|
| |
| |
| |
Aanhangsel.
De gebedsakten uit Ruusbroec's werken.
Ruusbroec's gebedsakten werden hier opgenomen volgens de indeeling van het hoofdstuk ‘De gebedsakten bij Ruusbroec’ (Inleiding II). Zij werden overgeschreven uit het Brusselsche handschrift No. 3416-3424 (Kat. No. 2363). Voor de beschrijving van dit handschrift verwijs ik naar Willem de Vreese ‘De handschriften van Jan van Ruusbroec's werken’ (Gent 1902) deel I bl. 21, die het noemt als D (4).
De ij uit het handschrift is in onderstaande stukken als y, de ii als ij opgenomen. Tevens werden leesteekens geplaatst en te zijner plaatse constructie-indeelingen aangebracht.
Gemakkelijkheidshalve staat boven elke gebedsakt de vindplaats in David's uitgave vermeld.
| |
Type I.
‘Dat Boec vanden twaelf Beghinen’
cap. 10 bl. 24.
‘O Here! sijt mijns ghenadich; ic en bin niet, noch ic en hebbe niet, noch ic en vermach niet sonder uwe hulpe en uwe genade. Ic sie wel, inden lichte mynre naturen, dat ghi sijt scepper en Here hemelrijcs en ertrycs, ende alre creaturen. Ic sie en ic ghelove, in kerstenen geloven, al dat den gheloven toebehoirt. En ik beghere uwe wet en uwe gebode te volbringhen in alre wijs, na mine macht, overmits uwe hulpe en uwe genaden. Here, dit is ghemeine alle uwen leden en alle kerstene menschen, die behouden sullen sijn. Here, ghi
| |
| |
eyscht minen gheeste van binnen, dat ic u sie alse ghi my siet, en dat ic u minne als ghi my minnet.’
| |
Type II.
‘Die Chierheit’
cap. 19 bl. 75.
‘Here, des en bin ic niet werdich. Maer uwer grondeloser goeden en uwes onthouts behoevic wel.’
cap. 29 bl. 91.
‘Here, alsoe gherne willic arm sijn van alle dien dies ic beroevet bin, alse rike, Here, op dat ghijt wilt en u eerlic si. Here, niet mijn wille nader naturen maer u wille, en mijn wille naden gheeste, die moeten ghescien. Here, want ic u eyghen bin, en alsoe gherne sijn wille in die helle alse inde hemel, op dat u looffelic si. Heere doet u edelheit met mi.’
cap. 65 bl. 150.
‘Toecome ons dijn rike.’
cap. 65 bl. 150.
‘Dijn wille ghescie van allen dinghen; niet die mine.’
| |
‘Dat Boec van vier Becoringhen’
bl. 281.
‘Here, onferme u mijns, arme sondaren.’
| |
‘Dat Boec vanden Gheesteleken Tabernacule’ I
cap. 34 bl. 187.
‘Here God, àlsoe alse ghi wet en wilt, soe doet met ons, beide hier en inder ewecheit.’
cap. 45 bl. 212.
‘Mijn here en mijn God.’
cap. 60 bl. 252-253.
‘Siet hier die deerne ons Heren, na dinen woerde moet mij ghescien.’
| |
| |
cap. 69 bl. 273-274.
‘Wi bidden di, behoude ons, make ons ghesont. Ghebenedijt moete hi sijn die daer comt inden name ons Heren. En ghebenedijt si dat rike Davids ons vaders, dat comt. Wi bidden di, make ons ghesont inden oversten.
| |
‘Dat Boec vanden Gheesteleken Tabernacule’ II
cap. 84 bl. 33.
‘Here, sijt mijns genadich, arme sondare.’
cap. 102 bl. 75.
‘Siet hier die deerne Gods, mi gheschie na dinen woerde.’
cap. 111 bl. 93.
‘Niet minen wille, maer dinen wille moete ghescien.’
cap. 117 bl. 134.
‘Here, du heves bereet ene tafele vore mijn anschijn, ieghen alle die ghene die ons tribulacie ende doeghen aendoen.’
cap. 123 bl. 170.
‘Vader onse, du bist inden hemelen; gheheilicht si dijn name; toecome dijn rike; dijn wille ghescie alsoe inder erden alse inden hemel. Gheeft ons heden onse daghelijcs broet. Ende verlaet ons onse scout alse wi verlaten onsen sculderen. En en leidt ons niet in becoringhen, maer maect ons vri van quade.’
| |
‘Dat Boec van seven Sloten’
cap. 2 bl. 67.
‘Here, ontferme u mijns, armer sonderssen.’
cap. 4 bl. 73.
‘Here, dijn wille, niet mijn wille moete ghescien; dine ere en dijn lof, niet mijn gherief noch mine ghelost. Here ic gheve mi u, en ic late my tote u, in tyt en in ewicheit.’
cap. 19 bl. 108.
| |
| |
Vore ons in dinen afgront;
En make ons dine minne cont.’
cap. 21 bl. 114-115.
‘Here, ic hebbe ghesondicht; ontfermt mijns, arms sondichs menschen. Gheeft my, in mijn herte, water der tranen en gewarichs rouwen, daer ic dat aenscijn mijnre sielen in dwaen moghe van minen sonden, eer ic my op rechte vore uwe oghen. Here, gheeft mij uwe gracie en uwe genade, daer ic mijn aenscijn mede cieren en varwen moghe, alsoe dat ic u behaghe. Here, gheeft mi goetwillicheit en ernst, dat ic mi sonder onderlaet moghe vernuwen in uwen dienste en in uwen love.’
| |
‘Die Spieghel der ewigher Salicheit’
cap. 10 bl. 178-179.
‘Heere, com neder, eer myn sone sterve.’
cap. 10 bl. 179.
‘Heere, comt hier neder in mijn huus inden heylighen Sacramente, eer is van minnen sterve.’
cap. 11 bl. 182-183.
‘Here ic bin onreine. Ic en bin niet weerdich uwes heylichs lichaems inden Sacramente, dat hi come onder dat dac mijns onreins lichaems. Heere, ic bin oec onweerdich alre eren, alles goets, en alles troests, die alle goede menschen hebben van u. En hier omme moetic altoes wenen en claghen, en met vasten ghelove wandelen voir uwe anscijn. En al bin ic aerm en ghelaten, ic en sal u niet laten. Maer ic sal roepen en bidden sonder ophouden, tote diere tijt dat uwe gracie ende mijn ghelove minen knecht ghesont make. En dan sal ic u loven en dienen met siele en mit live, en met gheheelheit mijns selfs ende alle mijnre crachte.’
cap. 12 bl. 186.
‘Here, ic en bin niet weerdich, maer ic bin onweerdich dat ic uwen gloriosen lichame inden Sacramente ontfaen soude in dat sondighe huys mijns lichamen en
| |
| |
mijnre sielen. Maer, Here, sijt mijns ghenadich, en ontfermt u mijns arms levens en alle mijnre gebreke.’
cap. 12 bl. 188-189.
‘Here, nu bin ic een arm sondare, en onweerdich der hemelscher spisen di ghi selve sijt. Nochtan, Here, hebdi u ghegeven en ghelaten den sondare die hem selven mishaghet, en met rouwen sijn sonden belijt en claghet, en in u gewarich betruwen heeft: dat is die ghene die u behaecht. Want ghi hebt ons gheleert dat ghi niet comen en sijt te roepene den gherechten, maer den sondare, dat hi bekere en penitencie doe van sinen sonden. En hier om ben ic coene en vri, en verghete myns selfs en alle mijn ghebreke in uwe genade. Want ghi sprect selve: Comt te my, ghi alle die arbeit en gheladen sijt, en ic sal u hermaken. En ghi sprect oec dat ghi sijt onse levende broet, dat vanden hemel neder comen is; die daer af et, hi leeft ewelic. Ghi sijt oec die levende fonteyne die ons vloyet, overmits den heylighen Gheest, uut uus Vaders herte. En hier omme, Here, soe ic meer ete, soe my meer honghert; ende soe ic meer drinke, soe my meer dorst. Want ic en can u niet verzwelghen noch verteren. Maer ic bidde u, Here, om uwe edelheit, dat ghi my verzwelghet ende verteert alsoe, dat ic met u en in u één leven worde. En dat ic in uwe levende my selven onthoghen mach, boven alle wisen en oefeninghen, in onwisen, dat is in wiselose minne, daer ghi uwes selfs salicheit sijt en alle heylighen: daer vindic vrucht alre Sacramente en alre wisen en alre heylicheyt.’
| |
‘Dat Boec van vii Trappen’
cap. 1 bl. 2.
‘Here, ic bin tote u ghevloen: leert mij te werkene uwen wille. Want ghi sijt mijn God. Dijn goede geest sal mij leyden int rechte lant der waerheit en der doechde.’ | |
| |
cap. 9 bl. 27.
‘Here, ic en can u niet verghelden; ic verloechgene mijns selfs, en gheve mi over in uwe hande: doet met mi al dat ghi wilt.’
cap. 9 bl. 28-29.
‘Here, ghi leeft in mij met uwer genaden, en ghi behaecht my boven alle dinc. Ik moet u minnen, danken en loven, en dies en maghic niet ontberen. Want het is mijn ewich leven. Ghi sijt mine spise en mijn dranc. Soe ic meer ete, soe mi meer hongert. Soe ic meer drincke, soe mi meer dorst. Soe ic meer hebbe, soe mi meer lust.
Ghi smaect mij suete boven honichraten
en boven alle sueticheit van maten.
Altoes blijft in mi hongher en begheren.
Want ic en can u niet verteren.
Etti mij, ofte etic u, dats mij oncont.
Want beide dunct mi in minen gront.
Ghi eyscht mij een met u te sine,
ende dat gheeft my grote pine.
Want ic en wille mine oefeninghe niet laten,
ende in uwen arme slapen.
Ic moet u danken, lof en ere gheven.
Want dat is mijn ewich leven.
Ic en can gheweten wat dat si.
Mochtic enicheit met Gode vercrighen,
en altoes in mijn werken bliven,
soe soudic al mijnre claghen zwighen.’
| |
‘Dat Boec der hoechster Waerheit’
cap. 3 bl. 244.
‘Vader, ic wille waer ic bin dat daer mijn dienare si op dat hi sien moge die claerheit die du my ghegeven hebs.’
| |
| |
| |
‘Dat Boec vanden twaelf Beghinen’
cap. 3 bl. 12-13. (Dit komt ook in het handschrift als poëzie voor.)
‘Sijt mijns genadich, ewighe minne.
Ic mach my selven sere mishaghen.
Ic hebbe gesondicht van al minen kintscen daghen.
Ic hebbe verloren mine tijt.
Ontfermt mijns, Here, die vol genaden sijt.
Ic en bin niet weert dat ghi in mi comet.
Van sonden bin ic sere ghewont.
Ic en werde nemmermeer ghesont.
My en troeste uwe soete mont
En spreke een woert, dat my becomt,
Dat uut uwer hoecheit comt.’
cap. 5 bl. 14-15. (Ook poëzie in het handschrift.)
‘O Here: ghi seghet den wille mijn.
Ghebenedijt soe moeti sijn.
Ic onfa gherne dat heylighe Sacrament,
Dat is my een weerdich present.
Ic onfa daer inne uwen heylighen lichame,
Die is my soete en wel bequame;
Want hi is mijn hemelsche broot
Diene niet en eten, die sijn doot.
Hi is oec der inghelen spise:
Die sijns ghesmaken, dat sijn die wise.
Die werelt en maechs niet gesmaken,
Want si verblijt en bedroeft in anderen saken.
O Here! ghi hadt u vermeten
Dat wi te gadere souden eten.
Here, ic ghiere, ic gape, ic beghere,
Ende ic en can u niet verteren.
Soe ic meer ete, soe my meer lust;
Soe ic meer drinke, soe my meer dorst;
Altoes blijft my meer over,
Dan alle die leven verteren moghen.
Here, ghi sijt een milde weert;
| |
| |
Ghi betaelt al datmen verteert.
Here, ic drinke soe gherne u levende bloet,
Ende uut uwen heylighen live,
Dat edele is, van groten prise.
Het is soe soete mynre kelen.
Ic bin half dronken, en mach niet helen.
Here, u bloet is edeler dan garnate;
Ic wil vollen alle mine vate:
Soe bin ic stolt ende harde coene.
cap. 12 bl. 30.
‘Here, toent ons dijn aenschijn boven beelden en gheliken, bloet en onbedect: soe sullen wi salich sijn en ons sal ghenoeghen.’
cap. 69 bl. 203.
‘Vader, niet mijn wille, maer dyn wille moet ghescieden.’
cap. 71 bl. 209.
‘Here, wi begeerden u te behaghene, en u ewelic te levene en te dienene.’
cap. 72 bl. 210-211.
‘Here, doet op mijn herte en minen mont:
ic sal condighen dinen lof en dine ere.
Here, siet my ane, ende haeste my te helpene,
op dat ic uwen lof en uwen dienst volbringhen moghe.
Here, ghi hebt my inder ewicheit aen ghesien,
gheroepen en vercoren, ghemeindt en ghemint,
eest dat ic in u gelove en vrilijc dienen wille al toter doot.
Want ghi hebt ons ghescapen tot uwen beelde, dat is een te sine met u in minnen.
En ghi hebt ons ghescapen te uwen ghelike,
dat wi, overmits uwe gracie, u gheliken moghen
in allen wisen van dogheden.
En ghi hebt u genedert onder al,
en ons ghehoget boven al dat ghi gescapen hebt.
| |
| |
En ghi hebt ons soe sere ghemint,
dat ghi ons hebt ghevisenteert in dese elende.
Ghi hebt onse menscheit ane ghenomen en ane gedaen.
Ghi wort gheboren inder nacht vander maget Marien,
en in ene cribbe gheleghet, cleine en oec oetmoedich,
Ghi hebt den nacht ghechiert mit uwer geboirten.
Die inghele songhen u lof;
die goetwillighe mensche die u leven,
besitten, in u, ewighen vrede.’
cap 77 bl. 243.
‘Here, hulpt my dat ic u minne.’
cap. 77 bl. 243.
‘Here, ghevet my u genade, en helpt my dat ic
cap. 77 bl. 243.
‘Here, doet al met mi dat ghi wilt.’
cap. 77 bl. 244.
‘Here, niet mijn ere, maer dijn ere moet gescien.’
| |
‘Dat Boec van den Twaelf Dogheden’
cap. 3 bl. 33.
‘Here, ghift my dat ghi wilt, en doet, Here, mit my
dat ghi wilt in alre wijs.’
cap. 3 bl. 34.
‘Niet, Vader, minen wille, mer dinen wille ghescie.’
cap. 5 bl. 55.
‘Ic groete u, cruce, dat ic langhe begheert hebbe.
En alsoe vele salic minen coninc meer glorioes sijn.
Als ic in tormenten en in pinen volstandeliker ghedoghe.’
cap. 5 bl. 55.
‘Ic sal meer moghen liden,
dan ghi my selt moghen lidens aendoen;
En soe ghy u meer op my erret,
soe ghi my meer ghenadigher sijt.’
| |
| |
cap. 9 bl. 93.
‘Here, wat wilt di dat ic doe.’
cap. 9 bl. 93.
‘Here uwen lieven wille gescie.’
cap. 11 bl. 102.
‘Gaet van mi, Here, want ic bin een sondare.’
cap. 12 bl. 109.
‘Lieve ghetrouwe vrient, alsoe ghijt hebt ghemeent en ghewilt ewelic, eer ic mensche wert, soe ghescie uwen liefsten wille mit my. Want uwen liefsten wille heb ic liever dan wenschen inder ewicheit.’
| |
Type III.
‘Die Chierheit der Gheesteleker Brulocht’
cap. 29 bl. 90-91.
Alsoe alst den here behaghede,
Die name Gods si ghebenedijt.’
cap. 77 bl. 180.
‘Dat ons dit ghescie, dies helpe ons God. Amen.’
cap. 6 bl. 193.
‘Dat wi ghebrukelike besitten moeten die weselike enicheit,
En eenheit claerlike bescouwen in Drieheit,
Dat gheve ons die godlike minne, die en ghenen bedeleere en onseit. Amen.’
| |
‘Dat Hantvingherlyn oft van den Blickenden Steene’
cap. 14 bl. 239.
‘Dat ons al dit ghesciede, des helpe ons God. Amen.’
| |
‘Van den Kerstenen Ghelove’
bl. 260.
‘Dat verlene ons die Vader, die Sone, die heylighe Gheest. Amen.’
| |
| |
| |
‘Dat Boec van den Gheesteleken Tabernacule’ I
cap. 30 bl. 171.
‘Mine siele loeft groetlic den Here, en mijn geest heeft heme verblyt in Gode, die mine salecheit es.’
| |
‘Dat Boec van den Gheesteleken Tabernacule’ II
cap. 102 bl. 75.
‘Mine siele maect groet den Here, ende myn gheest heeft hem verblijt in Gode die is mijn heil.’
cap. 158 bl. 244-245.
‘En dit is gherechte heilicheit
Dat God moet ons allen gheven. Amen.’
| |
‘Die Spieghel der ewigher Salicheit’
Proloog bl. 119.
‘Dese gloriosen name ons Heren,
dien alle inghelen en heylighen eren
die de dode levende maect,
die hi met sine cracht gheraect
uut gestorte salve der minnen,
die alle geeste doet ontsinnen
gheloeft, geëert, ghebenedijt,
ende inder ewicheit. Amen.’
cap. 25 bl. 233-234-235.
die dit dichten ofte scriven
en voir diet lesen ofte horen,
| |
| |
des helpe ons Ihesus die Gods Sone:
soe dat wi met hem alle gader
voir onsen hemelschen Vader,
en altoes vroude pleghen,
Daer lieves oghen blinken,
Daer selen wi ons verbliden,
ons liefs aenschijn es soe scoen.
Daer in selen wi glorieren
wi sijn daer vri en coene.
Met Gode selen wij regneren,
en hi sal ons ordinieren,
yeghewelken in sinen trone.
Dan selen wij sijnre minnen pleghen,
ende hi sal ons hem selven gheven
ende in hem selen wi wonen.
Eest dat wi onderlinghe minnen,
soe selen wi sine ghenade vinden,
Nu laet ons houden sijn ghebodt,
want hi is een ghewarich God
Met rechte selen wine minnen
| |
| |
die wi alsoe edel kinnen,
ende almachtich in sinen doene;
hi is ewichs loves weert.
Salich is hi die sijns begheert.
dat wi alsoe sere minnen, dat
wi ons hongherich sat bekinnen,
en altoes in ghebrukene vinden.
Sprect Amen. Fiat, fiat. Amen. Amen.’
| |
‘Dat Boec vanden Rike der Ghelieven’
cap. 43 bl. 265.
‘Dat wi al dit vercrighen,
Dies helpe ons die heylighe Drievuldicheit. Amen.’
| |
‘Dat Boec vanden vier Becoringhen’
bl. 288-289.
‘Dat ons allen dit ghescie, des helpe ons Ihesus Cristus, die omme onsen wille becoert wert vanden viant, en dicwile vander werelt. En die ons dat erve sijns Vaders gecocht hevet met sinen preciosen bloede. Ende dat selen wi onghehindert, met hem ende in hem, besitten inder ewicheit.’
| |
‘Dat Boec van Seven Sloten’
cap. 21 bl. 121. (Komt in het handschrift ook voor als poëzie.)
‘Dat U God onfa met sinen ghesinde,
Daer is die bliscap sonder eynde.
Dat wi dit alle moeten bevinden,
Dat verlene ons God sonder mestvinde.
| |
| |
| |
‘Dat Boec van vii Trappen’
Proloog bl. 1.
‘Gracie en die genade en die heylighe vrese ons Heren si met ons allen.’
cap. 9 bl. 28-29.
‘Mochtic enicheit met Gode vercrighen,
en altoes in mijn werken bliven,
soe soudic al mijnre claghen zwighen.
God die alle noet bekent,
hi doe met mi al dat hi wilt.
Ic gheve mi te male in sijn gewout,
soe blivic in allen doghene stout.’
cap. 14 bl. 60.
‘Bidt vore den ghenen die dit, met der genaden Gods heeft ghedicht en ghescreven, en vore alle die gene diet horen ofte lesen, dat ons God geve hem selven in een ewich leven. Amen.’
| |
‘Dat Boec der Hoechster Waerheit’
cap. 14 bl. 269.
‘Bidt vore den ghenen die dit ghedicht heeft en ghescreven, dat God sijns ontferme. Dat sijn arme beghin en sijn allendich middel, ende onser alre, volbracht werden in een salich einde, dat verleen ons allen Ihesus Cristus die levende Gods Sone. Amen.’
| |
‘Dat Boec vanden Twaelf Beghinen’
cap. 16 bl. 47.
‘Dat verlene ons allen die Vader, die Sone en die heylighe Gheest, een ghewarich God in drie persone, die onse loen is ende onse crone. Amen.’
cap. 35 bl. 94.
‘welke name si ewelic gheloeft en gebenedijt.’
cap. 80 bl. 267.
‘Mer Ihesus, die de Gods Sone es, en der maghet Marien, dien selen wi met rechte loven en benedien.’
| |
| |
cap. 80 bl. 269.
‘Cristus es onse caritate.
Leert ons minnen sonder mate,
en leven en sterven in sijnre ghenadicheit.
Sine ghenade es sonder mate groot:
si hevet ons verlost vander ewigher doot.
En si wilt ons gheven sine ewighe salicheit.’
cap. 80 bl. 270.
‘Die milde Ihesus hevet sine discipulen tot hem gheroepen, die hem ghetrouwen en soeken; hi hevet sine arme wide ontdaen: hi wiltse helsen en daer in bevaen, hi hevet sine side en sine binnenste en sine herte wide ontdaen: hi wiltse herberghen, dat sy daer in wonen in vreden, sonder vaer, hi hevet sijn hoeft gheneycht aenden cruce, dat hi ons cussen wilt en met hem verenighen in ewicheit: daer is allen rouwe ghestilt en vergheten in salicheit, hi hevet hem selven ghegeven inden heylighen Sacrament, syn vleesch, sijn bloet, sijn siele, sijn leven, sinen geest, sijn godheit: daer is ewich leven boven arbeit. Hem is ghegeven van sinen hemelschen Vader in hemel in erde alle macht boven alle creaturen: sine macht sal ewich dueren. Hi suect en mint en begheert sijns Vader lof en ere, en onser alre salicheit: met rechte selen wine loven en danken, minnen ende hem dienen, in ewicheit.’
| |
‘Dat Boec vanden Twaelf Dogheden’
cap. 2 bl. 30.
‘Dat wi aldus die doecht der oetmoedicheit ghecrighen moghen, des helpe ons die gront der oetmoedicheit, dat God self is.’
cap. 4 bl. 53.
‘Van welke eygenheit dat ons moet behoeden die sijns selfs verteech toter doot des crucen. Amen.’
cap. 5 bl. 62.
‘God si gheloeft.’
| |
| |
cap. 13 bl. 116.
‘Want niemant en was oetmoediger noch ghehoirsamer dan onse lieve Here Ihesus Cristus, die eweliken moet sijn gheloeft ende ghebenedijt. Amen.’
|
|
Auteursrecht onbekend