Gedichten (2 delen)

[282] Borgerkroonen voor de Bikkers (p. 469)

toelichting

De broers Andries (1586-1652) en Cornelis Bicker (1592-1654) hebben een belangrijke rol gespeeld bij de beruchte aanslag van Willem ii op Amsterdam (1650). Kennelijk naar aanleiding van hun optreden bij die gebeurtenis (vgl. r. 28) schreef Six dit huldigend gedicht, in de vorm van een pindarische ode. De Keer en de Teegenkeer van het gedicht hebben een sonnetvorm. Het staat op p. 350-351 van zijn bundel.

[p. 495]

annotatie
titel	borgerkroonen: ‘Burgerkroon’ is Six' weergave van het Latijnse ‘corona civica’; de erekrans uit eikebladeren, geschonken aan een held die iemands leven had gered, met name door een vijand te verslaan (vgl. Gellius, Noctes Atticae v, vi, 11-14).
1	voor des Keisers stylen: voor de gevelpilaren van het keizerlijk paleis. Op het Capitool in Rome stond een eikeboom (i.v.m. de Jupitercultus aldaar, vgl. bijvoorbeeld Livius i, x, 5-7).
2	oudende: ‘oud wordende’, oude (wnt xi, 1548)
3	Nu: Nu eens (nl. in de lente en zomer)
	soom: ‘gewaad’ (‘mantelzoom’ metonymisch voor ‘mantel’)
4	Dan: Dan weer
	by winterwylen: in winterse tijden
6	die: hem die
	vroom: edelmoedig
7	syn borgery: zijn medeburgers
	den toom: ‘het juk’
8	ontylen: ontvluchten, ontgaan
9	De Roomsche Achil, Sicyn Dentaat: Lucius Sicinius Dentatus, bijgenaamd ‘de Romeinse Achilles’, een volkstribuun uit de vijfde eeuw voor Chr. Hij zou zich in de strijd buitengewoon hebben onderscheiden (Gellius, Noctes Atticae ii, xi).
10-11	Wierd ... omblaadt: Is eenmaal met gras en veertien maal met kransen uit het loof van die eik ‘ombladerd’ (volgens Gellius, Noctes Atticae v, vi, 11-14). Kransen van gras zijn volgens Gellius v, vi, 8-10 zegekransen.
12	De tongh van Romes netste taalen: De spreker van het edelste Latijn, nl. Cicero
13	Ontdekster: tongh, die ... onthulde en aan de kaak stelde
	Katlyns verraad: de samenzwering van Catilina tegen de Romeinse staat (63 voor Chr.)
14	Hoort zoo sprak Gellius te praalen: Behoort zo (nl. met een eikeloofkrans) te worden uitgedost, sprak Gellius. Six bedoelt hier niet de auteur Aulus Gellius, maar de voormalige censor (‘vir censorius’) Lucius Gellius, die volgens Aulus Gellius' Noctes Atticae, v, vi, 15 zou hebben opgemerkt, dat Cicero voor zijn optreden een ‘corona civica’ verdiende.
15-16	neeven ... Keisren: bij de oude pilaren naast de deur van de Keizer aller keizers. Six doelt op een Amsterdamse kerk, denkelijk op de Oude Kerk (vgl. oude).
18	ouder: ouderdom, leeftijd (wnt xi, 1551, deze plaats)
	met blaaren: met de bladeren van zijn kruin (zó oud)
19	beitel: dwz. snoeibijl(?)
	schaaren: bramen
20	Wan: Als
	quam te baat: bevorderde (door te snoeien)
22	Nooit: in contrast met wel (r. 19)
	heilge: de eik geldt als een gewijde boom (vgl. de annotatie bij r. 33)
23	die Roomsche wys: dat Romeinse gebruik

[p. 496]

24	graast: ga (nu) naar hartelust aan het snoeien (vgl. wnt v, 630-631)
	volghtse: volg hen (de Romeinen), doe als zij
	Amstellingen: Amsterdammers
25	Schenk: Schenk ... weg
	haar maaghdom: de maagdelijkheid van die groene haariren van de eik (haar: hun)
	tot een prys: als onderscheidingsteken
26	Wat keruinen zult ghy dan omringen?: Welke hoofden gij dan moet omkransen? (kruinen ook in toespeling op ‘boomkruinen’)
27	Der Bikkren: De hoofden van de gebroeders Bicker
	bei van staatsorgh grys: die allebei grijs zijn geworden onder de last van hun publieke ambten
28	Verlossers van des stads bespringen: Bevrijders van de stad bij de aanslag van Willem ii
29	Mooren: dwz. Afrikaanse
	haair: Six bedoelt dat men de grijze haren van de Bickers niet met gouden kronen kan beloonen (‘vergoeden’).
31	Waardeer Romein, noch Amstelaar: De Romein en de Amsterdammer moet Het fynste Mooren goud niet (te) hoog aanslaan (nl. voor dat doel)
32	Om 't borgerleeven niet te hoonen: Teneinde niet te weinig eerbied voor het leven van een burger te laten blijken. Door het optreden van de Bickers waren immers mensenlevens gered. Een gouden kroon voor hun heldhaftigheid zou kunnen worden opgevat als een veel te geringe ‘betaling’ voor die levens. Voor zulke daden heeft zelfs goud een te geringe waarde.
33	Jupyn: Jupiter, de oppergod. De eik is Jupiter gewijd (vgl. de annotatie bij r. i en bijvoorbeeld ook Vergilius, Georgica iii, 332).
34	Met eiken: nl. Met eikeloofkransen
	als de hooghste kroonen: als de kransen die de hoogste onderscheiding betekenen (en ook: ‘omdat eiken de hoogste kruinen hebben’)
correctie	Op p. 350 van de bundel van 1657 staat in r. 2 van dit gedicht oude, op p. 351 staat in r. 21 kraancieraad en in r. 30 Steedehouders. In de lijst met Drukfeilen zijn deze woorden verbeterd tot respectievelijk oudende, krooncieraad en steedehoeders.