei 't H.O.^* gien for 4 wiken - nou is it wachtsjen oan 't 11 Maeije. As den de tastannen wer hwet better binne giet se der even twisken út. 't Scil hjar goed dwaen, dy ljeave.

De bern binne goed soun, al klaget Rinke wol ris oer syn mage. Aukje tinkt fen wjirmen, mar se komme net los. Roelke syn foet is wer genêzen en dy is fierder ek goed soun. Moarn giet er for it earst nei skoalle - al scil er wol in dei wachtsje moatte nou 't moarn de âlders hjar bern thús hâlde wolle! Hy hat in tige sin oan 'e skoalle - en wy kinne nou al wol witte, det er in heldere learling wirde scil. Hij rekkenet al oan 'e 20 ta.

* Herstellingsoord voor Onderwijzers (Lunteren)

[p. 285]

3 + 8 + 5, seit er samar, is 16. En hy hat in skerp taelgefoel, lyk as Rinke. Hy kin noch net lêze, mar is dochs sa fier det er it yn in moment foar 't forstân ha scil. De lêsplanke leit er samar b.g.

Nou binne de beide mannen op 'e greate skoalle. Rinke is fensels oergien. Hy hie it bêste rapport fen de 4de klasse en sit nou yn de 5de!! Mar - wier der mar in lyts boike of famke det yn 'e widze laei - Hwet scoe ik det ynlike graech wolle!