|
| |
| |
| |
Het tweede deel
Inleiding
Nadat u in het eerste deel hebt gezien hoe u Nederlands, Engels, Duits, Latijn, Frans, Spaans en Italiaans kunt leren spreken met veel gewone gesprekken als voorbeeld, krijgt u nu in dit tweede deel veel gewone woorden, gezet in alfabetische volgorde, als stof om zelf andere zinnen te maken. Dus als u soms zinnen uit het Nederlands in het Engels, Duits, Latijn, Frans, Spaans of Italiaans wilt vertalen, dan hoeft u niets anders te doen dan te kijken met welke letter het woord dat u vinden wilt begint, en het daarna woord na woord op te zoeken. En als u de woorden gevonden hebt, dan kunt u ze allemaal samenvoegen, zoals u dat in het eerste deel hebt gezien. Maar om ze goed samen te voegen is het nodig dat u de manier kent om zinsonderdelen te veranderen met veel tijden en met verschillende persoonsvormen, dus met vervoegingen, wat wij tot uw voordeel hieronder uitgebreider in zes talen zullen uiteenzetten.
| |
Woordenlijst
[De woorden zijn omgespeld naar de moderne spelling. Alleen enkele woorden op ee- (een Vlaamse variant) zijn niet omgespeld naar aa- omdat ze dan buiten de alfabetische volgorde vallen; ter verklaring is de aa-variant achter de woorden gezet. Vrijwel alle woorden die in het origineel onder de C of Q staan, worden tegenwoordig met een K gespeld. Ik heb de woorden opgenomen in de exacte volgorde van voorkomen, maar in omgespelde vorm, waardoor het kopje C of Q de lading niet meer dekt. Het interessante van de oorspronkelijke volgorde is namelijk dat er een didactische gedachte achter zit, die ik intact wilde houden. Eerst wordt telkens een lange lijst van werkwoorden gegeven. Vervolgens wordt een lijst gegeven van woorden van andere woordsoorten; het eerste woord van deze tweede lijst wordt telkens ingesprongen. Overigens zitten in de brontekst enkele eigenaardigheden, die zijn gehandhaafd, zoals de opname van zeer goed tussen heusheid [hoffelijkheid] en hovaardig, of Engeland en Engels onder de woorden op I/J.
| |
| |
In deze periode werden woorden die beginnen met I en J samengenomen, net zoals woorden die beginnen met U, V en W. Voorts werd vrijwel alleen S gebruikt en geen Z, zeker niet aan het begin van een woord; in de woordenlijst wordt de Z alleen gebruikt in het werkwoord zijn en het voornaamwoord zij, in alle andere gevallen is sprake van S.
De woorden zijn waar nodig tussen vierkante haken van een betekenis voorzien, ofwel omdat het woord momenteel onbekend is, ofwel omdat de huidige betekenis afwijkt van de toenmalige - dat is nogal eens het geval! -, ofwel omdat het om homoniemen gaat. De aangegeven betekenis is gebaseerd op de vertalingen die in de zeven andere talen gegeven worden.]
A
|
| aandoen [aankleden] |
| afdoen |
| antwoorden |
| aanbidden |
| afdragen |
| afhouwen |
| aanvaarden |
| afnemen |
| abstineren |
| aankleven |
| aannemen |
| akkeren [ploegen] |
| aankomen |
| afgaan [afstijgen] |
| aanroepen |
| aanhoren |
| arbeiden |
| afsnijden |
| aftrekken |
| ander |
| anders |
| alzo |
| als |
| als gij |
| almachtig |
| altoos |
| altijd |
| alhier |
| aldaar |
| al de dag [de hele dag] |
| arm |
| armoede |
| armelijk |
| abel [handig] |
B
|
| brengen |
| iemand met zich mee brengen |
| beiden [wachten] |
| beleggen [belegeren] |
| bernen [branden] |
| bassen [blaffen] |
| binden |
| begieten |
| bereiden |
| beteren |
| uitborgen [op krediet leveren] |
| |
| |
| bepeinzen |
| begeven [verlaten] |
| bergen [verbergen] |
| belgen [boos worden] |
| bevelen |
| besteden [aanwenden] |
| beroken |
| breidelen [toom aandoen] |
| baden |
| breken |
| brouwen |
| bekopen [boeten] |
| bedwingen |
| bewaren |
| beginnen |
| begeren |
| barsten |
| beklagen |
| biechten |
| bevruchten |
| blijven |
| bedriegen |
| beletten |
| begraven |
| blussen |
| bespieden |
| betoveren |
| begekken [bespotten] |
| bloeien |
| betrouwen [vertrouwen] |
| beschermen |
| bijten |
| bewijzen |
| boodschappen [aankondigen] |
| belasten [gelasten] |
| bidden [verzoeken] |
| berispen |
| bezien |
| berouwen |
| benijden |
| blazen |
| bloeden |
| benaarstigen [beijveren] |
| boren |
| beven |
| beroeren [ontstellen] |
| beroemen |
| beloven |
| behouden |
| buigen |
| blij |
| blijdschap |
C
|
| [tegenwoordig vrijwel altijd K] |
| kopen |
| kleden |
| krijten [huilen] |
| kruien [op een kar vervoeren] |
| koken |
| kastijden |
| krijsen |
| klieven |
| krauwen |
| consenteren [toestemmen] |
| komen |
| klimmen |
| klagen |
| kussen |
| klappen [kletsen] |
| kosten |
| krijgen of nemen |
| krijgen |
| kloppen |
| |
| |
| krank [ziek] |
| krankheid [ziekte] |
| kreupel |
| korte man |
| koopmanschap |
| kunst [wetenschap] |
| kunstelijk [deskundig] |
| kleine man |
| klein wijf [kleine vrouw] |
| krom |
| kapittel |
| koud |
| koning |
| koningin |
| kardinaal |
| kanunnik |
| kapelaan |
| koster |
| kok |
| kuiper |
| kleermaker |
| kousenmaker [broekenmaker] |
| kamer |
| kapel |
| klok |
| koren |
| koopman |
| kousen [broek] |
D
|
| doen |
| dopen |
| dienen |
| deren [medelijden hebben] |
| doen verstaan [doen begrijpen] |
| dolen |
| doen blijken |
| drinken |
| dagen [dagvaarden] |
| dingen [pleiten] |
| dekken |
| duren |
| dansen |
| drogen |
| douwen |
| danken |
| dromen |
| druipen |
| dreigen |
| donker worden |
| doden |
| daveren |
| darren [durven] |
| dragen |
| doorsteken of -boren |
| delen |
| denken |
| duiken [bukken] |
| dunken |
| donderen |
| draaien [omkeren] |
| draaien [omdraaien] |
| drijven [verdrijven] |
| dol worden [gek worden] |
| dood |
| dijn |
| de doden |
| dij [jij] |
| doof |
| droef |
| diep |
| diepte |
| dierbaar [kostbaar] |
| dikke man |
| |
| |
| dik laken |
| dik wijf [dikke vrouw] |
| dikheid |
| du [jij] |
| de ander |
| dag |
| dagelijks |
E
|
| eten |
| ergeren [verergeren] |
| eren |
| erven |
| effenen |
| einden [eindigen] |
| eieren leggen |
| edel |
| edelheid |
| eed |
| eikel |
| eerde [aarde] |
| enig |
| eers [aars] |
| ei |
| eerdbeziën [aardbeien] |
| es |
| ekster |
| eendvogel [eend] |
| eik |
| ezel |
| ezelin |
| elft [soort zeevis] |
| erwten |
| emmer |
| elleboog |
F
|
| fruiten [bakken] |
| futselen [friemelen] |
| fluweel |
| falie [mantel] |
| fardeel [pak, baal] |
| fout |
| fatsoen |
| fontein |
| fruit |
| fustein [bepaald weefsel] |
G
|
| gaan |
| geven |
| grijpen |
| genaken [aanraken] |
| gebeuren |
| genezen |
| gorden |
| geloven |
| geleiden |
| gram zijn [boos zijn] |
| grijzen [een lelijk gezicht trekken] |
| gelieven [behagen] |
| gevoelen |
| gemoeten [ontmoeten] |
| gieten |
| gapen |
| gehengen [toelaten] |
| gerieven |
| gedenken |
| gebieden |
| gebaren [tieren] |
| gebenedijen [zegenen] |
| groeten |
| |
| |
| goede man |
| goede vrouw |
| goedheid |
| goedertieren |
| geneugte [genoegen] |
| genoeglijk |
| gierig |
| gierigheid |
| gram [boos] |
| gramschap |
| gezond |
| geras [snel] |
| grote man |
| groot wijf [grote vrouw] |
| gemeen [gewoon] |
| grootheid |
| gelaat [uiterlijk] |
| gestadig |
| gestadigheid |
| getrouw |
| getrouwigheid [trouw] |
| geluk |
H
|
| helpen |
| hebben |
| halzen [omhelzen] |
| haasten |
| helen [verbergen] |
| hopen |
| hinderen |
| hagelen |
| herbergen |
| huwen |
| handelen |
| hangen |
| halen |
| herkleden [omkleden] |
| herdoen [opnieuw doen] |
| haten |
| handgiften [handgift, eerste verdienste geven] |
| hoesten |
| horen |
| heten |
| huren |
| heus [hoffelijk] |
| heusheid [hoffelijkheid] |
| zeer goed |
| hovaardig |
| hovaardij |
| haastig |
| hoog |
| hoogheid [hoogte] |
| hard brood |
| hard vlees |
| hardigheid [hardheid] |
| hol |
| hoe is het? |
| huwelijk |
| hij is hier |
| haar |
| honger |
| hem |
| half |
| henlieden [zij] |
| helft |
| heilig |
| honderd |
| hertog |
| hertogin |
| heer |
| halsdoek |
| |
| |
I/J
|
| jagen |
| jokken |
| jaarlijks |
| ik |
| jong |
| jongheid |
| ijdel |
| ijdelheid |
| ijdele glorie [ijdelheid] |
| in |
| Jood |
| jaar |
| jager |
| Engeland |
| Engels |
| jonkvrouw |
| ijzer |
| ijs |
| ingewand |
| inkt |
| jonkheer |
K
|
| kiezen |
| kinderen [baren] |
| knielen |
| knopen |
| kammen |
| kennen |
| kunnen |
| keren |
| knauwen |
| kijven |
| kaken |
| kaneel |
| keel |
| ketel |
| keizer |
| keizerin |
| kaars |
| kam |
| kers |
| kerk |
| kelder |
| kerf |
| kelk |
| kin |
| kuiken |
| knaap |
L
|
| leren |
| lopen |
| laten weten |
| liggen |
| lijmen |
| laden [belasten] |
| logeren |
| leiden |
| liegen |
| lijden |
| lenen |
| lachen |
| luiden [klinken] |
| leven |
| luisteren |
| leveren |
| laten |
| leken [druppelen] |
| loven |
| licht |
| lelijk |
| lekker |
| |
| |
| lekkerheid |
| loos [listig] |
| loosheid [listigheid] |
| lang |
| louwmaand [januari] |
| lust |
| ladder |
| laken |
| lijnwaad [linnengoed] |
| lepel |
| lavoor [waskom] |
| les |
| lammetje |
M
|
| minnen |
| maken |
| minderen [verminderen] |
| murwen [week maken] |
| misdoen [iets verkeerds doen] |
| mank gaan |
| moeten |
| missen |
| menen |
| meesteren [genezen] |
| meten |
| mengen |
| mangelen [inruilen] |
| mogen |
| merken |
| malen |
| metsen [metselen] |
| murmureren [morren] |
| minnelijk [beminnelijk] |
| minnelijkheid [beminnelijkheid] |
| min [liefde] |
| mild |
| mildheid |
| middelbaar |
| mij |
| mijn |
| mager |
| mooie man |
| mooi wijf [mooie vrouw] |
| murw |
| minder |
| moe |
| moeheid |
| maart |
| maandag |
| maagschap [familie] |
| mal |
| mei |
| mes |
| messenmaker |
| metser [metselaar] |
| munt |
| munter [muntenmaker] |
| makelaar [tussenhandelaar] |
| mantel |
N
|
| naken [naderen] |
| naaien |
| nagelen [vastspijkeren] |
| noemen |
| niezen |
| nevelen [misten] |
| nijpen [knijpen] |
| noden [uitnodigen] |
| nemen |
| na noen eten [na de middag eten] |
| |
| |
| nijgen |
| nat maken |
| nestelen [vastknopen] |
| nijdig [afgunstig] |
| nijd, nijdigheid [afgunst] |
| nieuw |
| nieuwmare [nieuwsbericht] |
| naarstig |
| naarstigheid |
| neder |
| neen |
| niet |
| naakt |
| niemand |
| naam |
| nachtegaal |
| navel |
| nagel [spijker] |
| nagel van de hand |
| nacht |
| nesteling [veter] |
| naald |
O
|
| ontsteken [aansteken] |
| ontbijten |
| ontzien [duchten] |
| ontdoen |
| ontkleden |
| ontnagelen [spijkers uittrekken] |
| ontbinden |
| onthouden |
| ontgorden |
| onterven |
| onthalzen [onthoofden] |
| ontzeggen |
| onderzoeken |
| ontginnen |
| ontlenen |
| ontvlieden |
| onderhouden |
| onderwijzen |
| opstaan |
| opheffen [optillen] |
| openbaren |
| opgaan |
| ontbieden |
| onderdanig zijn |
| opendoen |
| ontvangen |
| onderstellen [ondersteunen] |
| overgeven of spugen |
| overgeven [overhandigen] |
| ontbinden |
| ontlopen |
| ontgaan [om iets heen gaan] |
| overgaan |
| oorbaren [gebruiken] |
| oordelen |
| omringen |
| overblijven |
| overdenken |
| ontdekken |
| ontnestelen [losmaken] |
| ontlasten |
| oorlogen [oorlog voeren] |
| onderwinden [ondernemen] |
| ootmoedigen [vernederen] |
| ontmoeten |
P
|
| paaien [tevredenstellen] |
| plukken |
| peinzen |
| |
| |
| pakken |
| preken |
| prijzen |
| prenten [drukken] |
| pissen |
| proeven [beproeven] |
| prononceren [uitspreken] |
| planten |
| plegen [gewennen] |
| plagen |
| pijnigen |
| presenteren |
| persevereren |
| pauzeren |
| pronken |
| plaveien |
| prospereren [welvarend zijn] |
| platteel [schotel] |
| puur |
| paus |
| Pasen |
| paar |
| paard |
| papier |
| perkament |
| pastei |
| pak |
Q
|
| [tegenwoordig altijd K] |
| kwijten [kwijtschelden] |
| kwellen |
| kwetsen [verwonden] |
| kwaad [slecht] |
| kwaadheid [slechtheid] |
| kwalijk |
| kwartier [een vierde deel] |
| kwakkel [kwartel] |
| kareel [pijl met korte schacht] |
| kaartspel |
| kwitantie |
| kwikzilver |
R
|
| rijden |
| raden [aanraden] |
| rechten [regelen] |
| reinigen |
| reizen |
| roeien |
| rapen [verzamelen] |
| regenen |
| rekenen |
| rieken |
| rotten |
| regneren [heersen] |
| regeren |
| rusten |
| rood worden |
| roeren [bewegen] |
| roven |
| roepen |
| rammelen |
| rein |
| reinigheid [reinheid] |
| reinlijk [netjes] |
| rijk |
| rijkdom |
| rijkelijk |
| ras |
| |
| |
| stelen |
| stoten |
| smijten |
| straffen |
| scheren |
| spuwen |
| zoeken |
| 's noens eten [lunchen] |
| 's avonds eten [dineren] |
| schrijven |
| storten [morsen] |
| stoppen |
| schuimen |
| sparen |
| schuldig zijn |
| schijnen |
| schimmelen |
| zeggen |
| spellen |
| zieden [koken] |
| zingen |
| smeken [vleien] |
| zorg hebben [bang zijn] |
| snuiten [verkoolde pit afknippen] |
| zwellen |
| schuwen |
| stampen |
| zenden |
| zalven |
| stofferen [versieren] |
| smeden |
| slaan |
| smelten |
| spinnen |
| smaken |
| zuchten |
| zuipen [drinken] |
| schamen |
| spelen |
| zweren |
| steken of toernooien [een toernooi houden] |
| sterven |
| splijten |
| spiegelen |
| zwemmen |
| schikken |
| zuiveren |
| schillen |
| schilderen |
| stinken |
| scheppen |
| zouten |
| springen |
| zaaien |
| zinken |
| sluiten |
| zagen |
| zegelen |
| snijden |
| spreken |
| schieten |
| struikelen |
| zwijgen |
| spannen |
| smetten [vuilmaken] |
| slepen |
| schenken |
| zien |
| zuigen |
| zondigen |
| smeren, smouten |
| scheuren |
| |
| |
| schuren |
| zoet |
| zoetheid |
| zoetelijk |
| zwaar |
| zand |
| zwaarheid |
| zwaarlijk [zwaar] |
| schoon |
| schoonheid |
| schoonlijk [mooi] |
| ziek |
| ziekte |
| schurft [schurftig] |
| snottig [met snot] |
| stom [zwijgend] |
| zot |
| zotternij |
| zottelijk [zot] |
| stout [dapper] |
| stoutheid [dapperheid] |
| stoutelijk [dapper] |
| zwaarmoedig [droevig] |
| zwaarlijk [bezwaarlijk] |
| smal |
| smallijk [nauw] |
| zelf |
| sommige |
| somtijds |
| scherp |
| slijk |
| stijflijk [hard] |
| zonder u |
| sinds gisteren |
| zuiver |
| zie hier |
| zie daar |
| zaterdag |
| schalk [geslepen] |
| slap |
| zondag |
| zorg |
| zorgvuldig |
| sprokkel [sprokkelmaand, februari] |
| zelden |
| stof |
| sterk |
| sterkheid |
| zwart |
| zuur |
| zijn |
| zij |
| zanger |
| schout |
| schepen |
| schrijnwerker |
| slotenmaker |
| smid |
| schrijver |
| schipper |
| sponde [bed] of bank |
| zaal |
| stal |
| spit |
| schop |
| spinrok |
| spil |
| straat |
| schrijftoor [schrijflessenaar] |
| salie [een plant] |
| stro |
| spijs |
| schouder |
| |
| |
| schenkel |
| stuk |
| schaap |
| sim [aap] |
| slang |
| slak |
| steur |
| zalm |
| snoek |
| sperwer |
| zwaan |
| zwaluw |
| schede |
| schip |
| zout |
| saffraan |
| soep |
| suiker |
| stekelbeziën [stekelbessen, kruisbessen] |
| sneeuw |
| zon |
| sokken |
| slaaplaken [beddenlaken] |
| schotel |
| zoutvat |
| servet |
| steen |
| stoel |
| spiegel |
| schoen |
| schorthaak [haak aan het middel om bovenkleed op te houden] |
| snuiter [kaarsensnuiter] |
| zaad |
| zak |
| salade |
| schuur |
| schraag |
| school |
| schuim |
| schipman [schipper] |
| schoenmaker |
| zonde |
| spel |
| speelman [muzikant] |
| stem |
| stad |
| stede [plaats] |
| stank |
| steiger |
| stok |
| stelt |
| staart |
| stopsel [stop] |
T
|
| trekken |
| tellen |
| timmeren |
| tonnen [in tonnen doen] |
| tekenen |
| tasten |
| trouwen |
| troosten |
| tuisen [dobbelen] |
| toeven |
| te doen |
| temmen |
| tuimelen |
| tempteren [beproeven] |
| termineren [eindigen] |
| tuigen [getuigen] |
| |
| |
| tenietdoen |
| toebehoren |
| togen [tonen] |
| troetelen [liefkozen] |
| traag |
| traagheid |
| te luttel [te weinig] |
| te veel |
| te vroeg |
| te spade [te laat] |
| toornig |
| te 's avonds |
| te 's nachts |
| te 's morgens |
| te 's noens ['s middags] |
| terstond |
| tegader [tezamen] |
| ter wat zaak [waarvoor] |
| tot |
| tenware [ware het niet] |
| te Brugge |
| te wat uur [hoe laat] |
| tijd |
| tezamen |
| tegen |
| 't is immers [wel waar] |
| 't en is [niet waar] |
| te eten |
| twee |
| tien |
| twaalf |
| twintig |
| tachtig |
| tanden |
| tenen |
| timmerman |
| tijk [overtrek van bed] |
| tafel |
| teljoor [bord] |
| trap |
| toren |
| tang |
| tarwe |
| turven |
| tabbaard [lang kleed] |
| tong |
| 't hart |
| tegels |
| tin |
| tak |
| taart |
| termijn |
| tam |
| tinnen pot |
| 't lijf |
| 't hoofd |
| 't haar |
| tobbe |
| toorts |
| trechter |
| 't vel |
| 't vuur |
U/V/W
|
| weten |
| willen |
| verbeiden [wachten] |
| wapenen |
| vertroosten [troosten] |
| voedsteren [zogen] |
| verbergen |
| verzoeten |
| vergaderen [bijeenkomen] |
| vorderen [bevorderen] |
| |
| |
| verzekeren |
| voegen |
| weven |
| uitgeven |
| versieren |
| vloeken |
| vangen |
| verwijten |
| wisselen |
| wetten [slijpen] |
| witten |
| verroeren |
| wiegen |
| weiden |
| wijden |
| vertogen [tonen] |
| warmen |
| vechten |
| verkrijgen |
| vasten |
| wringen |
| vallen |
| wonen |
| vragen |
| weren |
| verderven |
| versteken [verbergen] |
| worden |
| vergulden |
| verteren |
| wekken |
| verlaten |
| versmaden |
| vermanen |
| verdoemen |
| verstaan [begrijpen] |
| verblijden |
| vervaren [bang maken] |
| verkrachten |
| verklaren |
| volgen |
| vullen |
| wijzen |
| vervreemden |
| versuffen |
| verwurgen |
| wezen [zijn] |
| verwonderen |
| wrijven |
| voederen |
| verbeuren |
| wandelen |
| verderven |
| voeden |
| wedden |
| winnen |
| vriezen |
| werpen |
| uitgaan |
| wassen |
| verdrinken |
| werken |
| vertoornen |
| wegdoen |
| wenen |
| verkondigen |
| vissen |
| weggaan |
| vergeven |
| voldoen |
| vouwen |
| voorzien |
| verliezen |
| wegen |
| |
| |
| uittrekken |
| wedergeven [teruggeven] |
| vesten [vastmaken] |
| verwijten |
| weerstaan |
| weigeren |
| verzuchten |
| vaak hebben [slaap hebben] |
| vinden |
| verschalken [misleiden] |
| vermoeien |
| verven |
| verdrieten |
| verslijten |
| verschrikken |
| visiteren [bezoeken] |
| waaien |
| wreken |
| waken |
| vliegen |
| verwinnen [overwinnen] |
| vegen |
| vervriezen [bevriezen] |
| vergeten |
| vrezen |
| voordeel |
| vriend |
| vriendelijk |
| vroom [krachtig] |
| vroomheid [kracht] |
| vromelijk [krachtig] |
| wijs |
| wijsheid |
| wijselijk |
| vier |
| vierkant |
| vijf |
| vijftien |
| vijftig |
| venkel |
| vilenie [gemeenheid] |
| van de |
| wat |
| van wie is dat? |
| wat voor een ding? |
| veel |
| vol |
| volkomenlijk [geheel] |
| wie |
| vanwaar zijt gij? [waar komt u vandaan?] |
| waartoe |
| waarom |
| welk |
| waarmee |
| wonderlijke [wonderbaarlijke] |
| wonderlijk [wonderbaarlijk] |
| wankelbaar [vergankelijk] |
| vroed [zuinig] |
| wonder |
| vroedheid [zuinigheid] |
| wel [goed] |
| wel vroeg [heel vroeg] |
| voor u |
| uit |
| waar gaat gij? [waarheen gaat u?] |
| vlus [spoedig] |
| ver |
| waar [op welke plaats] |
| waar af [waarvan] |
| want |
| voor hoeveel? |
| winter |
| |
| |
| vrolijk |
| woensdag |
| wiedemaand [juni] |
| wit |
| wild |
| wij |
| uw |
| vuil |
| vuillijk [vuil] |
| wijf [vrouw] |
| voorhoofd |
| vinger |
| waar [echt] |
| voet |
| weduwe |
| wagenaar [voerman] |
| wagenmaker |
| wapenmaker |
| wever |
| vettewarier [handelaar in vette waren zoals kaarsen] |
| verver |
| waaier |
| watermolen |
| windmolen |
| voetenbank |
| wambuis |
| voedster |
| vat |
| wind |
| water |
| vlees |
| wolf |
| worm |
| vors [kikvors] |
| vlo |
| worsten |
| warmoes [groente] |
| vlaaien [koeken] |
| wijn |
| was |
| wolken |
| vagevuur |
| vuur |
| wijngaard |
| wilg |
| vader |
| venster |
| waterpot |
| vogel |
| vis |
| vleeshuis [slachthuis] |
| vangenis [gevangenis] |
| varken |
| week |
| wol |
| waard |
| waardin |
| wortel |
| winkel |
| voetweg [voetpad] |
| voeder [voer] |
| vorm |
| vrijdag |
| uur |
| vrede |
| weide |
| |
| |
| |
Vervoegingen
De vervoeging van het werkwoord hebben
| |
Aantonende wijs
Ik hebbe
gij hebt
hij heeft.
Wij hebben
gijlieden hebt
zij hebben.
Ik hadde
gij hadt
hij hadde.
Wij hadden
gijlieden hadt
zij hadden.
Ik hebbe gehadt
gij hebt gehadt
hij heeft gehadt.
Wij hebben gehadt
gijlieden hebt gehadt
zij hebben gehadt.
Ik zal hebben
gij zult hebben
hij zal hebben.
Wij zullen hebben
gijlieden zult hebben
zij zullen hebben.
| |
Gebiedende wijs
Hebt
laat hem hebben.
Laat ons hebben
hebt gijlieden
laat hem hebben.
| |
Aanvoegende wijs
Och oft [dat] ik hadde
och oft gij haddet
och oft hij hadde.
Och oft wij hadden
och oft gijlieden hadt
och oft zijlieden hadden.
Ik zoude hebben
gij zoudt hebben
hij zoude hebben.
Wij zouden hebben.
gijlieden zoudt hebben
zijlieden zouden hebben.
| |
| |
God geve:
Dat ik mag hebben
dat gij meugt hebben
dat hij mag hebben.
Dat wij mogen hebben
dat gij meugt hebben
dat zij mogen hebben.
Indien dat [indien] ik hebbe
indien dat gij hebt
indien dat hij heeft.
Indien dat wij hebben
indien dat gijlieden hebt
indien dat zijlieden hebben.
Ik hebbe gehadt
ik hadde gehadt
ik zal gehadt hebben
ik zoude gehadt hebben.
| |
Onbepaalde wis
Om te hebben
te hebben
al hebbende.
| |
De vervoeging van het werkwoord zijn
Ik ben
gij zijt
hij is.
Wij zijn
gijlieden zijt
zijlieden zijn.
Ik was
gij waart
hij was.
Wij waren
gijlieden waart
zijlieden waren.
Ik hebbe [ben] geweest
gij hebt [bent] geweest
hij heeft [is] geweest.
Wij hebben [zijn] geweest
gijlieden hebt [bent] geweest
zijlieden hebben [zijn] geweest.
Ik zal zijn
gij zult zijn
hij zal zijn.
Wij zullen zijn
gijlieden zult zijn
zij zullen zijn.
| |
| |
| |
Gebiedende wijs
Weest gij
laat hem zijn.
Laat ons zijn
weest gijlieden
laat henlieden zijn.
| |
Wensende wijs
Dat ik zij
dat gij zijt
dat hij zij.
Dat wij zijn
dat gijlieden zijt
dat zijlieden zijn.
Ware ik
waart gij
ware hij.
Waren wij
waart gijlieden
waren zijlieden.
| |
Aanvoegende wijs
Aangezien dat [aangezien] ik ben
gij zijt
hij zij.
Wijlieden zijn
gijlieden zijt
zijlieden zijn.
Al ben ik
al zijt gij
al is hij.
Al zijn wij
al zijt gijlieden
al zijn zijlieden.
| |
Onbepaalde wijs
Te zijn
geweest hadde [was]
zijnde, wezende
finis
| |
| |
[Vertaling van de Franse kop:]
Kleine, heel handige en noodzakelijke uiteenzetting voor wie goed Frans, Italiaans, Spaans en Nederlands willen leren verstaan en spreken
[Nu volgt in allerlei talen (maar niet in het Nederlands) informatie over uitspraak, spelling en grammatica van het Frans, Italiaans en Spaans. In het Italiaans wordt informatie gegeven over het Nederlands, waarbij het Nederlands wordt vergeleken met het Toscaans, de ideale vorm van het Italiaans, waartoe het Florentijns behoort. Voor het Nederlands wordt de Vlaamse of Brabantse vorm gegeven, die in die periode als norm gold. In de vertaling zijn de Nederlandse voorbeelden omgespeld; enkele voorbeelden die inmiddels uit het Nederlands verdwenen zijn, zijn geschrapt.]
| |
De uitspraak van het Nederlands
| a als ao |
Aa wordt in Brabant zo dicht mogelijk achter elkaar uitgesproken, zoals de Toscaanse ao. Voorbeelden: baas, Klaas, maas, daar, maar, paar, waar, laat, schaal klinken ongeveer als [Toscaans] baos, claos, maos, daor, etcetera.
De a heeft soms dezelfde klank, althans bij de burgerbevolking of in de platte volkstaal, bijvoorbeeld: Gabriel, pater, frater, David, die dan klinken als [Toscaans] Gaobriel, paoter, fraoter en Daovid. |
| ee als ye |
De dubbele e wordt uitgesproken als [Toscaans] ye: meer, eer, heer, zeer, leren als [Toscaans] myer, yer, hier, sier, lieren, etcetera. |
| ei als ai |
De ei klinkt als de Italiaanse ai, bijvoorbeeld: majesteit, wijsheid, puurheid, etcetera. |
| ie als i |
De ie wordt uitgesproken als een enkele i, bijvoorbeeld: vier, tieren, hier, ziel, nier, lier, kriek, Dries, vriezen alsof men zegt [in het Toscaans] vir, sile, nir, lire, cric, dris, etcetera. |
| ij |
De ij wordt uitgesproken als ei, bijvoorbeeld: hij, mij, zij, tijd, mijn, wij, wijn, e en i zonder onderbreking aan elkaar uitgesproken als [Toscaans] hey, mey, teit, mein, etcetera. |
| |
| |
| aai als ay |
Aai-tweeklanken worden uitgesproken als ai. Voorbeelden: waait, maait, naait, zaait, alsof men wayt, mayt, etcetera zegt. |
| oo als oe |
Dubbel oo klinkt als Toscaans oe of ue: brood, noot, dood, loot, boon, loos als [Toscaans] noet, doet, loet, boen, loes, etcetera. |
| oe als ou of u |
Oe wordt uitgesproken als ou, o, u in het Toscaans, bijvoorbeeld boer, roeren, moeten, roepen, kroes, etcetera. |
| ou als au |
Ou klinkt hetzelfde als au, bijvoorbeeld: koud, goud, smout, zout, vrouw, mout, bout, etcetera. |
| g als gh |
G wordt uitgesproken als Italiaans gh, zoals men ziet in de woorden boog, hoog, oog, etcetera. |
| h als hao |
H wordt uitgesproken als hao, het is een veel voorkomende letter in Nederlandse woorden, en als hij wordt geschreven, klinkt de ademtocht sterk door in de volgende letter, zo bijvoorbeeld: haastelijk [haastig], haas, huis, haar, hoer, hoek, haak, etcetera. |
| slot-h |
Veel Nederlandse woorden gaan [gingen] uit op h, zoals vleesch, visch, berch, constich, machtich, mach, wigh [tegenwoordig zonder h: vlees, vis, berg, kunstig, machtig, mag, wig]; ze worden op z'n Florentijns uitgesproken, dat wil zeggen een beetje in de keel. |
| k als cao |
De letter k wordt veel gebruikt, en door de Brabanders uitgesproken als [Toscaans] cao of con. |
| ui als eu |
De tweeklank ui wordt uitgesproken als [Toscaans] eu, zo bijvoorbeeld: buit, kruid, huid, kuil, muil. |
| eu als eu |
De klinker eu dient men uit te spreken als een [Toscaanse] eu, zo: vreugde, deugd, verheugd. |
| wa, we |
Veel Italianen hebben moeite om woorden uit te spreken als: waar, wanneer, wel, wat, warmoes, weg, wit, wol, wassen, maar als ze die langzaam uitspreken, bijvoorbeeld wanneer als u-a-neer, waar als u-aer, wel als u-el, etcetera - zullen ze deze uitspraak veel makkelijker vinden. |
| tweeklanken |
Het Vlaams of Nederlands, zal men ontdekken, heeft in veel woorden tweeklanken, zoals in deze en soortgelijke gevallen: kauwen, klauwen, krauwen [krabben], |
| |
| |
| |
wenkbrauw, uw, bouwen, uit te spreken op z'n Toscaans, en langzaam: ca-o-en, vra-o-en, etcetera. |
| -ader, -eder, -oeder als -aar, -eer, -oer |
De combinaties in -ader, -eder, -oeder worden in de spreektaal ook samengetrokken tot -aar, -eer, -oer, bijvoorbeeld vader, nader, neder, leder, moeder, broeder [die worden dus uitgesproken als vaar, naar, neer, leer, moer, broer]. |
Om de voornaamwoorden in de verbuiging niet verkeerd te gebruiken, moet u weten dat ik, gij, hij, zij, wij, gijlieden, zijlieden eerste naamvallen zijn, en mij, u, hem, haar, om, ulieden, henlieden verbogen naamvallen:
| dus: voor { mij |
wil zeggen: per { me |
| dus: voor { u |
wil zeggen: per { te |
| dus: voor { hem |
wil zeggen: per { lui |
| dus: voor { haar |
wil zeggen: per { lei |
| dus: voor { ons |
wil zeggen: per { noi |
| dus: voor { ulieden |
wil zeggen: per { voi altri |
| dus: voor { henlieden |
wil zeggen: per { loro |
| dus: voor { haarlieden |
wil zeggen: per { loro |
[De kop van de volgende tekst is Italiaans, de tekst Frans. De vertaling luidt:]
| |
Verkleinwoorden in het Nederlands
-ke is de uitgang van verkleinwoorden in het Nederlands, zoals manneke, vrouwke, knechtke, meiske van de man, vrouw, knecht, meid.
finis
| |
[pagina 120-121]
[p. 120-121] | |
Illustratie 4.
De route die de vloot van Cornelis en Frederik de Houtman volgde (op basis van de gegevens van De Houtman en naar Unger 1948: 20).
|
|
Auteursrechtelijk beschermd