Logo DBNL
Nieuwe testament (Noordnederlandse vertaling) (1979)

Nieuwe testament (Noordnederlandse vertaling)

(1979)–Johan Scutken–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[Ad romanos]

I

Paulus, knecht Ihesu Cristi, een gheroepen apostel uut ghesondert in der ewangelien Gods, die God te voeren doer die propheten in die heylighe scrijfture belovet had van sinen zone, die hem gheboren is van Davids gheslecht nader menscheyt, die van ghenaden uutvercoren is een zone Gods inder moghentheyt vanden Heylighen Gheest uut der verrisenisse der doder, die onsen Here Ihesum Cristum toe hoerden, overmids wien dat wij ghenade ende der apostolen werdicheyt ontfanghen hebben, den ghelove ghehoersom te wesen in sinen name onder allen luden, mit wien dat ghi oec gheroepen sijt, Ihesum Cristum toe te behoeren: gracie ende vrede moet wesen den vercoernen Godes, den gheroepenen heylighen, u allen, die toe Roemen sijt.

Inden irsten dancke ic minen Gode overmids Ihesum Cristum van uwer alre weghen, want uwe ghelove wort ghekondicht in alle die werlt. Ende God is mijn ghetughe, dien ic diene in minen gheest in sijns zoens ewangelio, dat ic sonder onderlaet altoes uwer ghedencke in minen ghebeden, begherende, hoe dat ic eens ten leesten enen gheluckighen wech mochte hebben in den wille Godes tot u te comen. Want ic begheer u te sien, op dat ic u wat gracien gheesteliker leringhe mach mede deylen om u te stichtighen, dat is: te gader in u ghetroest te werden overmids den ghemeynen ghelove, dat u ende mijn is. Broeders, ic wil, dat ghijt wetet, dat ict dicwil voerghenomen hebbe toe u te comen ende ic ghehyndert bin al toe noch toe, op dat ic oec in u wat vruchten mochte hebben, als ic in anderen luden, den Grieken ende den barbaren, doe. Ic ben sculdich den wisen ende den onwisen, alsoe dat dat in mi bereet is, u oec dat ewangelium te prediken, die toe Romen sijt.

Ic en scame mi der ewangelien niet, want het boetscapt die moghentheyt Godes in salicheyden elken, die ghelovet, den Joden ten irsten ende den heydenen. Want die gherechticheyt Gods wort daer in gheapenbaert uut den ghelove int ghelove, als ghescreven is: Die gherechtighe levet vanden ghelove.

Want die gramscap Godes wort ghekondicht over alre menschen afgoderie ende ongherechticheyt der gheenre die die waerheyt Godes op holden inder ongherechticheyt blivende, want daer men Gode in bekennen mach, dat is hem gheapenbaert, want God heeftet hem gheapenbaert. Die dinghen Gods, die men niet sien en mach, worden verstanden ende doer ghesien vanden creatuer der werlt overmids dien dinghen die gheworden sijn; sijn ewighe moghentheyt ende sijn guetheyt vervullet alle dinc, alsoe dat si niet te ontsculdighen en sijn. Want doe si Gode keenneden, doe en oeffenden noch en eerden sijs niet als God of danckeden hem, mer si verydelden in oeren ghedachten ende hoer onwijse herte is verduustert. Si seyden, dat si selve wijs waren ende sijn ghec gheworden, ende verwandelden die oefninghe des onvergancliken Godes in die ghelijcheyt des vergancliken beeldes eens menschen ende der voghele ende der vier voete diere ende der serpenten.

|ind>| Daer om verhenghede dat God, dat si vielen in die begherten hoers herten in onreynicheyt, dat si horen lichame onrecht deden in hem zelven ende verwandelden die waerheyt Gods in loghene, ende oeffenden ende dienden liever den creatuer dan den scepper, die waerlic ghebenedijt is in der ewicheyt.

Daer om verhenghede God, dat si vielen in ghebreken der scandelicheyt, die niet te noemen en staet, want hoer wive verwandelden dat natuerlic ghebruken in die wise, die teghen die natuer is, ende die manne oec des ghelijc lieten dat natuerliken ghebruken der wive, ende si berneden in haren begherten, manne in manne onderlinghe lelicheyt werkende, ende ontfinghen in hem selven dat loen als hoere dwalinghen toe behoerde.

Ende want si Gode niet en keenden, alsoe waenden si, dat God der menschen sonden niet gheweten en hadde. Daer om verhenghede hi, dat si vielen in enen verkeerden sinne, dat si doen dat niet betaemelic en is: si sijn vervullet van alle ongherechticheyt, quaetheyt, oncuusheyt, ghiricheyt, scalcheyt, vol nydicheyt, manslachte, stridinghe, loesheyt, archeyt, twidrachticheyt sayende, tgoede int quade verkerende, Gode hatelic, vol kivinghe, hoverdich, hoemoedich, vinders des quaets, den olders niet ghehoersom, onwijs, onghescicket, sonder minne totten even menschen, sonder ghesellicheyt, sonder ontfarmherticheyt. Doe dese die gherechticheyt Gods keenneden, nochtan en verstonden si niet, dat die sulke dinghen doen, sculdich sijn der ewigher doet, niet alleen die dat doen, mer oec mede, die den doenres consentieren.

II

Daer om en bistu niet te ontsculdighen, o mensche, elc die den anderen oerdelste, want daer du den anderen in oerdelste, daer verdoemstu di zelven in, want du doeste die selve dinghen die du oerdelste. Wij weten, dat dat oerdel Gods nae der waerheyt is op den ghenen die alsolke dinghen doen. Waenstu dat, o mensche, die daer ander lude oerdelste, die sulke dinghen doen, ende du die zelve doeste, dattu dat oerdel Godes ontvlien solste? Of versmadestu die rijcheyden sijnre goetheyt, sijnre ghedoechsamheyt ende sijnre lancmoedicheyt, en weetstu niet, dat die goedertierenheyt Godes di toe penitencien leydet? Nae dijnre hartheyt ende dijn onberouwelike herte vergaderste di den toern toe enen hope inden daghe des toerns ende der apenba\ringhe des gherechten oerdel Godes, die enen yegheliken lonen sal nae sinen werken. Den ghenen die overmids verduldicheyt des gueden wercs ewich leven soeken, dien sal hi gheven glorie ende eer ende onsterflicheyt, mer den ghenen diet tleven zoeken in kivinghen ende der waerheyt niet volchsam en sijt, mer gheloven der ongherechticheyt, op hem sal comen toern, onwardicheyt, bedructheyt ende banghicheyt op elker zielen des menschen, die quaet werct, des Joden ende des heydens sonderlinghe, mer glorie ende eer ende vrede elken, die goet werct, sonderlinghe den Jode ende den heyden. Want voer Gode en is gheen uutverkiesinghe der personen.

Soe wie sonder ewe ghesondicht hebben, die solen sonder ewe veroerdelt werden, ende soe wie inder ewe ghesondicht hebben, die sollen overmids der ewe veroerdelt werden,

want die hoerres der ewe en sijn niet gherechtich voer Gode, mer die werkers der ewe sollen gherechtverdicht werden. Wanneer die heyden, die de ghescreven ewe niet en hebben, ende nochtan doen datter ewe natuerliken toe behoert, dese sijn hem selven een ewe, want si bewisen dat werc der ewe bescreven in horen herten, ende oer consciencie ghevet hem tghetughe ende die ghedachten wroeghen in hem selven ende beschermen, inden daghe, als God die heymelike dinghe der menschen oerdelen sal overmids Ihesum Cristum nae mijnre ewangelien.

Ende oftu een Jode heetste ende rustes inder ewe ende di verheeftes vanden kennen Godes ende du sinen wille keenneste ende wantu overmids der ewe gheleert biste, soe konnestu dat beeste uut kiesen, ende du di selven betrouweste een leyder der blijnden te wesen ende een licht der gheenre die in duusternissen sijn ende een leerrer te wesen der ongheleerder ende een meyster der kijnder ende du een wise hebste inder ewe der wetenheyt ende der waerheyt. Waerom leerstu enen anderen ende di selven en leerstu niet? Du predicste, dat men niet stelen en sal, ende du steelste? Du seggheste, dat men niet vrien en sal tot oncuuscheyden, ende du vrieste selve, du veronwerste die afgode, ende du doeste den afgoden dien dienst, die men Gode sculdich waer, du glorieerste inder ewe, ende du oneerste Gode overmids den overtret der ewe? Want die name Godes wort overmids u gheblasphemiert onder den heydene, als ghescreven is.

Ist dattu die ewe holste, soe vordert die besnidinghe, mer bistu een overtreder der ewe, dijn besnidinghe is di heydenscap gheworden. Ende of die heydenscap doet die dinghen die der ewe toehoeren, sal sijn heydenscap dan niet besnidenisse gherekent werden ende sal oerdelen dat van natueren heydenscap is een ewe toe wesen? Ende solke heydenscap sal di volcomen maken, du, die overmids der litter ende der besnidinghe een overtreder biste der ewe. Want niet die int apenbaer van buten een Jode is noch die besnidinghe, die int apenbaer inden vleysche is, mer die int verborghen een Jode is ende daer die besnidinghe des herten is inden gheeste, niet inder litter, wes lof niet vanden menschen en is, mer van Gode.

III

Wat is den Jode te bet, dat hi een Jode is, of wat nutte is inder besnidinghen? Veel in alre manieren. Ten irsten, want die uutsprekinghe Godes sijn hem luden beloeft. Ende want hoere sommich niet en gheloefden, daer om heeft hoer onghelo\vicheyt tghelove te niet ghemaect? Dat si verre! Want God is warachtich, ende alle mensche loghenachtich als ghescreven is: Dattu gherechtverdicht worste in dinen worden als du beschuldicht wordeste.

Of dan die gherechticheyt Godes

wort ghelovet van onser ongherechticheyt, wat sollen wij segghen? Is God dan quaet, die die verdoemnisse om die sonden verhenghet? dit segic naden mensche: Dat si verre! Oft alsoe niet en is, hoe sal God dese werlt oerdelen? Ende of die gherechticheyt Godes of sijn waerheyt overvlodich wort overmids minen sonden in sijnre glorien, waerom worde ic noch selve als een sondaer gherekent? Ende wij apostolen worden gheblasphameert ende somich betyen ons, dat wij gheseghet hebben: Laet ons dat quade doen, op dat dat goede come. Diere lude verdoemnisse is gherecht.

Wat hier om? Gae wi Joden den heyden toe boven? Neen wij niet, want wij hebbent mit redene gheproevet, dat Joden ende heyden alle onder die sonden sijn, als ghescreven is: Het en is nieman gherechtich noch verstandel noch Gode soekende. Si sijn alle af ghekeert ende te gader onnutte ghewoerden; het en is nieman, die goet doet, het en is nieman, al tot enen toe. Hoer kele is een open graf, mit horen tonghen hebben si scalkelic ghewrocht, der slanghen venijn is onder hoer lippen, hoer mont is quaetsprekens ende bitterheyden vol, hoer voete sijn snel dat bloet te storten, bedructheyt ende onsalicheyt is in horen weghen ende den wech des vredes en hebben si niet bekennet. Die vrese Godes en is voer oer oghen niet.

Wij weten alle, dat die ewe spreket, dat sprect si den ghenen die in die ewe sijn, op dat eelc mont ghestopt worde ende alle die werlt Gode onderdanich, want vanden werken der ewe en wort gheen mensche gherechtverdicht voer hem, want overmids der ewe keennet men die sonden.

Mer nu is die rechtverdicheyt Godes sonder ewe gheapenbaert ende ghetughet vander ewe ende vanden propheten, mer die rechtvaerdicheyt Godes overmids den ghelove Ihesu Cristi is over hem allen, die gheloven. Het en is gheen ondersceyt. Want si hebben alle ghesondicht ende behoeven der ghenaden Godes, si sijn toe vergheefs gherechtverdicht overmids sijn ghenade ende overmids den scat, die daer is in Cristo Ihesu, dien God enen versoenre int apenbaer gheset hevet overmids den ghelove in sinen bloede tot enen bewisen sijnre rechtvaerdicheyt om die verlatenisse der voergaender sonden inder opholdinghen Gods, tot enen bewisen sijnre gherechticheyt in deser tijt, op dat hi gherechtich sij ende rechtverdich makende den ghenen die vanden ghelove Ihesu Cristi is.

Waer is dan dijn gloriacie?

Si is uut ghesloten. Overmids welker ewe? Overmids der ewe der werken? Neen, mer overmids der ewe des gheloven. Want wi meynen, dat die mensche gherechtverdicht wort overmids den ghelove, sonder werken der ewe. Of is hi alleen der Joden God? Is hi niet mede der heyden God? Hi is oec ummer mede der heyden God, want et is een God, die die besnidenisse uten ghelove gherechtverdicht hevet ende oec die heydenscap overmids den ghelove.

Destrueer wi dan die [ewe] overmids den ghelove? Dat si verre, mer wi stichten die ewe.

IIII

Wat sollen wij dan segghen, dat Abraham, onse vader, ghevonden hevet naden vleysche? Want is Abraham gherechtverdicht uut den werken der ewe, soe hevet hi glorie, mer niet bi Gode. Want wat seghet die scrifture? Abraham gheloefde Gode ende et is hem tot gherechticheyden gherekent. Den ghenen die arbeyt, en wort dat loen niet toe gherekent van gracien, mer van schults weghen. Den ghenen die niet en werct, mer ghelovet inden ghenen die die ongherechtighe gherechtich maket, sijn ghelove wort gherekent tot gherechtighen nae der voersettinghen der gracien Godes, alsoe oec David seghet: Die salicheyt des menschen, dien God inder ontfangheliker tijt gherechticheyt ghevet, gheeft hi sonder die werken: Salich sijn se, dien oer ongherechticheyden vergheven sijn ende wes sonden ghedecket sijn; salich is die man, dien die Here die sonde niet verwiten en sal.

Blivet dan dese salicheyt inden Joden of oec mede inden heyden? Want wij segghen, dat dat ghelove Abraham gherekent is tot gherechticheyden. Hoe is si dan gherekent? Inder besnidenisse of inder heydenscap? Niet alleen inder besnidenisse, mer oec inder heydenscap. Ende hi ontfinc een teyken der besnidinghen tenen litteken der gherechticheyden des gheloven, die inder heydenscap is, op dat hi een vader si alle der ghelovigher inder heydenscap, dat dat hem oec gherekent worde tot gherechticheyden ende hi een vader si der besnidinghe, niet den Joden alleen, die vander besnidinghen sijn, mer oec den ghenen die die voetstappen des gheloven volghen, welc ghelove daer is in die heydenscap ons vader Abrahams.

Want overmids der ewe en is die beloefte niet ghesciet Abraham of sinen saede, dat hi een arfghename wesen solde der werlt, mer overmids gherechticheyt des gheloven, want sijn si erfghenamen overmids der ewe, soe eest tghelove te vergheves, soe is die beloefte af ghedaen. Die ewe is daer om ghegheven, dat men die misdadighe kenne, want waer gheen ewe en is, daer en is gheen overtret.

Daer om is die erfnisse uten ghelove, op dat die beloefte overmids der gracien vast si eelken mensche die een volgher is, niet alleen den ghenen die uter ewe is, mer oec den ghenen die van Abrahams ghelove is, die onser alre vader is, als ghescreven

is: Ic heb di ghemaket enen vader van vole heydenen voer Gode, dien du ghelovet hebste, die die doden levendich maect ende roept die ghene die niet en sijn als die gheen die sijn, welc Abraham ghelovede yeghen den hapen inden hapen, dat hi werden solde een vader van voel volkes nae dat hem toegheseghet was: Dijn gheslechte sal wesen als die sterren des hemels ende dat sant des meers. Ende hi en is niet kranc inden ghelove noch hi en mercte sijn onvruchtbaer licham niet, doe hi bynae hondert jaer olt was, noch den onvruchtbaren buuc zijns wives Sare. Oec en twivelde hem niet in wantruwelheyden inder beloeften Godes, mer hi was starc int ghelove ende gaf Gode die eer, vollencomelic kennende soe wat God belovet hadde, dat hi oec dat machtich is te done. Daer om eest hem tot gherechticheyden gherekent.

Het en is niet alleen om hem ghescreven, dat dat hem tot gherechticheyden gherekent is, mer oec om ons, die in hem gheloven, dient toe gherekent sal werden, [die Ihesum Cristum, onsen Heren, verwecket hevet vander doot, die overghelevert is om onse sonden ende verresen om onse rechtverdinghe.]

V

Wij sijn gherechtverdicht uten ghelove. Laet ons vrede hebben doer Ihesum Cristum, onsen Heer, tot Gode, overmids wien wij oec den toeganc hebben doert tghelove inder gracien, daer wij in staen, ende vrolic verbliden in die hape der glorien der kijnder Godes. Niet alleen en sijn wij blide vander hape der glorien, mer oec in die druclicheyden. Wij weten, dat tribulacie verduldicheyt werct, verduldicheyt maect beproeftheyt, beproeftheyt maect hape, ende die hape en doet ons niet scamen, want die minne Godes is ghestort in onsen herten overmids den Heylighen Gheest, die ons ghegheven is. Want waerom is anders Cristus, doe wij noch cranc waren, voer die ongherechtighe na der tijt ghestorven? Want nauwe stervet yeman voer den gherechtighen, want wie darre licht voer den gueden sterven. Mer God maect sijn minne lovelic in ons, want Cristus is voer ons ghestorven, doe wij noch sondaers waren. Voel te meer sijn wij daerom gherechtverdicht ende sollen nu in sinen bloede vanden oerdel behouden wesen overmids hem. Want sijn wij mit Gode versoent overmids den doet sijns zoens, doe wij noch viande waren, voel te mere wij, die versoent sijn, sollen in sinen leven behouden werden; niet alleen en sollen wi behouden wesen, mer wi verbliden ons vrolic in Gode overmids Ihesum Cristum, onsen Here, overmids wien wij nu versoeninghe ontfanghen hebben.

Alsoe als doer den irsten menschen die sonde in dese werlt ghecomen is ende doer die zonde die doet, ende alsoe is die doet doer ghegaen in allen menschen, in welken irsten mensche si alle ghesondicht hebben. Die sonde en was in die werlt niet al totter ewen toe, want die sonde en wort niet gherekent, wanneer die ewe niet en is. Mer die doet regnierde al van Adam tot Moyses toe, oec mede inden ghenen die niet en sondichden inder ghelijcheyt des overtreeds van Adam, welc Adam een forme is des toecomenden Cristi.

Mer niet alsoe die misdaet is, dat alsoe oec die gave yet is, want sijnre voel doet in eens

menschen sonden, voel te meerre is die gracie Godes ende die gave inder ghenaden Ihesu Cristi eens menschen in voel menschen overvloedich gheweest. Ende niet alsoet ghesciet overmids een sonde, dat alsoe oec gh[e]scie overmids ghenaden. Want dat oerdel Gods is van eenre erfsonde inder verdoemenissen, mer die ghenade is uut voel sonden in die rechtverdichmakinghe. Want heeft die doet doer enen menschen in eens menschen misdaet gheregniert, voel te meer die de overvlodicheyt der ghenaden ende der gavinghe ende der gherechticheyt ontfanghen, sollen regnieren inden leven overmids enen, Ihesum Cristum.

Daer om, alsoe dat oerdel Gods is ghecomen in die verdomnisse in allen menschen doer eens menschen misdaet, des ghelijc ist ghecomen doer eens menchen gherechticheyt in allen menschen in die rechtvardich makinghe des levens. Ghelikerwijs alser vole sonder ghemaect sijn overmids eens menschen onghehoersomheyt, alsoe salre vole gherechtich ghemaket werden overmids eens menschen ghehoersamheyt. Die ewe is nae inghecomen, op dat die sonde overvloedich wort, want daer die sonde overvloedich was, daer is die ghenade boven overvloedich gheweest, op dat, alsoe die sonde regnierde indie doet, dat alsoe oec die ghenade regnieren sal overmids der gherechticheyt int ewighe leven doer Ihesum Cristum, onsen Here.

VI

Wat sollen wij daerom segghen? Sollen wij in die sonde bliven, om dat die ghenade overvloye? Dat si verre! Want wij der sonden ghestorven sijn, hoe sollen wij noch daer in leven? Of en weet ghi niet, dat wij alle, die in Cristo ghedoept sijn, dat wij in sijnre doet ghedoepet sijn? Want wij sijn mede mit hem begraven overmids den doepsel inder doot, op dat hoe dat Cristus opverstaen is vander doet overmids der glorien des vaders, laet ons oec alsoe in een nieweheyt des levens wanderen. Want sijn wij gheworden mede gheplantet der ghelijcheyt sijnre doot, soe soelen wij oec mede gheplantet wesen der ghelijcheyt sijnre verrisenisse. Weet dat, dat onse olde mensche mede ghecruust is, op dat die licham der sonden onder gaen worde, op dat wij voertaen der sonden niet en dienen, want die ghestorven is, die is gherechtverdicht van der sonden. Ende sijn wij ghestorven mit Cristo, wi gheloven, dat wi oec mede mit Cristo leven solen. Wij weten dat Cristus opverstaen is vander doot, nu voertaen en stervet hi niet, die doot en sal hem voertmeer niet verheren. Want dat hi ghestorven is voer die sonde, daer is hi eenwarve voer doot, mer dat hi levet, dat levet hi Gode. Alsoe vermoedet u oec doot wesende der sonde, mer Gode levende in Cristo Ihesu. Daer om en laet die sonden in uwen sterflicken licham niet regnieren, dat ghi sijnre begherlicheyden ghehoersam sijt noch en biedet ju lede niet wapene te wesen der sonde der ongherechticheyt, mer maket ju Gode bequame [recht als levende uutten doden, ende maket ju lede Gode bequaem] wapene te wesene der gherechticheyt. Die zonde en sal u niet verheren, want ghi en sijt onder die ewe niet, mer onder die gracie. [Wat? hebben wi dan ghesondicht want wi sijn onder die gracie] ende niet onder die ewe? Dat si verre!

En weet ghi niet, dat ghi knechte sijt des gheens dien ghi ghehoersam ghewest hebt ende dien ghi u selven knecht biedet ghehoersam te wesen, weder dattet si der sonde totter doot of der ghehoersamicheyt totter gherechticheyden? Ick dancke Gode, dat ghi, die knechte der sonden waert, uut herten ghehoersam gheweest hebt in dier formen der leringhe, daer ghi in gheseet sijt. Ghi

sijt verloesset vander sonde ende ghi sijt knechte gheworden der gherechticheyt. Ic spreke menschelic om die crancheyt uwes vleysches. Alsoe als ghi uwe lede ghegheven hebt te dienen der onreynicheyden ende der boesheyt tot quaetheyt, alsoe bereyt nu uwe lede der gherechticheyden toe dienen in heylicheyden. Want doe ghi knechte der sonden waert, doe waert ghi der gherechticheyt vremde, mer wat vruchten hadt ghi doe, daer ghi u nu in scaemt? Want dat eynde der sonden is die doet. Nu sidi ghevriet vander sonden ende Gode knechte gheworden, ghi hebt uwe vrucht in heylicheyden ende dat eynde ewich leven. Want dat loen der sonden is die doet, ende ewich leven is vander ghenaden Godes in Cristo Ihesu, onsen Heer.

VII

Of en weet ghi niet, broeders, - ic spreke den ghenen toe, die die ewe konnen - die ewe heert inden menschen alle die tijt, die die mensche levet? Want dat wijf, die onder den manne is, alsoe langhe als die man leeft, is si aender ewe ghebonden, mer ist dat hoer man stervet, dan is si verloset vander ewe des mannes. Daer om, is si mit enen anderen manne alsoe langhe als hoer man levet, si sal een overspeelster heyten, mer isset dat hoer man stervet, dan is si ghevriet vander ewe des mans, dat si gheen overspeelster en is, al is si mit enen anderen man. Des ghelijc, broeders mijn, soe sijt ghi oec der ewe ghestorven overmids den licham Cristi, op dat ghi eens anders sijt, die uten doden opverstaen is ende Gode vruchten brenghen sollen. Want doe wij inden vleysche waren, doe wrachten in onsen leden die begherlicheyden der sonden, die overmids der ewe bekennet waren, dat si der doet vruchten maecten, mer nu sijn wij gheloset vander ewe der doot, daer wi in gheholden waren, alsoe op dat wi dienen solden in die nuheyt des gheestes ende niet in die oltheyt der litteren.

Wat sollen wi daer om segghen? is die ewe sonde? Dat si verre. Mer ic en kennede die sonde niet dan overmids der ewe, want ic en kennede die begherlicheyt niet, het en waer, dat die ewe seyde: Du en sols niet begheren. Die sonde, doe hi een zake des behulpes ontfinc, heeft hi alle begherlicheyt in mi ghewrocht, want sonder die ewe was die sonde doot. Of heb ic somighen tijt sonder ewe ghelevet, mer doet ghebot quam, stont die sonde op. Ic bin doet ende dat ghebot, dat totten leven streckende was, is tot mi ghevonden totter doet, want die sonde, doe si dat behulp ontfinc overmids den ghebode, heft mi bedroghen ende overmids dien ghedodet. Aldus die ewe is heylich ende dat ghebot is heylich ende gherechtich ende goet.

Dat dan goet in hem selven is, is mi dat die doet gheworden? Dat si verre! Mer die sonde, op dat die sonde apenbaer make [l. werde], heeft si mi overmids dat goede die zake der doet ghewrocht, alsoe dat die zonde

wort boven maten sonde doende overmids den ghebode. Wij weten, dat die ewe ghestelic is, mer ic bin vleyschelic vercoft onder die sonde. Dat ic weerke, en verstae ic niet, want dat goede, dat ic wil, en doe ic niet, mer ic doe dat quade, dat ic hate. Ist dat ic doe dat ic niet en wil, soe consentier ic der ewe, want si is goet. Mer nu voert aen en werke ic dat niet, mer die zonde, die in mi wonet. Ic weet, dat in mi, dat is: in minen vleysche, dat goede niet en wonet, want die wille leecht mi aen, mer ic en vinde niet dat goede te volbrenghen. Want dat goede, dat ic wil, en doe ic niet, mer dat quade, dat ic niet en wil, werke ic. Ende eest dat ic dat doe, dat ic niet en wil, soe en werke ic dat niet, mer die sonde, die in mi woent. Hier om vindic een ewe, die mi goet doen wil, want dat quade is my nae by. Ic heb een medeghenoeghen of een mede wonschen mitter ewe Godes nae den inresten menschen, mer ic sie een ander ee in minen leden, wedervechtende der ee mijns ghemoedes ende vanghet mi in die ewe der sonden, die in minen leden is. Ic onsalighe mensche, wie sal mi verlosen vanden lichame deser doot? Die gracie Godes overmids Ihesum Cristum, onsen Here.

Daer om ic selve diene der ewe Gods mitten ghemoede, mer mitten vleysche der ewe den sonden.

VIII

Daer om en is nu den ghenen gheen verdomenisse, die in Cristo Ihesu sijn, die niet naden vleysche wanderen, want die ewe des gheestes des levens in Cristo Ihesu hevet mi verlosset vander ee der sonden ende der doot. Want dat der ewe onmoghelic was, daer hi cranc in was naden vleysche, heeft God sinen sone gheseynt in die ghelijcheyt des vleysches der sonden ende uut dier sonde heeft hi die sonde verdoemt inden vleysche, op dat die rechtverdicheyt der ewe in ons vervollet worde, wij, die niet na den vleysche wanderen, mer nae den gheeste. Want die naden vleysche sijn, die smaken des vleysches, mer die naden gheeste sijn, die bevoelen des gheestes, want die wijsheyt des vleysches is die doet, mer die wijsheyt des gheestes eest tleven ende vrede. Want die wijsheyt des vleysches is Gode een viant, sien is der ewe Godes niet onderghedaen ende si en vermachs oec niet. Die inden vleysche sijn, en moghen Gode niet behaghen. Ghi en sijt inden vleysche niet, mer inden gheeste, ist zake nochtan, dat die gheest Godes in u woent. Soe wie den gheest Cristi niet en hevet, die en is sijn niet. Mer ist dat Cristus in u is, al ist dat dat licham doot is overmids der sonden, nochtan leeft die gheest om die rechtvardich makinghe. Ende eest dat sijn gheest, die Ihesum van den doden verweckede, [in ju woent, die Ihesum Cristum vanden doden verweckede,] die heeft ju sterflike lichame levendich ghemaket om sinen inwonenden gheest in u.

Daer om, brueders, wij sijn schuldich niet den vleysche, dat wij naden vleysche leven. Want ist dat ghi naden vleysche levet, ghi solt sterven, mer ist dat ghi mitten gheeste die werke des vleysches dodet, ghi solt leven. Want soe wie vanden gheeste Godes ghewrocht werden, dat sijn kijnder Godes. Want ghi en hebt den gheest der knechtachticheyt niet ontfanghen

anderwerve in vresen, mer ghi hebt ontfanghen den gheest des verkiesens der kijndere, in welken wij roepen: Vader, vader. Die gheest selve ghevet onsen gheest tghetughe, dat wi kijnder Godes sijn. Ende sijn wij kijnder, soe sijn wij erfghename, erfghename Godes ende mede ervers Cristi, ist sake nochtan dat wij mede liden, op dat wij mede glorificeert worden.

Want ic vermoede, datter gheen liden en sijn deser tijt, die werdich sijn toe verdienen die toecomende glorie, die in ons gheapenbaert sal werden. Want die verbeydinghe des creaturen verbeydet der apenbaringhe der kijndere Godes. Want die creature is onderworpen der ydelheyt, niet willens, mer doer hem, die se onderworpen hevet in hapen, want die creatuer sal selven verloest werden vanden dienst der verganclicheyt in die vriheyt der glorien der kindere Godes. Want wij weten, dat elc creatuer versuchtet ende arbeyt mit drucke al tot nu. Mer niet alleen die sonder, oec wij selve, die die eersticheyt des gheestes hebben, ende wi selve suchten in ons totter kiesinghen der kindere Godes, verbeydende die verlosinghe des lichams. Inder hapen sijn wij beholden worden, mer die hape, die men siet, en is gheen hape, want dat yemant siet, wat haept hi? Mer hapen wij dat wij niet en sien, soe verbeyden wij overmids verduldicheyden. Des ghelijc helpt oec die gheest onse crancheyt, want wat wij bidden sollen alst behoerlic is, en weet ic niet, mer die gheest selve eyschet voer ons mit onsprekeliken zuchten. Die die herten ondervindet, die weet, wat die gheeste eyschet, want alsoe die wille Gods is, eyschet hi voer die heylighen. Wij weten, dat den ghenen die Gode minnen, alle dinghe int goede mede ghewrocht werden, den ghenen die na der ordinancien Godes heylighen gheroepen sijn. Want die hi voer kennede ende bereyt makede medeformich te werden den beelde sijns zoens, op dat hi selve si die irste gheboren in voel bruederen, ende die ghene die hi toe voeren bereyde, die heeft hi oec gheroepen, ende die hi riep, [die] heeft hi oec rechtverdicht, ende die hi gherechtverdicht hevet, die heeft hi oec groet ghemaect.

Wat sollen wij daer om hier toe segghen? Is God voer ons, wie is teghen ons? Die oec sinen eyghenen zoen niet ghespaert en hevet, mer hi heeften voer ons allen ghegheven, hoe en hevet hi ons oec mit hem alle dinghe niet ghegheven? Wie salre wroeghen yeghens die Godes uutvercoerne? God is die gherechtich maect, wie eest, die verdoemt? Cristus Ihesus, die ghestorven is, ende die oec ummer opverstanden is, die toe des vaders rechtersiden is, die oec mede voer ons biddet. Wie sal ons dan sceyden vander minnen Cristi? Bedructheyt of banghicheyt of vervolghinghe of hongher of naectheyt of anxt van der doot of zweert? Als ghescreven is: Want om di worden wij alden dach ghedoedt, wij sijn gherekent alse scape die der doet toehoren.

Mer in allen desen gae wij toe boven om den ghenen die ons gheminnet hevet. Ic bins zeker, dat noch doet noch leven, noch enghelen noch principatus, noch virtutes, noch teghenwordighe dinghe noch toecomende dinghe, noch

hoecheyt noch diepheyt, noch anders enighe creatuer ons sceyden en sal moghen vander minnen Godes, die in onsen Heer Ihesu Cristo is.

IX

Ic segghe die waerheyt in Cristo, ic en lieghe niet: mijn consciencie ghevet mi ghetuuch inden Heylighen Gheest, dat mi een grote bedructheyt ende een eenpaerlic zeer mijnre herten is. Want ic wonsede zelve een ghesceydenisse te wesen van Cristo voer mijn broeders, die mijn maghe sijn naden vleysche, die Israheelsche lude sijn, want die verkiesinghe der dinghe toe behoert ende die glorie ende dat testament ende die ontbindinghe der ee ende die dienst ende die beloeften, ende wies die vaders waren, daer Cristus nae den vleysche af is, die boven al waerlic een ghebenedide God is inder ewicheyt.

Mer niet dat dat woert Godes te vergheves si. Want het en sijn niet al Israheelsche lude, die uut Israhel sijn, noch daer om en sijn si niet alle kijndere, want si Abrahams gheslechte sijn, mer in Ysaac sal dat gheslachte gheroepen werden, dat is: Die en sijn niet kijnder Godes, die kijnder des vleysches sijn, mer die kijnder der beloeften sijn, die werden gherekent inden gheslechte. Dat is twoert der beloeften: Nae deser tijt sal ic comen ende Sara sal een kijnt hebben. Niet alleen die, mer oec Rebecken, die Ysaacke, onsen vader, tot eenre drachten twee kijnder droech. Want doe si noch niet gheboren en waren of yet goedes of quades ghedaen hadden, op dat van ghenaden die voerwetentheyt Godes vervollet worde, niet uten werken, mer vanden ghenen die se riep, is der moeder toegheseghet, dat die meerre den minren dienen sal, als ghescreven is: Jacob minde ic, mer Esau hebic ghehaedt.

Wat sollen wij daer om segghen: Ister niet ongherechticheyt bi Gode? Dat si verre! Want God seghet Moysi: Ic sal ontfarmen des ic ontfarme, ende gheven ontfarmherticheyt dien, die ic ontfarmen sal. Daer om en eest niet des ghens schult, die den wille hevet, noch des lopers, mer Gods scolt, die die ontfarmherticheyt doet. Die scriftuer spreect toe Pharao: Daer in heb ic di verwecket, dat ic mijn moghentheyt in di apenbaer make ende dat mijn name in allen landen gheboetscapt worde. Daer om dien hi wil, ontfarmt hi ende dien hi wil, verhart hi.

Alsoe segghestu mi: Wat salmen meer vraghen, want wie weder staet sinen wille? O mensche, wie bistu, die daer Gode antworste? Seghet een dinc, dat ghemaect is totten ghenen diet maecte: Waerom makestu mi aldus? Of en hevet een potmaker die macht niet over die eerde, van enen stucke te maken een vat inder eeren ende een ander totter oneeren? Wat, of God sinen toerne toeghen wil ende sijn moghentheyt bekeent maken, hij hevet die vate des toerns, die werdich waren der doet, in groter ghedoechsomheyt gheleden, op dat hi apenbaer maecte die rijcheyt sijnre glorien in die vate der ontfarmherticheyt, die hi inder glorien bereyt hevet, ende die hi gheropen heeft niet alleen uten Joden, mer oec mede uut den heydene, als hi in Osee den propheet

sprect: Dat volc, dat mijn niet en is, sal ic mijn volc heyten, ende die ghene ontfarmherticheyt ontfanghen en hebben, dat si ontfarmherticheyt ghekregen hebben. Ende het sal wesen in diere stede, daer hem toe gheseghet is: Ghi en sijt mijn volc niet, daer solen sij kijnder des levenden Godes gheheyten werden. Mer Ysayas roept voer die van Israhel: Al worde dat ghetal der kijnder van Israhel als dat zant des meers, die achter ghelaten sijn, solen beholden werden. Dat ist woert, dat alle dinghe volbrenghet ende cort maeket inder gherechticheyt, want een cort ghemaect woert sal die Heer opter eerden maken. Ende als Ysayas te voren gheseget hevet: En had ons die Heer van Zabaoth gheen vrucht ghelaten, ghelijc Zodama waren wij ende ghelijc Gomorra hadden wij gheweest.

Wat segghen wij daer om? Dat die heydene die gherechticheyt der ewe niet en volchden, dat si die gherechticheyt ontfanghen hebben, mer die gherechticheyt, die uten ghelove is, Israhel, die die ewe der gherechticheyt volchde, en quam toe der ewe der gherechticheyt niet. Waer omme? Want si en sochtens uten ghelove niet, mer uut den werken. Si snovelden aenden stene der snovelinghe, als ghescreven is: Siet, ic sette in Syon enen steen der snovelinghe ende een leye der scandalizeringhen, ende soe wie in hem ghelovet, die en sal hem niet scamen.

X

Brueders, die wille mijns herten ende die bedinghe tot Gode ghesciet voer hem lu\den inder salicheyt. Want ic gheve hem tghetughe, dat se een minne Godes hebben, mer niet na der wetenheyt, want si en kennen die gherechticheyt Godes niet ende die hare wolden si setten. Si en sijn der gherechticheyt Godes niet onderdanich.

Want dat eynde der ewe is Cristus, totter gherechticheyt elken, die ghelovet. Want Moyses hevet ghescreven: Die mensche, die die gherechticheyt werket, die vander ewe is, die sal in hoer leven. Mer die gherechticheyt, die uut den ghelove is, die seghet aldus: En sech niet in dijnre herten: wie isser inden hemel gheclommen? dat is Cristum to loghenen of te wederspreken, of: wie isser neder ghedaelt ter hellen? dat is Cristum vanden doden te weder roepen. Mer wat seyt die scrifture? Dat woert is nae bi in dinen monde ende in dijnre herten, dat is dat woert des gheloven, dat wij prediken. Want beliestu Ihesum den Heer in dinen monde ende ghelovestu in dijnre herten, dat hem God uten doden verwecket hevet, du salste beholden wesen. Want mitter herten ghelovet men totter gherechticheyt, mer dat belien mitten monde ghesciet totter salicheyt. Want die scriftuer seghet: Soe wie in hem ghelovet, die en sal hem niet scamen. Het en is gheen scil weer Jode of heyden. Want hi alleen is een Heer van allen, rijc in allen den ghenen die hem aenroepen, want soe wie aenroepet den name des Heren, die sal beholden wesen.

Hoe sollen sine aenroepen, daer si niet in ghelovet en hebben? Of hoe sollen si den ghenen gheloven, dien si niet ghehoert en hebben? Ende hoe sollen si horen sonder predikaer? Ende hoe sollen si prediken, of si niet gheseynt en worden? Als ghescreven is: Hoe scone sijn oer voete, die den vrede boetscappen, die dat goede prediken.

Mer si en sijn alle der ewangelien

niet ghehoersam, want Ysayas seghet: Heer, wie hevet onsen horen ghelovet? Daer om tghelove coemt uut den horen, mer dat horen overmids den woerde Cristi. Mer ic segghe: En hebbent si niet alle ghehoert? En trouwen: Hoer gheluut is uut ghegaen in allen landen ende hoer woerde in die eynden der rondicheyt der eerden. Mer segic, heftet oec Israhel niet bekennet? Moyses die irste spreect: Ic sal ju totter benidinghen laten comen op die heydene, ic sal u laten comen in toerne yeghens dat dwase volc. Ende [Isaias] is des ghetroest ende seyt: Ic bin ghevonden vanden ghenen die my niet en sochten, ic verschen int apenbaer den ghenen die mi niet en vragheden. Mer toe den Joden seyt hy: Alden dach heb ic mijn hande toe di uutgherecket, totten volke, dat niet en ghelovet ende wederspreect.

XI

Seg ic daer om, of God sijn volc mit allen verworpen hevet? Dat si verre! Want ic bin selve een Jode, van Abrahams zade, van Benyamins gheslachte. God en hevet sijn volc, dat hi te voren bereyden, niet verworpen. Of en weet ghi niet, wat die scrifture seghet, daer si van Helya spreect, hoe hi Gode tenen richter begherde tusschen hem ende die Joden ende seyde: Heer, si hebben dijn propheten verslaghen ende dijn altaer omme gheworpen ende ic bin alleen ghelaten ende si soeken mi te doden. Mer wat seyt hem die godlike antworde? Ic heb mi zoven dusent manne beholden, die hoer knien niet gheboghen [en hebben] voer Baal den afgod. Alsoe oec in deser tijt die opgheholden sijn nae der uutkiesinghen der gracien, die sijn beholden. Ende eest van gracien, soe en eest niet uut den werken, anders en waer gracie niet gracie. Wat daer om? Israhel en hevet niet dattet sochte, mer die heyden hebbent, mer die ander sijn verblindet, als ghescreven is: God verhenghedet, dat men hem gaf enen gheest der nidicheyt ende oghen, dat si niet en saghen, ende oren, dat si niet en hoerden al totten daghe van huden. Ende David spreect: Hoer tafel moet hem werden in een stric ende in een vanghenisse ende in een scande ende in een wederloen. Hoer oghen moeten verduesteren, dat si niet en sien, ende make horen rugghe altoes crom.

Segghe ic: Hebben si alsoe ghesnovelt, dat si vielen? Dat si verre! Mer van hoerre sonde is den heydene salicheyt ghesciet, dat si den heydene beniden. Ende of hoer misdaet der werlt rijcheyden sijn ende hoer verwerpinge rijcheyt der heydene sijn, voel te meer hoer vollicheyt.

|ind>| Want ic segge u, heydenen: Alsoe langhe als ic der heyden apostel bin, soe sal ic minen dienst eren, of ic in enigher wise mijn gheslechte verwecken mochte mi te volghen ende somich van hem beholde. Want of hoer onghelove der werlt versoninghe is, wat sal die beholdinghe der ander anders wesen dan ene leven vanden doden? Is een deel of een cleyn stucke reyn, soe is dat heel oec reyn. Is die wortel reyn, soe sijn oec die telghe reyn. Ende isser somich vanden telghen ghebroken ende du, heydene, biste daer in gheplant, doe du een onvruchtbaer olyve boem wareste, ende du biste een gheselle des wortels ende der vetticheyt des vruchtbaren olyven boems gheworden, en wildi niet verheffen yeghens die telghe. Ende al wederstaestuse, du en draghes die wortel niet, mer die wortel draghet di. Soe segghestu dan: Daer om sijn die telghe ghebroken, op dat ic daer ingheplant worde. Wel, om der ongheloven sijn si ghebroken, mer stant du int ghelove. En wil niet hoghe smaken, mer hebbe vrese! Want of God den natuerliken telghen niet ghespaert en hevet, hi sal oec di licht niet sparen. Daer om sich die groetheyt ende die strenghicheyt Godes: inden ghenen die ghevallen sijn, die strenghicheyt, ende in di die goetheyt [Godes], is dattu in dier goetheyt bliveste, anders solstu oec uut vallen. Met ist dat die niet en volduren, si sollen in dat onghelove gheplant werden, want God is machtich, die anderwerve in te planten. Want oftu van enen natuerliken onvruchtbaren olyve boem afghesneden biste ende teghen der naturen in enen vruchtbaren olyve boem ingheplantet, voel te meer sollen dese na naturen ingheplant werden in haren olive boem.

Bruedere, ic en wil niet, dat ghi onwetende sijt deser verholenheyt, op dat ghi in u selven niet wijs en sijt, want die blintheyt ghesciede eens deels in Israhel, tot dat die volheyt der heydene in quame, ende alsoe <al> Israhel beholden worde, als ghescreven is: Hi sal comen uut Syon, die verlossen sal ende afdoen sal die ongherechticheyt van Jacob, ende dat si hem een orconde van my, als ic af nemen sal oer sonden.

Naden ewangelie sijn si viande om u, mer nader verkiesinghen sijn si alre lievesten om die vaders. Want sonder penitencie sijn die ghiften ende die roepinghe Godes. Want alsoe ghi oec enighen tijt Gode niet en ghelovedet, mer nu hebdi vervolghet die ontfarmherticheyt om der gheenre onghelovicheyt, alsoe en hebben oec dese niet ghelovet in uwer ontfarmherticheyt, dat si oec vervolgheden die ontfarmherticheyt, want God hevet alle dinc besloten in die onghelovicheyt, op dat hi hoerre alre ontfarme.

O du hoecheyde des rijcdoms, der wijsheyden ende der wetentheyden Godes, hoe onbegripelic sijn sijn oerdele ende hoe onbesoekelic sijn sijn weghe!

Wie hevet den sin des Heren bekennet? Of wie hevet sijn raedsman gheweest?

Of wie hevet hem eer ghegheven ende men sal hem weder

gheven?

Want uut hem ende overmids hem ende in hem sijn alle dinc, hem si glorie van ewen tot ewen! Amen.

XII

Brueders, aldus bid ic u bider ontfarmherticheyt Godes, dat ghi u lichame biedet een levende reyn offerhande, Gode behaghende; uwe dienst si redelic. Ende en wilt deser werlt niet ghelijc wesen, mer werdet vernuwet in die nuheyt uwes sinnes, op dat ghi prueven moghet, welc die goede wille Godes si ende weel behagende ende volmaect.

Want ic segghe bi der ghenaden, die mi ghegheven is, hem allen, die onder u sijn, dat uwer en gheen meer en smake dant behoert te smaken, mer te smaken totter soberheyt, ende enen yegheliken alsoe als hem God die mate des gheloves ghedeylt hevet. Want als wij in enen lichame vole lede hebben, mer alle die lede en hebben niet een werc, alsoe sijn wij vole een lichame in Cristo, mer sonderlinghe sijn wij die een des anders lede. Wij hebben ghiften nae der gracien, die ons ghegheven is onderscheydende: of prophecien nae redenlicheyt des gheloves, of dienst in die dienstlicheyt, of die daer leert in leringhen, of die daer troest in troestinghen, of die daer ghevet in eenvoldicheyden, of die daer voer is in die besorghinghe, of die daer ontfarmt in vrolicheyden.

Die minne sal wesen sonder gheveynstheyt. Hatet dat quade ende aenhanghet den goede. Die minne der broederlicheyt sijt onderlinghe minnende, in eersamicheyden malcander voergaende, in sorchvoldicheyden niet traghe, inden gheeste bornende, den Heer dienende, inden hape verblidende, in bedruchtheyt verduldich, in ghebede neerstich, der noetdurfticheyt der heylighen alle dinc ghemeyn makende, die herberghinghe oeffenende. Ghebenedietse die u aenvechten, spreket wel ende en wil niet quaetspreken. Verblidet u mitten bliden, weent mitten wenenden ende sijt onderlinghe als een ghevoelende, hoghe dinghe niet smakende, mer eendrachtich mitten oetmoedighen dinghen. En wilt niet vroet wesen bi u selven. En gheldet niemant quaet om quaet, voersiet dat goede, niet alleen voer Gode, mer oec voer alle menschen. Oft ghescien mach, alsoe verre alst uut u is, hebt vrede mit allen menschen, niet u selven bescermende, alre liefsten, mer ghevet den toern stede, want het is ghescreven: Die Heer seghet: Laet mi die wrake ende ic salt wreken. Ist dat dinen viant honghert, ghif hem teten, ist dat hem dorstet, ghif hem drincken, want dat doende saltu colen des vuers op sijn hovet vergaderen. En wil vanden quade niet verwonnen werden, mer verwinne dat quade mitten goede.

XIII

Eelc mensche sal der moghentheyt, die boven hem is, onderdanich wesen, want die moghentheyt en is niet dan van Gode, ende die dinghe die van Gode sijn, die sijn redelic gheordineret. Alsoe die der moghentheyt wederstaet, die wederstaet der ordinancien Godes, ende die wederstaen, die verkrighen hem selven die verdoemnisse.

Want die princen en sijn niet om vresen wille des goeden wercs, mer des quaden. En wiltu niet ontsien? Doch wel ende du salte daer af lof hebben, want die dienre Godes is di int goede. Mer ist dattu qualic doeste, ontsich, want hi en draghet dat sweert niet sonder zake. Die dienre Godes is een wreker, daer God in vertoernet is den ghenen die quaet doet. Daer om weest van node onderdanich, niet alleen om die wrake, mer oec om die consciencie. Want daer om ghevet ghi den tribuut. In dat selve dient ghi Gode, want si sijn dienre Godes. Ghevet allen menschen dat ghi sculdich sijt, tribuut dien ghi tribuut sculdich sijt, veerscat dien ghi veerscat sculdich sijt, vrese dien ghi vrese sculdich sijt, eer dien ghi eer sculdich sijt.

Nieman en sijt ghi niet sculdich dan dat ghi malcanderen onderlinghen minnet. Die sinen naesten minnet, die heeft die ee vervolt. Want dese ghebode: du en salte gheen overspil doen, du en salt niet doden, du en salt niet stelen, du en salte gheen vals ghetuuch segghen, du en salte niet begheren of oec anders enich ghebot, die worden in desen woerde vervult: Du solste dinen even menschen minnen ghelike di selven. Minne des naesten en werct gheen quaet, daer om is minne volheyt der ewe.

Ende weet desen tijt, want nu is die ure ons vanden slape op te staen. Want onse salicheyt is nu naerre dan doe wij gheloveden. Die nacht is voer bi ghegaen, mer die dach sal naken. Laet ons daer om af werpen die werken der duusternisse ende aendoen die wapen des lichtes, alsoe op dat wij inden daghe eerliken wanderen, niet in worscappinghe noch in dronkenscap, niet in traecheyden der cameren ende in onscamelheyden, niet in kivinghen noch in nydicheyden, mer doet aen den Heer Ihesum Cristum ende en doet des vleysches wille niet in begherlicheyden.

XIIII

Die cranc is int ghelove, dien nemet tot u niet in heymeliken kivinghen der ghedachten. Sulc ghelovet, dat hi alle dinc eten mach, mer die teeder is, die sal wermoes eten. Die ghene die alle dinc etet, die en sal den niet etenden niet versmaden ende die alle dinc niet en etet, die en sal den etenden niet oerdelen, want God hevet dien tot hem ghenomen. Du, wie biste, die daer oerdelst enen vremden knecht? Staet hi of vallet hi, hi staet ende valt sinen heer. Hi sal staen, want God is machtich dien staende te holden. Want somich oerdelt tusschen dach ende sulc oerdelt elken dach. Een yeghelic overvloyet in sinen sinne. Die den dach smaket, die smaect den dach Gode ende die eet, die etet totten love des Heren, want hi dancket Gode, ende die niet en etet, die en eet niet den Heer toe love ende hi danket Gode.

Want niement van ons en levet hem selven, want leven wij, wij leven den Heer, of sterven wij, wij sterven den Heer. Daer om weder wij leven of sterven,

wij sijn des Heren. Want in dien is Cristus ghestorven ende opverstaen, op dat hi oec der doder ende der levender heere. Du, waerom oerdelstu dinen brueder of du, waerom versmaestu dinen bruder? Want wij sollen alle staen voer dat oerdel Godes. Het is ghescreven: Ic leve, spreect die Heer, want mi sal alle knie gheboghet werden ende alle tonghe sal Gode belien. Aldus sal een yeghelic [van ons] voer hem selven Gode reden gheven.

Daer om, en laet ons onderlinghe niet meer oerdelen, mer oerdelt dat liever, dat ghi niet en settet daer hem een brueder aen stote of daer hi in ghescandalizeert worde. Ic weet ende ic betrouwe in Ihesu den Heer, datter niet onreyns en is overmids hem dan den ghenen die wat onreyns vermoedet toe wesen, dien ist onreyn. Want ist dat dijn brueder om der spisen wille bedrucket wordet, thans en wanderstu nader minnen niet. En wil mit dijnre spisen den ghenen niet verliesen, daer Cristus om ghestorven is. Daer om en laet u goet niet te scanden werden. Dat rike Godes en is spise noch dranc, mer het is gherechticheyt ende vrede ende vroude inden Heylighen Geest. Want die Cristo daer in dient, die behaghet Gode ende hi is ghepriset vanden menschen. Aldus laet ons volghen die dinghen die den vrede toe behoren ende laet ons [in] onderlinghe bewaren die dinghen die der stichtinghe toe horen. En wil niet dat werc Godes om der spisen wil verderven. Alle dinghe sijn reyn, mer et is den mensche quaet, die etet daer men in ghescandalizeert wordet. Het is goet, gheen vleysch teten noch gheen wijn te drinken noch niet, daer dijn brueder in verarghert wort of bedrucket of ghecranct. Du hebstet ghelove bi di selven, hebbet voer Gode. Salich is hi, die hem selven niet en oerdelt in dien, dat hi goet priset. Die daer ondersceydet die spise somich goet te wesen ende somich quaet, die, is dat hi mit dier consciencien sal eten, hi is verdoemt, want het en is uten ghelove nyet. Al dat uten ghelove niet en is, dat is sonde.

XV

Wie, die starker sijn, sin sculdich die crancheyden der crancker te liden ende niet ons selven te behaghen. Een yeghelic van u sal sinen naesten int goede behaghen tot ghestichticheyden, want Cristus en hevet hem selven niet behaghet, mer als ghescreven is: Die scandelike lastere der gheenre die di lasteren, sijn op mi ghevallen. Alle dinghen die ghescreven sijn, die sijn tot onser leringhen ghescreven, op dat wij overmids ghelatenheyt ende troest der scrifturen hape hebben. God der ghelatenheyt ende des troestes gheve u dat selve te smaken in malcander in Ihesum Cristum, op dat ghi eendrachtich uut enen monde eert Gode ende den vader ons Heren Ihesu Cristi.

Daer om ontfanghet u onderlinghen, alsoe u oec Cristus ontfanghen hevet in die eer Godes, want ic segghe, dat Cristus Ihesus een dienre gheweest hevet der besnidenisse om die waerheyt Godes, toe

volleesten die beloeften der vadere. Die heyden moeten Gode eren van der barmherticheyt, als ghescreven is: Daer om salic di, Heer, belien inden heydenen ende dinen name sal ic singhen.

Ende anderwerve seyt hi: Ghi heydene, verblijt u mit sinen volke. Ende ander\werve: Alle heyden, lovet den Heer ende maket hem groet, alle volc. Ende noch seyde Ysayas: Yesse sal wesen een wortel ende die op sal verstaen regieren die heyden, in hem solen die heyden hapen.

Mer God der hapen moet u mit alre vrouweden ende vrede vervollen in te ghelovene, op dat ghi overvloyet inder hapen ende inder crachten des Heylighen Ghestes.

Bruedere mijn, ic bins oec selve zeker van u, dat ghi selve vol minnen sijt, vervollet van alre wetenheyt, alsoe dat ghi malcanderen moghet vermanen. Ic heb u te boeldeliker eens deels ghescreven, brueders, recht als u doen ghedenckende, om die gracie die mi van Gode ghegheven is, op dat ic een dienre Ihesu Cristi si inden heydenen, heylich makende dat ewangelium Godes, op dat die offerhande der heydenen ontfanghen worde ende gheheylicht inden Heylighen Gheest. Ic heb daer om glorie toe Gode in Cristo Ihesu. Want ic en derre niet segghen dier dinghen die Cristus niet doer mi en werket inder heydene ghehoersamheyt, den woerde ende den werken, in die moghentheyt der teykene ende der wondere, in die cracht des Heylighen Gheestes, alsoe dat ic van Iherusalem al umme ende omme tot Illiricum dat ewangelium Cristi vervollet hebbe. Alsoe heb ic dat ewangelium ghepredict, niet daer Cristus ghenoemet was, op dat ic op gheen vremde fundament en timmerde, mer als ghescreven is: Die sollen gheloven, dient niet gheboetscapt en is, ende dies niet ghehoert en hebben, die sollent verstaen.

Daer om waert ic oec alte zeer belettet to u te comen, mer nu voert aen en heb ic in desen lande gheen stede. Ic heb van vole verledenen jaren begheerte ghehadt tot u te comen. Wanneer ic in Spaengen beghinne te varen, haep ic, dat ic voerlidende u sien sal ende dat ic van u daer gheleyt sal werden, ist dat ic uwer irst eens deels ghebruken sal. Daer om salic nu varen dienen den heylighen toe Iherusalem. Die van Macedonia ende van Achaya prisedent een samen gaderinghe der aelmoesen te maken totter armer heylighen behoef, die toe Iherusalem waren. Want het behaghede hem ende si sijn oer sculdenaers, want of die heyden hoerre ghesteliker goede deelachtich sijn gheworden, soe sijn si oec sculdich hem te dienen in tijtliken dinghen. Wanneer ic dat gheeyndet hebbe ende hem dese vrucht bewiset hebbe, sal ic voer bi u varen in Spaengen. Want ic weet, wanneer ic come tot u, sal ic in overvloeytheyden der benedixien Cristi comen.

Brueders, daer om bid ic u doer onsen Heer Ihesum Cristum ende doer die minne des Heylighen |hees

|tes, dat ghi mi helpet in uwen ghebede tot Gode, dat ic verloeset worde vanden onghelovighen, die in Judeen sijn ende dat die offerhande mijns dienstes ontfanghen worde vanden heylighen, die tot Iherusalem sijn, op dat ic overmids den wille Godes in vrouden tot u come ende vercoelt of gherustet worde mit u. God des vreden si mit u allen! Amen.

XVI

Ic bevele u mit prise Pheben onser zuster, die inden dienst der kerken is toe Cenchris, dat ghi se ontfanghet inden Heer wardelic den heylighen ende staet hoer bi in allen dinghen, daer si uwer in behoeven sal. Want si hevet mi selven ende den menighen bi ghestaen.

Gruetet Priscam ende Aquilam, mijn hulpers in Cristo Ihesu, die voer mijn leven hoer halse gheaventueert hebben, wien ic niet alleen en danke, mer alle die keerken der heydenen, ende gruetet hoer huusghenotighe kerke. Gruetet Ephenetum, mynen gheminden, die in Asya die irste ghewonnen is in Cristo. Gruetet Mariam, die zeer in u ghearbeyt hevet. Gruetet Andronicum ende Juniam, mine neven ende mijn mede ghevanghen, die daer edel sijn onder die apostolen, die oec voer mi in Cristo waren. Gruetet Ampliatum, minen alre liefsten inden Heer. Gruetet Urbanum, onsen hulper in Cristo, ende Stachen, minen gheminden. Gruetet Appellen, enen versochten man in Cristo. Gruetet die ghene die van Aristobolus huse sijn. Gruetet Herodionem, minen neve. Gruetet die ghene die vanden huse Narcissi sijn, die inden Heer sijn. Grutet Trifenam ende Trifossam, die inden Heer arbeyden. Gruetet Persidam, mijn alre liefste, die zeer ghearbeyt hevet inden Heer. Gruetet Ruphum, den gheminden inden Heer, ende sijnre moeder ende der mijnre. Gruetet Asincritum, Flegonciam, Hermen, Patrobam, Hermam ende die brueders die mit hem sijn. Gruetet Filologum ende Juliam, Nereum ende sijnre zuster ende Olimpiadem ende alle die heylighen die mit hem sijn.

Gruetet u malcander onderlinghe in den heylighen cussen. Alle die kerken Cristi grueten u.

Brueders, ic bidde u, dat ghi der gheenre waer nemet, die twijnghe ende stotinghe maken buten dier leringhen, die ghi gheleert hebt ende scheydet van hem. Want aldusdanighen en dienen onsen Heer Ihesu Cristo niet, mer horen bueke, ende overmids horen smekeliken woerden ende benidinghen verleyden si der simpelre menschen herten. Want uwe ghehoersamheyt is in allen steden ghecondicht. Daer om verblide ic in u, mer ic wil, dat ghi int goede wijs sijt ende eenvoldich int quade. God des vreden moet den viant haestelic vertreden of te wriven onder u voete. Die gracie ons Heren Ihesu Cristi si mit u allen!

Thimotheus, mijn hulper, gruetet u, ende Lucas ende Jason ende Sosipater minen neven. Ic Tercius, die dese epistel screef, gruet u inden Here. Gayus, mijn weert, gruetet u ende die alinghe kerke. Erastus, die prince of die vorst van deser stat, grutet ju ende brueder Quartus. Die gracie ons Heren Ihesu Cristi si mit u allen. Amen.

Die machtich is starc te maken nae mijnre ewangelien ende der predekinghen Ihesu Cristi, nader apenbaringhen der heymeliker verborgenheyt, die van ewighen tiden versweghen was, die nu ondecket is overmids der propheten scrifturen, naden ghebode des ewighen Godes tot ghehoersomheyden des gheloves in allen volke, welke verborgenheyt alleen den wisen Gode bekennet is, hem si eer ende glorie overmids Ihesum Cristum in ewicheyden der ewicheyden. Amen.

Hier eyndet sunte Paulus epistole die hi screef tot den Romeynen.

Hier beghint sijn epistel, die hi seynde dien van Corinthien.

Dese epistel scrivet die apostel tot dien van Achayen, die Corinthii hieten. Si waren overmids hem bekeert, ende hi leerde dat woert Gods onder hem een jaer ende sees maende. Daer na worden si van valschen leerraers alsoe bedroghen, dat si die eenheyt der keerken sceydeden ende achteden die vruchten der sacramenten nae verdienten der dienres groet ende cleyn te wesen. Si versmaden des apostels simpelheyt ende hielden hem aen die wise der werlt ende aen die wel sprekende philozophie, die onder den name Cristi contrarie der gheloven leerden. Si leden onder hem enen overspeelre, die sijns vader wijf nam ende hielt. Van desen ende des ghelijc screef hem die apostel uut minliker begherten, somtijt vermanende, somtijt smekende, somtijt berispende. Irst danket hi Gode vanden ghenen die onder hem staende waren bleven, daer nae berispet hi se, om dat si hem vermaten ende seyden: Ic

bin van dien ghedoept, ende: Ic bin van dien ghedoept. Daer na berispet hi se, om dat si malc ander onrecht ende loesheyt daden ende trecten die ghelovighen totter onghelovegher vierscaer. Daer nae leerde hi se vander echtscap ende hoe si den licham ons Heren ontfanghen solden, daer si seer in dwelden. Ende daernae int eynde scrijft hi een ghemeyn zedelike vermaninghe tot hem allen.


Vorige Volgende