Gedichten (2 delen)

[p. 840]

[621] Zeegepilaar, oover den vierden zeeslag [...] (p. 881)

toelichting	Na de zeeslag bij Solebay (7 juni 1672) en de beide slagen bij Schoneveld (7 en 14 juni 1673) tegen de gecombineerde Frans-Engelse vloot, behaalde De Ruyter ook de overwinning in een vierde slag, op 21 augustus 1673 bij Kijkduin. Six' Zeegepilaar is bewaard gebleven als los planoblad (Knuttel 10818). Zijn auteurschap blijkt ook bij dit pamflet uit de ondertekening J.S.V.C. (Schenkeveld-van der Dussen, 1982, p. 295).
annotatie
1	Wat: Welke ... ook
	heldbeschryver: episch dichter
3	Luchtich opbrandt: Zwierig opvlamt
4	braaven: edele
6	Ruiter, Tromp, en Zeeuwsche helden: Opperbevelhebber De Ruyter van de admiraliteit van de Maas, Cornelis Tromp van het Amsterdamse eskader en de Zeeuwse schepen onder aanvoering van Adriaen Banckert
8	naa hun prys: naar waarde
9	nyd: afgunst
11	donders: als aanspraak aan de zeehelden
	zo verre: nl. over de hele wereld
13	haar: hun
14	licht: hun dag- of nachtlicht geven
15	vreesselyke: vreeswekkende
16	kartouwen: grof geschut
	om doet rennen: laat rondgaan, verbreidt
17	Die: naamen, die
19	sterker: sterker dan de uwe toegeruste
22	Schoon by swaanen veel te teeder: Al steekt die schriel af bij zwaneveren (de pennen van ware dichters). Vergelijk voor het beeld van de gakkende gans naast de zingende zwaan (de nederige naast de verheven dichter): Vergilius, Ecloga ix, 35-36.
24	het eeuwig heldenperk: de hemel van de eeuwige heldenroem
26	noch staande: dwz. ook na vier zeeslagen (en het rampjaar 1672) nog niet verslagen
31	't: voorlopig onderwerp, opgevat in r. 40
	daar: toen
	heir van kielen: vloot
33	Van den Helder, tot den Eems: Vanaf 2 augustus 1673 koerste de vijandelijke vloot noordwaarts naar de Waddenzee en blokkeerde alle zeegaten tussen de eilanden (vgl. Knuttel 10806 (1673), plano)
36	Eerst van sins in 't land te breeken: Aanvankelijk met het plan het land binnen te vallen. Aan de kust bereidde men zich voor op een invasie (Knuttel 10806 (1673), plano).
37-39	En [...] keek: En toen hun vloot ... uitkeek
37	oost en wester vlooten: Oost- en Westindische handelsschepen (die door de zeegaten de thuishaven moesten bevaren)

[p. 841]

40	Hoe 't flux op uw schaaduw week: Hoe rap hun vloot, op het moment dat uw schaduw naderde, uitweek
44	Dat: Zodat
46	syn lichten: zijn lichtende ogen
48	doodsche: dodelijke
50	elks admiraal: de admiraal van Engeland en Frankrijk. Het Franse eskader met de witte vlag (onder d'Estrées) trok zich al na twee uur uit de strijd terug. Later trok ook de rode vlag (onder Rupert) zich terug na een confrontatie met De Ruyters eskader (Knuttel 10806 (1673), plano).
53	Koopen 't bloedich weer met schand: Kopen hun (verloren) lijfsbehoud op bloedige wijze terug, ten koste van hun eer, nl. door de schande van hun vlucht
	Sprag: Edward Spragge, de Engelse bevelhebber van het eskader met de blauwe vlag, die bij deze slag omkwam.
55-56	Met ... gebonden: Waarbij zijn zeilen zeven glazen (3 1/2 uur) lang op de ra gebonden bleven, evenals die van Tromp (met wie hij streed). De zeilen bleven dus gereefd: de schepen lagen stil.
57	opgeblaasen: trots
58	wonderlyk: buitengewoon, zeer ernstig
60	Al syn troep: Zijn gehele bemanning
61	Dus: Aldus, Zo
65	Met syn leên, hy een te kruipen: dwz. Zijn brokstukken tot een geheel te verzamelen (een doorgekapte aal zou proberen de stukken van zijn lijf weer samen te voegen door wild te kronkelen, vgl. bijvoorbeeld het eerste embleem van Cats' Sinne- en Minnebeelden)
68	syn eigen grond te knaagen: een slang moet immers stof vreten (Genesis 3:14). De Engels-Franse vloot benutte de invallende duisternis om zich terug te trekken naar de Engelse kust (Knuttel 10806 (1673), plano).
69	opstuuwinge: dwz. opkroppende gevoelens
71	snorkers: pochers
72	Trouwverbond, en eedverbreekers: Verbrekers namelijk van de Triple Alliantie tussen Engeland, Zweden en de Republiek (1668)
73	Bloode reekels: Laffe honden
74	Karthaagers: zoals de Engelse kanselier de Nederlanders had genoemd, Cato's vermaarde uitspraak over het verwoesten van Carthago aanhalend (vgl. de annotatie bij gedicht no. [620], r. 8)
	die beswykt?: De verliezende partij?
75	die: de Republiek, die
80	haakt: verlangt en streeft
85	slinden: vernietigen (wnt xiv, 1781)
86	die Richters eige handen: de handen van die Opperrechter zelf
89	verweert: verdedigt
96	omvangen: in hun greep genomen
97	Op syn tyd: Wanneer Zijn tijd gekomen is
98	zeegesangen: ‘zegeliederen van de zee’
100	maar: uitsluitend