Nieuwe testament (Noordnederlandse vertaling)

[Ad Colossenses]

[Proloog]

Dese naevolghende epistel

[fol. 106r]

scrijft die apostel totten Colocenses, dien hi selve niet ghepredict en hadde, mer sine jonghere. Doe dese die leringhe der ewangelien ende der gracien Cristi ontfanghen hadden, worden si ghetoghen van valschen lerers daer af ende tot vleysliker settinghe. Doe dit die apostel vernam, screef hi hem van Epheso, daer hi ghevanghen was, hoe dat Cristus ende sijn verdiente ghenoch is tot allen dinghen. Ende vleyslike settinghen wederpruevet hi ende dat si tghelove Cristi puerlic holden, want in nieman hape te setten en is dan in Cristo. Dit is sijn maniere inden voertganghe: irst groet hi se, dan danket hi Gode van hoeren goeden werken, daer nae priset hi hoer ghelove ende hoer minne, dan bidt hi, dat si in Cristo volmaect moeten werden, daer nae priset hi die gaven Godes nae godliker ende menscheliker naturen. Daer nae vermaent hi hem sijns dienstes, ende dat si overmids der philozophien ende der settinghe der ewe van Cristo niet en sceyden. Daer nae leert hi se te samen ende elc bi zonder nae dat si sijn. Int eynde vermaent hi Archippum, sinen jongher, die se irst bekeerde, dat hi eernstich si ende volherdende inden begonnen dienste.

Hier beghint die epistel ad Colocenses.

I

Paulus, die apostel Ihesu Cristi over mids den wille Godes, ende brueder Thimotheus ontbieden den ghenen die tot Colocensis sijn, den heylighen ende den ghelovighen brueders in Cristo Ihesu: ju si ghenade ende vrede van Gode, onsen vader.

Wij danckens Gode, den vader ons Heren Ihesu Cristi, altoes voer u biddende, want wij horen u ghelove in Cristo Ihesu ende die minne die ghi hebt in allen heylighen, om die hape die u op gheleyt is inden hemel, die ghi ghehoert hebt inden woerden der waerheyt der ewangelien dat tot u ghecomen is, alst oec in alder werlt is ende vrucht maket ende wasset [alst in ju wasset] van dien daghe dat ghi ghehoert hebt ende die gracie Godes inder waerheyt bekennet hebbet, als ghi se ghelert hebt van Epafra, onsen alren lievesten mede knecht, die een truwe dienre Ihesu Cristi voer u is, die ons oec kondich ghemaect hevet uwe minne inden gheeste.

Ende daer omme van dien daghe dat wijt hoerden, en laten wij niet af, voer u biddende ende eyschende, dat ghi vander kennisse sijns willen vervullet moet werden in alre wijsheyt ende gheesteliken verstande, op dat ghi werdelic moet wanderen, Gode overmids allen dinghen behaghende in allen goeden werken, vruchtmakende ende wassende inder watenheyt Godes, ghercrachticht in alre doghet nader moeghentheyt sijnre claerheyt in alre ghedoechsamheyden ende lancmoedicheyden mit vrouden. Danckes Gode den vader, die ons waerdich ghemaect hevet inden deel des lotes der heylighen inden lichte, die ons uut lossede vander macht der duusternissen ende ons overvoerde int rike des soens sijnre minnen, daer wij verloesinghe in hebben ende verlatenisse der zonden, die een beelde is des onsienliken Godes, irst gheboren alre creaturen, want in hem sijn alle dinghe ghemaect, in die hemelen ende in die eerden, sienlike dinghe ende onsienlike, het si throne of dominacione of principaten

[fol. 106v]

of potestaten; alle dinghe sijn overmids hem ende in hem ghescapen, ende hi is voer hem allen, ende alle dinghe staen te gader in hem, ende hi is selve thoeft des lichaems, des lichaems der kerken, die tbeghin is, irst gheboren uut den doden, op dat hi in allen menschen selve si holdende die eersticheyt of die heerscapie. Want in hem be\haghedet

alle vollicheyt der godlicheyden te wonen, ende overmids hem allen te versoenen in hem, te vreden settende overmids den bloede sijns cruces het si die inder eerden sijn of die inden hemel sijn.

Ende doe ghi voermaels van Gode ghevremdet waert ende viande in den sinne inden quaden werken, mer nu hevet hi u versoent inden licham sijns vleysches overmids der doet, ju over te gheven heylich ende onbevlect ende onbegripelic voer hem, indien nochtan dat ghi in den ghelove ghefundeert blivet ende ghestadich ende onbeweghelic vander hape der ewangelien, dat ghi ghehoert hebbet, dat ghepredict is in elken creaturen die onder den hemel is, wies ewangelie ic, Paulus, een dienre gheworden bin, die nu vervrouwe inden lidene voer u, ende ic vervulle datter ontbrect vander passien Cristi in minen vleysche voer sinen lichaem, die die kerke is, wies lichaem ic, Paulus, een dienre gheworden bin nae der scaffinghen Godes, die my ghegheven is in u, op dat ic vervulle dat wort Godes, dat een verborghenheyt is, die verborghen was vanden beghinne der werlden ende van allen gheslachten, mer nu isse sinen heylighen gheapenbaert, dien God apenbaer wolde maken die rijcheyt sijnre glorien des sacraments inden heydene, welc sacramente Cristus is in ju, hape der glorien, welken Cristum wij u boetscappen, berispende elken mensche ende lerende elken mensche in alre wijsheyt, op dat [wy] alle menschen volmaect moghen offeren in Cristo Ihesu, dar ic oec in arbeyde, stridende nae sijnre werkinghe, die hi in my werket, inder moghentheyt der myraculen.

II

Ic wil, dat ghi wetet, hoe sulke sorchvoldicheyt ic heb voer u ende voer die ghene die toe Laodicien sijn ende soe wie mijn aensicht inden vleysche niet ghesien en hebben, op dat hoer herten ghetroestet werden, gheleert inder mynnen ende in allen rijcheyden der vollicheyt des verstandes in kennissen der verborgenheyt Godes, des vaders Ihesu Cristi, in welken alle scatte der wijsheyt ende der wetentheyt verborghen sijn.

Dat seg ic daer om, op dat u nieman en bedrieghe in hoecheyden der woerde, want al en bin ic niet yeghenwordich inden lichame, mer inden gheest bin ic mit u, verblidende ende siende uwe ordinancie ende vasticheyt uwes gheloves, dat in Cristo is.

Daer om, alsoe ghi Ihesum Cristum, onsen Heer, ontfanghen hebt, alsoe wandert in hem, ghewortelt ende opghestichticht in hem

[fol. 107r]

ende vast ghemaect int ghelove, alsoe ghijt oec gheleert hebbet, overvloyende in hem in werkinghe der dancken.

Siet, dat u nieman en bedrieghe overmids der philozophien ende der ydelre verscalkinghe nae der menschen settinghe na den elementen der werelt ende niet nae Cristum, want in hem wonet alle vollicheyt der godlicheyden lichamlic, ende ghi sijt in hem vervullet, die thoeft is allen principaten ende potestaten, daer ghi oec in besneden sijt inder besnidinghen, niet met handen ghemaect, inder berovinghen des lichaems des vleysches, inder besnidinghen Cristi, hem mede begraven inden doepsel, daer ghi oec in opverstanden sijt overmids den ghelove der werkinghe Godes, die hem verweckede uut den doden. Ende hi hevet u levende ghemaect mit hem, verghevende alle uwe sonden, doe ghi doet waert inden sonden ende in die erflicheyde uwes vleysches, of doende die yeghens ons was den beseghelden brief, die ons contrarie was. Ende dat dede hi en wech uut dien middewaerts, aen naghelende dat den cruce; hi berovede principaten ende potestaten ende voerdese ghetrouwelic verre van dan ende verwanse apenbaerlic in hem selven.

Daer om en sal u nieman ordelen in spise of in dranc of in een deel des feestdaghes of der hoechtijt of der sabbaten, die een sceme sijn der toecomender dinghen, mer dat licham Cristi. Nieman en verleyde u, die u in oetmoedicheyden ende heylicheyden der enghelen raden wil, dat hi niet ghesien en hevet, ende wandert toe vergheves op gheblasen vanden sinne vleysches ende en holdet dat hoevet niet, van welken alle dat licham overmids bande ende gadervoeghinghe onderghedient ende te samen ghetymmert wasset inder vermeringhen Godes.

Ist dat ghy ghestorven sijt mit Cristo vanden elementen deser werlt, waerom ondersceyde ghi somighe dinghe als of ghi noch in die werlt levende waret? Dat en soldi niet rinen noch eten noch handelen, die al in verdoemnissen sijn in die selve ghebruken, naden gheboden ende nae der leringhen der menschen. Dese dinghen hebben enen scijn der wijsheyt inder gheveynsder heylicheyt ende oetmoedicheyt ende den lichaem niet te sparen ende niet in enigher eren, tot sadicheyden des vleysches.

III

Daer om, eest dat ghi opverstaen sijt mi Cristo, soe soeket dat opwarts is, daer Cristus ter rechter hant Godes sittende is. Smaket die dinghen die boven sijn, niet die opter eerden, want ghi sijt ghestorven ende uwe leven is in

[fol. 107v]

Gode verborghen mit Cristo. Wanneer Cristus, die u leven is, apenbaren sal, dan solledi oec apenbaren mit hem inder glorien.

Daer om dodet uwe lede, die opter eerden sijn: oncuuscheyt, onreynicheyt, lelicheyt, quade begherte ende ghiricheyt, die een dienst der afgoden is. Om dese dinghen quam die toorne Godes op die kijnder der ongheloven, daer ghi oec voer tijts in wanderden, doe ghi daer in leveden. Mer nu doet ghi oec af alle dinghe: gramscap, onwerdicheyt, quaetheyt, blasphemie, lelike redene van uwen monde. En wilt malcander niet lieghen. Doet ju uut den olden menschen mit sinen werken ende doet aen den nuwen, hem, die vernuwet wort in kennissen nae sinen beelde die hem ghescapen hevet, in welken niet en is heyden ende Jode, besnidenisse ende onbesneden, barbaren ende scithen, knecht ende vrie, mer alle dinghen, ende in allen dinghen is Cristus.

Daer om ghi als uutvercoerne Godes heylighen ende gheminneden, doet aen die inghedoemte der ontfarmherticheyt, goedertierenheyt, oetmoedicheyt, saticheyt, ghedoechsamheyt, onderlinghe verdraghende ende u selven verghevende, ist dat wie claghe hevet yeghens yemanne, alsoe u die Heer vergheven hevet, alsoe doet ghi oec. Mer boven allen desen dinghen weset minne hebbende, die een bant is der minnen. Ende die vrede Cristi moet in uwen herten verbliden, in welken vrede ghi oec gheroepen sijt in enen licham, ende weset dancsomich. Dat woert Cristi moet overvloyelic in u wonen, in alre wijsheyt lerende ende vermanende u selven in psalmen, in <ymnen>, in gheesteliken sanghe singhende inder gracien [Gode] in uwen herten. Alle dinghe soe wat ghi doet inden woerde of inden werken, doet alle dinghe inden name des Heren Ihesu Cristi, dankende Gode ende den vader overmids hem.

Ghi wive, weset den mannen onderdanich als behoert inden Heer. Ghi manne, minnet die wive ende en wilt niet bitter wesen tot hem. Ghi kijnder, weset den olders in al ghehoersam, want dat is den Heer behaghelic. Ghi vaders, en wilt uwe kijndere niet verwecken tot toernicheyden, op dat si niet cleynmoedich en werden. Ghi knechte, weset den vleysliken heren in allen dinghen ghehoersam, niet totten oghe dienende als den menschen behaghende, mer in eenvoldicheyt des herten den Heer ontsiende. Soe wat ghi doet, werctet uten wille als den Heer ende den menschen niet, ende weet, dat ghi dat wedergheven des erves vanden Heer ontfanghen solt. Dient den Heer Cristo. Want die onrecht doet, die solt ontfanghen dat hi onrechtelic ghedaen hevet, ende voer Gode en is gheen uutkiesinghe der personen.

IIII

Ghi heren, ghevet den knechten dat recht ende ghelijc is, wetende, dat ghi oec enen heer inden hemel hebt.

Staet inden ghebede ende waket daer in in werkinghe der dancken ende biddet oec te gader voer ons, dat ons God moet opluken die doer

[fol. 108r]

des woerts, die verborghenheyt Cristi te spreken, daer is oec om ghevanghen bin, dat ic dat apenbaren moet alsoe alst mi behoert te spreken.

Wandert inder wijsheyt totten ghenen die buten sijn, ende verlosset den tijt. Uwe leringhe sal altoes mitten soute der gracien ghesauten wesen, op dat ghi weet, hoe dat u toe behoert enen yegheliken te antworden.

Alle dinghe, hoe si mit my sijn, sal u kondich maken Thiticus, die lieveste brueder ende ghetruwe dienre ende mede knecht inden Heer, dien ic tot u seynde tot dien selven, dat hi kenne, hoe dat die dinghen mit u sijn, ende uwe herte vertroeste mitten lievesten Onesimo ende ghetruwen brueder, die van ju is. Alle dinghen die hier ghedaen werden, sal hi u kont maken.

Aristarcus, mijn medeghevanghen, gruetet u, ende Marcus Barnaben suster zone, van welken ghi dese ghebode ontfanghen hebt. Comet hi tot u, ontfanghetten, ende <Ihesus> die Gherechtich gheheyten is, gruetet u. Dese voerseyde sijn uter joedscap, dese alleen sijn mijn hulpers inden rike Godes, die my te troeste waren. Epaphras gruetet u, die van u luden is, een knecht Ihesu Cristi, altoes in die bedinghe sorch\voldich voer u, op dat ghi volmaket staen moghet ende vol, in allen willen Godes. Want ic gheve hem tghetughe, dat hi voel arbeyts hevet voer u ende voer die ghene die tot Laodicien sijn ende te Iherapoli. Lucas, die lieveste meyster in medicinen, gruetet u ende Demas.

Gruetet die brueders die toe Laodicien sijn, ende gruetet Nympham ende tghesinde dat in horen huus is. Ende als die epistel voer u ghelesen is, soe doet, dat si oec in die keerke van Laodicien ghelesen werde, ende die epistel die tot Laodicien is, dat die u ghelesen worde. Ende segghet Archippo: Sich den dienst aen, die du ontfanghen hebste inden Heer, dattu dien vervolleste.

Mine groete mitter hant Pauli. Weset mijnre bande ghedenckende. Die gracie des Heren Ihesu Cristi si mit u allen. [Amen.]

Hie[r] gaet uut die epistel ad Colocenses, ende dat prologus vander epistolen ad Thessalonicenses beghinnet.