Dagboekfragmenten 1940-1945

9 Maart

- De Japanners melden:

‘Java capituleert. 93.000 man Ned. Indische troepen en 5000 man Engelsche, Australische, Amerikaansche troepen (dàt was onze geheele hulp!) leggen de wapens neer.’

Géén televisie heb ik noodig. Evenals de strijdende ondergang van onze vloot, evenals de eerste landingen der Japanners, evenals het eerste vastberaden optreden van de gereedstaande landmacht - zoo zie ik ook het einde. Als een film zie ik met ontzetting de laatste phase van onze strijd:

De laatste stellingen der verdedigers - de zwaar gehavende eenheden, Hollanders en Inlanders, met een enkel detachement Engelschen en Amerikanen - zij allen, doodop en bek-af en gedecimeerd - máár standhoudend. Bestookt worden zij - doorloopend bestookt door felle aanvallen van zware en lichte tanks in zwermen, te veel voor de wanhopig vurende artillerie - golven van bommenwerpers, zonder ophouden - een vreeselijk, satanisch, ononderbroken lawaai --

[p. 157]

Beeld van de Hollandsche Generale Staf: ten doode vermoeide officieren, vastberaden, diep ernstig - meldingen ontvangend, beraadslagend, orders gevende - wanhopig over het tekort, het tekort aan anti-tank-geschut, aan luchtdoelgeschut, het tekort aan troepen, aan vliegtuigen, vliegtuigen, het tekort aan hulp, het tekort aan hulp! -

Verder oprukken der Japanners - dreunend aanrollende tanks breken door Hollandsche stellingen heen, rollen ze op - Japansche infanteristen volgen - de stroom vloeit steeds verder, onder luid banzai-geroep, zonder ophouden, over eigen en vijandelijke gevallenen heen -

Verdedigers, die vertwijfeld weerstand bieden uit geimproviseerde stellingen, telkens meer achterwaarts - terug, weer terug, strijders vallen aan alle kanten, de overmacht is te groot - maar weer, en telkens wéér: standhouden, al is 't met de bloote vuist -

Japansche Staf: Stille, nietszeggende gezichten, onverstoorbaar in hun gevoel van overwicht - orders in onverstaanbare klanken:

Nieuwe eenheden komen in beweging, hun massa's zijn overweldigend. Tanks, lichte tanks, zware tanks, tanks - rukken op - nieuwe artillerie komt in actie en geeft ononderbroken snelvuren - bommenwerpers zonder tal stijgen op, aan één stuk door -

Hollandsche verdedigers ontvangen ze, deze tanks, deze infanterie, dat artillerievuur, die bommenwerpers - overweldigend, moordend, onder een zenuwsloopend dreunend lawaai - vele aanvallers vallen neer, tanks barsten stukgeschoten uit elkaar, bommenwerpers vallen met een ontzachelijke klap te pletter - maar het beteekent niets - nieuwe massa's vullen de plaatsen op - de weinige eigen vliegtuigen strijden één tegen tien en gaan ten onder - het wordt onhoudbaar!

Flits van de Hollandsche Staf - geeft altijd nog vastberaden, maar teneinde raad, haastige orders:

de reserves gaan in het vuur, nog enkele oude vliegtuigen stijgen op -- Japansche vliegtuigen - zwermen, zwermen, met een doordringend penetrant gedreun, naderen onafwendbaar - o, ik ken dat, ik ken dat - ze beheerschen het geheele luchtruim, geen tegenweer - niets - machteloos -

Steeds meer vallende bommen, wilde explosies, opflitsende steekvlammen - helsche knallen begeleiden deze rampzalige beelden - intens, steeds intenser wordt de moordende aanval - steeds

[p. 158]

méér bommen, vlugger na elkaar, steeds meer vliegtuigen, steeds meer tanks, steeds wilder het zware artillerievuur - in een woest crescendo - nòg oorverdoovender het lawaai - steeds machteloozer de nog altijd vurende verdedigers, groepjes hier, links, rechts, vóór, bek-af, bezweet, hijgend, verbeten, verschillende al bijna zonder wapens -

nog een flits van her Stafkwartier - op een laatste wanhopige telefonische melding volgt een laatste wanhopige order -

Weer het front - nòg overstelpender de vliegtuigen, de gierende bommen, de wilde explosies, de opdoemende voortrollende tanks, - wéér een doorbraak over een Hollandsche verdedigingslinie heen -

snelle flitsen (hier en daar close-ups) van het laatste Hollandsche vliegtuig, van een vertwijfeld vurend stuk geschut (met nog slechts twee man bediening), van desperaat vechtende Hollanders en Inlanders - oprukken der Japanners - het begeleidende lawaai groeit uit tot één wilde kakophonie en culmineerend in één afschuwlijke schrééuwende dissonant -

het Stafkwartier, de Commandant temidden van zijn officieren, grauw, somber, zwijgend, - geeft order: de witte vlag!

Abrupt afbreken van het helsche gevechtslawaai -

Langzaam strijken van een groote Hollandsche vlag, langzaam golvend in de wind -

3 Japansche vlaggen (kleiner) schieten omhóóg - daar staan ze, fel wapperend (middelste iets hooger dan de beide anderen) -

Oprukkende Japanners -

(opname op grondhoogte, colonne's infanterie en auto's naderen en marcheeren vlak langs opnemer heen) -

daarboven escadrilles vliegtuigen in regelmatige formatie met zegevierend gedreun -

radiostation, spreker voor de microfoon: enkele woorden van het capitulatie-bericht -

ontvangst van het bericht bij de troepen elders -

ontvangst in steden, dorpen, kampongs:

[p. 159]

korte opname van milieu na milieu, vlug na elkaar, van rampzalig ontzette, of snikkende, of bleek verslagen, luisteraars - blank en bruin - ook een enkele in Holland, een enkele ver op zee - dan weer in Indië -

flits van Tokio, één vlaggenzee, onafzienbare jubelende menschen-massa's: banzai, banzai! -

eigen troepeneenheden hun wapens één voor één neerleggend, hun hoofden gebogen -

detachement krijgsgevangenen trekt voorbij -

omgeving hiervan, slagveld met vernield oorlogsmaterieel: stukgeschoten tanks, neergestorte vliegtuigen, gestrande auto's, omgevallen kanonnen, vernielde spoorbrug - brandende huizen -

een neergehaalde Hollandsche vlag -

wapperende Japansche vlaggen -

Hevige branden, luguber, laaiend, knetterend -

het beeld verschuift - de eene brand na de andere trekt voorbij - het wordt donker - en in dit donker overal branden, overal vuur -

het beeld concentreert zich op één groote brand: felle vlammen, alles verteerend. Ze knetteren luid - muren storten in - vonkenregens sproeien omhoog - Verder is het stil geworden - geen menschen meer, geen actie, stil - alleen dat vúúr, wild en razend van hartstocht in een rondom zwarte nacht -

Lang - lange tijd zie ik dit vuur, gefascineerd - Dan - langzaam, heel langzaam - begint het beeld te wijken - de vuurgloed verwijdert zich - wordt kleiner - langzaam kleiner - steeds kleiner. Nu is hij al ver weg - heel ver weg, nog maar een klein plekje vuur in een zwart-donkere omgeving. Onmerkbaar gaat het over in een nabije kaarsvlam - zij brandt stil en rustig - de omgeving wordt zwak zichtbaar: een eenvoudig interieur van een inlandsch kerkje - een groepje mannen en vrouwen, enkele burgers, enkele militairen, Hollanders zoowel als Inlanders - sommigen liggen geknield in diepe ellende, de anderen staan rondom met gebogen hoofd - (een enkele kleine smartelijke beweging, verder alles roerloos) - in

[p. 160]

devoot besef van onderwerping aan den Allerhoogste. Zij hebben hun plicht gedaan - en zijn thuisgekomen, bij Hem, die ons aller Vader is. -

Het is gebeurd.