Dagboekfragmenten 1940-1945

[p. 201]

Rustend zakenvrouw, 50 jaar - Veluwe
23 October 1942

- Vandaag de menschen weggebracht, zij was apatisch, waren al 5 keer verhuisd en heel erg dankbaar voor het rustige huis, dat ze nu kregen. Als we toch beleven mochten dat we al die menschen levend tot aan t eind van de oorlog konden brengen. t Is een groote zorg, al die menschen die daar zitten, t blijft toch gevaarlijk en t zijn toch ook menschen. De meesten zijn dankbaar voor alle hulp. De verhalen over Westerbork zijn ook ontzettend. Waar 5000 menschen kunnen zijn, moeten er nu 18.000 leven, veel moeten buiten onder een zeil liggen, het sanitair totaal onvoldoende, zoodat ze alles in de open lucht moeten doen, en de menschen lijden ontzettende honger.

Weer opwindende berichten, er komen veel marechaussees bij, ook uit Schalkhaar. We hebben gelukkig goede informaties en weten dat ze morgen beginnen met huiszoeking bij de boeren, voor rogge, maar ook voor Joden. God geve dat niemand verraden wordt en alle Joden waar wij ons toch verantwoordelijk voor voelen, O - wanneer zullen we toch weer vrij zijn en zullen ook die menschen vrij kunnen rondloopen, het kan je zoo benauwen. Niet voor mezelf heb ik angst, maar voor die menschen allemaal.

De Engelschen hebben weer een groote aanval in Egypte op touw gezet. Overal wordt tegenwoordig overdag gebombardeerd en treinen beschoten. Je hebt een gevoel of er wat in de lucht hangt, iedereen is opgewonden in zijn denken, velen meenen, dat er in Nov. een groote verandering zal komen. Je kunt t niet gelooven dat er zoo gauw een keer kan komen.

Al moesten we veel kou en honger lijden deze winter, ik zou t er voor over hebben, als we die terreur kwijt waren. Je moet overal iets achter zoeken, overal oppassen, overal kan verraad zijn, en wij zijn dat niet gewend. We konden vrij onze meening zeggen, protesten laten hooren als t moest en nu ben je vleugellam geslagen.

Daar komt Joop, die heeft nog laat wat te vertellen, als t maar goed nieuws is en we geen meerdere angst behoeven te hebben.

t Blijft hetzelfde, de politie gaat morgen z.g.n. huiszoeking doen, vraagt naar Joden maar zal niets vinden. t Is zoo prachtig georganiseerd, als t aan hun lag zouden ze geen Jood vinden. En t moet ook niet. Ik word liever zelf meegenomen, dan dat er één Jood gepakt wordt. t Is net of ik me voor al die menschen verantwoordelijk

[p. 202]

voel. We zullen t ze allemaal moeten zeggen en dan krijgen de stakkers weer angst. t Lijkt meer opgejaagd wild en geen menschen meer. Wanneer zullen ze weer in vrede kunnen leven?

Op huis I zijn er 7, op II 6, op III 6, op IV 2, dan in huis nog 2, en gered moeten ze worden.

Morgen jarig, t is geen tijd om jarig te zijn, maar je kunt die dag niet zoo voorbij gaan. Ank moet preeken, jeugdpreek.

[25 October]

- Gister een drukke dag gehad, heel veel bezoek, veel bloemen. Van huis I een boek, van II een taart, III wist het niet, t zal hun spijten. Van onze tijdelijke huisgenoten krijg ik een pracht boek over Holl. Landschap. Ze hebben er een pracht gedicht bij gemaakt, t Maakt je stil, zoo hoog als de menschen je ophemelen, zou ik niet van die toren afvallen?

Preek van Ank was heel goed. Voor onze tijd. logees hebben we een vluchtplaats gemaakt achter t schot van onze kleerkast, je kunt niet weten wat er gebeuren gaat.

Vandaag heerschte er overal een zeer nerveuze stemming. Niemand weet wanneer die lui komen, om t dorp en omgeving te doorzoeken. Op de huizen is t gezegd, alles blijft binnen, k hoop dat ze rustig blijven.

Joop was om 10 uur hier. Politie zoekt zgn, belt en vraagt, zijn hier Joden? Op het ‘neen’ gaan ze door.

We hebben nog een gast, broer van Bram Bleekrode, rustige jongen.

We hopen goed te slapen, er zijn zoveel emoties.

Ondertusschen gaan de gevechten door. De Engelschen zijn een groote aanval in Egypte begonnen. De Russen houden stand bij Stalingrad. Volgens de astrologen moet er midden Nov. een rustiger tijd aanbreken. Als we eens een wapenstilstand kregen. God geve het.

27 October

- Alweer andere berichten. Schalkhaar zal komen en ook t dorp doorzoeken. We kunnen dus degeen die geen goed persoonsbewijs hebben ook niet naar t dorp brengen. De politie weet in welke huizen onze menschen zitten en zal ze daar voorbij leiden. Op III zullen ze naar de vliering gaan, t huis wordt gesloten en v. Marle brengt ze s avonds warm eten. We hopen maar dat deze nachtmerrie gauw voorbij is.

Maar er is nog meer. Gister zijn er 40 expresse brieven rond ge-

[p. 203]

gaan, voor menschen die zonder keuring, zonder pas naar Duitschland moeten. Of ze weigeren? Verschillenden die veel smokkelden, o.a. Huib Hogenboom, Rinus Bastert, Joop Bovenkerk, Piet Geluk, Wilbrennink, Jan Amerikaan, ook Jan van Jan Stip. Morgen om 12 uur moeten ze al weg, zullen we ze ooit weerzien. Uit Meppel dezelfde berichten, zelfs menschen met een zaak moeten weg. Wat is de reden? Weg met onze mannen, of hebben ze toch menschen daar nodig?

Zooeven gehoord dat Bovenkerk vrij is, mogelijk komt Jan aok vrij, wie meer dan 2 bunder heeft, zal vrij komen zegt men. Vanmiddag naar Zonne-erf geweest, mogelijk nemen we dat ook. En toch, zou je er mee willen ophouden, als je merkt hoe kleinzielig de menschen onder elkaar in de huizen zijn. Om niets maken ze quaestie en dat nu er zooveel op t spel staat.

28 October

- Jan Stip kwam vanmorgen vertellen dat ook hij vrij is omdat hij meer dan 2 bunder land heeft.

Ik moest om 12 uur iemand van de trein halen, t was zoo'n ellendig gezicht al die families op t perron, waarvan de jongens, soms getrouwde mannen al, weg moesten. t Was of de lucht je beklemde, ik kon niet op t perron blijven.

Ze reizen zonder pas en zonder kleeren, wat moet dat worden.

In Amsterdam worden de joden nog steeds vervolgd, zooals onze gast vertelde.

En zoo hoorde ik weer van andere kant dat er weer verraad is geweest bij een vergadering van werkers voor Vrij Nederland enz. 19 gesnapt. Jan R. was toevallig niet aanwezig en zoo voor de zooveelste keer de dans ontsprongen. Wat moet dit toch een nerveuze tijd voor hun zijn, hij is nu bijna 11 mnd onder water.

Sinds Maandag blijven de politiemenschen zoo'n beetje rondzoeken maar ze zien niets. Onze menschen zitten de heele dag boven wat niet prettig voor hun is.

31 October

- Vandaag goede berichten, de Engelschen hebben een zeer krachtige aanval in Egypte gedaan, de Duitsche en It. legers zijn in wanorde op de vlucht geslagen, als t nu maar door gaat.

Ook in Stalingrad komen de Duitschers niets meer vooruit en in t Oosten krijgen de Jappen klop. De menschen beginnen weer te herleven.

[p. 204]

2 Nov[ember]

- Op sommige huizen is t nog steeds vervelend. We hebben Zonne-erf er voor 6 mnd bijgehuurd a ƒ100 per maand. De heele troep van de Wimpel gaat daar Donderdag heen. Klein Oudhof waar we de lastige dames van de Oudhof heen wilden zenden is niet te bewonen, nu moeten ze maar naar de Wimpel. Gister uit A'dam weer verschillende verhalen gehoord. Een kind van 12 weken stond met wieg en al in een leege woning, daar is het toen vandaan gehaald. Moeders (Joden) leggen hun kinderen als vondeling.

Zaterdag is Jan Lentink kennis van Ank, Frans en Simon hier geweest, moest me spreken. Ging ook weer over Joden. Of we de vader en Moeder van Simon konden bergen. Ank gaat morgen naar Amsterdam om alles af te spreken. Telkens wil je er mee ophouden, maar als ze 't vragen, kun je niet weigeren. Vandaag zijn de bewoners van de Wimpel naar de Oudhof gegaan gedeeltelijk per rijtuig, verder loopen. Er komt nog een jongen uit Zutfen bij en de Moeder van de advocaat. t Is daar een prachtterrein. De lastige dames gaan er nu Zaterdag heen.

Uit Amsterdam kregen we ƒ280 voor ons Jodenpotje. t Is een heel werk om alle huizen telkens te bezoeken. In Emst wonen nog steeds alleen man, vrouw en kind, ze komen heelemaal tot rust. Onze logees zullen nu alle drie a.s. Maandag naar de Oudhof gaan. Hoelang zullen we dan zonder zitten, van eind Februari af hadden we vreemden thuis. Van Carolien bericht dat ze binnenkort in Heerde gaat logeeren. Kees zit nog steeds in Amersfoort, evenals Frans, Simon in Westerbork.

We hebben t druk met appelen verzenden aan de geinterneerden in St Michels Gestel. 200 K[il]o moet verstuurd worden.

8 Nov[ember]

- Vandaag kon ik niets doen, moest in bed blijven. H. heeft geholpen de dames over te huizen. Dat je in zoo'n tijd je niet kunt intoomen en ruzie zoekt, terwijl ze toch allemaal anders in Polen zouden zitten, is niet te begrijpen, leeren de menschen dan nooit.

Vanmorgen om 9 uur kwam onze logee de slaapkamer op om te vertellen dat de Amerikanen op Noord-Fransch Afrika waren geland en al veel posten hadden bezet. t Is net of de menschen daardoor plots hun optimisme terug gekregen hebben, iedereen spreekt er over, is opgewekt. Zouden de astrologen gelijk krijgen, zou voor Kerstmis ons land weer vrij zijn? Je kunt t niet gelooven en toch

[p. 205]

hoop je t innig voor de gijzelaars, de Joden en allen die vervolgd worden. Geve God dat er gauw een eind komt aan die menschenslachting.

Gisteravond om half 9 kwam er weer een jongen (Jood) die hier werd gebracht, had een paar maand in een schuit gezeten, maar t werd daar onveilig. Gaat door naar Zonne-erf.

Bezoek gehad van één der vooraanstaande bestuursleden van de Ind. stud. ver. Ze zijn bang dat ook die menschen binnenkort moeten onderduiken en vroegen of wij dan iemand konden logeeren. Kan natuurlijk. We zijn er nu eenmaal om de vervolgden te helpen. H. is naar Zonne-erf geweest, daar zijn ze erg in hun schik met het huis. We hebben nu 5 huizen en heel wat bewoners. Op Lobelia is Woensdag één span (gemengd huwelijk) naar hun huis teruggegaan. We zullen hopen dat hij er geen spijt van heeft.