Dagboekfragmenten 1940-1945

[p. 253]

Winkelier, 31 jaar - Stad in het Noorden
21 Maart 1943

- Nog pas geleden zijn een flink aantal effectenhandelaren die zwart zaken deden opgepakt en naar Ommen gestuurd om aan de lijve te ondervinden wat zondigen tegen de gemeenschap beteekent, zoo stond het in de krant.

Dat zondigen dat zit de menschen op het oogenblik in het bloed en vooral de zakenmenschen die probeeren hun bedrijfskapitaal te redden, terwijl ieder ook wel iets extra's wil verdienen. Alleen gebeurt dat ‘verdienen’ op papier en in papier en niet in goederen.

De maatregel van intrekking van de bankbiljetten van ƒ500 en 1000,- is weer een lastige kwestie waar velen een reuze strop aan hebben.

Iedere zaak heeft zwart geld, en als dat nu toevallig dat groote papier is, dan zit je er stevig mee in je maag. Wij hadden [al enige tijd] een zwart briefje van 1000,- dat we op de volgende manier zullen loozen. Vorige week Donderdag betaalt een klant, een glazenwasscher! ons een slaapkamer van bijna ƒ800,- met zoo'n groote lap. De volgende morgen breng ik het naar de bank, en boek dit in het kasboek zoodat ik Zaterdag ongeveer ƒ300,- bij kas had, in de officieele dan altijd. Maandag wordt de maatregel bekend, en wat geluk hadden we nu dat in het kasboek alle boekingen nu juist gebeurd waren op een bladzijde die er heel gemakkelijk en zonder sporen na te laten uit genomen kon worden. Van de bank haal ik nu direct de 1000,- in briefjes van 100,- terug en stop het zwarte briefje nu in de kas, zoodat ik direct kan aantoonen dat ik dit groote papier pas gekregen had. Alleen het nummer klopt niet natuurlijk. Als eens al mijn boeken nagekeken mocht worden dan kan het voor de glazenwasscher nog wel eens lastig worden, vooral omdat de man ook al eens aangehouden is voor de zwarte handel.

Het eenige is dat de bank vier dagen ƒ1000.- onder zijn beheer heeft gehad wat niet in mijn boeken staat. Het is te begrijpen dat er nu plotseling een groote handel in deze bankbiljetten is ontstaan. Maandag kreeg ik een reiziger die vorig jaar een erfenis van ƒ4000.- gekregen had, maar nu wel 4 bankjes wilde koopen. Die Maandag werden ze al aangeboden voor ƒ700.- tot ƒ800.-, met koopen wilde onze vriend echter nog even wachten, ze zouden nog wel wat goedkooper worden, wat ook gebeurde totdat nevenstaand stukje

[p. 254]

in de krant kwam^* en de banken nu weer bestormd werden met briefjes van ƒ100 waarvan vandaag, Zaterdag 21 Maart, weer verteld wordt, dat die briefjes op hun beurt weer waardeloos verklaard zullen worden. Beter leek het me dat men dan alle bankpapier maar uit de circulatie nam en op korten termijn noodgeld uitgaf. Gister nogal wat geld gewisseld in briefjes van ƒ10.- en ƒ25.- maar ik weet niet of we zoo veilig de zwarte-bankpapier-zee door kunnen varen. Het lijkt me erg moeilijk om iedere zaak te gaan controleeren op dit punt, om van de particulieren nog maar te zwijgen, en alleen degenen die heel veel zwart geld in huis zullen hebben, die kunnen er nog wel eens last mee krijgen, de maatregel is aardig bedacht maar kan de autoriteiten wel eens over het hoofd groeien, de gaten zullen ook op dit punt wel weer te stoppen zijn.....

Vorige Zondag kwam een agent van politie bij een goudhandelaar een bankje van ƒ1000.- wisselen. De agent was toen al op de hoogte van de komende maatregel die een gewoon mensch pas Maandag over de radio hoorde. De handelaar wisselde dit bankje in maar kon het niet weer terug brengen, beide handelden zwart in goud. Ook de politie agenten zijn er niet vies van om iets extra's te verdienen. Nog een voorbeeld is het volgende. Iemand liet z'n haar knippen bij een kapper maar vergat z'n fiets op slot te doen wat strafbaar is. Een agent merkte dit op en ging de kapperszaak binnen om proces verbaal op te maken, maar kwam niet ver omdat de heeren elkaar kenden; geen proces! Van iemand bij de voedselvoorziening hoorde ik dat er op het oogenblik zoo veel aardappelen zijn dat het veel makkelijker was om de hele distributie hierin af te schaffen en daarmee meteen de zwarte handel. Ook koolrapen en wortelen zijn er heel veel en worden al weer doorgedraaid voor veevoeder.

Dat is er dus genoeg, maar met vleesch is het treurig gesteld en nu weer verlaagd van 200 tot 125 gram per persoon per week, been inbegrepen. Ook melk en boter worden weinig verstrekt zoodat we het wel zwart moeten koopen. We krijgen als volwassenen ¾ + ¼ Liter ondermelk per dag.

Door al dat zwarte gedoe wordt de eerbied voor de wet geheel teniet gedaan omdat ieder het voorbeeld van onze beschermers heeft,

* Verwijzing naar een mededeling van Commissaris-generaal Fischböck o.a. inhoudende dat het niet in de bedoeling lag, briefjes van ƒ100.- ongeldig te verklaren.

[p. 255]

die wel erg schermen met ‘het recht’ maar er nu juist niet naar handelen b.v. hout voor meubelen moet al met ‘kleurstof’ in Duitschland gekocht worden. Voor 15 Februari toen nog meubels gekocht konden worden (na die datum mag alleen nog maar aan de getroffen steden geleverd worden) weet ik geen fabrikant die niet zwart verkocht, een hoogst enkele uitgezonderd. Het zaakje waar ook wij mee inzitten met Been schijnt heel uitgebreid te zijn waar hoopen fabrikanten, houthandelaren en importeurs mee inzitten, om maar te zwijgen van al die winkeliers die op hun beurt hun klanten weer teveel hebben laten betalen. Er komt weer geld in het laadje voor de prijsbeheersching. Aan de eene kant geeft de staat het geld bij millioenen uit en aan de andere kant moet ze al dat papier weer op de vlugste manier in bezit zien te krijgen door middel van belastingen boetes enz, terwijl de laatste tijd vooral geld opgepot werd dat niet te verantwoorden was door het publiek, want om je nu maar doodleuk door de belastingen te laten opvreten dat is ieder ook wel wat kras. En dat opvreten van je bedrijfskapitaal of goederenvoorraad gebeurd werkelijk door de belastingen, steeds hooger wordende prijzen, met verkoop zonder de vervangingswaarde en koopen van iets extra's voor de maag die niet vraagt naar wat mag en niet mag. Jannie zegt altijd van mij dat ik te bang ben om hooge prijzen te vragen enz. Maar ja, zooals het nu gaat is het me al mooi genoeg en heb ik er al last genoeg van. Voor zwarte handel in het groot ben ik nu eenmaal niet geschikt en van het weinige heb ik al een partij grijze haren gekregen!!!

Als ik de zaak maar zoo goed mogelijk en zonder al te veel kleerscheuren door deze tijd kan sleepen dan ben ik al een heel eind heen.