Gedichten (2 delen)

[620] Medaalie der twee zeeslaagen van den doorluchtigen heer Michiel A. de Ruiter, L. Admiraal der vereenigde Neederlanden, teegen de kooningen van Engeland, en Vrankryk (p. 878)

toelichting	Op 7 en 14 juni 1673 versloeg Michiel de Ruyter een gecombineerde Engels-Franse vloot bij Schoneveld, een ondiepte voor de monding van de Westerschelde. Six' Medaalie is bewaard gebleven als los planoblad (Tiele 6789). Zijn auteurschap blijkt uit de ondertekening J.S.V.C. (Schenkeveld-van der Dussen, 1982, p. 294-295).
annotatie
1-4	Het dee [...] wee: Het was ... heel onaangenaam
1	de kroonen: dwz. de vorstelijke naturen (nl. van Lodowyk en van 't heerschap [...], r. 3)
	Lodowyk: Lodewijk xiv
3	verraadersch geld: geld dat door verraad is verkregen (vgl. wnt xx, 1979)
	't heerschap van de zee: die ‘meneer’, die heerser zou zijn over de zee (nl. Karel ii)
4	den Frank: Frankrijk
	eedverbreeker: nl. breker van de Triple Alliantie (1668) tussen Engeland, Zweden en de Republiek
6	lest: laatstelijk, nl. op 7 juni 1672, toen De Ruyter een Frans-Engelse vloot bij Solebay (bij Southwold) versloeg
7	dies: daarom

[p. 838]

8	loos: op sluwe wijze (loos en wys in klankspel met Lowys)
	Karthago: bij een toespraak in het Britse parlement had de kanselier, doelend op de Republiek, Cato's vermaarde uitspraak over Carthago geciteerd. In de pamfletten bleven de Hollandse reacties niet uit (vgl. De Jonge ii, 1869, p. 350-351).
9	staatgierich: heerszuchtig, strevend naar gebiedsuitbreiding
10	Op dat: dwz. Met de heimelijke bedoeling dat
	als meenich vorst: zoals zovele heersers (Six doelt op de bisschoppen van Munster en Keulen, die zich met Frankrijk verbonden hadden)
12	af te stooten: af te snijden, door te steken
13	om: op ... uit
14	als waar self Zeeland al hun bruid: alsof ze Zeeland zelfs al hadden verworven
15	met: op het moment dat
	de Ruiters moed: de moedige De Ruyter (voorgesteld als een ruiter). De Ruyter was opperbevelhebber en voer op De Zeven Provintiën, het vlaggeschip van de admiraliteit van de Maas.
17	daar: waar
18	Tromp: Cornelis Tromp, aan boord van De Goude Leeuw en bevel-hebber van de admiraliteit van Amsterdam
	Bankert: Adriaen Banckert, bevelhebber van de Zeeuwse schepen, varend op de Walcheren
19	geparst: opgestuwd
20	schut: geschut
21	Twee vechten teegen dry: vgl. Knuttel 10787 (1673), plano: de Frans-Engelse vloot telde ‘met Advijs-Jachten ontrent 150 Zeilen. Dus hadden de Onse geen 2 tegen 3.’
23	Dat: Zodat
24	ook gedeinst: die ook terugdeinsden
25	bewyst: getuigt van
26	roode, en witte vlag: nl. van de rode vlag van het eskader van de Engelse opperbevelhebber Prins Rupert van de Palts en de witte van het Franse eskader onder Jean duc d'Estrées
27	kas: kast
	verdekken: scheepsdekken (wnt xix, 1101)
28	het postboot: het koeriersscheepje, dat aan land verslag uitbrengt van de strijd? Is het detail historisch?
29	Sy: nl. De roode zee
30	sie daar van 's vyands neerlaag leggen: lees daaraan af dat de vijand de nederlaag heeft geleden
31	't: dwz. deze overwinning
32	het rond ses keeren hadt bestraalt: de aarde zes maal (zes dagen) had beschenen. Op 14 juni werd de strijd hervat.
35	Ontankeren: Verlaten na het anker te hebben opgehaald (vgl. wnt x, 1807)
37	hun heir: de vloot van die twee
38	swicht: wijkt
39	verbaasde: ontstelde
40	kluif: klauw
41	soekt t'ontgaan: aan ... probeert te ontkomen

[p. 839]

42	Tromp: Bij het begin van de slag van 14 juni was het inderdaad het eskader van Tromp, dat de vijanden achtervolgde (Knuttel 10787 (1673), plano).
44	woeder strydorkaan: een strijd die heviger woedt dan een orkaan
45	bout: zware metalen pijl
46	hoet: bevredigt
	gepreste: geronselde, voor de strijd aangeworven (wnt xii, ii, 4062)
47	om: op ... af, naar ... toe
48	zeelaurieren: lauweren na de zeeslag
49	ontsnapt wel 't recht by nacht: kan soms 's nachts ontsnappen aan zijn verdiende loon
50	Zo dient: Evenzo komt ... te hulp
	Turcksche Kristenmacht: dwz. heidense legermacht van naamchristenen
51	zoude staan: halt zou houden, niet zou ontkomen
52	Tot een ontbytgevecht: dwz. Om de strijd de volgende ochtend vroeg te moeten voortzetten
53	niet dan roose, en leeliblaaren: niets anders dan de resten van de roos van Stuart en de Franse lelie
54	verslingert: zoekgeraakt, weggedwaald
55	haar moorddaadich nest: in de avond van 14 juni zochten de schepen een heenkomen bij Solebay (Knuttel 10787 (1673), plano).
56	keert: keert weer
58	van Robbert, en Estree: behaald in de strijd tegen Rupert en d'Estrées
61	de Landvloek: de verderver te land (vgl. de Zeeplaag, r. 55), nl. Lodewijk xiv, die in 1672 de Republiek was binnengevallen en Utrecht had ingenomen
	Pirrhus: koning Pyrrhus van Epirus, die de Romeinse onderhandelaar Gaius Fabricius Luscinus met goud en beloften trachtte om te kopen. Fabricius bleef echter trouw. Het verhaal (dat bijvoorbeeld is opgetekend in Augustinus' De civitate Dei v, 18 en Plutarchus' Pyrrhus xx, 1) is door Ferdinand Bol uitgebeeld in een schilderij voor het nieuwe stadhuis in Amsterdam.
62	een eesel: zoals hijzelf eigenlijk is
	door wat gouds: waarschijnlijk doelt Six op het verraad van Montbas, de legeraanvoerder van de Republiek, die liet terugtrekken toen de Franse legers naderden en die het hun zo mogelijk maakte de Rijn bij Nijmegen over te steken (juni 1672). Montbas werd gearresteerd, maar wist te ontvluchten en liep over naar de Fransen.
	een stad verheert: een stad (als Utrecht) overmeestert
63	door sulk geweer: met dat wapen (van omkoping)
65	Dat: afhankelijk van siet (r. 61)
	de trouwe: de wèl trouwe landgenoot (de moderne Fabricius)
66	Syn: Lodewijks
	haast verduistert: weldra verflauwt
67	saad: nageslacht
	't gemeine best: ‘het welzijn van de burger’ (de Republiek)
70	ter weer: bij de verdediging
	herstelt: herover