Nederduytsche spraakkonst

(1708)–Willem Séwel– rechtenstatus

waarin de gronden der Hollandsche taale naauwkeuriglyk opgedólven, en zelfs voor geringe verstanden, zo ten aanzien der spellinge als bewoordinge, duydelyk aangeweezen zyn

Van de Naamwoorden.

Ga naar voetnoot* Naamwoorden zyn woorden waarmede men alle dingen en hoedaanigheden benoemt en onderscheydt, als een Mensch, een kind, een beest, de Hemel, Gód, kruyd, toorn, heerlykheyd: Goed, quaad; wit, zwart, rood, groen; groot, kleyn, lang, kort; breed, smal, oud, jong.

Deeze Naamwoorden worden verdeeld in Ga naar voetnoot† Zelfstandige, en Ga naar voetnoot‡ Byvoegelyke.

Een zelfstandig Naamwoord bestaat op zichzelven, en betékent de zaaken zonder behulp van een ander woord, als, Hemel, Aarde, Zee, Mensch, Koning, Boom, zo dat het met byvoeginge van een Werkwoord eenen volkomen zin kan uytmaaken, als, Het paerd loopt, het kind schreyt, de Zon schynt.

Een Byvoegelyk Naamwoord, dat de hoedaanigheyd eener zaake betekent, als, Sterk, zwak, schoon, vuyl, droog, nat, kan alleen niet gebruykt worden, als hebbende geen volkomene betékenis, 't en zy men 'er een Zelfstandig Naamwoord byvoege: want wie kan verstaan wat men meent, als 'er gezegd wordt. De verwoede bruyscht, 't en zy men 'er Zee óf stroom, óf iets diergelyks, byvoege?

Men voegt dikwyls twee Zelfstandige Naamwoorden byeen, waarvan het voorste de plaats van een Byvoegelyk bekleedt, als een Water-molen, wagen-smeer, kerk-dief, Dief-henker, dienst-knecht, borst-

lap, hemd-rók, regen-water, bier-glas, dood-kist, Koorn-zólder, koorn-kooper, Pest-huys, zand-bak, zand-looper, weeg-luys, van Weeg, een Waterlandsch woord, betékenende een houte wand; Gaste-bód (ontbieding van gasten), waarvoor de Waterlanders door een bedurvene uytspraak zeggen Keste-boô, noemende aldus de tzamenkomst des vólks in eene Herberg tót verkoopinge van een huys óf land; want Het zal in de Keste-bood' komen, is zoo veel by hen, als 't Zal by openbaare veylinge verkóft worden. Van dusdaanige Kóppelwoorden is het voorste lid veeltyds de tweede Naamval óf Genitivus des woords, als blykt aan Arbeydsloon, Bootsgezél, Doodsnood, Hartstógt, Krygsman, Landsheer, Ryksvorst, Schaapshoofd, Tabaksdoos, Waardshuys. Men vórmt ook Kóppelwoorden uyt drie Zelfstandige Naamwoorden, als Hoofdjaarmarkt, Riviervischmarkt, Oranjeappelboom. En zelfs Byvoegelyke Naamwoorden zyn somtyds Kóppelwoorden, als Tólvry, Zeeziek, Tegenstrydig: want de eygenschap onzer taale brengt dit mede, dat men byna t'elkens, als 'er eenige noodzaakelykheyd zich voordoet, nieuwe Kóppelwoorden smeeden kan, gelyk my heugt dat zeker verstandig Engelschman, achtende dat men te veel steeds geneygd tót zonde was, die zondige neyging, in zyne yverige Predikaciën, met goeden val plagt te noemen, eene steeds-geneygdheyd. Gelyk dit woord niet ongerymd is, zo kan men ook somtyds met gevoeglykheyd een nieuw woord bedenken; by voorbeeld, men zoud het Latyns woord Auditorium, waarvoor wy in 't Neêrduytsch gewoon zyn Hoorplaats te zeggen, niet oneygentlyk konnen noemen eene Toe-

hoordery, welk woord, indien 't gebruyk zyn zegel daaraan gestoken had, myns oordeels beter zoude zyn dan 't ander, 't welk ook maar een gemaakt Kóppelwoord is. Men zou hier tegen konnen zeggen, gelyk my ook eens is voorgekomen, dat zodaanige woorden, die in ry uytgaan, eene doening betékenen, als Lakenbereydery, Jaagery, Verwery, enz. en dat Toehoordery niet zo eygentlyk eene doening, als eene lyding te kennen geeft, dewyl het gehoor eenigsins eene lyding is. Maar wat zal men dan zeggen van Droogery? want dus noemt men ook eene droogplaats, en wat staat ons te denken van Bakkery, Braadery, Brandery? Immers schynt het meer eene lyding dan doening te betékenen, als men zegt, Het linnen droogt langzaam: Het brood bakt in den oven: Het vleesch braadt al te snel: Het hout brandt helder; behalve nóg dat de woorden Afgodery, Boevery, Gastery, Kraamery, Slaaverney, onder die aanmerkinge niet betrekkelyk zyn. Dóch deeze uytweyding my van de Byvoegelyke Naamwoorden ongevoeliglyk afgeleyd hebbende, zal ik vooreerst niet meer daarvan zeggen; vermids de órde vereyscht eerst te handelen

Van de Zelfstandige Naamwoorden.

De Zelfstandige Naamwoorden zyn Ga naar voetnoot* Eygene óf Ga naar voetnoot† Gemeene.

Een Eygen Naam is die aan één ding alleen gegeeven wordt, als Willem, Jakob, Amsterdam, Rót-

terdam, Hólland, Engeland, Londen, het Y, de Amstel, de Maaze.

Een Gemeen zelfstandig Naamwoord is aan veele dingen gemeen, als, Een Mensch, man, vrouw, kind, beest, visch, paerd, ós, leeuw, stad, dórp, rivier.

Verscheydene Zelfstandige Naamwoorden zyn Oorsprongklyk, van welke andere afgeleyd worden, als

Van Visch	Visscher.
Trompét	Trompetter.
Vraag	Vraager.
Hólland	Hóllander.
Amsterdam	Amsterdammer.
Tuyn	Tuynier.
Vogel	Vogelaar.
Kóppel	Kóppelaar.

Sommige der Afgeleyde eyndigen in schap, als

Van Meester	Meesterschap.
Vrind	Vrindschap.
Ridder	Ridderschap.
Schout	Schoutschap.
Maag	Maagschap.
Broeder	Broederschap.

Sommige in ist, als

Van Latyn	Latynist.
Droogen	Drogist.

Sommige in dom, als

Van Paus	Pausdom.
Hertóg	Hertógdom.

Van Christen	Christendom.
Heyden	Heydendom.

Veele Zelfstandige Naamwoorden worden afgeleyd van Byvoegelyke, en eyndigen in heyd, als

Van Aalwaarig	Aalwaarigheyd
Aardig	Aardigheyd
Bang	Bangheyd
Barmhartig	Barmhartigheyd
Blind	Blindheyd
Kreupel	Kreupelheyd
Menschelyk	Menschelykheyd
Rechtvaerdig	Rechtvaerdigheyd
Wit	Witheyd
Zwart	Zwartheyd

Sommige eyndigen in te, als

Van Dik	Dikte
Diep	Diepte
Groot	Grootte
Hoog	Hoogte
Laag	Laagte
Scherp	Scherpte
Sterk	Sterkte
Steyl	Steylte

Etlyke worden van Werkwoorden afgeleyd, als

Van Eeten	Eeter	en Eeting
Geeven	Geever	Geeving
Snyden	Snyder	Snyding
Vliegen	Vlieger	Vlieging

Veele die insgelyks van Werkwoorden afgeleyd worden, eyndigen in is, als

Van Begraaven	Begraavenis
Behouden	Behoudenis
Besnyden	Besnydenis
Gebeuren	Gebeurenis en niet gebeurtenis
Geheugen	Geheugenis
Gelijken	Gelykenis
Getuygen	Getuygenis
Groeten	Groetenis
Ontroeren	Ontroerenis
Ontfangen	Ontfangenis
Vergeeten	Vergeetenis

Ook worden veele Werkwoorden (gelyk pag. 13. reeds gezegd is) gebruykt als Zelfstandige Naamwoorden, en dan zyn ze van 't Onzydig geslacht; als Het gaan valt haar moeilyk. Veel spreeken vermoeit hem. Haar praaten verveelde my. Het zien gaat het hooren te boven. Het doen gaat voor 't zeggen.

De meeste Nederduytsche Naamwoorden konnen in Ga naar voetnoot* Verkleynnaamen veranderd worden, als

Boom	in Boomtje óf boomken
Boek	Boekje óf boeksken
Bel	Belletje óf belleken
Huys	Huysje óf huysken
Jongen	Jongetje óf jongske
Kam	Kammetje
Kind	Kindtje óf kindeken
Man	Mannetje óf manneken
Mol	Mólletje
Pen	Pennetje
Rók	Rókje óf róksken

Stem	in Stemmetje
Straat	Straatje
Stad	Steedtje óf stédeken
Ton	Tonnetje óf tonneken
Vogel	Vogeltje óf vogelken
Wind	Windtje óf windeken
Wyf	Wyfje óf wyfken

Eenige Naamwoorden zyn 'er by ons in 't gebruyk, welker oorsprong elk niet weet, schoon de betékenis daarvan bekend genoeg is; by voorbeeld: Beunhaas is door de gewoonte Hóllandsch geworden; schoon 't eygentlyk een woord is dat te Hamburg t'huys hoort: want daar plagten de Overluyden van 't Kleermaakers Gild somtyds op de jagt te gaan van zulke Haazen, teweeten Snyders-gezellen, die by de luyden in de huyzen gingen naaijen, en, om niet van elk gezien te zyn, op den Beun (dus noemen de Hamburgers een' zólder) gezét wierden, en aan 't werk betrapt zynde, 't ongeluk wel gehad hebben, van den vinger, zo my verhaald is, gebroken te worden.

Hondsvót heeft, vólgens 't verhaal van eenen geleerden Schryver, deezen oorsprong: Men plagt wel eer zekere overtreeders Honden te laaten draagen, tót een teken van schande: dewyl nu over deeze honden een Opziener óf Voogd gesteld was, meent men dat daaruyt de verachtelyke scheldnaam van Hondsvoogd óf Hondsvót ontstaan zy.

Knoet schynt afkomstig te zyn van den Deenschen naam Kanutus, en daarom worden de Deenen óf Noormannen veeltyds Knoeten genoemd, op de zelf-

de wyze als men eenen Westfaalschen Maaijer een Hanneken noemt; want veele van dat slach Johan óf Johanken geheeten zynde, heeft zulks aanleyding gegeeven tót dien Maaijers naam; even gelyk men hier ter stede de Sjouwers veeltyds Jantjes, en de Hoogduytsche Jooden Smousjes noemt, naar den naam van Mousje, (want dus spreeken zy den naam Moses uyt) dien veele van hen draagen.

't Gebeurt ook wel dat een woord, door 't gebruyk, van zyne eygentlyke betékenisse verandert, gelyk Boelhuys, waarvoor men te Amsterdam doorgaans zegt Erfhuys, dat is een huys alwaar men de boedel óf erfenis der overleedenen by openbaare Opveylinge verkoopt: Dóch by de Boeren is 't gebruykelyk, als zy verkooping van koeijen by opveylinge houden, zulks Boelhuys van koeijen te noemen; en Boelhuys houden, is Een openbaare veyling aanstellen.

Het woordje Quansuys schryven sommige quanswys, dóch zonder eenige eygenschap: 't komt my waarschynelyk voor, dat het zynen oorsprong heeft van 't Latynsch quasi ceu, 't welk een ongeletterde gehoord, en de betékenis daarvan begreepen hebbende, in quansuys, zo 't schynt, veranderd heeft, op dezelfde wyze als men zegt Kolikompas voor Colica passio; en gelyk men in Noord-Hólland zegt, Een Amery, in plaats van oogenblik, waarvoor wylen Dr. L. Meyer in zynen Woordenschat zegt Amering, en het verklaart een vonk te zyn, en derhalve voor een oogenblik, óf zeer luttel tyds, te konnen genomen worden. Maar wie begrypt niet, als 't recht ingezien wordt, dat amery eene tzamen-

trekking is van Ave Mary óf Ave Maria, de gemeene benaaming van zeker bekend gebédeken der Roomsgezinden, die wel eer den tyd by 't opzeggen van dusk een gebédeken, óf by een ander dat by den naam van Miserere bekend is, plagten af te meeten: want men vindt in oude Medicynboeken wel, dat 'er voorgeschreeven wordt, iets een Miserere lang op 't vuur te laaten kooken. Op dezelfde wyze acht ik dat dit woord Amery tzamengetrokken is, als Cicero, de Divinat. lib. II. zegt, dat Terripavium in Terripudium, en dit eyndelyk in Tripudium veranderd wierdt; óf gelyk A. Gellius, Lib. XVI. c. 6. te verstaan geeft, dat het woord Bidentes geoordeeld wierdt van biennes zynen oorsprong te hebben.

Men heeft in onze taale ook eenige woorden, die schoon ze oneygentlyk, en in zichzelve tegenstrydig schynen, echter door 't gebruyk gewettigd zyn, als een Zilver-Ooryzer, een Koper-Strykyzer, een Hals-Neusdoek, een Handschoen, (waarop de Heer Konstantyn Huygens zeyde, dat men een Schoen al zo wel mogt noemen een Voet-want), een Peperhuys, een Rósbaar, schoon die niet van róssen (dat is paerden), maar van menschen gedraagen wordt. Wyders een Huysman, 't welk een Landman betekent, en alzo t'eenemaal afwykt van Huysvrouw, waardoor men niet alleen eene Getrouwde vrouw, maar ook de Eygenarés van een huys verstaat. Over dusdaanige oneygentlykheden worden wy somtyds van de Engelschen belacht, daar nógtans hunne eygene taal van diergelyke uytrégeligheyd niet vry is: want zy noemen eenen Zak-inktkoker, omdat die mee-

stendeels van hoorn gemaakt zyn, an Inkhorn, en schoon 't een zilvere is, heeten zy die echter a Silver-Inkhorn. Een Hoefyzer heet by hen a Horse-shoe, dat is een Paerde-schoen. Een Messemaaker noemen zy a Cutler, en een Zwaerdveeger wordt by hen genoemd a Sword-Cutler, als óf men zeyde Een Zwaerde-messemaaker. Eenen Vroedmeester noemt men by hen a Man-midwife, dat is, een Man-vroedvrouw, ja zy zeggen ook Midwived, dat is, Gevroemoerd, in plaats van Ter werreld gebragt. Als een wand met marmere plaaten bekleed is, noemen zy 't Wainscotted with marble, dat is, Met marmer wagenschót beschooten. Zy achten 't ook eene armoede onzer taale, dat wy zeggen Manneken en Wyfken, spreekende van beesten; en zy bedenken niet eens, dat zy eene Vrindin noemen a Woman-Friend, dat is eene Vrouw-vrind. Een Neef heet by hen a He-Cousin, dat is, een Hy-kozyn, en een Nicht noemt men a She-Cousin, dat is, eene Zy-kozyn. Ook noemen zy eenen Kater, tót onderscheydinge, a He-cat (een Hy-kat), en eene Kat, a She-cat, dat is, eene Zy-kat, Meer diergelyke byzonderheden, als a Buck-Cony voor een' Rammelaar, en a Doe-Rabbet voor eene Voedster, ('t wyfje van een konyn); als ook Cock-sparrow (een Haan-musch) voor 't Mannetje van een Musch, gaa ik voorby.

Terwyl ik nu van de eygenschap der woorden handele, schiet my in den zin, dat 'er geweest zyn, die, om zuyver Duytsch te schryven, zich somtyds al te vies getoond hebben, en zich niet bedienen wilden van de woorden Exempel, Filosoof, Poëet, Poëzy, Gloori, Scepter, Troon, achtende dat het beter luyd-

de, daarvoor te zeggen. Voorbeeld, Wysgeer, Dichter, Dichtkunde; Heerlykheyd, roem, luyster, Ryksstaf, Rykszetel. 't Is waar, eenige dier Duytsche woorden konnen somtyds met goede voeglykheyd gebruykt worden: En dat ik geen Voorstander van Onduytsche óf Basterd-woorden ben, geeven myne schriften genoeg te kennen; dóch van woorden die 't Neêrduytsch burgerrecht genoegzaam verkreegen hebben, mag men zich onbeschroomd bedienen: want als men al te naauw wilde ziften, waarheen dan met Kamer, Kelder, Letter, Regel, School, Persoon, Kaas, Butter, Vat, Wyn, Zak, Zók; 't en waare men vaststelde, dat de Latynen eertyds de woorden Camera, Cella, Litera, Regula, Schola, Persona, Caseus, Butyrum, Vas, Vinum, Saccus, Soccus, van het Duytsch ontleend hebben, 't welk ook niet gansch onwaarschynelyk is. Het woord Deur zou dus doende ook geen Duytsch zyn; want het Grieks daarvoor is θύρα (thura). Ja zelfs 't woord Oogst acht ik dat van de maand Augustus zynen oorsprong heeft.

Het woord Kunne, dat by sommige voor nieuw aangezien, en by de Friesen gewraakt wordt, is al oud; want Melis Stoke heeft dus opgezongen:

†Des Hertogen Diederix dochter van Zassen,

Van edelen conne wt gewassen.

Voor Heusheyd zegt de gemelde Rymkronykschryver Hovescheyd, waarvoor wy somtijds zeggen Hoofsheyd, als afkomende van hoofsch, voor 't welk men ook zegt, hóflyk.

Voor 't woord deeden vind ik by den meergemelden Stoke, daden, want dus luyden zyne woorden,

Ga naar voetnoot†Dat de Vriezen dus dit daden.

Van dit daden schynt het woord daad afkomstig.

Het is heel gemeen dat men Hoofddeel stelt voor Kapittel; maar ik zeg liever Hoofdstuk, gebruykende Hoofddeel voor Caput rerum, óf Praecipua pars, waarvoor men in Duytsch ook kan zeggen Hoofdpunt.

Somtyds bestaat men de naamen van uytheemsche steden te verduytschen, 't welk men liever mogt laaten; want voor Canterbury te zeggen Kantelberg komt my zeer blaauw voor: immers waare het nóg beter te zeggen Kanterburg. 't Is eens gebeurd dat iemand my berispte omdat ik Yarmouth schreef in stede van Jarmuyden, 't welk zyns oordeels de naam was, dien men aan die stad in 't Duytsch geeven most: maar deeze sneedige berisper (die al voor lang na de eeuwigheyd is gegaan) wist niet dat als men dit woord recht verduytschte, men dan zeggen most Jarmonde, naar den naam van de rivier Yare, even gelyk men hier te lande, een stédeken leggende aan de Merwe, tegen over den mond van den Yssel, Ysselmonde noemt; en Dendermonde een stédeken gelegen in Vlaandre, ter plaatse daar 't riviertje de Dender in de Schelde loopt.

Veele Naamwoorden die voordeezen altoos in E eyndigden, worden nu zonder byvoeginge van die e geschreeven, als

In plaats van Mensche	Mensch
Neeve	Neef
Brugge	Brug
Rugge	Rug
Straate	Straat
Zoone	Zoon.

En waarom zou men, dewyl 't gebruyk zulks gewettigd heeft, in den Ga naar voetnoot* eersten Naamval niet schryven Bed, Beek, Biecht, Begraavenis, Mand, Wol, Wolk, Zaak, in plaatse van Bedde, Beeke, Biechte, Begraavenisse, Mande, Wolle, Wolke, Zaake, welke beter in andere Ga naar voetnoot† Naamvallen passen? want hoewel het een lamme taal schynt, te zeggen De wolke is verdreeven, echter is het goed Duytsch, als men zegt, De duysterheyd der wolke: Zo zegt men ook zeer wel, De staatsi der begraavenisse; De klem der zaake: Uyt het (óf uyt den) bedde opgestaan: Waater uyt de beeke. Waarom dan in het gebruyken van deeze E in den Noemer onze Voorouderen meer gevólgd, dan in ave, ane, en doene, gelyk men ten tyde van Melis Stoke schreef, en waarvoor men nu schryft, af, aan, en doen? te meer nóg als men aanmerkt, dat, schoon het eenigsins inschikkelyk mogt schynen, sommige Naamwoorden van het Vrouwelyk geslacht die laatste e te laaten behouden, het nógtans in het Onzydig en Manlyk geslacht geen voorspraak dulden kan; als blykt in de woorden, Bedde, Profeete, Zoone: want men mag niet zeggen, Des bedde; des Profeete; des zoone; maar Van het bedde óf des beds; des Profeets óf des Profeeten; des zoons. En zeker Melke in den Nominativus luydt niet

minder vreemd dan vólke; alhoewel 't geen onvoegelyke taal is, als men zegt, Van den vólke verstooten. Ook schynt het veel eer Walsch dan goed Nederduytsch, te zeggen De ooge, de oore, voor Het oog, het oor. Maar Reede wordt by de keurigste kenners onzer taale geschreeven voor Sermo óf oratio, en Reden is by hen ratio; alhoewel sommige achten dat Reden zo wel die beyde zaaken kan betékenen als 't Grieksch woord λόγος, onaangezien Vondel niet t'onrecht in zyn Koning David in Ballingschap Absolon doet zeggen,

Die rede schynt bekleet met schyn van rype reden.

Van het Geslacht der Naamwoorden.

Het Geslacht der Naamwoorden is eenigsins aan de Lédekens te kennen, gelyk pag. 37. reeds is aangeweezen; dóch dewyl die aanwyzing gebreklyk is, niet slechts ten aanzien van vreemdelingen, inzonderheyd Engelschen, die gewoon zyn te zeggen Dat man, dat vrouw, zo wel als dat kind, omdat alle de Naamwoorden van hunne eygene taal van 't Onzydig geslacht zyn; maar ook ten aanzien van inboorelingen, doordien de gemeene spraak het onderscheyd tusschen Een en Eene niet in acht neemt, en men al zo wel gewoon is te zeggen Een vrouw, als Een man, zo is 't noodig een nadere aantooning der Geslachten te doen.

Een nader middel dan, om aan de Lédekens het geslacht der Zelfstandige Naamwoorden te kennen, is, dat alle de Naamwoorden, welker Lédeken De in den Genitivus heeft des, en in den Accusativus, den,

van 't Manlyk geslacht zyn; als De tóp des bergs; Hy stondt op den berg: De schorse des booms; Hy klom op den boom: Dus zegt men ook Des vaders liefde; Des zoons goederen. Maar als de Genitivus is Der, dat is een teken dat het Naamwoord van 't Vrouwelyk geslacht is, als De vruchten der aarde; De visschen der zee; 't Vermoogen der reden; De roem der Koninginne; De ydelheyd der werreld. 't Is waar men zegt wel, Des vrouws voorzoon; 's Moeders geneegenheyd; Zyn dóchters kind; 's Werrelds eere: maar zulks wordt aangemerkt als onregelmaatig: de Engelschen hebben diergelyk een onregelmaatigheyd ook: want zy zeggen The Kings's Crown ['s Konings kroon]; The man's cloak ['s mans mantel]; en zy zetten altoos een Apostrophe óf Uytlaatingsteken (dus ') voor de 's, zeggende dat die s staat voor his, 't welk betekent zyn óf zyne, als óf men zeyde, De Koning zyn kroon; en nógtans zeggen zy ook The Queen's subjects, [De onderzaaten der Koninginne]. Belangende het onzydig geslacht, de Genitivus van 't Lédeken Het, is Des, als Des lands, des velds, des huyzes.

1. Nóg zyn 'er eenige andere algemeene régelen, om de Geslachten by te kennen: want van 't Manlyk geslacht zyn alle Naamen van Mannen óf Engelen, 't zy eygene naamen, óf benaamingen hunner eygenschappen, ampten, óf bedryven; als Willem, Jakob, Jan, Gabriel, Rafael, Uriel; Vader, Zoon, Oom, Broeder, Zwager, Koning, Vórst, Burgermeester, Koopman, Winkelier, Visscher, Burger, Boer, Reus, Dwerg, Jongen, Dief, Schelm, Guyt, Gek, Duyvel. Voorts de Naamen der Afgoden, en

Duyvelsche Geesten, als Baal, Moloch, Jupiter, Mars, Bacchus, Apollion, Abaddon.

2. De dag en deszelfs afleydingen en byzondere deelen, als Zondag, Feestdag, Pingsterdag; Mórgen, Avond, Nacht, Mórgenstond, Dageraad, Middag.

3.Veele Viervoetige dieren, Vogels, Visschen, en Boomen, als Os, varre, olifant, ótter, krokodil, eenhoorn, vos, hond, haas; maar Paerd, zwyn, en konyn zijn van deezen regel uytgezonderd en Onzydig: Dóch men kan hierby voegen Hengst, stier, ezel, leeuw, beer, welker Vrouwelyke benaamingen zyn, Merri, koe, ezelin, leeuwin, beerin. Van de Vogels zyn Manlyk, Arend, struys, havik, valk, uyl, vink, nachtegaal; dóch Kraai, en zwaluw Vrouwelyk: Haan en paauw zyn insgelyks manlyk, en veranderen in 't vrouwelyke in Henne, en paauwin. Van de Visschen zyn manlyk, Aal, paling, kabbeljauw, steur, zalm, snoek, baers; En van de Boomen, Eyke, essche, hazelaar, rozelaar, enz.

4. De naamen van veele Rivieren worden ook Manlyk geacht, als de Tyber, Teems, Ryn, Nyl, Donau, Amstel; dóch het Y en 't Sparen zyn Onzydig, maar als men zegt de Ystroom, dan is 't manlyk. Daarentegen zyn de Elve, Schelde, Loire, Seine, Maas, Merve, Vecht, vrouwelyk.

Van 't Vrouwelyk geslacht zyn (1) alle naamen van Afgodinnen, Vrouwen, en de benaamingen van haare bedieningen en bedryven, als Juno, Venus, Judith, Elizabet, Geertruyd; Moeder, Dóchter, Moeije, Zuster, Snaar, Maagd, Koningin, Naaister, Hoer, Hex; dóch Wyf is van het Onzydig geslacht; en evenwel is het niet inschikkelyk,

dat men zoude zeggen, Het wyf heeft zyne kinderen geslagen, als men 'er haar eygene door verstaat; want zyne heeft opzicht op eens anders, en zoud op haar mans voorkinderen konnen gepast worden: en om deeze ongerymdheyd voor te komen, acht ik ook dat Hoofdt schreef, Een meysken in 't twintigste jaar haars ouderdoms. Immers is 't woord Paar Onzydig, en nógtans zyn 'er gevallen, dat het wanschikkelyk zoude weezen het Betrekkelyk Voornaamwoord, dat 'er achter vólgt, in 't Eenvoudig getal en in 't Onzydig geslacht te stellen, als, Dit deugdzaam paar (teweeten Man en Vrouw) volhardde in weldoen tót het eynde hunner dagen: want hier te zeggen zyner, komt my ongerymd te voore.

2. Veele Veld- en tuyn-gewassen, als mede bloemen en eenige vruchten, als Rógge, tarwe, garst, geers, biet, pieterséli, kervel, latuuw, look, nippe, dille, kool, kerse, Roos, leeli, tulp, angelier, Neut, kars, bey óf bes.

1. Van 't Onzydige geslacht zyn het Aardryk, en veele van deszelfs deelen, als het Land, veld, bosch, woud, veen, Oosten, Westen, Zuyden, Noorden.

2. De naamen van Landen, Steden, en Dórpen, als Engeland, Vrankryk, Hólland, Londen, Parys, Amsterdam, Amsterveen, Ouwerkerk, Diemen, Buyksloot, Heemstede, Heyloo. Hiervan is uytgezonderd de Haage, en evenwel zegt men Het vermaakelyk 's Graavenhaage. Dóch hoewel men zegt, Het vruchtbaar Engeland, het vólkryk Hólland, het magtig Amsterdam, het beschaafd Europa, echter is het veel tegenspraak onderworpen, als men zegt Europa koestert boven andere werelddeelen de Ge-

leerdheyd in zynen schoot: ik zou liever zeggen, in haaren schoot.

3. De naamen der Metaalen, als Goud, zilver, koper, yzer, tin, lood, quikzilver, speauter.

4. De Verkleynde Naamwoorden, als Manneken, wyfken, vrouwtje, meysje, mandtje, huysje, paerdtje, scheepje, vogeltje, kind, kalf, veulen, lam, kuyken. Evenwel moet men zeggen Het vrouwtje beschreyde haaren man; Het meysje zette haare kap, en niet zyne.

De Kóppelwoorden vólgen in 't geslacht doorgaans de enkele, maar nógtans wyken zy 'er somwylen van af; als De doek, de droogdoek, de zweetdoek, en Het schorteldoek; de Vrouw, de mensch, en Het vrouwmensch; Het Wicht (een kind), en De booswicht; zo is ook Handschoen vrouwelyk, hoewel Schoen manlyk is. Men wil dat Gódsdienst van 't manlyk geslacht zy, omdat Dienst manlyk is; maar zou men konnen goedvinden dat iemand zeyde De waare Godsdienst is heylig, hy neygt ons tót aandacht, zyn vermoogen is groot? Zou 't niet beter Duytsch weezen, en ruym zo wel met de eygenschap des woords overeenkomen, te zeggen, Zy neygt ons tót aandacht, haar vermoogen is groot? Even zo merk ik 't woord Vreede ook aan, hoewel my niet onbekend is dat men somtyds zegt en schryft, De Gód des vreedes.

Oorlóg hebben sommige even als 't Latynsch woord bellum voor Onzydig genomen; maar het klinkt my zeer vreemd in 't oor, en dat het in onze taal gevoeglyker in 't manlyk geslacht gesteld wordt, dunkt my dat uyt het woord Kryg af te leyden is.

Behalve de reeds gemelde régelen, heb ik in ʼt tzamenstellen van myn Woordenboek waargenomen dat ʼer veele woorden zyn, welker geslachten men aan hunne uytgangen kennen kan; naamelyk: Alle Zelfstandige Naamwoorden, betékenende den doener óf bedryver van iets, en uytgaande in ER óf AAR, zyn van ʼt Manlyk geslacht, als Aanhanger, Aanlókker, Bakker, Brenger, Daader, Eeter, Geever, Handelaar, Hengelaar, Kakelaar, Kiezer, Leeraar, Leezer, Maaker, Maakelaar, Neemer, Prediker, Queller, Roeijer, Slaaper, Slager, Tapper, Visscher, Vechter, Waagenaar, Yveraar, Zinger.

Die in STER uytgaan, zou men moogen zeggen, dat van ʼt Vrouwlyk geslacht zyn, als Bedelaarster, Braister, Naaister, Gaapster, Vryster, Voedster; maar daar zyn ook eenige van ʼt Manlyk geslacht die in Ster eyndigen, als Meester, Heester, Hoester, Mester, Taster, dóch noopende deeze drie laatste, dewyl ze van de werkwoorden hoesten, mesten, tasten, afgeleyd zyn, konnen zy de st niet derven; en om een hoestend vrouwmensch te betékenen, moet men spellen Hoestster.

Alle Naamwoorden uytgaande in HEYD zyn van ʼt Vrouwelyk geslacht, als Argheyd, behendigheyd, dankbaarheyd, eenzaamheyd, felheyd, gierigheyd, heyligheyd, kuysheyd, loosheyd, maatigheyd, néderigheyd, plompheyd, quaadheyd, rekkelykheyd, snoodheyd, vryheyd, waarheyd, zaligheyd, zedigheyd, enz.

Naamwoorden van Werkwoorden afgeleyd, en eyndigende in ING zyn van ʼt Vrouwelyk geslacht,

als Aandryving, Aanlókking, Bétering, Dwaaling, Ettering, Flikkering, Gaaping, Handeling, Inbeelding, Kastyding, Leezing, Meeting, Naavólging, Persing, Quelling, Reyniging, Ruyling, Soorteering, Timmering, Voering, Wyking, Zwymeling.

Dóch eenige die in LING uytgaan, zyn van het Manlyk, óf van het Gemeen geslacht, teweeten beyde manlyk en vrouwelyk, als Edeling, Leerling, Stedeling, Sterveling, Uytwykeling.

Naamwoorden uytgaande in SCHAP, zyn veeltyds van ʼt Vrouwelyk geslacht, als Boodschap, blydschap, Broederschap, Eygenschap, Gemeenschap, Maatschap, Meesterschap, Ridderschap, Rekenschap, Vrindschap, Vroedschap.

Evenwel zyn ʼer ook van dien zelfden uytgàng verscheydene van het Onzydig geslacht, als Admiraalschap, Apostelschap, Burgerschap, genootschap, gereedschap, landschap, maagschap, Priesterschap, Schoutschap, zwagerschap.

Die in RY óf NY eyndigen, zyn van ʼt Vrouwelyk geslacht, als Avery, Afgodery, Bakkery, Boevery, Droogery, Gastery, Guytery, Huyghelery, Jaagery, Kancelery, Kraamery, Praatery, Spêcery, Talmery, Tovery, Verwery, Gekkerny, Jókkerny, Spótterny, Slaaverny, Zótterny.

Die in E uytgaan, dóch nu al veel zonder die e geschreeven worden, als Aake, beeke, eere, maage, maate, reyze, vreeze, weete, zyn van ʼt Vrouwelyk geslacht.

Veele Naamwoorden in TE en DE uytgaande, zyn insgelyks van ʼt Vrouwelyk geslacht, als Diepte, dikte, drukte, geboorte, gedaante, gemeente, gewoon-

te, gestalte, grootte, hoogte, krankte, laagte, lengte, moeite, scherpte, sterkte, steylte, ziekte; Bende, béde, weelde, meede, reede, steede, zeede, vreede, alhoewel men vreede, gelyk reeds gezegt is, ook als manlyk gebruykt, en zegt De God des vreedes; maar óf dit goed is, staat nóg te beslechten: dóch Boode is manlyk.

Maar ook veele van den zelfden uytgang, zyn van ʼt Onzydig geslacht, als Gebeente, gebergte, geboefte, gedarmte, gedeelte, geraamte, gesteente, gesternte, gestoelte, gevogelte; voorts Geleyde, geweyde, gesmyde.

Naamwoorden uytgaande in IE óf I, zyn van ʼt Vrouwlyk geslacht, als Baalie, fali, foeli, griffi, histori, kevi, malie, menie, oli, predikaci, schali, staatsi, trali: dóch Evangeli is Onzydig.

Die in NIS eyndigen, zyn van ʼt Vrouwelyk geslacht, als Behoudenis, belydenis, betékenis, beeldtenis, besnydenis, erfenis, ergernis, erkentenis, gelykenis, gevangenis, kennis, ontroerenis, ontsteltenis, schennis, vergeetenis, vergiffenis. Dóch hiervan zyn uytgezonderd, Getuygenis en Vonnis, welke ʼt gebruyk wil van ʼt Onzydig geslacht zyn: want men zegt Het getuygenis was waar: Het vonnis is geveld.

Die uytgaan in SEL, zyn van het Onzydig geslacht, als Aanlóksel, afspruytsel, beduydsel, beginsel, beletsel, beschutsel, bórduursel, druksel, gebroedsel, insteeksel, maaksel, naaisel, olisel, soudeersel, verdichtsel, tooisel, verfoeisel, voegsel, weefsel, zweemsel: dóch hiervan zyn uytgezonderd, Fronsel, geefsel, styfsel, die van ʼt Vrouwelyk geslacht zyn.

Naamwoorden welker uytgang is in DOM, zyn veeltyds van ʼt Onzydig geslacht, als Bisdom, Christendom, Heydendom, Heyligdom, Hertógdom, Joodendom, Menschdom, Pausdom, Vórstendom.

Dóch hiervan zyn uytgezonderd Eygendom, maagdom, ouderdom, rykdom, vrydom, wasdom, weedom, welke van ʼt Manlyk geslacht zyn; hoewel ʼt laatste moogelyk ook voor Vrouwelyk zou konnen doorgaan.

Veele eenlédige Naamwoorden, hebbende den klank van UYT, zyn van ʼt Vrouwelyk geslacht, als Duyt, fluyt, kuyt, kluyt, luyt, ruyt, schuyt, spruyt, tuyt; doch Buyt, stuyt, zyn Manlyk.

Die de Klank hebben van OUD óf OUT zyn van ʼt Onzydig geslacht, als Goud, hout, mout, smout, woud, zout; dóch Mout, als ʼt eene melkbak óf kalkbak betékent, en Brouwt, zyn van ʼt Vrouwelyk geslacht.

Etlyke welker laatste letteren zyn OT, zyn van ʼt Onzydig geslacht, als Kót, lót, rót (als ʼt eene bende, óf verrótheyd betékent,) schót, slót, vlót: Dóch Mót, pót, sprót zyn Vrouwelyk, Spót is Manlyk, en Strót kan zo wel voor Vrouwelyk als Manlyk genomen worden.

HOF als ʼt een Vórstenhóf, Lóf als ʼt groen loof, en Stóf, als ʼt stuyfsel betékent, zyn van ʼt Onzydig geslacht; dóch Hóf (een tuyn), lóf (prys), zyn Manlyk; en stóf (stóffe), Vrouwelyk.

Veele andere eenlédige Naamwoorden heeft men insgelyks getracht onder Régelen te brengen; dóch die men daarvan uytzondert, zyn bykans zo veel als de regelmaatige: want hoewel Dag, Slag, Smak, Tak, Bek, Drek, Rók, Stók, Boeg, Ploeg, Balk,

Valk, Balg, Kelk, Kólk, Stank, Schonk, Tronk, Reuk, Buyk, Steek, Manlyk zyn; echter zyn, Stag, Vlag, Klak, Vlak, Plek, Slek, Klók, Lók, Kroeg, Voeg, Kalk, Talk, Galg, Melk, Wolk, Bank, Lonk, Vonk, Spreuk, Kruyk, Week, Vrouwelyk, en Hek, Dak, Pak van ʼt Onzydig geslacht. En schoon Dam, Ham, Last, Mast, Klap, Stap, voor Manlyk doorgaan, nógtans zyn Pram, Wam, Quast, Tast, Kap, Lap, Vrouwelyk, gelyk ook Lat, Mat; onaangezien Gat, Vat, Onzydig zyn. En hoewel Kerk en Kruk Vrouwelyk zyn, nógtans zyn Werk, Zwerk, Stuk Onzydig. Hierom zal ik geen meer voorbeelden van dusdaanige woorden bybrengen; dóch zoo echter iemand verder onderrechting deswegen begeert, die kan dezelve haalen uyt myn Groot Nederduytsch en Engelsch Woordenboek, waarin de geslachten van alle Zelfstandige Naamwoorden aangeweezen worden.

Alle Werkwoorden van de Ga naar voetnoot* Onbepaalde wyze, die als een Naamwoord worden gebruykt, zyn van ʼt Onzydig geslacht, als Het gaan verveelde my: Het eeten viel ʼer schraal; Het drinken is zuur: Dat spreeken was haar niet aangenaam.

Eenige Byvoeglyke Naamwoorden, somtyds voor Zelfstandige gebruykt, zyn van ʼt Onzydig geslacht, gelyk als Het plat, het vlak, het recht, het wit: dus zegt men ook, het Fransch, het Engelsch, het Duytsch, op zyn Spaansch.

By deeze Regelen kan nóg gevoegd worden, dat om een Manlyk Naamwoord, ʼt zy van hoedaanigheyd óf bedryvinge, in een Vrouwelyk te ver-

anderen, men zich van de uytgangen IN, STER, ES, óf ESSE bedient; by voorbeeld, Om de woorden Man, Vrind, Beer, Leeuw, Paauw, Kooper, Maaker, Praater, Bedelaar, Vryer, Leeraar, Meester, Martelaar, in ʼt Vrouwelyk te veranderen, Zegt men Mannin, Vrindin, Beerin, Leeuwin, Paauwin, Koopster, Maakster, Praatster, Bedelaarster óf Bedelaarés, Vryster, Leeraarés, Meestresse, Martelaaresse.

Hierby mag men voegen,

Koning	Koningin.
Keyzer	Keyzerin.
Hertóg	Hertógin
Gód	Gódin óf Godés.
Vórst	Vórstin.
Prins	Prinsés.
Priester	Priesterin.
Profeet	Profeetesse.
Boer	Boerin.

Evenwel zyn sommige Naamwoorden, ten aanzien van deezen regel, onregelmaatig, als

Man	Vrouw.
Jongen	Meysje.
Neef	Nicht.
Knecht	Meyd.
Hengst	Merri.
Reu	Teef.
Kater	Kat.
Hart	Hinde.
Rammelaar	Voedster.
Haan	Hen óf Hoen.

Dóch ʼt is aanmerkelyk dat dit woord Hoen van ʼt Onzydig geslacht is.

Van het Getal der Naamwoorden.

De Getallen zyn tweederley, Eenvoudig, en Meervoudig: en de meeste Zelfstandige Naamwoorden eyndigen in ʼt meervoudig getal in EN óf N, sommige ook in S, en etlyke in die beyde. Dóch éénledige Naamwoorden eyndigen altoos in en, uytgenomen Kók, waarvoor men in ʼt Meervoudige zegt kóks, en Maat als het makker betekent; want dan zegt men maats; vermids maaten geheel iets anders betekent: Zo gaat het ook met het woord Boot, het welk niet alleen een zeker vaartuyg, maar ook een borstjuweel is; dóch als men van vaartuygen spreekt, dan is ʼt meervoudige boots; waarentegen men van borstjuweelen spreekende, booten zegt. Deeze twee woorden veranderen ook in geslacht naar betékenisse; want Maat (makker) is van ʼt Manlyk, en maat, daarmen meê meet, van ʼt Vrouwelyk geslacht: insgelyks is Boot (een zee-schuyt) manlyk, en boot (een borstjuweel) vrouwelyk.

Naamwoorden die ʼt meervoudige in en maaken zyn als vólgt,

Gat	Gaten
Vat	Vaten
Bruyd	Bruyden
Brood	Brooden

Lót	loten
Slót	sloten
Tyd	tyden
Zoon	zoonen
Been	beenen
Aal	aalen
Hand	handen
Olifant	olifanten
Slang	slangen
Gang	gangen
Tang	tangen
Ketting	kettingen
Muur	muuren
Peer	peeren.
Gebéd	gebeden
Gebód	geboden
Quast	quasten
Nest	nesten

Hiertoe behooren ook alle Naamwoorden van Werkwoorden afgeleyd, en in ing eyndigende, als

Draaying	draayingen
Beweeging	beweegingen
Reyniging	reynigingen
Wederspreeking	wederspreekingen.

Waarby men kan voegen Leerling leerlingen, en Sterveling stervelingen.

Etlyke Naamwoorden, die ʼt Meervoudig getal in en maaken, verdubbelen daarin hunne laatste letter, als

Bed	bedden
Brug	bruggen

Bus	bussen
Zak	zakken
Tak	takken
Gek	gekken
Rók	rókken
Stók	stókken
Bril	brillen
Bal	ballen
Val	vallen
Ham	hammen
Kam	kammen
Ram	rammen
Stam	stammen
Kan	kannen
Man	mannen
Lip	lippen
Klip	klippen
Kap	kappen
Sap	sappen
Trap	trappen
Kóp	kóppen
Knóp	knóppen
Sóp	sóppen
Kat	katten
Pot	pótten
Zót	zótten

Die in F eyndigen veranderen die letter in ʼt Meervoudige doorgaans in eene V, als

Gaaf	gaaven
Lyf	lyven
Wyf	wyven

Dief	dieven
Hóf	hoven
Graf	graven
Wolf	wolven
Huyf	huyven

Maar hiervan zyn uytgezonderd Bef, beffen; Mof, moffen; Straf straffen.

Die in S eyndigen hebben het meervoudigen in zen, als

Baas	baazen
Blaas	blaazen
Glas	glazen
Doos	doozen
Roos	roozen
Huys	huyzen
Muys	muyzen

Hiervan zyn uytgezonderd Bus bussen, Kas kassen, Fles flessen, Mes messen.

Naamwoorden uytgaande in ER, AAR, en EL, hebben ʼt meervoudige in s en en, als

Vader	Vaders en vaderen
Broeder	broeders en broederen
Zuster	zusters en zusteren
Meester	meesters, en meesteren
Vervólger	vervólgers en vervólgeren
Schryver	schryvers en schryveren
Leeraar	leeraars en leeraaren
Minnaar	minnaars en minnaaren
Distel	distels en distelen
Appel	appels en appelen

Tafel	tafels en tafelen
Geessel	geessels en geesselen
Vógel	vogels en vogelen
Deksel	deksels en dekselen

By deeze zou men mogen voegen Keten, ketens, en kétenen; Schepen, Schepens en Schépenen; Jóngen, jongens, jongers, en jongeren. Echter behoort aangemerkt te worden dat het Meervoudige van de meeste deezer woorden in s eyndigende, doorgaans eygentlyk de Nominativus is; maar de Genitivus, Dativus, Accusativus en Ablativus worden best door den uytgang en uytgedrukt, als Ten tyde onzer vaderen. ʼt Is den Schryveren niet te wyten. Hy kantte zich tegen de Leeraaren. Hy bediende zich van de dekselen. Dóch het gebruyk heeft gewild, dat Appelen, vogelen, en tafelen ook in den Nominativus gebruykt worden; want men zegt gemeenlyk De appelen zyn zuur: De vogelen vliegen in de lucht: De tafelen waaren te kleyn: evenwel zegt men mede, ʼt Zyn vette vogels

Verkleynde Naamwoorden hebben ʼt Meervoudige in S, als

Hondtje	hondtjes
Mandtje	mandtjes
Steentje	steentjes
Boomken	boomkens
óf boomtje	boomtjes

Hierby kan men voegen Kindtje, kindertjes, en Kindeken, kinderkens.

Naamwoorden in E eyndigende, maaken hun Meervoudige door eene N tót zich te neemen, als

Aarde	aarden
Boode	booden, en niet Boodens
Stede	steden
Sleede	sleeden
Zeede	zeeden
Zee	zêën
Reyze	reyzen
Offerande	ófferanden
Heere	heeren

Hoewel men voormaals in den Nominativus schier altoos plagt te schryven Bedde, mensche, spyze, mótte, padde, Graave, vrouwe, hoere, echter zegt men nu doorgaans, Bed, mensch, spys, mót, pad, Graaf, vrouw, hoer, gebruykende ʼt andere in den Genitivus, Dativus, en Ablativus. Noopende ʼt woord Heere, als men ʼer Gód door verstaat, dan wil ik, uyt eerbiedigheyd voor dien naam, liever in den Nominativus zeggen Heere, en in den Genitivus, des Heeren: want het woord Heer is nu zo gemeen geworden, dat elk, die maar een fatsoenlyk kleed aanheeft, dien tytel krygt.

Naamwoorden in I óf IE uytgaande, hebben ʼt Meervoudige in iën, als

Faali	faaliën
Griffi	griffiën
Kevi	keviën
Malie	maliën
Oli	oliën
Staatsi	staatiën
Trálie	traliën

Naamwoorden in heyd eyndigende, maaken hun Meervoudige in heden, als

Boosheyd	boosheden
Waarheyd	waarheden

Sommige Naamwoorden zyn onregelmaatig in ʼt Meervoudige, door ʼt aanneemen van een sillabe meer dan gewoonlyk is, als.

Ey	eyeren
Gemoed	gemoederen
Hoen	hoenderen
Kind	kinderen
Kalf	kalveren, dóch in de gemeene spraak zegt men ook kalven
Lam	lammeren
Lied	liederen
Rad	raderen
Rund	runderen
Reden	rédenen
Blad	bladen en bladeren
Been	Beenderen, want beenen zyn eygentlyk tibiae, de stylen naamelyk die ons lighaam draagen.
Land	landeryen, dat is landen tót weyden óf beplantinge.

Onder de Onregelmaatige mag men ook tellen

Stad	steden
Schip	schepen
Leer	leeringen
Bedróg	bedriegereyen
Krygsman	krygslieden
Verraad	verraaderyen

Etlyke zelfstandige Naamwoorden hebben geen Meervoudig getal, als Adel, Beklag, Berouw, Geklap, Gepraat, Gezwéts, Geklag, Toeleg, Dank, Draf, Vergift, Roest, Hoest, Gicht, Vleesch, Bloed, Breyn, Zweet, Etter, Pik, Hars, Wasch, Kalk, Lym, Teer, Zwavel, Edik, Inkt, Mom, Droessem, Hout, Zout, Zuyvel, Vet, Vlas, Gras, Kaf, Stroo, Hooi, Meel, Mosterd, Hennip, Kaneel, Foeli, Gengber, Peper, Honig, Praal, Pracht, Macht, Boert, Jók, Ernst, Vrees, Rust, Slaap, Vaak, Reuk, Honger, Dorst, Toorn, Haat, Nyd, Leed, Tucht, Kuysheyd, Kindsheyd, Jeugd, Wasdom, Ouderdom, Trouw, Waan, Yver, Weeder, Hitte, Koude, Sneeuw, Hagel, Dauw, Ryp, Vórst, Dooi, Drek, Slyk.

De naamen der Metaalen, als Goud, Zilver, Koper, Tin, Yzer, Lood, Staal, Speauter, Quikzilver.

Veele naamen van Akkergewassen, als Koorn, Rógge, Tarwe, Garst, Haver, Boekweyt, Spelte.

Sommige Naamwoorden die eenigermaate konnen aangemerkt worden als niet betrekkelyk onder ʼt Meervoudig getal, worden echter somtyds in ʼt veelvoudige gebruykt: Want hoewel Brood, Kaas, en Visch, als ondeelbaar geacht konnen worden, omdat men zegt, Voorraad van brood en kaas. Eene zoô visch: even gelyk men ook zegt, De vyand heeft het land verlaaten; nógtans als ʼer verscheydene enkele door verstaen worden, zegt men, Oubakkene brooden: Gaave kaazen: Groote Visschen, en Het land is door de vyanden verwoest. Zo zegt men ook Groote Wateren; Vreemde Bieren, Koele Wy-

nen, Bier-azynen, Fyne Oliën; Eene laading van Suykeren en Siroopen: Voorts Fyne Lakenen, Grove Lynwaaten; Zwaare Felpen, Ligte Fluweelen, Dikke Satynen, Geverwde Saaijen, Fyne Baaijen: Wyders Natte Zomers, Slappe winters; Zwaare regens; Groote Vuuren; Uytstaande Gelden.

Eenige weynige Naamwoorden derven ʼt Eenvoudig getal, als, Hersenen, Ouders, Lieden.

Van de Ga naar voetnoot* Buyginge der Naamwoorden.

De Naamwoorden zyn zowel in ʼt Meervoudige als Eenvoudige, aan zekere buyginge door Ga naar voetnoot† Naamvallen onderworpen. Deeze Naamvallen zyn zes in getal, naamelyk de Nominativus, Genitivus, Dativus, Accusativus, Vocativus, en Ablativus, welke men in ʼt Duytsch noemt den Noemer, Teeler, Geever, Aanklaager, Roeper, Afneemer: dóch om den Geleerden te gemoet te komen, zal ik my al veel van de Latynsche benaamingen, als best bekend, bedienen, zonder daarom de Ongeletterden te vergeeten: want om hunnent wille zal ik de eygenschap deezer Naamvallen duydelyk aanwyzen, om hen, zo veel my moogelyk is, te doen begrypen hoeze gebruykt moeten worden.

De Nominativus, betékend wordende door Een, De, Het, alsmede door Ik, gy, hy, zy, geeft den naam en de beduydenis van het Naamwoord te verstaan, en wordt voor het Werkwoord gesteld, be-

antwoordende de vraage Wie? óf wat? als Een Man is ʼer noodig: De Koning komt: Het huys schudt. Ik heet Willem. Gy zyt eene getrouwde vrouw; Hy gaat mank; Zy schreyde.

De Genitivus, betekend door Eens, eener, van eenen, des, der, van my, van hem, van het; en in ʼt Meervoudige door Der, beantwoordt de vraage, Wiens? van wien? óf van wat? óf Waarvan? en in ʼt Meervoudige Welker? als De sterkte eens mans, en de behendigheyd eener vrouwe is ʼer toe vereyscht. Des Konings goedertierenheyd. De achtbaarheyd van eenen Vórst. De diepte der Zee: De voorspoed der Kerke: Belófte van vergiffenisse: Des paerds zadel, óf De zadel van het paerd: De gével van ʼt huys: Hy deed het met het geld van my: ʼt Beleyd van hem was uytmuntend: Het geruysch der boomen.

De Dativus wordt betekend door Eenen, óf aan eene, Den, der, óf aan de, aan het, en Hem óf aan hem; My óf aan my, U óf aan u; en beantwoordt de vraage, Wien? aan wie? Aan wat? Waaraan? als De zaak is den Koning en der Koninginne voorgedraagen: De knecht is den meester onderworpen: Het wierdt der (óf aan de) Gemeynte voorgesteld. ʼt Quam den vólke vreemd voor: ʼt Wierd aan het vólk bekend gemaakt; Ik heb het hem gegeeven: Ik zeyd het hem: My is gezegd: Hy vraagde my. Het boek is aan hem opgedraagen: Zy is aan hoofdpyn onderhevig: ʼt Lachgen is alleen den menschen eygen, als zynde allen menschen aangebooren, en niet den beesten: De zaak wierd aan de mannen voorgesteld; Het geschil wierdt aan de vrouwen verbleeven. Wacht u voor ʼt quaad.

De Accusativus hangt van ʼt Werkwoord af, en

wordt uytgedrukt door Eenen, eene, den, de, Hem, het, My, U, beantwoordende de vraage Wien? wie? welken? welke? wat? en in ʼt meervoudige Wie? als, Hy heeft eenen man gedood: Hy heeft eene vrouw getrouwd. Wy zagen den Koning en de Koningin. Ik hoorde u niet. Ik heb hem geroepen: Hy stiet my omverre. Hy heeft haar verlaaten: Zy hebben het huys gestut. Zy sloegen hen.

De Vocativus wordt gebruykt in ʼt roepen óf aanspreeken, als O Heere! Hoor hier man! Vrouw, zie voor u! Jongen, wacht u! ô Gelukkig land! ô Koning! O ik ongelukkige! óf ô my rampzalige!

De Ablativus is kenbaar aan deeze merktékenen, Van eenen, van eene, van een, van den, van de, van het, van hem, van my, van haar, van hen, en beantwoordt de vraage, Van wien? van welke? óf van wat? Peeren versch van eenen boom geschud: Vruchten van een weelig land: Daar is een bevél gekomen van den Koning en de Koninginne: het is van hem genomen: Zy quam van het land: Hy viel van ʼt huys: De Weerhaan waaide van den toren: Verlóst van den dood: Bevryd van een quaad wyf: Ontslagen van de koortse. Ik heb eenen brief van hem ontfangen: ʼt Quam van my voort: ʼt Is van haar genomen. Somtyds wordt de Ablativus door ʼt woordtje Van alleen uytgedrukt, als Een drank van wyn en water en limoenen gemaakt. De menschen moet men van ondeugd afschrikken. Zy is verlóst van kinde.

Ik acht dat een Ongeletterde, zo hy anders een goed verstand heeft, uyt dit bericht, waarin ik met voordacht vry wydloopig ben geweest, het gebruyk der Naamvallen zal konnen begrypen. Dies kom ik nu tót de Buyging zelve, welke ik door een goed

getal van voorbeelden zal aanwyzen, beginnende met MANLYKE Naamwoorden.

	Eenvoudig.		Meervoudig.
Nominativus	Een Man	Nom.	De Mannen
Genitivus	Eens Mans	Gen.	Der Mannen
Dativus	Eenen Man óf Manne	Dat.	Den Mannen
Accusaiivus	Eenen Man	Acc.	De Mannen
Vocativus	ô Man	Voc.	ô Mannen
Ablativus	Van eenen Man	Abl.	Van de Mannen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Mensch	N.	De Menschen
Gen.	Des Menschen	G.	Der Menschen
Dat.	Den Mensche	D.	Den óf Aan de Menschen
Acc.	Den Mensch	A.	De Menschen
Voc.	ô Mensch	V.	ô Menschen
Abl.	Van den Mensche	Ab.	Van de Menschen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Gód	Goden, in alle de Naamvallen.
Gen.	Góds
Dat.	Gode
Acc.	Gód
Voc.	ô Gód
Abl.	Van óf uyt Gód, óf van Gode

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Afgód	N.	De Afgoden
Gen.	Des Afgóds	G.	Der Afgoden

Dat.	Den Afgód	D.	Den óf Aan de Afgoden
Acc.	Den Afgód	A.	De Afgoden
Voc.	ô Afgód	V.	ô Afgoden
Abl.	Van den Afgód	Ab.	Van de Afgoden

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Vader	N.	De Vaders óf Vaderen
Gen.	Des Vaders óf Van den Vader	N.	Der Vaderen
Dat.	Den óf Aan den Vader	D.	Den óf Aan de Vaderen
Acc.	Den Vader	A.	De Vaders óf Vaderen
Voc.	ô Vader	V.	ô Vaders
Abl.	Van den Vader	Ab.	Van de Vaderen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Burger	N.	De Burgers
Gen.	Des Burgers, óf Van den Burger	G.	Der Burgeren
Dat.	Den óf Aan den Burger	D.	Den óf Aan de Burgeren
Acc.	Den Burger	A.	De Burgers
Voc.	ô Burger	V.	ô Burgers
Abl.	Van den Burger	Ab.	Van de Burgeren

Dus worden ook geboogen, Herder, Bakker, Brouwer; Maaijer, enz.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De zoon	N.	De Zoonen
Gen.	Des Zoons, óf van den Zoon	G.	Der Zoonen
Dat.	Den Zoone, óf Aan den Zoon	D.	Den óf Aan de Zoonen
Acc.	Den Zoon	A.	De Zoonen
Voc.	ô Zoon	V.	ô Zoonen
Abl.	Van den Zoone	Ab.	Van de Zoonen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Neef	N.	De Neeven
Gen.	Des Neefs, óf Van den Neef	G.	Der Neeven
Dat.	Den Neeve, óf Aan den Neef	D.	Den óf Aan de Neeven
Acc.	Den Neef	A.	De Neeven
Voc.	ô Neef	V.	ô Neeven
Abl.	Van den Neeve	Ab.	Van de Neeven
Nom.	Een Vrind	N.	De Vrinden
Gen.	Eens Vrinds	G.	Der Vrinden
Dat.	Eenen óf Aan eenen Vrind	D.	Den óf aan de Vrinden
Acc.	Eenen Vrind	A.	De Vrinden
Voc.	ô Vrind	V.	ô Vrinden
Abl.	Van eenen Vrind	Ab.	Van de Vrinden

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Vyand	N.	De Vyanden
Gen.	Des Vyands, óf van den vijand	G.	Der Vyanden

Dat.	Den óf aan den Vyand	D.	Den óf Aan den Vyanden
Acc.	Den Vyand	A.	De Vyanden
Voc.	ô Vyand	V.	ô Vyanden
Abl.	Van den Vyand	Ab.	Van de Vyanden

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Dienaar	N.	De Dienaars óf Dienaaren
Gen.	Des Dienaars	G.	Der Dienaaren
Dat.	Den óf Aan den Dienaar	D.	Den óf Aan de Dienaaren
Acc.	Den Dienaar	A.	De Dienaars óf Dienaaren
Voc.	ô Dienaar	V.	ô Dienaars
Abl.	Van den Dienaar	Ab.	Van de Dienaaren

Dus worden ook gebogen Leeraar, Weduwenaar, enz.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Knecht	N.	De Knechts óf Knechten
Gen.	Des Knechts	G.	Der Knechten
Dat.	Den óf Aan den Knecht	D.	Den óf aan de Knechten
Acc.	Den Knecht	A.	De Knechten
Voc.	ô Knecht	V.	ô Knechten
Acc.	Van den Knecht	Ab.	Van de Knechten

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Koning	N.	De Koningen
Gen.	Des Konings	G.	Der Koningen
Dat.	Den óf Aan den Koning	D.	Den óf Aan de Koningen
Acc.	Den Koning	A.	De Koningen
Voc.	ô Koning	V.	ô Koningen
Abl.	Van den Koning	Ab.	Van de Koningen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Mond	N.	De Monden
Gen.	Des Monds	G.	Der Monden
Dat.	Den óf Aan den Mond	D.	Den óf Aan de Monden
Acc.	Den Mond	A.	De Monden
Voc.	ô Mond	V.	ô Monden
Abl.	Van den Mond	Ab.	Van de Monden

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Hemel	N.	De Hémelen
Gen.	Des Hemels	G.	Der Hémelen
Dat.	Den óf Aan den Hemel, en Ten Hemel	D.	Den Hémelen
Acc.	Den Hemel	A.	De Hémelen
Voc.	ô Hemel	V.	ô Hémelen
Abl.	Van óf uyt den Hemel	Ab.	Van de Hémelen

Dus worden ook geboogen de woorden Tempel, Spiegel, Nagel, Vlegel, enz.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Dag	N.	De Dagen
Gen.	Des Dags, óf 'sDaags	G.	Der Dagen
Dat.	Den óf Aan den Dag	D.	Den Dagen
Acc.	Den Dag	A.	De Dagen
Voc.	ô Dag	V.	ô Dagen
Abl.	Van den Dag, Ten Dage, óf By Dage	Ab.	Van de Dagen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Nacht	N.	De Nachten
Gen.	Des Nachts	G.	Der Nachten
Dat.	Den Nacht	D.	Den Nachten
Acc.	Den Nacht	A.	De Nachten
Voc.	ô Nacht	V.	ô Nachten
Abl.	Van den Nacht, óf By Nachte	Ab.	Van de Nachten

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Boom	N.	De Boomen
Gen.	Des Booms óf Van den Boom	G.	Der Boomen
Dat.	Den óf Aan den Boom	D.	Den óf Aan de Boomen
Acc.	Den Boom	A.	De Boomen
Voc.	ô Boom	V.	ô Boomen
Abl.	Van den Boom	Ab.	Van de Boomen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Berg	N.	De Bergen
Gen.	Des Bergs óf Van den Berg	G.	Der Bergen
Dat.	Den óf Aan den Berg	D.	Den óf Aan de Bergen
Acc.	Den Berg	A.	De Bergen
Voc.	ô Berg	V.	ô Bergen
Abl.	Van den Berg óf Berge	Ab.	Van de Bergen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Brief	N.	De Brieven
Gen.	Des Briefs óf Van den Brief	G.	Der Brieven
Dat.	Aan den Brief	D.	Den óf Aan de Brieven
Acc.	Den Brief	A.	De Brieven
Voc.	ô Brief	V.	ô Brieven
Abl.	Van den Brief	Ab.	Van de Brieven

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Mast	N.	De Masten
Gen.	Van den Mast	G.	Der Masten
Dat.	Aan den Mast	D.	Den óf Aan de Masten
Acc.	Den Mast	A.	De Masten
Voc.	ô Mast	V.	ô Masten
Abl.	Van den Mast	Ab.	Van de Masten

Zo ook Last.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Hengst	N.	De Hengsten
Gen.	Des Hengsts óf Van den Hengst	G.	Der Hengsten
Dat.	Den óf Aan den Hengst	D.	Den óf Aan de Hengsten
Acc.	Den Hengst	A.	De Hengsten
Voc.	ô Hengst	V.	ô Hengsten
Abl.	Van den Hengst	Ab.	Van de Hengsten

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Ezel	N.	De Ezels óf Ezelen
Gen.	Des Ezels	G.	Der Ezelen
Dat.	Den óf Aan den Ezel	D.	Den óf Aan de Ezelen
Acc.	Den Ezel	A.	De Ezels óf Ezelen
Voc.	ô Ezel	V.	ô Ezels
Abl.	Van den Ezel	Ab.	Van de Ezelen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Vórst	N.	De Vórsten
Gen.	Des Vórsten óf Van den Vórst	G.	Der Vórsten
Dat.	Den Vórste, óf Aan den Vórst	D.	Den óf aan de Vórsten
Acc.	Den Vórst	A.	De Vórsten
Voc.	ô Vórst	V.	ô Vórsten
Abl.	Van den Vórst óf Vórste	Ab.	Van de Vórsten

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Graaf	N.	De Graaven
Gen.	Des Graaven óf Van den Graaf	G.	Der Graaven
Dat.	Den Graave óf Aan den Graaf	D.	Den óf Aan de Graaven
Acc.	Den Graaf	A.	De Graaven
Voc.	ô Graaf	V.	ô Graaven
Abl.	Van den Graave	Ab.	Van de Graaven

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Hertóg	N.	De Hertogen
Gen.	Des Hertogen óf Van den Hertóg	G.	Der Hertogen
Dat.	Den Hertóge óf Aan den Hertóg	D.	Den óf Aan de Hertogen
Acc.	Den Hertóg	A.	De Hertogen
Voc.	ô Hertóg	V.	ô Hertogen
Abl.	Van den Hertóg óf Hertoge	Ab.	Van de Hertogen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Heer	N.	De Heeren
Gen.	Des Heeren óf Van den Heer	G.	Der Heeren
Dat.	Den Heere óf Aan den Heer	D.	Den óf Aan de Heeren
Acc.	Den Heer	A.	De Heeren
Voc.	ô Heer	V.	ô Heeren
Abl.	Van den Heere	Ab.	Van de Heeren

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Getuyge	N.	De Getuygen
Gen.	Des Getuygen óf Van den Getuyge	G.	Der Getuygen
Dat.	Den óf Aan den Getuyge	D.	Den óf Aan de Getuygen
Acc.	Den Getuyge	A.	De Getuygen
Voc.	ô Getuyge	V.	ô Getuygen
Abl.	Van den Getuyge	Ab.	Van de Getuygen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Naam	N.	De Naamen
Gen.	Des Naams óf Van den Naam	G.	Der Naamen
Dat.	Den Naame óf Aan den Naam	D.	Den óf Aan de Naamen
Acc.	Den Naam	A.	De Naamen
Voc.	ô Naam	V.	ô Naamen
Abl.	Van den Naame	Ab.	Van de Naamen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Bliksem	N.	De Bliksemen
Gen.	Des Bliksems óf Van den Bliksem	G.	Der Bliksemen
Dat.	Den óf Aan den Bliksem	D.	Den óf Aan de Bliksemen
Acc.	Den Bliksem	A.	De Bliksemen
Voc.	ô Bliksem	V.	ô Bliksemen
Abl.	Van den Bliksem	Ab.	Van de Bliksemen

Aldus buygt men ook de woorden Bodem, Boezem, enz.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Profeet	N.	De Profeeten
Gen.	Des Profeets óf Profeeten	G.	Der Profeeten
Dat.	Den Profeete, óf aan den Profeet	D.	Den óf Aan de Profeeten
Acc.	Den Profeet	A.	De Profeeten
Voc.	ô Profeet	V.	ô Profeeten
Abl.	Van den Profeet	Ab.	Van de Profeeten

De Ridder Konstantyn Huygens heeft op een zonderlinge wyze den Genitivus van eygene Naamen gevórmd: want by hem vindt men Teunens, Klaasens enz. En Melis Stoke heeft aan den naam eener Vrouwe den Genitivus doen uytgaan in en; zeggende, Florens Sophien sone: Dóch niemand behoeft zulks naa te vólgen: want in Eygene naamen drukt men den Genitivus best uyt door 't byvoegen van eene S, als Willems, Jakobs, Pieters, Maar zulke naamen die in S uytgaan hebben geen verandering van noode: want men mag zeggen Paulus bekeering: Christus hemelvaart: Lucas Evangeli: Herodes Kindermoord: dóch met den naam Klaas wil zulks niet wel gaan: En indien men niet kan goedvinden op Huygens voorbeeld te zeggen Klaasens, dan zou men konnen zeggen, Klaas zyn hoed, Maar de naamen die met eene Klinkletter eyndigen, neemen eene S tót zich, als Judâs zoonen. Faraôs verstóktheyd. Katôs wyze raad. Jehûs wagen. Esaus onbedachtzaamheyd. Levi's naakómelingen.

De Buyging der VROUWELYKE Naamwoorden is als vólgt.

	Eenv.		Meerv.
Nominativus	De Vrouw	Nom.	De Vrouwen
Genitivus	Der Vrouwe	Gen.	Der Vrouwen
Dativus	Aan de (óf Der) Vrouwe	Dat.	Den óf Aan de Vrouwen
Accusativus	De Vrouw	Acc.	De Vrouwen
Vocativus	ô Vrouw	Voc.	ô Vrouwen
Ablativus	Van de Vrouwe	Abl.	Van de Vrouwen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Koningin	N.	De Koninginnen
Gen.	Der Koninginne	G.	Der Koninginnen
Dat.	Aan de, (óf Der) Koninginne	D.	Den óf Aan de Koninginnen
Acc.	De Koningin	A.	De Koninginnen
Voc.	ô Koningin	V.	ô Koninginnen
Abl.	Van de Koninginne	Ab.	Van de Koninginnen

Even zo worden ook geboogen de woorden Vrindin, Leeuwin, enz.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Leraarés	N.	De Leraaressen
Gen.	Der Leraaresse	G.	Der Leraaressen
Dat.	Aan de (óf Der) Leraaresse	D.	Den óf Aan de Leraaressen
Acc.	De Leraarés	A.	De Leraaressen
Voc.	ô Leraarés	V.	ô Leraaressen
Abl.	Van de Leraarésse	Ab.	Van de Leraaressen

Zo insgelyks Martelaarés, Meesterés, Voogdés, enz.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Moeder	N.	De Moeders
Gen.	Der Moeder	G.	Der Moederen
Dat.	Aan de (óf Der) Moeder	D.	Den óf Aan de Moederen
Acc.	De Moeder	A.	De Moeders óf Moederen
Voc.	ô Moeder	V.	ô Moeders
Abl.	Van de Moeder	Ab.	Van de Moederen

Zo ook Dóchter.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Zuster	N.	De Zusters
Gen.	Der Zuster	G.	Der Zusteren
Dat.	Aan de (óf Der) Zuster	D.	Den óf Aan de Zusteren
Acc.	De Zuster	A.	De Zusters
Voc.	ô Zuster	V.	ô Zusters
Abl.	Van de Zuster	Ab.	Van de Zusteren

Zo buygt men ook Vryster, Naaister, enz.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Nicht	N.	De Nichten
Gen.	Der Nichte	G.	Der Nichten
Dat.	Aan de Nicht	D.	Den óf Aan de Nichten
Acc.	De Nicht	A.	De Nichten
Voc.	ô Nicht	V.	ô Nichten
Abl.	Van de Nicht	Ab.	Van de Nichten

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Weduwe	N.	De Weduwen
Gen.	Der óf Van de Weduwe	G.	Der Weduwen
Dat.	Aan de (óf Der) Weduwe	D.	Den óf Aan de Weduwen
Acc.	De Weduwe	A.	De Weduwen
Voc.	ô Weduwe	V.	ô Weduwen
Abl.	Van de Weduwe	Ab.	Van de Weduwen

Zo ook Aarde, Genade, Wyze, en andere Naamwoorden in e uytgaande, dóch Zee heeft in 't Meerv. Zêen.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Stad	N.	De Steden
Gen.	Der Stad óf Stede óf 's Stads	G.	Der Steden
Dat.	Aan de Stad	D.	Den óf Aan de Steden
Acc.	De Stad	A.	De Steden
Voc.	ô Stad	V.	ô Steden
Abl.	Van de Stad, en Ter Stede	Ab.	Van de Steden

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Deur	N.	De Deuren
Gen.	Der Deure	G.	Der Deuren
Dat.	Aen de Deur	D.	Aan de Deuren
Acc.	De Deur	A.	De Deuren
Voc.	ô Deur	V.	ô Deuren
Abl.	Van de Deur, Ter Deure uyt	Ab.	Van de Deuren

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Duyf	N.	De Duyven
Gen.	Der Duyve	G.	Der Duyven
Dat.	Aan de Duyf	D.	Den óf aan de Duyven
Acc.	De Duyf	A.	De Duyven
Voc.	ô Duyf	V.	ô Duyven
Abl.	Van de Duyf	Ab.	Van de Duyven

Zo insgelyks de woorden Huyf, Druyf, Kuyf.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Kaers	N.	De Kaersen
Gen.	Der Kaerse óf Van de Kaers	G.	Der Kaersen
Dat.	Aan de Kaers	D.	Den óf Aan de Kaersen
Acc.	De Kaers	A.	De Kaersen
Voc.	ô Kaers	V.	ô Kaersen
Abl.	Van de Kaerse	Ab.	Van de Kaersen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Spys	N.	De Spyzen
Gen.	Der Spyze	G.	Der Spyzen
Dat.	Aan de Spyze	D.	Aan de Spyzen
Acc.	De Spys	A.	De Spyzen
Voc.	ô Spys	V.	ô Spyzen
Abl.	Van de Spyze	Ab.	Van de Spyzen

Zo ook de woorden Spies, Liesch, welker Genitivus is Spiesse, Liesche.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Knóds	N.	De Knódsen
Gen.	Der Knódse	G.	Der Knódsen
Dat.	Aan de Knódse	D.	Den óf Aan de Knódsen
Acc.	De Knóds	A.	De Knódsen
Voc.	ô Knóds	V.	ô Knódsen
Abl.	Van de Knódse	Ab.	Van de Knódsen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Koets	N.	De Koetsen
Gen.	Der Koetse	G.	Der Koetsen
Dat.	Aan de Koetse	D.	Den óf Aan de Koetsen
Acc.	De Koets	A.	De Koetsen
Voc.	ô Koets	V.	ô Koetsen
Abl.	Van de Koetse	Ab.	Van de Koetsen

Dus worden ook geboogen de woorden Plaats, Koorts, Toorts.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Klók	N.	De Klókken
Gen.	Der Klókke	G.	Der Klókken
Dat.	Aan de Klók	D.	Den óf Aan de Klókken
Acc.	De Klók	A.	De Klókken
Voc.	ô Klók	V.	ô Klókken
Abl.	Van de Klók	Ab.	Van de Klókken

Zo buigt men ook de woorden Mik, Kruk, Nuk.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Kruyk	N.	De Kruyken
Gen.	Der Kruyke	G.	Der Kruyken
Dat.	Aan de Kruyke	D.	Den óf Aan de Kruyken
Acc.	De Kruyk	A.	De Kruyken
Voc.	ô Kruyk	V.	ô Kruyken
Abl.	Van de Kruyke	Ab.	Van de Kruyken

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Galg	N.	De Galgen
Gen.	Der Galge óf Van de Galg	G.	Der Galgen
Dat.	Aan de Galg, Ter Galge	D.	Den óf Aan de Galgen
Acc.	De Galg	A.	De Galgen
Voc.	ô Galg	V.	ô Galgen
Abl.	Van de Galge	Ab.	Van de Galgen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Slang	N.	De Slangen
Gen.	Der Slange	G.	Der Slangen
Dat.	Aan de Slange	D.	Den óf Aan de Slangen
Acc.	De Slang	A.	De Slangen
Voc.	ô Slang	V.	ô Slangen
Abl.	Van de Slange	Ab.	Van de Slangen

Koe, waarvoor Vondel zegt koei, is in alle de Naamvallen eveneens, en heeft in 't Meervoudig Koejen.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Stem	N.	De Stemmen
Gen.	Der Stemme	G.	Der Stemmen

Dat.	Aan de Stemme	D.	Den óf Aan de Stemmen
Acc.	De Stem	A.	De Stemmen
Voc.	ô Stem	V.	ô Stemmen
Abl.	Van de Stemme	Ab.	Van de Stemmen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Lamp	N.	De Lampen
Gen.	Der Lampe	G.	Der Lampen
Dat.	Aan de Lampe	D.	Den óf Aan de Lampen
Acc.	De Lamp	A.	De Lampen
Voc.	ô Lamp	V.	ô Lampen
Abl.	Van de Lampe	Ab.	Van de Lampen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Zon	Zonnen, Byaldien het t'eeniger tyd gebeurt dat men van meer dan ééne Zon spreeken moet
Gen.	Der Zonne
Dat.	Aan de óf Der Zonne
Acc.	De Zon
Voc.	ô Zon
Abl.	Van de Zonne

	Eenv.		Eenv.
Nom.	De Munt	Nom.	De Hulp
Gen.	Der Munte	Gen.	Der Hulpe
Dat.	Aan de Munte	Dat.	Aan de (óf Der) Hulpe
Acc.	De Munt	A.	De Hulp
Voc.	ô Munt	V.	ô Hulp
Abl.	Van de Munte	Ab.	Van de Hulpe

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Quaal	N.	De Quaalen
Gen.	Der Quaale	G.	Der Quaalen
Dat.	Aan de Quaale, Ter Galge	D.	Den óf Aan de Quaalen
Acc.	De Quaal	A.	De Quaalen
Voc.	ô Quaal	V.	ô Quaalen
Abl.	Van de Quaale	Ab.	Van de Quaalen

De Genitivus van Ról, Bel, Schel, is Rólle, Belle, Schelle.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Kerk	N.	De Kerken
Gen.	Der Kerke, óf Van de Kerk	G.	Der Kerken
Dat.	Aan de (óf Der) Kerke,	D.	Den óf Aan de Kerken
Acc.	De Kerk	A.	De Kerken
Voc.	ô Kerk	V.	ô Kerken
Abl.	Van de Kerke	Ab.	Van de Kerken

Dus buygt men ook de woorden Spreuk, Reuk, Kreuk.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Vlam	N.	De Vlammen
Gen.	Der Vlamme, óf Van de Vlam	G.	Der Vlammen
Dat.	Aan de Vlamme,	D.	Den óf Aan de Vlammen
Acc.	De Vlam	A.	De Vlammen
Voc.	ô Vlam	V.	ô Vlammen
Abl.	Van de Vlamme	Ab.	Van de Vlammen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Gemeente, óf Gemeynte	N.	De Gemeenten óf Gemeynten
Gen.	Der Gemeente	G.	Der De Gemeenten óf Gemeynten
Dat.	Aan de (óf Der) Gemeente	D.	Den óf Aan de De Gemeenten óf Gemeynten
Acc.	De Gemeente	A.	De De Gemeenten óf Gemeynten
Voc.	ô Gemeente	V.	ô De Gemeenten óf Gemeynten
Abl.	Van de Gemeente	Ab.	Van de De Gemeenten óf Gemeynten

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Pers	N.	De Persen
Gen.	Der Perse, óf Van de Pers	G.	Der Persen
Dat.	Aan de Perse	D.	Den óf Aan de Persen
Acc.	De Pers	A.	De Persen
Voc.	ô Pers	V.	ô Persen
Abl.	Van de Perse	Ab.	Van de Persen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Paerl	N.	De Paerlen
Gen.	Der Paerle	G.	Der Paerlen
Dat.	Aan de Paerle	D.	Den óf Aan de Paerlen
Acc.	De Paerl	A.	De Paerlen
Voc.	ô Paerl	V.	ô Paerlen
Abl.	Van de Paerle	Ab.	Van de Paerlen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Vrindschap	N.	De Vrindschappen
Gen.	Der Vrindschap	G.	Der Vrindschappen

Dat.	Aan de Vrindschap	D.	Aan de Vrindschappen
Acc.	De Vrindschap	A.	De Vrindschappen
Voc.	ô Vrindschap	V.	ô Vrindschappen
Abl.	Van de Vrindschap	Ab.	Van de Vrindschappen

Zo ook Blydschap, Eygenschap, Gemeenschap, enz. Maar Gereedschap, Gezelschap, Landschap, enz, zyn Onzydig, en neemen in den Genitivus een s aan, gelyk hiernaa staat getoond te worden.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Gelykenis	N.	De Gelykenissen
Gen.	Der Gelykenisse	G.	Der Gelykenissen
Dat.	Aan de Gelykenisse	D.	Den óf Aan de Gelykenissen
Acc.	De Gelykenis	A.	De Gelykenissen
Voc.	ô Gelykenis	V.	ô Gelykenissen
Abl.	Van de Gelykenisse	Ab.	Van de Gelykenissen

Zo ook de woorden Gevangenis, Kennis, enz.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Waarheyd	N.	De Waarheden
Gen.	Der Waarheyd	G.	Der Waarheden
Dat.	Aan de (óf Der) Waarheyd	D.	Den óf Aan de Waarheden
Acc.	De Waarheyd	A.	De Waarheden
Voc.	ô Waarheyd	V.	ô Waarheden
Abl.	Van de Waarheyd	Ab.	Van de Waarheden

Eveneens buygt men Gerechtigheyd, Heyligheyd, en alle andere woorden in heyd uytgaande, uytgenomen Inzonderheyd, het welk geen Naamwoord maar een Bywoord is.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Afgodery	N.	De Afgoderyen
Gen.	Der Afgoderye	G.	Der Afgoderyen
Dat.	Aan de (óf Der) Afgoderye	D.	Den óf Aan de Afgoderyen
Acc.	De Afgodery	A.	De Afgoderyen
Voc.	ô Afgodery	V.	ô Afgoderyen
Abl.	Van de Afgoderye	Ab.	Van de Afgoderyen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Spótterny	N.	De Spótternyen
Gen.	Der Spótternye	G.	Der Spótternyen
Dat.	Aan de, (óf Der) Spótternye	D.	Den óf Aan de Spótternyen
Acc.	De Spótterny	A.	De Spótternyen
Voc.	ô Spótterny	V.	ô Spótternyen
Abl.	Van de Spótternye	Ab.	Van de Spótternyen

Aldus worden ook geboogen de woorden, Boevery, Tovery, Verwery, Slaaverny, Zótterny.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Afdeeling	N.	De Afdeelingen
Gen.	Der Afdeelinge	G.	Der Afdeelingen
Dat.	Aan de Afdeelinge	D.	Den óf Aan de Afdeelingen
Acc.	De Afdeeling	A.	De Afdeelingen
Voc.	ô Afdeeling	V.	ô Afdeelingen
Abl.	Van de Afdeelinge	Ab.	Van de Afdeelingen

Zo buygt men ook Besmetting, Dwaaling, en eene menigte van Naamwoorden in ing uytgaande.

Hoewel de Genitivus der woorden van 't Vrouwelyk Geslacht, geen S aan 't eynde van 't woord eygentlyk vereyscht, nógtans brengt het gebruyk mede dat men zegt, 's Moeders liefste kind. Haar Zusters man. Zyne Vrouws voorkinderen, De Stads gebouwen. Judiths vader, Elizabets moeder, Geertruyds broeder. Annâs man. Mariâs zuster. Zo schryft men ook wel op 't voorbeeld van den Ridder Hooft, Veel Wysheyds, en Voorzigtigheyds genoeg. En 't is heel gebruykelyk te zeggen: Geneegenheyds halve, Duydelykheyds halve, Vrindschaps halve.

ONZYDIGE Naamwoorden buygt men op de vólgende wyze.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Geld	N.	De Gelden
Gen.	Des Gelds óf Van 't Geld	G.	Der Gelden
Dat.	Aan 't Geld	D.	Den óf Aan de Gelden
Acc.	Het Geld	A.	De Gelden
Voc.	ô Geld	V.	ô Gelden
Abl.	Van het Geld	Ab.	Van de Gelden

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Veld	N.	De Velden
Gen.	Des Velds	G.	Der Velden
Dat.	Aan het Veld, óf den Velde	D.	Aan de Velden
Acc.	Het Veld	A.	De Velden
Voc.	ô Veld	V.	ô Velden
Abl.	Van het Veld, óf van den Velde	Ab.	Van de Velden

Maar Speld is Vrouwelyk, daarom mag men in den Genitivus zeggen De punt der spelde.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Hoofd	N.	De Hoofden
Gen.	Des Hoofds, óf Van 't Hoofd	G.	Der Hoofden
Dat.	Aan 't Hoofd	D.	Den óf Aan de Hoofden
Acc.	Het Hoofd	A.	De Hoofden
Voc.	ô Hoofd	V.	ô Hoofden
Abl.	Van het Hoofd, en Uyt Hoofde	Ab.	Van de Hoofden

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Land	N.	De Landen
Gen.	Des Lands, óf Van 't Land	G.	Der Landen
Dat.	Den Lande, óf Aan 't Land	D.	Den óf Aan de Landen
Acc.	Het Land	A.	De Landen
Voc.	ô Land	V.	ô Landen
Abl.	Van het Land, óf Van óf uyt den Lande, óf te Lande	Ab.	Van de Landen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Vólk	N.	De Vólken óf Vólkeren
Gen.	Des Vólks	G.	Der Vólken óf Vólkeren
Dat.	Den Vólke, óf Aan 't Vólk	D.	Den óf Aan de Vólken óf Vólkeren
Acc.	Het Vólk	A.	De Vólken óf Vólkeren
Voc.	ô Vólk	V.	ô Vólken óf Vólkeren
Abl.	Van het Vólk, óf Van den Vólke	Ab.	Van de Vólken óf Vólkeren

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Schip	N.	De Schepen
Gen.	Van het Schip, óf des Schips	G.	Der Schepen
Dat.	Aan het Schip	D.	Den óf Aan de Schepen
Acc.	Het Schip	A.	De Schepen
Voc.	ô Schip	V.	ô Schepen
Abl.	Van 't Schip, en Te Schepe	Ab.	Van de Schepen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Jaar	N.	De Jaaren
Gen.	Des Jaars, óf Van 't Jaar	G.	Der Jaaren
Dat.	Aan het Jaar	D.	Den óf Aan de Jaaren
Acc.	Het Jaar	A.	De Jaaren
Voc.	ô Jaar	V.	ô Jaaren
Abl.	Van het Jaar, en In den Jaare	Ab.	Van de Jaaren

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Kind	N.	De Kinderen
Gen.	Des Kinds óf Van 't Kind	G.	Der Kinderen
Dat.	Aan het Kind	D.	Den óf aan de Kinderen
Acc.	Het Kind	A.	De Kinderen
Voc.	ô Kind	V.	ô Kinderen
Abl.	Van het Kind, en Van Kinde	Ab.	Van de Kinderen

Ding dat in den Genitivus des Dings, in d'Ablativus van het Ding, en in 't Meervoudig Dingen heeft, wordt ook ontrent zo geboogen.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Kleed,	N.	De Kleederen
Gen.	Des Kleeds, óf Van het Kleed	G.	Der Kleederen
Dat.	Aan 't Kleed	D.	Den óf Aan de Kleederen
Acc.	Het Kleed	A.	De Kleederen
Voc.	ô Kleed	V.	ô Kleederen
Abl.	Van het Kleed	Ab.	Van de Kleederen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Lam	N.	De Lammeren
Gen.	Des Lams, óf Van het Lam	G.	Der Lammeren
Dat.	Den Lamme, óf Aan het Lam	D.	Den óf Aan de Lammeren
Acc.	Het Lam	A.	De Lammeren
Voc.	ô Lam	V.	ô Lammeren
Abl.	Van het Lam	Ab.	Van de Lammeren

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Rund	N.	De Runderen
Gen.	Des Runds	G.	Der Runderen
Dat.	Aan het Rund	D.	Den óf Aan de Runderen
Acc.	Het Rund	A.	De Runderen
Voc.	ô Rund	V.	ô Runderen
Abl.	Van het Rund	Ab.	Van de Runderen

Zo buygt men ook Kalf, Hoen, Rad, Blad, welker Meervoudige is Kalveren, Hoenderen, Raderen, Bladen en Bladeren.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Wyf	N.	De Wyven
Gen.	Des Wyfs, óf Van 't Wyf	G.	Der Wyven
Dat.	Den Wyve óf Aan 't Wyf	D.	Den óf Aan de Wyven
Acc.	Het Wyf	A.	De Wyven
Voc.	ô Wyf	V.	ô Wyven
Abl.	Van het Wyf, óf Van den Wyve	Ab.	Van de Wyven

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Dak	N.	De Daken
Gen.	Des Daks, óf Van het Dak	G.	Der Daken
Dat.	Den Dake, óf Aan het Dak	D.	Aan de Daken
Acc.	Het Dak	A.	De Daken
Voc.	ô Dak	V.	ô Daken
Abl.	Van het Dak, en Ten Dake uyt	Ab.	Van de Daken

Pak, Rak, Vak, Hek, Stuk, zyn in den Genitivus als Dak; maar lyden in de andere Naamvallen geen verandering; hebbende in 't Meervoudige Pakken, Rakken, Vakken, Hekken, Stukken.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Pad	N.	De Paden
Gen.	Des Pads, óf Van het Pad	G.	Der Paden
Dat.	Den Pade, óf Aan 't Pad	D.	Den óf Aan de Paden

Acc.	Het Pad	A.	De Paden
Voc.	ô Pad	V.	ô Paden
Abl.	Van het Pad, óf Van den Pade	Ab.	Van de Paden

Dus buygt men ook het woord Zaad. Vat heeft in den Dativus Den Vate, maar Gat, en Slót, lyden naauwlyks verandering, en hebben in 't Meervoudige Vaten, Gaten, Sloten.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Graf	N.	De Graven
Gen.	Des Grafs, óf Van 't Graf	G.	Der Graven
Dat.	Aan 't Graf, óf Ten Grave	D.	Den óf Aan de Graven
Acc.	Het Graf	A.	De Graven
Voc.	ô Graf	V.	ô Graven
Abl.	Van het Graf, Uyt den Grave, óf Ten Grave uyt	Ab.	Van de Graven

Kaf heeft in den Genitivus, Des Kafs, óf Van 't Kaf; meer veranderinge lydt het niet.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Gebéd	N.	De Gebeden
Gen.	Des Gebéds, óf Van 't Gebéd	G.	Der Gebeden
Dat.	Aan 't Gebéd	D.	Den óf Aan de Gebeden
Acc.	Het Gebéd	A.	De Gebeden
Voc.	ô Gebéd	V.	ô Gebeden
Abl.	Van het Gebéd, en In den Gebede	Ab.	Van de Gebeden

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Bevél	N.	De Bevélen
Gen.	Des Bevéls, óf Van het Bevél	G.	Der Bevélen
Dat.	Aan het Bevél	D.	Den óf Aan de Bevélen
Acc.	Het Bevél	A.	De Bevélen
Voc.	ô Bevél	V.	ô Bevélen
Abl.	Van het Bevél	Ab.	Van de Bevélen

Zo ook Dál, Hól, die in 't Meervoudige hebben Dalen, Holen en Hóllen.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Anker	N.	De Ankers
Gen.	Des Ankers; óf Van 't Anker	G.	Der Ankeren
Dat.	Aan het Anker	D.	Den Ankeren, óf Aan de Ankers
Acc.	Het Anker	A.	De Ankers
Voc.	ô Anker	V.	ô Ankers
Abl.	Van het Anker	Ab.	Van de Ankers

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Venster	N.	De Vensters
Gen.	Des Vensters, óf Van het Venster	G.	Der Vensteren
Dat.	Aan 't Venster, en Ten Venstere in	D.	Den óf Aan de Vensteren
Acc.	Het Venster	A.	De Vensters
Voc.	ô Venster	V.	ô Vensters

Abl.	Van het Venster, Uyt het Venster, óf Ten Venstere uyt	Ab.	Van de Vensteren

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Gezelschap	N.	De Gezelschappen
Gen.	Des Gezelschaps, óf Van 't Gezelschap	G.	Der Gezelschappen
Dat.	Den Gezelschappe, óf Aan 't Gezelschap	D.	Den óf Aan de Gezelschappen
Acc.	Het Gezelschap	A.	De Gezelschappen
Voc.	ô Gezelschap	V.	ô Gezelschappen
Abl.	Van het Gezelschap	Ab.	Van de Gezelschappen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Landschap	N.	De Landschappen
Gen.	Des Landschaps, óf Van het Landschap.	G.	Der Landschappen
Dat.	Aan 't Landschap óf Den Landschappe	D.	Den óf Aan de Landschappen
Acc.	Het Landschap	A.	De Landschappen
Voc.	ô Landschap	V.	ô Landschappen
Abl.	Van het Landschap	Ab.	Van de Landschappen

Zo ook Admiraalschap, Burgerschap, Genootschap, enz. Maar Boodschap, Gemeenschap, Vrindschap, enz. zyn van 't Vrouwelyk geslacht, en neemen geen s in den Genitivus aan.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Getuygenis	N.	De Getuygenissen
Gen.	Van 't Getuygenis, óf Des Getuygenisse	G.	Der Getuygenissen
Dat.	Den Getuygenisse, óf Aan 't Getuygenis	D.	Den óf Aan de Getuygenissen
Acc.	Het Getuygenis	A.	De Getuygenissen
Voc.	ô Getuygenis	V.	ô Getuygenissen
Abl.	Van het Getuygenisse	Ab.	Van de Getuygenissen

Zo ook Vonnis. Dóch alle andere Naamwoorden in nis zyn Vrouwelyk.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Gedeelte	N.	De Gedeelten
Gen.	Des Gedeeltes, óf Van 't Gedeelte	G.	Der Gedeelten
Dat.	Aan het Gedeelte	D.	Den óf Aan de Gedeelten
Acc.	Het Gedeelte	A.	De Gedeelten
Voc.	ô Gedeelte	V.	ô Gedeelten
Abl.	Van het Gedeelte	Ab.	Van de Gedeelten

Zo buygt men ook de woorden Gebeente, Gesteente, uytgenomen dat zy niet eygentlyk een Meervoudig getal hebben.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Beginsel óf Begin	N.	De Beginselen
Gen.	Des Beginsel óf Begins, óf Van 't Begin óf Beginsel	G.	Der Beginselen
Dat.	Aan het Beginsel, óf Begin	D.	Den óf Aan de Beginselen
Acc.	Het Beginsel óf Begin	A.	De Beginselen
Voc.	ô Beginsel óf Begin	V.	ô Beginselen
Abl.	Van het Beginsel, óf Van den Beginne, en In den Beginne	Ab.	Van de Beginselen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Vogeltje	N.	De Vogeltjes
Gen.	Des Vogeltjes, óf Van 't Vogeltje	G.	Der Vogeltjes
Dat.	Aan het Vogeltje	D.	Den óf Aan de Vogeltjes
Acc.	Het Vogeltje	A.	De Vogeltjes
Voc.	ô Vogeltje	V.	ô Vogeltjes
Abl.	Van het Vogeltje	Ab.	Van de Vogeltjes

Alhier staat aan te merken dat men by Verkleyn-Naamen het Lédeken Des in den Genitivus menigmaal achterwege laat, en daarvoor eene t met een Uytlaatings teken (Apostrophè) stelt, dus, 't Vrouwtjes man, 't Scheepjes zeyl, 't Mannetjes hoed, enz.

Van de Byvoegelyke Naamwoorden.

Byvoegelyke Naamwoorden hebben veelerleye uytgangen: De vólgende zyn vermengd, als

Groot	Kleyn
Hoog	Laag
Lang	Kort
Breed	Smal
Dik	Dun
Wys	Gek
Glad	Ruyg óf Oneffen
Heet	Koud
Schrander	Dom
Stout	Blood
Dapper
Blyd	Droevig óf bedroefd
Kloek	Traag
Scherp	Stomp en bot

Sommige zyn van Zelfstandige Naamwoorden afgeleyd, en eyndigen in lyk, als

Broederlyk	Van Broeder
Geestelyk	Van Geest
Gevaarlyk	Van Gevaar
Gódlyk	Van Gód
Lighaamlyk	Van Lighaam
Lieflyk	Van Lief
Redelyk	Van Reden
Vrouwelyk	Van Vrouw
Zeedelyk	Van Zeede

Andere eyndigen in sch, als

Aardsch	Van Aarde
Hemelsch	Van Hemel
Heydensch	Van Heyden
Kindsch	Van Kind
Hoofsch	Van Hóf

Etlyke eyndigen in en, als

Aarden	Van Aarde
Gouden	Van Goud
Houten	Van Hout
Wollen	Van Wol

Eenige hebben tót eenen uytgang zaam, als

Arbeydzaam	Van Arbeyd
Deugdzaam	Van Deugd
Groeizaam	Van Groei
Heylzaam	Van Heyl
Minzaam	Van Min
Raadzaam	Van Raad

Verscheydene gaan uyt in dig, lig, nig, pig, rig, tig, zig, als

Bloedig	Van Bloed
Moedig	Van Moed
Aardig	Van Aardt
Voordeelig	Van Voordeel
Kortswylig	Van Kortswyl
Distelig	Van Distel
Haanig	Van Haan
Kóppig	Van Kóp
Sappig	Van Sap
Yverig	Van Yver
Slikrig	Van Slik

Haairig	Van Haair
Luchtig	Van Lucht
Magtig	Van Magt
Vernuftig	Van Vernuft
Klagtig	Van Klagt
Kluchtig	Van Klucht
Luyzig	Van Luys
Vliezig	Van Vlies

Andere eyndigen in achtig, als

Diefachtig	Van Dief
Kinderachtig	Van Kind
Waterachtig	Van Water
Zoetachtig	Van Zoet

Ook zyn 'er die in loos eyndigen; 't welk het gebrék óf de derving van iets betekent, als

Baardeloos	Van Baard
Handeloos	Van Hand
Hoofdeloos	Van Hoofd
Kinderloos	Van Kind
Naameloos	Van Naam
Troosteloos	Van Troost
Vruchteloos	Van Vrucht
Zinneloos	Van Zin

Men heeft 'er insgelyks die van Werkwoorden afgeleyd zyn; waarvan etlyke uytgaan in lyk, als

Doenlyk	Van Doen
Kennelyk	Van Kennen
Moogelyk	Van Moogen
Tastelyk	Van Tasten

Verfoeijelyk	Van Verfoeijen
Verkoopelyk	Van Verkoopen
Wenschelyk	Van Wenschen
Zienlyk	Van Zien

En andere eyndigen in baar, als

Beloonbaar	Van Beloonen
Beschimmelbaar	Van Beschimmelen
Bevriesbaar	Van Bevriezen
Eetbaar	Van Eeten
Handelbaar	Van Handelen
Kenbaar	Van Kennen
Leverbaar	Van Léveren
Verdeedigbaar	Van Verdeedigen
Verstaanbaar	Van Verstaan
Wisselbaar	Van Wisselen

Veele Byvoegelyke Naamwoorden neemen het Onafscheydelyk Voorzetzel On tót zich, als de zaak zulks vereyscht, als

Onbedacht

Onbehoorelyk

Onbemind

Onbeschaamd

Oneyndig

Onfeylbaar

Ongekemd

Ongeleerd

Ongemeen

Ongenood

Onzeker

Daar zyn 'er ook die men Byvoegelyke Kóppelwoorden zou moogen noemen, als

Baatzuchtig	Konstryk
Geldgierig	Tólvry
Naamziek	Zeeziek

Van het Geslacht der Byvoegelyke Naamwoorden.

De Byvoegelyke Naamwoorden zyn van driederleye Geslachten, te weeten, Manlyk, Vrouwelyk, en Onzydig, als

	Manlyk	Vrouwelyk	Onzydig
Groot	groote	Groote	Groot
Goed	goede	Goede	Goed
Dapper	dappere	Dappere	Dapper
Heet	heete	Heete	Heet
Heylig	heylige	Heylige	Heylig
Kleyn	kleyne	Kleyne	Kleyn
Koud	koude	Koude	Koud
Lang	lange	Lange	Lang
Reyn	reyne	Reyne	Reyn
Raauw	raauwe	Raauwe	Raauw
Stout	stoute	Stoute	Stout
Zoet	zoete	Zoete	Zoet
Zuur	zuure	Zuure	Zuur

Aldus zegt men; Een groot man; Eene groote vrouw; Een groot beest. Een goede naam; Eene goede dóchter; Een goed huys. Een kleyne boom; Eene kleyne kerk; Een kleyn schip. Een stompe degen; Een stomp mes. Raauwe visch; Raauwe vrucht; Raauw vleesch. Bittere wyn, Bitter bier. Heete wyn, Een heete lucht, Heet water. Zuure azyn, Zuur limoensap. Dóch hoewel men zegt Een groot man; Een vroom man, nógtans als men de Lédekens de óf die gebruykt, dan veroorzaakt zulks eenige verandering: want

men moet zeggen, Die groote тап heeft het gedaan. De vrooте таn vondt ziсh тisleyd. Еn men moet zórg draagen dat men het verkeerd gebruyk van sommige plaatsen ter deege vermyde: want schoon het goed Neerduytsch is, Ik zag dien vrooтеn тап gisteren, evenwel is het oninschikkelyk dat men zegt Dien vrooтеn таn sprak 'er niet een woord tegen: hoewel dusdaanig een wanspraak zeer gemeen is in zékere voornaame Stad van Hólland.

Оnaangezien de Вyvoegelyke Naamwoorden het vrouwelyk geslacht door 't aanneemen van eene e betékenen, echter staat aan te merken, dat als zy achter een Zelfstandig Naamwoord gesteld worden, zy dan die e afwerpen; want men zegt, Het is een groote stad; en Die stad is groot.

Оntrent het Оnzydig is insgelyks aanmerkelyk, dat hoewel men zegt, Eеn groot schaap, men nógtans ook gewoon is te zeggen, Dat groote schaap. dus zegt men insgelyks, Eеn groen veld, en Dat groепе veld. Ееn раersch kussen, en Dat paersche kussen. Оok wil het gebruyk dat men zegge, Het grootste land, Нet zwааrste werk; Неt тооiste тeysje: en even- zegt men Welk land is 't grootst? Wat paerd is 't тooist? Welk van beyde wоog 't zwaarst?

Van de Buyging der Byvoegelyke Naamwoorden.

	Eenvoudig		Meervoudig.
Nominativus	Een Vroom Man, en De Vroome man	Nom.	De Vroome mannen

Genitivus	Eens en des Vroomen mans	Gen.	Der Vroome mannen
Dativus	Eenen óf den Vroomen man	Dat.	Den Vroomen mannen
Accusativus	Eenen óf den Vroomen man	Acc.	De Vroome mannen
Vocativus	ô Vroome man	Voc.	ô Vroome mannen
Ablativus	Van eenen, óf van den Vroomen man	Abl.	Van de Vroome mannen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Groene Boom	N.	De Groene Boomen
Gen.	Des Groenen Booms, óf Van den Groenen Boom	G.	Der Groene Boomen
Dat.	Den óf Aan den Groenen Boom	D.	Den Groenen Boomen
Acc.	Den Groenen Boom	A.	De Groene Boomen
Voc.	ô Groene Boom	V.	ô Groene Boomen
Abl.	Van den Groenen Boom	Ab.	Van de Groene Boomen

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Eene, óf de Goede Vrouw	N.	De Goede Vrouwen.
Gen.	Eener, óf der Goede Vrouwe	G.	Der Goede Vrouwen.
Dat.	Aan eene, óf aan de Goede Vrouwe	D.	Den Goede, óf aan de Goede Vrouwen.
Acc.	Eene, óf de Goede Vrouw	A.	De Goede Vrouwen.
Voc.	ô Goede Vrouw	V.	ô Goede Vrouwen.
Abl.	Van eene, óf van de Goede Vrouwe	Ab.	Van de Goede Vrouwen.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Het Vruchtbaar Land	N.	De Vruchtbaare Landen
Gen.	Des Vruchtbaaren Lands, óf Van 't Vruchtbaar Land	G.	Der Vruchtbaare Landen
Dat.	Den Vruchtbaaren Lande, óf Aan 't Vruchtbaar Land	D.	Den Vruchtbaaren, óf Aan de Vruchtbaare Landen
Acc.	Het Vruchtbaar Land	A.	De Vruchtbaare Landen
Voc.	ô Vruchtbaar Land	V.	ô Vruchtbaare Landen
Abl.	Van den Vruchtbaaren Lande, óf Van het Vruchtbaar Land	Ab.	Van de Vruchtbaare Landen

Dóch wanneer Byvoegelyke in Zelfstandige Naamwoorden veranderd worden, dan buygt menze als Zelfstandige, gelyk blykt in de woorden Kerkelyke, Overste, Schriftgeleerde, Gódgeleerde.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	Een Kerkelyke	N.	De Kerkelyken
Gen.	Eens Kerkelyken	G.	Der Kerkelyken
Dat.	Eenen, óf Aan eenen Kerkelyke	D.	Den Kerkelyken
Acc.	Eenen Kerkelyke	A.	De Kerkelyken

Voc.	ô Kerkelyke	V.	ô Kerkelyken
Ab.	Van den Kerkelyke	Ab.	Van de Kerkelyken

Even zo wordt ook het woord Gódgeleerde geboogen.

	Eenv.		Meerv.
Nom.	De Overste	N.	De Oversten
Gen.	Des Oversten	G.	Der Oversten
Dat.	Den óf Aan de Overste	D.	Den Oversten
Acc.	Den Overste	A.	De Oversten
Voc.	ô Overste	V.	ô Oversten
Ab.	Van den Overste	Ab.	Van de Oversten

	Eenv. Manlyk.	Vrouwlyk.
Nom.	Een Ander,	Eene Andere,
Gen.	Eens Anders,	Eener Andere
Dat.	Eenen Anderen,	Aan eene Andere
Acc.	Eenen Anderen,	Eene Andere
Voc.	ô Ander,	ô Andere
Abl.	Van eenen Anderen,	Van eene Andere

	Meerv.	Manl.	Vrouwl.
N.	Veele	Andere,	Andere
G.	Veeler	Anderen,	Andere
D.	Veelen	Anderen,	Andere
A.	Veele	Andere,	Andere
V.	ô Veele	Andere,	Andere
Ab.	Van Veele	Anderen,	Andere

		Eenvoudig.
Nom.	De	Andere	Man
Gen.	Des	Anderen	Mans
Dat.	Den	Anderen	Man
Acc.	Den	Anderen	Man
Voc.	ô	Andere	Man
Abl.	Van den	Anderen	Man

Van de Ga naar voetnoot* Vergelykinge der Byvoegelyke Naamwoorden.

Daar zyn drie trappen der Vergelykinge, teweeten de Ga naar voetnoot† Stellige, Ga naar voetnoot‡ Vergelykende, en Ga naar voetnoot⁋ Оvertreffende.

De Stellige trap betekent de zaak enkelyk zo als zy is, zonder eenige byvoeginge, als Groot, Кleyn, Ryk, Arm, Wys, Verstandig.

De Vergelykende trap, by de Stellige vergeleeken, voert de hoedaanigheyd eene treede verder, en breydt de betékenis uуt, door het byvoegen van er, als Grooter, Кleyner, Ryker, Armer, Wyzer, Verstandiger.

De Overtreffende trap stelt de zaak op 't hoogst voor, door st óf ste achter 't Stellige woord te voegen, als Grootste, Кleynste, Rykste, Armste, Wysste, Verstandigste: waarby nóg komt dat men tót verder opvyzelinge óf verlaaginge der zaake, het woordtje Aller veeltуds daarby voegt, als Allerverstandigste, allergeringste.

Stellige.	Vergelykende.	Overtreffende trap.
Hoog,	Hooger,	Hoogst,	Hoogste,	Allerhoogste.
Laag,	Laager,	Laagst,	Laagste,	Allerlaagste.
Diep,	Dieper,	Diepst,	Diepste,	Allerdiepste.
Lang,	Langer,	Langst,	Langste,	Allerlangste.
Kort,	Korter,	Kortst,	Kortste,	Allerkortste.
Heet,	Heeter,	Heetst,	Heetste,	Allerheetste.
Koud,	Kouder,	Koudst,	Koudste,	Allerkoudste.
Oud,	Ouder,	Oudst,	Oudste,	Alleroudste
Zoet,	Zoeter,	Zoetst,	Zoetste,	Allerzoetste.
Magtig,	Magtiger,	Magtigst,	Magtigste,	Allermagtigste.

Sommige Вyvoegelyke Naamwoorden zyn onregelmaatig in de Vergelykinge, als

Goed,	Веter,	Вest,	Веste,	Allerbeste
Quaad,	Quaader, óf Еrger,	Quaadst,	Ergst, óf	Аllerërgste
Veel	Меer, óf Меerder,	Меest,	Меeste óf	Аllermeeste