Dagboekfragmenten 1940-1945

[p. 153]

Ingenieur, 32 jaar - Noord-Holland
4 Maart 1942

- De strijd om Java is begonnen!

Misgerekend hebben wij nogmaals de kracht van den aanvaller. Wat is er over van de starre houding van U, Amerikanen? Wat van U, zelfbewuste Engelschen? Waar zijn Uw krachtige steunpunten? Wáár? Waar zijn Uw machtige vloten, Gij die zo overduidelijk te kennen hebt gegeven de Zuid-West-Pacific te zullen beheerschen??

Uw steunpunten zijn, in twee maanden tijds, verdwenen - mèt Uw illusies in rook opgegaan, ‘cleared out’ door dezelfde kleine Japanners, die met Generaal Tsjang Kai Schek en zijn Chineezen al 10 jaar bezig zijn!

Wáár blijft Uw prestige, Uw overwicht, Uw wereldbeheersching??

Bitter en scherp zijn onze verwijten, van ons Hollanders die direct in December, solidair met U in het strijdperk traden, vertrouwende op Uwe ontzachelijke macht. Wáár blijft Uw macht?

Het was juist, dar wij tegelijk met U optrokken, het was onze gemeenschappelijke plicht, deze strijd was, en is nog, ons gemeenschappelijk belang. Daarom aanvaardden wij de leiding der Engelschen, onder Generaal Wavell. Onder diens opperbevel stelden wij onze vloot aan den Amerikaanschen Admiraal Hart ter beschikking.

Maar het ongehoorde is geschied:

De Amerikaansche steunpunten Guam, Wake, Midway, zijn gevallen, de Philippijnen veroverd (slechts de dappere Generaal Mac Arthur houdt nog stand) - de machtige Amerikaansche vloot blijft onzichtbaar - de Engelsche vesting Singapore, op welks imponeerende kracht, gelijk een hooge stralende vuurtoren in de woelige oceaan, een ieder vertrouwde, is gevallen!

(15 Febr.)

Singapore gevallen!

Dit is ontzettend. Lang kunnen wij praten over verantwoordelijkheid, over beleid, maar dit kwaad is geschied! De tijd voor praten is voorbij.

[p. 154]

Gij dient U te realiseeren hoe wij, die leven onder vreemde bezetting, denken over U, onze groote bondgenooten!

Nòg wil ik in U gelooven. Nòg weiger ik te denken aan een ondergaand Britsch Imperium. Omdat ik overtuigd ben, dat onder U oud en jong, maar vooral de jongeren, de kaken op elkaar klemmen en vastbesloten zijn, aan dit defensief een einde te maken, en het Imperium opnieuw, en dan onverslaanbaar, te vestigen.

Maar ondertusschen -

Wij Hollanders staan, met een klein aantal Engelsche en Amerikaanschen hulptroepen, op het laatste bolwerk van den Indischen Archipel, Java, overal erkend en geprezen als een model van kolonisatie, cultures, steden, wegen, onderwijs, gezondheid, een verstandig en rechtvaardig bestuur. Men mag zich zelf niet ophemelen, maar nu in dit uur, waarin dit alles dreigt ten onder te gaan, zeg ik dit als Hollander.

(27 Febr.)

De Japanners zijn genaderd met hun overweldigende zeemacht. Reeds is het opperbevel over de geallieerde vloten in Hollandsche handen overgegaan - het terugtrekken is afgeloopen. Vice-Admiraal Helfrich beveelt tot den aanval op den veel te sterken vijand. En Schout bij Nacht Doorman, de Eskadercommandant, valt aan.

Het kost ons onze vloot. Zijn nut heeft de aanval gehad - hij heeft den tegenstander groote verliezen berokkend, dat scheelt den verdedigers te land, geeft ze nog even respijt. Maar het kost ons onze vloot. De Java, de Ruyter, een aantal torpedojagers, zij gaan alle ten onder, en met hen de bemanningen, jongens die wisten dat de opgave te zwaar was, maar die hun zwanenzang zongen met een onafgebroken vuren, zoolang hun kanonnen nog vuren kònden. Zij vonden den dood. -

Hangt Uw vlag halfstok, Hollanders over de geheele wereld - wij landgenooten onder vreemde bezetting, aan wie men onze vlag ontnomen heeft, doen het in onze harten. Wij neigen onze hoofden, in stomme ontzetting, in diepe bewondering, in vreeselijke smart, in het zwarte besef, dat de rij der zware offers onder de onzen is begonnen.

[p. 155]

(1 Mrt.)

De Japs zijn geland, Zij marcheeren op. De vereenigde strijdmachten op het laatste bolwerk, hebben hun strijd begonnen. Nu is het totale opperbevel in handen van Generaal Ter Poorten, in Hollandsche handen. Hier betreedt Holland, met de vlag hoog, zoo hoog mogelijk, zoo vastbesloten mogelijk, de strijdarena van het wereldtoneel. De wereld kijkt. Velen onzer zijn met trots vervuld, ik althans, maar met een diep tragische trots - en voor mijn geest verschijnt de oude Romeinsche arena, het publiek in spanning - de gladiatoren, zij, de ten doode gedoemden, treden binnen, het hoofd hoog opgericht. Een kort moment - de keizer en het publiek houden de adem in - buigen zij het hoofd ten groet: ‘Morituri te salutant!’ - ‘Zij, die gaan sterven, groeten U!’

En de strijd waarin zij vallen zullen - zij weten het - begint -

Maar dit beeld vervaagt. Een ander doemt op - sterke Japansche troepen, met modern materieel, trekken op in eindelooze colonnes. Zij beheerschen de zee (hoe hebben we het ooit zoover kunnen laten komen!) - de vertwijfeld vechtende restanten van onze vloot kunnen hen niet tegenhouden, schip na schip komt aan en nieuwe eenheden rukken op. Overstelpende aantallen vliegtuigen beschermen deze opmarsch, te veel, veel te veel weer voor onze te kleine luchtmacht.

Op de vlakke Noordkust is geen standhouden mogelijk. Onze mooie groote steden langs de kust zullen verloren gaan. Maar het Hollandsche Opperbevel vertoont een ijzeren consequentie. De groote petroleumgebieden in de buitenbezittingen zijn verwoest, de theorie der verschroeide aarde zal ook hier volledig worden toegepast. Speciale vernielingscommando's staan klaar in Batavia, Cheribon, Pekalongan, Semarang, en wellicht spoedig ook in Soerabaja, en alles wat er is aan fabrieken, bruggen, spoorlijnen, havenwerken, voorraden van materiaal en petroleum, gaat onherroepelijk in de lucht. Niet alleen de Russen en de Engelschen kunnen dat, wij Hollanders kunnen het ook - met bloedend hart slaan wij vanuit de verte dit ontzettende schouwspel gade. En huilend van woede en spijt over al dit prachtige dat teloor gaat, zien wij de noodzaak in, gevoelen wij een sombere voldoening over deze oorlogvoering met ijzerharde consequentie.

Rijksgenooten over zee, Hollanders zoowel als Inlanders, onderdanen van het grooter Nederland!

[p. 156]

Wij, die ver van U zijn, onder vreemde bezetting, kijken slechts toe. Geen hulp kan van ons komen, wij zijn ontwapend en gevangen binnen onze eigen grenzen. Wij moeten wachten, altijd wachten, lijdzaam wachten. Ontelbaren onder ons loopen vertwijfeld rond - bij U zijn wij noodig, en wij doen hier niets, machteloos als we zijn in des bezetters ijzeren greep.

Wij kunnen U slechts toeroepen, met de draadlooze verbinding onzer zielen: houdt stand - houdt zoo lang mogelijk stand, houdt vol - langer en beter dan velen van ons hier twee jaren geleden, in vreedzaamheid overdonderd als we waren, gedaan hebben. Verwoest elk voor den vijand belangrijk object - beter en grondiger dan wij hier, die al onze rijke voorraden en hulpmiddelen schön und sauber aan den invaller ter beschikking stelden. Trekt U terug in Uw bergen, en toont ons wat oorlogvoeren is!

Niet noodig zijn deze oproepen, ik weet het. Gij kunt het, Gij doet het menschenmogelijke tot het uiterste, wij weten het.

En tegelijkertijd dat Gij vecht en Uw vlag hoog houdt - weest ervan overtuigd, dat wij in onze harten met U meeleven als nooit tevoren -.....