Dagboekfragmenten 1940-1945

Advocaat, 26 jaar
Kriegswehrmachtgefängnis, Utrecht
18 Maart 1943

- Oh, mijn Liefste, mijn Lieveling, mijn vrouw, ik ben zoo in zorg! In angst! Ik ben zoo ontzettend gespannen! Maar wacht, ik zal in volgorde vertellen. We kregen vandaag zuurkool, zóó ontzettend weinig, dat ik dolblij was, dat ik nog veel boter had om erin te doen. Na de zuurkool heb ik alles opgegeten, wat ik nog had, denkende: morgen komt Trinette weer, en voorts: het is wel eens goed om weer droog brood te eten; ik moet niet al te veel om eten gaan geven, dan word ik net als de kerels, waar ik op scheld. - Goed, meer dan vorstelijk gegeten, en me gezet aan de oplossing van het probleem, hoe dezen middag door te komen. Immers, morgen, ja morgen zou ik meer weten: misschien zou je komen, misschien een Jan-brief,^* misschien eenig licht in de zwijgende duisternis. - Ik heb toen gekozen het boek uit het Oude Testament, genaamd Prediker (l'Ecclésiaste), dat hoogst eigenaardig en mooi is. Toen ik daarmee klaar was, werd de deur opengegooid, daar stond de ganglooper (Kalfaktor, Flurwärter) Herder, die altijd pakjes rondbrengt, met den Duitscher, dien wij het lijk noemen. Een pakje voor Sikkens, een voor Wijner - en opeens wist ik, dat er ook voor mij een pakje zijn zou. Men wordt nu eenmaal helderziend in de gevangenis. Schreef ik het vanochtend niet al, dat ik iets verwachtte? - Waarachtig: ‘Mijnheer Peters!’ Ik heb alles machinaal uitgepakt zonder ernaar te kijken, heb de doos teruggegeven, ben bij het raam gaan staan en heb, ik wil het je maar eerlijk bekennen, mijn dierbare Lieveling, gehuild zooals ik niet wist dat ik huilen kon.

* Hiermee wordt de illegale correspondentie bedoeld die de schrijver via een Nederlandse bewaker bereikte.

[p. 251]

Het is nu een uur later, en nog ben ik overstuur. Lieveling dan toch: Wat is er aan de hand? Je hebt niet zelve het pakje gebracht. Er is geen vuile was meegekomen. Ook aan het pakje zelf kan ik duidelijk merken, dat je het niet zelve in orde hebt gemaakt. Mijn God, mijn trouwe God, wat is er aan de hand? Ben je ziek, mijn eigene? Ben je misschien heel erg ziek? Wie weet, hoe ziek je bent. Anderen hebben me een pakje gebracht, misschien Albert, of Max, of wel Vader, misschien ook heeft Mevrouw Wijner het meegenomen, ik weet niets, niets. Het is een dag te vroeg ook nog. Vuil goed, vuile pakjes heeft men niet meegenomen. Het schoone goed is zeer onvolledig: eindelijk een hemd, en verder een onderbroek. Geen borstrok (die liggen allemaal hier, vuil!), geen handdoek, zakdoeken, sokken. Het pakje, hoe verrukkelijk ook, is heel anders dan anders: een half pond margarine, een pot pindakaas (van Max, die goeierd), een worst maar liefst, een stukje kaas, ovomaltine, 12 appeltjes, radijsjes en bruidsuikers. Niets Zwitsersch. Ik heb het idée, dat Max het pakje heeft gemaakt en gebracht. Dank hem innig, zoo het zoo is. Of anders dengene, die het wel heeft gedaan. - Lieveling, dank, oh dank voor het pakje. Ik kan er niet van eten, niet van genieten. Ik ben zoo verdrietig, zoo bezorgd, mijn Liefste. Wat is er dan toch met je! Is er nog een buitenwereld? Zijn er nog menschen in Holland? Alles is zoo stil, zoo stil. Ben je er nog? Ben je er eigenlijk nog wel, mijn schat? Wie ben je, waar ben je? Waarom laat je me in zoo razende spanning, zoo pijnigende onzekerheid? Als ik niet een nuchteren volwassen kerel was, die op God en zijn vrouw vertrouwd, zou ik me de gekste dingen in het hoofd halen: dat je misschien dood bent, ja dood, of weggeloopen met een anderen man, weet ik het. Maar ik vertrouw op God, en Zijn belofte, en op jou; ik heb God en jou lief, en ik geef al mijn zorgen aan Hem over. Maar ik moet je zeggen, dat ik nu wel lijd, zeer zwaar lijd. Ik kreun, Trinette. Wie weet, hoe erg noodig je me hebt. Wie weet, of je niet in hooge koorts ligt, ijlende, je man gevangen, je ouders verweg, je hond dood, je huisje met al het heel dierbare in vreemde handen. Wie weet, of je niet in het ziekenhuis ligt. Wie weet, wat men voor mij verzwijgt, om me te ontzien. Waarom helpen mijn gebeden niet? Waarom ben je nog niet beter? Want in alle geval ben je nog niet beter, want dan had je zelf het pakje gebracht, morgen, niet vandaag. Waren mijn gebeden dan niet die eens rechtvaardigen? Als een man, die zielsveel van zijn vrouw houdt, bidt, dat zij beter moge

[p. 252]

worden, dan moet God dat toch verhooren? God, God, Lieveling, wat een geloofsstrijd! Want ik wil blijven vertrouwen. Ik vecht me kreunende een weg terug tot God. Ik klop bij Hem aan, als een ellendige bedelaar, en ik zeg: ‘Vader, vergeet Uw belofte niet! Houd mij vast! Wees met mijn arm, verlaten vrouwtje! Behoed haar, neem haar in Uw Vaderarmen, maak haar gezond! Ontferm U over ons, Vader!’ Ik heb nu één hoop, dat neef Jan^* morgen iets voor me heeft. Meestal maken we Vrijdags groente schoon. O, hoe bid ik erom, hoe bid ik erom. Maar stel je voor, dat er niets is, dat ik wéér 6 dagen in martelende onzekerheid moet zitten. -- Maar dat kan toch niet! Jullie hebt toch met allen je verstand verloren, je begrijpt toch, dat ik sinds je laatste bericht, dat je wegens griep niet zelf kon komen, in voortdurende zorg heb gezeten, je begrijpt toch, dat het je plicht is, mij op de hoogte te houden, je begrijpt toch, in wat voor ondragelijke spanning ik zit, ik, hier in dit hok, machteloos, terwijl buiten duizenden gevaren zijn, een oorlog, een oorlog! en mijn verlaten vrouw ziek! Jullie zijn toch niet allen gek geworden? Of ikzelf misschien? --- ja, als ik op deze manier doorga. Ik zal me beheerschen. Ik vertrouw. ‘Vertrouw op God en mij, dan zal alles goedkomen’, heb je me geschreven. Welnu, dan zal ik dat doen, dan zal ik dat doen. Sluiters zegt: op Gods tijd komt de dag. Gods tijd, God, Die in deze 11 maanden wonder op wonder aan ons deed. Ik blijf op Hem vertrouwen, rotsvast. Hij beproeft op deze wijze misschien mìjn geloof. Welnu, ik zal Hem laten zien, dat mijn geloof onwrikbaar is. Het zal wel blijken, waar dit alles goed voor was. Ik ga vechten, ik ga, marcheerende, me naar God terugvechten.

Ik heb, Lieveling, eenigen tijd als een gek door de cel gemarcheerd. Ik heb aan 1000 dingen gedacht. Ik zal er niet over praten. Het wordt tijd, dat ik me beheersch. Ik ben toch een volwassen kerel, verdomme. Laat ik mijn kiezen op elkaar zetten en mijn best doen: meer kan ik niet doen.

* De bewaker, hiervóór bedoeld.