Nieuwe testament (Noordnederlandse vertaling)

[Brieven van Paulus]

[Prologus]

Paulus die apostel ons Heren Ihesu Cristi heft ghescreven viertien epistolen. Die tien scrijft hi tot kerken of totten ghehelen ghestichten die keersten gheworden waren, om hem luden int ghelove te sterken, ende die ander vier scrijft hi toe ghenoemden personen, hoe si hem regieren souden ende ander lude mede inden keerstenen ghelove. Ende mit drierehande ghetughe scrijft hi ende proeft hi dat hi leren wil, want drie isser inden hemel, die ghetughe gheven. Daer om neemt hi oec drie ghetughe inder eerden, als Moyses, die propheten ende die ewangelie. Dese drie sijn, daer hi op ghetughet. Sijn woerde sijn grondich ende sware te verstaen den onverstandelen ende den onghestadighen int ghelove, als sunte Peter seyt. Ende of si sunte Peter zwaer duchten te verstaen, wat sollen si ons dan wesen? Het en is gheen wonder, dat si den menschen in dien deel, daer si menschelic verstaen willen, verborghen sijn, want hi ghetughet selve ende seyt op een stede: Bruders, ic maect u keenlic, dat ic dat ewangelium, dat u overmids mi ghepredict is, niet nae den menschen ontfanghen en hebbe, noch vanden menschen gheleert, mer overmids der apenbaringhen ons Heren Ihesu Cristi. Ende daer om en machse nieman verstaen, het en si dat hi den selven sin heb, die Paulus hadde, of ten minsten hem daer nae beghere te richten. Paulus is alsoe vole te segghen als cleyne, ende want hi cleyn was in hem selven, daer om wort Cristus groet in hem. Soe wie se verstaen wille, die werde cleyn, want den cleynen ghevet God verstant. Die waer om ende zake alle sijns scrivens ende sijnre epistolen is, dat wij dat ewangelium nae rechter edelheyt ontfanghen solden, ende den ewangelio inder waerheyt mitten leven ghehoersam worden, want op anders gheen fundament en heeft hi ghesticht noch toe anders ghenen eynde en draecht alle sijn leringhe. Het was wael noet, dat hi die ghene diet ghelove ontfanghen hadden, totter ghelijcheyt der ewangelien driven ende stueren wolde, want daer wasser vole, die se daer af toghen, als hi dicwil beclaghet in sijnre epistolen. Ende dit mach die zake wesen, want inder ewangelien is een edel puerheyt, die sober is van alre anderheyt, ende een onbegripelic licht, een onverganclic leven ende die ewighe durende waerheyt verborghen, alsoe dat die duuster oghen der sinnen niet begripen en connen. Ende om dat si dat niet en verstaen, soe wanen si, dat dat niet en is, ende trecken dat ewangelium tot alsolken sinnen alse selven sijn ende en volghen noch en dienen der edelheyt der ewangelien niet, mer si willen dat dat ewangelium hem volghe ende diene nae horen verstane alst hem ghenoecht. Ende hier uut comet manighe dwalinghe, om dat een yeghelic sinen sinnen ghenoech wesen wille.

Dit te voerhoeden ende allen menschen toe den sinne Cristi toe trecken, soe hevet sunte Paulus sijn epistolen ghescreven, sommich in Latijnscher talen, sommich in Griexer talen ende sommich in Ebreuscher talen, op dat een yeghelic gheleert worde daer in. Ende eest dat deze epistolen den ghenen die Latijn verstaen, ende den Grie\ken ende den Ebreuschen orbaerlic sijn ende nutte, soe sijn si oec den Duutschen goet, ende het is wat vremde, dat men alsoe menich Duutsche ghescrijft maket ende vindet ende dese lichtscinende claer epistolen, uten Gheest des levenden Godes ghedicht, niet ghemeynre en sijn onder den ghemeynen luden, die minne hebben toe Cristus leven. Want naest den ewangelien sijn sie die leerlicste scrifture, die ghescreven is. Overmids dat die epistolen zwaer sijn ende dicwil mit luttel woerden voel sijns begripen. Want Latijn is bequamer mede te spreken dan Duutsch, daer om is hem somwile te hulpen gheco\men

[fol. 69v]

m itter heyligher keerken ende die leerers glose, op dat men den sin te bet verstae ende gheheel blive onghebroken, want alsoe vole sinnes als hi nemet, en mach men mit alsoe luttel woerden niet beduden als hi uitghesproken heeft.

Sijn irste epistel scrivet hi totten Romeynen, die uut der Joetscap ende uut der heydenscap totten keersten ghelove ghecomen waren. Dit was die zake sijn scrivens, want die uter Joetscap bekeert worden, die wolden beter wesen dan die uut [der] heydenscap quamen, ende spraken: Wij sijn vanden heylighen vaders patriarchen ende propheten ghecomen, wij hebben die ewe alleen buten allen den heydene ontfanghen ende overmids der ewe, die wij gheholden hebben ende ghehoersam gheweest, soe hebben wij die gracie Cristi ende dat ghelove der ewangelien verdient. Wij sijn van Abrahams gheslechte, dien die irste beloefnisse ghedaen was, wij sijn eenre hande sonderlinghe volc Gods, wij sijn, die God uut Egipten leyde drogher voete over dat Rode meer, wij sint, die hi voedede inder woestinen mit hemelschen broede, wij sint, dien hi water te drincken gaf, springhende uut enen harden steen, wij hebben alleen werdich ghewest, die ewe Gods te ontfanghen ende sinen wille te bekennen. Hier om is die zone Gods sonderlinghe toe ons ghecomen, als hi selve inder ewangelien seghet: Ic en bin niet ghecomen dan totten verlorenen scapen des huus van Israhel. Die uut der heydenscap bekeert waren, seyden hier teghen ende dit waren hoer redene: Hoe dat ghi meer gaven ontfanghen hebt, hoe dat ghi mijn toe prisen sijt, want mit den selven voeten, daer ghi mede doer dat Rode meer ghinghet, daer hebdi mede voer die afgode ghespronghen, die ghi makede mit uwes selves handen, ende mitten selven monde, daer ghi Gode mede loveden, doe Pharao ende die van Egipten verdroncken waren, daer hebdi die afgode mede aenghebedet, ende op dat hemelsche broet, dat u inder woestinen ghegheven wart, haddi een walghinghe ende begheerden weder in Egipten te keren toe den vleysliken potten, ende ghi murmurierde op die ghene die u God tot voerganghers ende leyders lude ghegheven hadde, ende vragheden, of in Egipten gheen grenen en waeren. Ende ghi hebt altemanich werve Gode voertornet. Ende ten leesten hebdi Cristum, die u inder ewe ende vanden propheten beloeft was, verslaghen. Hier om ende hier om sijn wij meer te loven dan ghi, want ten irsten doe wij van Cristo hoerden, gheloveden wij in hem, als van ons ghescreven is in enen prophete: Dat volc, dat ic niet en keende, heeft mi ghedient, inden horen des oers heeftet mi ghehoersam gheweest. Hier in eest keenlic, dat wij niet ghesondicht en hebben uut scalcheyden, mer uut onbekeender crancheyden. Hadden wij propheten of apostolen eer ghehadt, wij en hadden die afgode niet aenghebedet.

Doe si aldus ende aldus onderlinghe sculden ende yeghelic die beste wesen wolde, doe settede die apostel hem selven als een goet middelaer daer tusschen ende bescolt se aen beyden siden ende vergaderse toe eendrachticheyden inder minnen ende bewijsde hem, hoe dat nieman van sijns selves verdienten behouden en worde, mer vander ghenaden Godes, ende berispede als nu die Joden, als nu die heydene, ende leerde hem, hoe si oetmoedich worden, hem selven gheen verdiente des goedes toe te scrivene, mer alle guet ende alle ghenade des gheloves ende der ewangelien quaem van gracien, te vergheves ghegheven sonder alle verdiente.

Dese epistole, die totten Romeynen ghescreven is, is daer um irst gheset, want si alle vermetenheyt af spreect ende af leghet.

Hier eyndet dat prologus.