|
| |
II Ad Corinthios
Hier beghinnet dat prologus vander ander totten selven.
Somich van dien van Corinthien waren overmids der irster epistolen verrichtet ende somich niet, ende versmaden Paulum ende setteden valsche apostolen boven hem. Daer om screef hi dese ander epistel ende bewist dier apostele leringhe valsche, ende dat si vrac waren die almoesen te gheven. Ende want die goede daer ghedrucket worden, soe settede hi hem selven tot enen exempel des lidens ende leerdese, hoe si hem selven in anxte ende in vresen solden over gheven, ende ghetroeste hem der doet om ander menschen salicheyt. Sijn meninghe is in deser epistolen die ongherechtighen te berichten ende die ghericht sijn te stichtighen ende der valscher apostelen leringhe te wederproeven. Irst gruet hi se, daer nae dancket hi Gode vanden goede, dat overmids der gracien ghegheven is, ende sprect vanden volmaecten. Daer nae troest hi se totten liden mit sijns selves exempel. Daer nae wederproevet hi die bedroghene leraers ende ondecket hoer bedrieghenisse. Ten leesten doet hi een ghemeyn vermaninghe ende besluut sijn epistel mit groeten.
Dat prologus gaet uut ende die ander epistel ad Corintheos beghinnet hier.
| |
I
Paulus, overmids den wille Godes apostel Ihesu Cristi, ende Thimotheus, een brueder, ontbieden der kerken Godes, die to Corintheen is, mit allen heylighen, die in al Achayen sijn: ju si ghenade ende vrede van Gode, onsen vader, ende den Heer Ihesu Cristo.
Ghebenedijt si God ende die vader ons Heren Ihesu Cristi, die vader is der ontfarmherticheyt ende God alles troestes, die ons troestet in allen onsen drucke alsoe dat wi oec selve die gheen moghen troesten, die in allen drucke sijn, overmids der selver troestinghen, daer wij selve van Gode in ghetroest werden. Want alsoe die lidene Cristi in ons overvloyen, alsoe overvloyet oec onse troestinghe overmids Cristum, weder dat wij ghedruct worden om uwer troestinghen wille ende salicheyt ende of dat wij ghetroest worden om uwen troest, welc troest lijdsamheyt werct dier pinen, die wij oec selve liden. Ende onse hape voer u is vast, wetende, want alsoe ghi ghesellen sijt des lidens, alsoe soldi oec gheseellen wesen des troestes.
Brueders, wij willen, dat ghi wetet van onsen drucke, die in Asyen gheschiet is, want wij sijn boven maten beswaert boven menscheliken vermoghen, ja alsoe, dat ons oec verdroet te leven. Ende wij hadden een antworde der doet in ons, op dat wij in ons selven niet betrouwende en sijn, mer in Gode, die die doden verwecket, die ons uut alsoe voel anxsten verloset hevet ende noch verlosen sal, daer wij in hapen, dat hi verlosen sal, want ghi ons helpet in dier bedinghe, die ghi doet voer ons, op dat van voel aensichten der personen overmids voel ghelovigher voer ons Gode dancke ghedaen worden sijnre gaven, die in ons is.
Want dit is onse glorie, tghetughe onser consciencien, dat wij in eenvoldicheyden ende inder
| |
| |
puerheyden Godes ende niet in vleyscheliker wijsheyden, mer inder gracien Godes in deser werlt ghewandert hebben, mer overvloyliker tot ju. Want wij en scriven u anders niet dan dat ghi ghelesen hebt ende kennet, ende ic hape, dat ghijt totten eynde kennen solt, alsoe ghi oec onse glorie sijt, inden daghe ons Heren Ihesu Cristi.
Ende in desen betrouwen woude ic eer ghecomen hebben tot u, op dat ghi die ander gracie hadt, ende gaen doer u in Macedonien ende anderwerve uut Macedonien comen tot u ende van u in Judeen gheleyt worden. Daer om, doe ic dat wolde, heb ic lichtverdicheyt ghebruuct? Of dat ic dencke, denc ic dat na den vleysche dat bi my solde wesen: neen ende ja in eenre reden? Die ghetrouwe God is mijn ghetughe, dat in mijnre redene, die bi ju ghesciet, niet en is ja ende neen. Want Ihesus Cristus, die Godes sone, die in u overmids my ende Silvanum ende Thimotheum ghepredict is, in hem en was niet neen ende ja, mer in hem was ja. Want hoe voel beloeften Gods datter sijn, die sijn in hem. Daer om overmids hem is dat woert der waerheyt Gode tot onser glorien, die ons mit u in Cristo een maect. Ende God ist, die ons ghesalvet hevet ende die ons gheteykent hevet ende hevet in onsen herten dat pant des gheestes ghegheven.
Ic roepe Gode aen tot enen tughe in mijnre zielen, dat ic om u te sparen niet weder tot Corinthien en quam. Niet, dat wij over uwe ghelove enighe ghebiedinghe hebben, mer wij sijn medehulpers uwer vrouden, want ghi staet inden ghelove.
| |
II
Ic hadde dat in mi selven ghesat, dat ic niet weder tot u in bedructheyden en solde comen. Want of ic u bedrucke, wie ist, die mi verbliden sal dan die ghene die van mi bedruct is? Ende dat selve heb ic u ghescreven, op dat ic niet druc op druc en hebbe, wanneer ic sal comen, van dien daer ic af vervrouwen solde. Ic betruwe in u allen, dat mijn vroude uwer alre vroude is. Want uut voel arbeyts ende banghicheyt des herten heb ic u ghescreven mit voel tranen. Dit en segghe ic niet, dat ghi ghedrucket wort, mer dat ghi weet, wat minnen dat ic overvloylic in u hebbe.
Die my bedruckede, en hevet mi niet alleen bedruct, mer oec u eens deels, op dat ic u allen niet en belaste. Die berispinghe, die van hem volen gheschiet, is hem ghenoech, die aldusdanich is, alsoe dat ghijt hem billics verghevet ende troestene, op dat die ghene die aldusdanich is, van alten groten drucke niet in wanhape en come. Daerom bid ic u, dat ghi die minne weder in hem keert. Want daer om heb ic u oec ghescreven, op dat ic uwe ondervindinghe kenne, of ghi in allen dinghen ghehorsam sijt. Want dien ghi wat vergheven hebt, dien heb ict oec vergheven, want dat ic vergheven hebbe, heb ic yet vergheven, dat heb ic inden persoen Cristi om u ghedaen, op dat |ij
| |
| |
| vanden viande niet bedroghen en worden, want sijn scalcheden en sijn ons niet onbecant.
Doe ic tot Antroadam quam om dat ewangelium Cristi te prediken ende mi die dore inden Heer gheapent was, en had ic in minen gheeste gheen ruste, om dat ic Titum, minen brueder, niet en vant, mer ic sonde se ende voer in Macedonien.
Ic danc Gode, die ons altoes in Cristo Ihesu doet verwinnen ende apenbaer maect die roke sijnre kennisse in elker stede overmids ons, want wij sijn Gode een goede roke Cristi in dien, die beholden worden ende in dien, die verloren worden, den somighen een roke der doet inder doet ende den somighen een roke des levens int leven. Ende wie is hier toe alsoe bequame? Want wij en sijn niet als hoerre voel, dat woert Godes overspelende, mer wij spreken uut puerheyden, als uut Gode voer Gode in Cristo.
| |
III
Beghinnen wij ons selven anderwerf toe prisen? of behoeven wij, als die zomighe doen, epistolen die ons loven tot u ofte van u? Ghi sijt onse epistole, ghescreven in onsen herten, die men kennet ende ghelesen wort van allen menschen. Ghi sijt gheapenbaeret, want ghi sijt die epistel Ihesu Cristi, van ons ghedient ende ghescreven, niet mit inkette, mer mit den gheeste des levenden Godes zones, niet in stenen tafelen, mer in sachten tafelen des herten.
Alsolken betrouwen hebben wij tot Gode overmids Cristum. Niet, dat wij vermoghende sijn van ons yet goedes te ghedencken als uut ons selven, mer onse vermoghen is van Gode, die ons oec bequame dienres des nuwes testaments ghemaket hevet, niet inder littere, mer inden gheeste, want die littere dodet, mer die gheest maket levendich.
Ende of die dienst der doet mit litteren in die stene was ghescreven inder glorien, alsoe dat die kijnder van Israhel in Moyses aensicht niet sien en mochten om die glorie sijns aensichs, die te niet gaet, hoe en sal dan die dienst des gheestes niet billiker inder glorien wesen? Want of die dienst der verdomnisse in der glorien is, voel te meer sal die dienst der gherechticheyt inder glorien overvloyen. Want het en is niet glorificeert dat daer claer was in desen deel om die boven gaende glorie. Ende oft overmids der glorien is dat daer verydelt wort of te niet gaet, voel te meer ist inder glorien dat daer blivet.
Daer om, want wij sulken hape hebben, soe ghebruken wij voel betrouwens, ende niet alse Moyses dat decsel op sijn aensicht leyde, daer om, dat die kijnder van Israhel in sine aensicht niet scouwen en solden, welc decsel overmids der gracien af ghedaen wort. Mer hoer sin\nen
| |
| |
sijn plomp. Die selve mantel inder lessen des olden testamentes blivet ende en wort niet ondecket al tot inden daghe van huden, want in Cristo wort dat afghedaen. Mer die mantel is op oer herte gheleghet tot inden daghe van huden, wanneer Moyses ghelesen wort, mer wanneer dat yeman tot Gode bekeert wort, dan wort die doec afghedaen. Want die Heer is een gheest ende daer die gheest des Heren is, daer is vriheyt. Ende wij [alle], die mit onghedecten aensichte die glorie Godes scouwen, worden in dat selve beelde over formet van claerheyden tot claerheyden als van den gheeste des Heren.
| |
IIII
Daer om wij, die dese aendieninghe vercreghen hebben bi der ontfarmherticheyt, en laten niet of, mer doen van ons die heymelike onpuerheyt, ende en wanderen niet in scalcheyden noch en driven gheen overspeel mitten woerden Godes, mer wij maken ons selven lovelic in die apenbaringhe der waerheyt tot eelker consciencien der menschen voer Gode. Ende of onse ewangelie bedect is den ghenen die verloren worden, si is bedect dien God die ghemoede der onghelovigher deser werlt verblijnt hevet, op dat niet gheapenbaert en wort die inlichtinghe der ewangelien der glorien Cristi, die dat beelde Godes is. Wij en prediken ons selven niet, mer onsen Heer Ihesum Cristum, mer ons uwe dienres overmids Ihesum. Want God die hevet gheboden uut der duusternisse een licht te scinen, dat luchtede in onsen herten tot verlichtinghe der wetentheyt der claerheyt Godes inden aensicht Ihesu Cristi.
Mer desen scat hebben wij in crancken vaten, op dat die hoecheyt [toe hore] der dogheden Godes, ende niet van ons. In allen dinghen liden wij drucke, mer wij en werden niet veranghestet, wij werden verarmet, mer wij en werden niet ontsettet noch begheven, wij liden persecucie, mer wij en werden niet ghelaten, wij werden uut gheworpen, mer wij en verderven niet. Altoes sijn wij die dodinghe Ihesu in onsen lichame omme draghende, op dat dat leven Ihesu in onsen lichamen gheapenbaert wort. Want wij, die leven, worden altoes om Ihesum inder doet overghelevert, op dat dat onsterflike leven Ihesu in onsen sterfliken vleysche gheapenbaert worde. Daer om wort die doet in ons ghewrocht, mer dat leven in u. Wij hebben den selven gheest des gheloven, als ghescreven is: Ic ghelovede, daer om heb ic ghesproken, ende wij gheloven, daer om spreken wij oec. Want wij weten, dat die Ihesum verweckede, dat hi ons oec verwecken sal ende sal ons setten mit u. Want alle dinghe doen wij om ju, dat die overvloyende gracie overmids vele menschen in dancbarighen love overvloye inder
| |
| |
glorien Godes.
Daer om en worden wij niet ghelaten, mer al ist dat onse mensche, die buten is, verdervet wort, nochtan die binnen is, wort vernuwet van daghe tot daghe. Want dat inder yeghenwordicheyt is, dat is luttel durende, ende dat lichte ons druckes werket in ons boven maten den last der glorien ewelike inder hoecheyden, want wij en begheren niet die dinghen die men siet, mer die men niet en ziet. Die dinghen die ghesien werden, sijn tijtlic, mer die niet ghesien en werden, sijn ewich.
| |
V
Want wij wetent, al ist dat onse ertsche huus deser woninghen te broken wort, dat wij van Gode een timmeringhe hebben, een ewich huus, niet mit handen ghemaect, inden hemele. Want in dien zuchten wij ende begheren, dat onse woninghe, die inden hemel is, ons over aenghedaen werde, dat wij doch niet naket, mer ghecleet ghevonden worden. Want wij, die in desen tabernakel sijn, versuchten ende sijn verswaert in dien, dat wij niet en willen ontcleet werden, mer overghecleedt, op dat vanden leven versvolghen worde dat stervelic is. Mer die ons volbrenghet in dit zelve, dat is God, die ons ghegheven hevet een pant des gheestes.
Daer om dorren wij inder coenheyt altoes ende sijn wetende die wile wij inden licham sijn, sijn wij peelgrim vanden Heer, want wij wanderen overmids den ghelove ende niet na der ghedaenten. Ende wij dorren ende hebben goeden wille, meer peelgrim, dat is gheverret, te wesen vanden licham ende yeghenwordich te wesen den Heer. Ende daer om crighen wij, si wij teghenwordich, sijn wi niet yeghenwordich, hem te behaghen. Want wij moeten alle gheapenbaert werden voer den stoel des gherichts Cristi, dat een yeghelic verantworde die eyghen werken des lichams alsoe als hi se ghedaen hevet, het si goet of quaet.
Want wij dit weten, soe raden wi den menschen die vrese des Heren te hebben. Wij sijn Gode apenbaer ende ic hape, dat wij oec in uwen consciencien apenbaer sijn. Wij en prisen ju ons selven anderwerve niet, mer wij gheven oersake vrolic te verheffen voer ons, op dat ghi hebt wat ghi tot hem segghen moghet, die hem inden aensichte hem verbliden ende niet inden herten. Want gae wij boven alle tijtlike dinghe mitten ghemoede, het is ter eren Godes, of sijn wij sober, het is tot uwer nutticheyt. Want die minne Cristi dwinghet ons; wij sijn dat vermoedende, ist dat daer een ghestorven is voer alle menschen, daer om sijn si alle doet. Ende voer hem allen is Cristus ghestorven, op dat die ghene die leven, hem selven nu niet en leven, mer den ghenen die voer hem ghestorven is ende verresen.
Aldus vander tijt der gracien en hebben wij nyeman ghekent nae den vleysche te live ghebleven, ende al kennede wij Cristum naden vleysche, mer nu te hans en kennen wijs niet. Daer om is der enighe nuwe creatuer, die is in Cristo. Die olde dinghen sijn
| |
| |
heen ghegaen, siet, alle dinghe sijn nuwe ghemaect. Alle dinghe sijn van Gode, die ons hem selven overmids Cristum versoent hevet, ende hevet ons een verborghenheyt der versoeninghe ghegheven, want God was in Cristo ende versoende hem die werlt ende en wrac hem hoer zonden niet, ende hevet in ons in die stede Cristi dat woert der versoeninghe ghesettet.
Daer om ghebruken wij der bevelinghe, die ons bevolen is, want God is doer ons vermanende. Wij bidden doer die eer Cristi: wert versoent mit Gode. Die ghene die die sonde niet en bekennede, die heeft voer ons die pine der sonden gheleden, op dat wij gherechticheyt Godes worden ghemaect in hem.
| |
VI
Wi vermanen u al helpende, dat ghi die gracie Godes niet in dat ydel en ontfaet, want hi seyde: Inder ontfangheliker tijt verhoerde ic di ende inden daghe der salicheyden halp ic di. Siet, nu is die ontfanclike tijt, siet, nu is die dach der salicheyt. Wij en gheven nieman enighe vertorninghe, op dat onser apostele dienst niet ghelastert en worde, mer laet ons in allen dinghen ons selven bieden als dienstknechte Godes, in voel verduldicheyden, in druclicheyden, in behoeflicheyden, in anxtvallicheyden, in slaghen, in kerkeren, in wederwardicheden des volcs, in arbeyde, in waken, in vasten, in reynicheyden, in wetentheyden, in lancmoedicheyden, in sueticheyden, inden Heylighen Gheest, in ongheveynsder minnen, inden woerden der waerheyt, inder moghentheyt Godes, overmids den wapen der gherechticheyt toe der rechterhant ende toe der luchter, in eren ende in oneren, in quader namen ende in goeder namen, alse bedrieghers ende warachtighe lude, als die onbekennede ende bekennede, als die ghene die sterven, ende siet, wij leven, als die ghesleghen sijn ende niet ghedodet, als die bedroeft sijn, mer altoes verblidende, als behoevende, mer in voel dinghen rijc, als niet hebbende ende alle dinc besittende.
O ghi van Corinthien, onse mont is open tot u warts, onse herte is wide op ghedaen. In ons en sijt ghi niet benauwet in der wetentheyt, mer in uwes selves inaderen sijt ghi enghe. Ic segghe u als kijndere: Wort ghi oec wide op gheloken, ghi hebbet die selve gave.
En wilt dat jucke niet leyden mitten onghelovighen, want wat del is der gherechticheyt mit der ongherechticheyt, of wat gheselscap is den licht tot der duusternisse, of wat gheselscape hevet Cristus tot Belial, of wat deel is den ghelovighen mitten onghelovighen? of wat overeendraghen is den tempel Godes mitten afgoden? Ghi sijt die tempel dies levendighen Godes, als God seghet: Ic sal in hem wonen ende daer in wanderen, ende ic sal wesen hoer God ende si sollen wesen mijn volc. Daer om gaet uten middel van hem, ende weest ghesceyden, sprect die Here, ende en beruert niet dat onsuver, ende ic sal u ontfanghen ende ic sal u sijn een vader ende ghi solt my wesen sone ende dochteren, seghet die aelmechtighe Heer.
| |
VII
Alre lieveste, daer om hebt dese beloeften ende laet ons ons suver maken van alre onreynicheyt des vleysches ende des gheestes,
| |
| |
volbrenghende die reynicheyt in der vresen Godes.
Neemet ons tot enen exempel: wij en hebben nyemanne ghequetset, wij en hebben nieman verarghet, wij en hebben niemanne verscalket. Dit en segghe ic niet om u mit allen te verwerpen, want ic hebt u te voren gheseyt, dat ghi in onsen herten sijt alse mede te sterven ende mede te leven. Mi is een groet betrouwen tot u, mi is een grote bliscap om u, ic bin vervullet mit troeste, in allen onser tribulacien overvloyt in vrouden.
Want doe wij tot Macedonien quamen, en hadde onse natuer ghene ruste, mer wij leden alle tribulacie: buten stridinghe, binnen vresen. Mer God, die die oetmoedighe troestet, hevet oec ons ghetroest, doe Titus quam, ende niet alleen in sinen coemst, mer mede inden troest, daer hi ons mede troeste van uwer weghen, ons vertellende uwe begherte, juwe weninghe, juwe stridinghe voer my, alsoe dat ic meer verblide.
Want al bedroevede ic u inder irster epistolen, het en berouwet mi niet. Ende al hadde ic mi berouwet, doe ic sach, dat u die epistele ter tijt bedroevede, nu verblidics mi, niet alleen want ghi bedrucket sijt, mer want ghi tot berouwe ghedrucket sijt, want ghi sijt naden wille Godes bedrucket, op dat ghi van ons in ghenen dinghen scade en lidet. Want die droevicheyt, die nae den wille Godes is, die werket een stadich berouwe inder salicheyt, mer der werlt drucke werct die doet. Want dit selve, ju te bedroven na den wille Godes, siet, hoe grote sorchvoldicheyt werctet in u: het werct bescerminghe, het werct onwerdicheyt, het werct vrese, het werct begherte, het werket minne, het werct wrake. In allen dinghen hebt ghi ju onbevlecket gheboden te wesen. Daer om, al heb ict u ghescreven, niet om dien alleen, die dat onrecht dede, noch om den ghenen die dat leet, mer om te bewisen die sorchvoldicheyt, die wij voer Gode voer u hebben. Daer om sijn wij ghetroest.
Mer in onsen troest sijn wij meer overvloyelic verblidet op Titus vroude, want sijn gheest is van u allen versadet. Ende of ic my yet bi hem van u verblidet hebbe, ic en scaems my niet, mer alsoe wij u alle dinghe inder waerheyt gheseghet hebben, alsoe is oec onse verbliden, dat tot Tytum was, waerheyt gheworden. Ende sijn inreste begherte sijn in u overvloylic, als hi uwer alre ghehoersamheyt overdencket, hoe dat ghi hem mit vresen ende mit anxte ontfinghet. Ic verblide dat ic in allen din\ghen
| |
| |
| |
VIII
Brueders, wij maken u die gracie Godes kondich, die inden keerken van Mace\donien ghegheven is, dat overvloylicheyt hoerre vrouden in voel besoeken des druckes ende oer edel armoede overvloyde in rijcheyden hoerre eenvoldicheyt, want ic [gheve] hem tghetughe, dat si deden nae den vermoghen, ende boven hoer vermoghen waren si willich, ons biddende mit voel vermanens die gracie ende die mededeylinghe der aendieninghe, die inden vrienden Godes ghedaen wort. Ende niet als wij waenden, mer ten irsten gaven si hem selven ten Heer, daer nae overmids den wille Godes gaven si hem selven ons, alsoe dat wij Titum baden, dat hi oec dese gracie in u volbrochte, alsoe hijt begonnen hevet, dat ghi oec in deser gracien overvloyet, alsoe ghi overvol sijt van ghelove, van ghenaden te spreken, van wetentheyt ende van alre sorchvoldicheyt, ende voertmeer als uwe minne overvloedich is in ons.
Dit en segghe ic niet als ghebiedende, mer ic priset u mit ander lude sorchvoldicheyt ende love den goeden sin uwer minnen. Ghi weet die gracie ons Heren Ihesu Cristi, dat doe hij rijc was, is hi om ons arme gheworden, om dat ghi in sijnre armoeden rijc soudet wesen. Ende daer in gheve ic raet, want dat is u nutte, die niet alleen dat te doen, mer oec den wille begonnet inden voerledene jaer, volbrenghet dat oec nu mitter daet, op dat alsoe alst ghemoede des willen bereet is, dat alsoe bereet si int volbrenghen van dien, dat ghi hebbet. Ist dat die wille nae dien dat hi hevet, bereet is, hi is ontfanghen, niet nae dien, dat hi niet en hevet. Niet dat den anderen verlichtinghe sij ende ghi vanden ghebreke belast sijt, mer dat van ghelijcheyden juwe overvlodicheyt haer lude armoede [in deser tijt vervulle] ende op dat hoer volheyt juwer armoeden sij een vervullen, op dattet een ghelijcheyt worde, als ghescreven is: die voel hevet, en overvloyde niet, ende die luttel hevet, en hadde niet te min.
Ic dancke Gode, die inden herte Titi dese [selve] sorchvoldicheyt voer u ghegheven hevet, want hi ontfinc onse vermaninghe, mer doe hi sorchvoldigher was, is hi oec mit sinen wille tot u ghevaren. Wij seynden mit hem oec enen brueder, wies lof inder ewangelien is in allen keerken. Niet alleen en is hem dat lof, mer hi is oec gheordineert vander kerken een gheselle te wesen onser peelgrimaedse in deser gracien, die tot der glorien Godes ende tot onsen bereydenen wille van ons ghedient wort, ende voerhoeden, dat ons nyeman en berispe in deser vollicheyt, die van ons ghedient wort. Want wij voersient, dat onse guede werken niet alleen en sijn voer Gode, mer oec mede voer den menschen.
| |
| |
Wij hebben mit hem ghesant onsen brueder Apollo, dien wij in voel dinghen dicwil sorchvoldich ghevonden hebben, ende nu vinden wij hem noch sorchvoldigher om dat groet betrouwen, dat hi hevet in u, ofte om Titus, diet hem seghede, die mijn gheseelle ende hulper is in u, ofte onse brueders, die apostelen der kerken Cristi der glorien. Daer om dat bewisen uwer minnen ende onser glorien om u, dat bewijst in hem inden aensicht der kerken.
| |
IX
Want van diere aendieninghe, die men den vrienden Godes doet, ist my te vergheves u te scriven. Ic weet, dat uwe ghemoede bereet is te doen daer ic van uwer weghen af verhueghe bi dien van Macedonien, want Achayen is oec bereet vanden jare voerleden, ende uwe naerstighe minne heefter vole verwecket. Daer om seynde ic die brueders, op dat daer wij af verhueghen van uwer weghen in desen dele, niet alte niet verydelt en werde, dat ghi bereet sijt als ic gheseghet hebbe, op dat wij ons niet en scamen, als die van Macedonien mit mi comen ende u onbereet vinden, ende wij ons dan niet en scamen alleen, mer ghi oec mede in deser ghiften. Daer om menede ic dattet noot was, die bruders te bidden, dat si voer tot u quamen ende makeden die beloefte almissen bereyt, alsoe als minnen werc ende niet als ghiricheyt.
Mer dat segghe ic: Die spaerlic zayet, die sal oec spaerlic mayen, ende die in benediinghen zayet, die sal oec in benedijnghen mayen. Een yeghelic alsoe hijt begrepen hevet in sijn herte, niet uut bedructheyden noch van bedwanghe, want God mint den vroliken ghever. God is machtich alle gracie in u te doen overvloyen, dat ghi altoes in allen dinghen alle nootdrufticheyt hebt ende overvloyet in elken goeden werken, als ghescreven is: Hij stroyede, hij gaf den armen, sijn rechtverdicheyt blivet van ewen te ewen.
Die den zayer aendient dat zaet, die sal oec tbroet gheven teten, ende sal vermenichvoldighen uwe zaet ende sal vermeren den wasdoem der vruchten uwer gherechticheyt. In allen dinghen gheriket solt ghi overvloyen in alre simpelheyt, die overmids ons werct Gode dancbarich lof. Want die dienst deser officien en vervullet niet alleen dat den heylighen ontbreket, mer hi overvloyet oec inden Heer overmids voel werkinghe des loves. Overmids den love van desen dienst dancken si Gode mit vrouden inder ghehoersamicheyt uwes beliens inder ewangelien Cristi ende inder eenvoldicheyt des mededeylens onder hem ende allen, dies behoeven, ende si loven Gode in oere bedinghe, die si voer u doen, ju begherende om die overscinende minne in u. God heb danc van sijnre onsprekeliker gaven!
| |
X
Ic, Paulus selve, bid u bider sachtmoedicheyt ende bi der saticheyt Cristi [,die] inden aensicht onder u oetmoedich bin ende niet yeghenwordich werke ic ghetruwelic in u. Ic bidde, als ic come, dat ic niet yeghenwordich en darf
| |
| |
mitter strenghicheyt berispen, daer ic in vermoedet bin te dorren in hem somighen, die ons vermoeden recht of wij na den vleysche wanderden.
Al wanderende inden vleysche en striden wij niet naden vleysche, want die wapene onser ridderscap en sijn niet vleyschelic, mer van Gode vermoghende, dat si destrueren die ghewapende scalcheyden ende die rade ende alle hoecheyt, die oer verheffet yeghens die wijsheyt Godes, ende brenghen alle verstant inder vanghenisse inden dienst Cristi ende sijn bereet alle onghehoersamicheyt te wreken, als uwe ghehoersamicheyt vervullet wort.
Siet die dinghe die na den aensicht sijn. Ist dat yeman hem selven betrouwe, dat hy Cristo toe hoer, die ghedencke dat mede bi hem selven, dat alsoe die Cristo toe hoert, also hoer wij oec Cristo toe. Want al ist dat ic wat meer mi verblide van onser macht, die die Heer gaf in stichtinghe, ende niet in uwer verdervinghe, ic en sals mi niet scamen, op dat ic niet ghewaent en worde als ju mitten epistolen te ver\varen. Want die somighe segghen: Die epistolen sijn swaer ende starc, mer die yeghenwordicheyt des lichaems is cranc ende sijn leer versmadelic. Hi dencke, die alsulc is, want alsulc als wij sijn niet yeghenwordich inden woerden mitten epistolen, alsulc sollen wij oec yeghenwordich wesen inder daet.
Wij en dorren ons niet aendraghen of gheliken den somighen, die hem selven prisen, mer wij selve meten ons selven in ons ende gheliken ons ons selven. Wij en sollen boven der maten onse macht niet hantieren, mer nae maten der regulen, die ons God ghemeten hevet, die mate mede te comen tot u. Want wij en gaen niet als of wij niet comen en mochten tot u, want wij sijn tot u ghecomen inder ewangelien Cristi; wij en sijn ons niet verblidende in vremden arbeyde, mer wij hebben hape juwer wassender ghelove, dat si groet sal ghemaect werden in overvloytheyden nae onser regulen. Oec mede hapen wij te prediken in dien steden, die aen ghene zide van ju sijn, in dien, die bereet sijn, niet in vremden regulen te verbliden.
Die sijn glorie inden Heer zoect, die sal glorie hebben, want niet en is hi ghepriset, die hem selven lovet, mer dien die Here lovet.
| |
XI
Och, of ghi een luttel mijnre onwijsheden ledet! mer verdraghet my oec. Ic minne u inder minnen Godes, want ic hebbe ju gheloeft enen manne, ene reyne maghet Cristo te bieden. Mer ic vrese, dat alsoe tserpent Evam mit sijnre scalcheyt verleyde, dat uwe sinnen alsoe bedroghen moghen werden ende vallen uut der eenvoldicheyt, die in Cristo is. Want of die ghene die comt, enen anderen Cristum predict, dien wij niet ghepredict en hebben, of dat ghi enen anderen gheest ontfanghet, dien ghi niet ontfanghen en hebbet, of een ander ewangelie, die ghi niet ontfanghen en hebt, soe leede ghi te rechte. Want ic vermoede, dat ic niet myn ghedaen en heb dan die grote apostolen. Al bin ic onverciert inden woerden, nochtan en bin ic niet onverciert
| |
| |
inder wijsheyt Godes. In allen dinghen bin ic u gheapenbaert.
Of heb ic daer sonde aen ghedaen, dat ic mi selven vernederde, of dat ghi verheven mochte werden ende ic [u] buten allen uwen cost die ewangelie Godes ghepredict hebbe? Ander kerken berovede ic ende nam tsolt tot uwen dienst. Ende doe ic bi u was ende arm was, en was ic nyeman lastelic, want dat mi ghebrac, dat vervulleden die brueders die van Macedonien quamen, ende in allen dinghen heb ik mi ju sonder last gheholden ende sal holden. In die waerheyt Cristi in my, soe en sal dese glorie in my niet inghebroken werden in allen den lande van Achayen. Waer om waendi, dat dat ghesciet? Om dat ic u niet en minne? God wetet.
Dat ic nu doe, dat sal ic oec doen, op dat ic der gheenre oersaec af doe, die oersake begheren, daer si hem in verheffen, dat si ghevonden werden als wij. Want aldusdanighe valsche apostelen sijn scalke werkers ende maken hem van buten ghelijc den apostolen Cristi. Ende het en is gheen wonder, want die viant selve overformet hem in enen enghel des lichtes. Daer om het en is niet groet, al isset dat sijn dienres die ghedaente van buten hebben als die dienres der gherechticheyt, welker dienres ende wesen sal nae hoeren werken.
Anderwerve segghe ic, op dat nyeman en wane, dat ic onwijs bin. Is dat alsoe, soe ontfanct mi als enen onwisen, op dat ic my een luttel verbliden mach. Dat ic spreke, en spreke ic niet na Gode, mer ic spreke in desen fundament der glorien als in onwijsheyden. Want voel sijnre, die hem verheffen naden vleysche. Ic sal my oec verheffen.
Ghi lidet gheerne of willichlic die onwise, want ghi selve wijs wesen solt. Want ghi lidet, ist dat ju yemant eyghen maect, is dat yemant dat uwe vertere, is dat yeman dat uwe neme, is dat yeman hem verheffe, ist dat u yemant int aensicht slaet. Ic spreke nader onedelheyt, recht of wij in desen deel des niet machtich en waren. Waer inne darre yemant van hem hem verheffen? In onwijsheyden spreke ic; ic macht oec dorren. Sijn si Ebreusche? Alsoe bin ic oec. Sijn si van Israhel? Alsoe bin ic oec. Sijn si Abrahams gheslachte? Alsoe bin ic oec. Sijn si dienres Cristi? Alsoe bin ic oec. Ic
| |
| |
spreke als een, die niet wijs en is. Ic been meer een dienre Cristi dan si: in zeer vole arbeyde overvloyliker dan si, in kerkeren, in slaghen boven maten, in vresen der doden stadelic. Vanden Joden ontfinc ic viertich slaghe, een min, toe vijf werven toe, drie werven bin ic mit roden gheslaghen, ic bin eens ghesteent, drie werve hebic scipbrekinghe gheleden, nacht ende dach heb ic in dat diepe vander zee gheweest, dicwile inden weghe, van vresen der rivieren, in anxte der mordenaers, in anxte van minen gheslachte, in anxte vanden heydenen, in anxt inder stat, van anxte inder enicheyt, van anxte inder zee, van anxte inden valschen bruederen, in arbeyde, in siecheyden, in voel waken, in hongher ende in dorst, in voel vasten, in colden ende naectheyden; sonder die liden, die van binnen sijn, soe is my aenstaende daghelics sorghe, alre kerken sorchvoldicheyt. Wie worter cranc ende ic niet mede cranc en worde? Wie worter ghescandalizeert ende ic mi niet en scame?
Ist dattet noet is te glorieren, soe sal ic my verbliden in dien dinghen die mijnre crancheyt toe horen. God, die vader ons Heren Ihesu Cristi, die inder ewicheyt ghebenedijt is, die wetet dat ic niet en lieghe. Die proest vanden volke tot Damassche, des conincs Arethen, die behoede die stat van Damasce, op dat hi my solde vanghen, ende in een mande was ic doer een venster uut ghelaten bider mueren ende alsoe ontvloe ic sinen handen.
| |
XII
Ist dat ic my noch meer boven datter gheseyt is moet verheffen, dat en vordert niet, soe sal ic al vertellende comen totten visioen ende tot heymeliken apenbaringhe des Heren. Ic weet enen mensche in Cristo, over veertien jare hier te voren, oft inden licham was, ic en weets niet, oft buten den licham was, ic en weets niet, God wetet, dat dusdanighe mensche tot inden dorden hemel ontrucket was. Ende ic weet, dat dusdanighe mensche ontrucket [was in] den paradyse, weder inden licham of buten den licham, ic en weets niet, God wetet, ende hi hoerde verborghen woerde, die niet gheoerloft en waren den menschen te spreken. Om alsulken dinghen sal ic my selven prisen, mer om mijns zelves willen niets niet dan in mijnre crancheden. Want al ist dat ic glorieren sal willen, ic en sal niet onwetende wesen, want ic sal die waerheyt segghen. Ic ontholde my, op dat my nyeman en vermoede te staen op dat hi in my ziet of yet dat hy van mi hoert. Ende op dat die groetheyt der apenbaringhen my niet en verheffe, soe is my die priclinghe mijns vleysches ghegheven, die enghel des viants, dat hi my halslaghe.
| |
| |
Daer om bad ic driewerven den Heer, dat hi van my ghinghe, ende hi antworde my: Mijn gracie is di ghenoech, want die doghet of die moghentheyt wort volmaect inder crancheyt.
Daerom wil ic gherne verbliden in mijnre crancheyden, op dat die doghet Cristi in my inwone. Daer om ghenoeghe ic my selven in crancheyden, in scanden, in armoeden, in vervolghinghe, in anxte om Cristo, want als ic cranc bin, soe bin ic machtich.
Ic bin onwijs gheworden, daer hebdi my toe ghedwonghen, want ic solde van u gheprijst gheweset hebben. Ic en hebbe u niet min gheweest dan die ghene die boven mijnre maten apostolen sijn, want al ist dat ic niet en bin, nochtan sijn die teykene mijnre apostelscap over u ghesciet in alre ghelatentheyt, in teykenen, in wonderen ende in moghentheyden der miraculen. Want wat ist dat ghi min ghehadt hebt dan die ander kerken, dan dat ic u selven niet belast en hebbe? Verghevet mi dat onrecht.
Siet, dits dordewerve, dat ic bereet bin te comen tot u, ende ic en sal u niet lastelic wesen, want ic en soeke niet uwe dinghen, mer u. Want die kijnder en sijn niet sculdich den olders scat te vergaderen, mer die olders den kijnderen. Ic sal u alte gherne gheven ende boven dat sal ic al te gherne voer u zielen selve ghegheven worden, al ist dat ic u meer minne ende ic min van u gheminnet werde. Mer dat laet alsoe sijn. Ic en heb u niet bezwaert, ic was scalc ende heb u mit beheyndicheyden ghevanghen. Heb ic u overmids yemant, die ic tot u seyndede, bedrogen? Ic bat Titum ende seyndede mit hem enen broeder. Hevet u Tytus yet bededinget? [l. bedadingt] hebben wij, hi ende ic, niet in enen gheest ghewandert ende inden selven voetstappen?
Of waendi, dat wij ons ontsculdighen yeghens u? Wij spreken voer Gode in Cristo, alre lieveste, alle dinc heb ic ghedaen ende gheseghet om uwe stichtinghe. Want ic duchte, als ic comen sal, dat ic u licht alsulc niet vinden en sal als ic wil of beghere, ende ic van u ghevonden sal werden alsulc als gi niet en begheert. Ic duchte, datter licht onder u sijn stridinghe, benidinghe, groetmoedicheyde, twijnghe, achtersprake, runinghe, verheffinghe, partiinghe, ende mi God licht pinighen sal ander werven, als ic bi u comen sal ende icker voel bewenen sal van dien, die te voren sondichden ende gheen penitencie en deden vander onreynicheyt ende vander oncuuscheyt ende vander onscamelheyt, die se wrochten.
| |
XIII
Siet, dit is dordewerve, dat ic tot u come: inden monde van tween of drien tughen sal staen dat woert. Ic hebt te voren gheseyt ende ic segt nu tevoren, als teghenwordich ende nu niet yeghenwordich, den ghenen die te voren sondichden ende alle den anderen, dat, ist dat ic anderwerve come, ic en sal niet sparen. Of wilt ghijt ondervinden [glose oft Cristus vermach] die in mi sprect? Wie en isser onder u niet crane, met hi is starc in u. Want al is hi van
| |
| |
crancheyden ghecruust, hi levet vander cracht Godes, want wij zijn oec cranc in hem, mer wij leven mit hem vander moghentheyt Godes in u.
Merct u selven, proevet u selven, of ghi inden ghelove sijt, of en keenne ghi u selven niet, dat Cristus Ihesus in u is? ist dat ghi niet wederslachtich en sijt. Ic hape, dat ghi kennet, dat wij niet weder proevet en sijn. Wij bidden Gode, dat ghi niet quades en moetet doen, niet dat wij ghepriset scinen, mer dat ghi moet doen datter goet is ende dat wij sonder macht sijn. Want wij en vermoghen niet yeghens die waerheyt, mer mitter waerheyt. Wij verbliden ons, als wij cranc sijn ende ghi moghende sijt. Dat bid ic oec, uwe volcomenheyt.
Daer om scrijf ic, die niet yeghenwordich en bin, dese dinghen, op dat ic yeghenwordich niet wredelic en doe nae der macht, die mi die Heer ghegheven hevet in stichtinghe ende niet in verdervinghe.
Brueders, voert aen verblijt u, weset volmaect, troest daer toe, smaect een, hebt vrede, ende God des vreden ende der minnen sal mit u wesen.
Gruet malc ander inden heylighen cussen. Alle heylighen grueten u.
Die gracie ons Heren Ihesu Cristi ende die minne Godes ende die medesameninghe des Heylighen Ghestes si mit u allen. Amen.
Hier eyndet die epistel, die sunte Pauwel seynde dien van Corinthen, ende dat prologus vander epistolen ad Galathas beghint.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd