Schriftoverdenkingen. Deel 3 (Verzamelde werken afdeling II)

Profeet als Mozes.¹⁾

Een profeet......als mij......zal u DE HEERE......verwekken.
Deut. 18:15.

Met Mozes heeft Petrus zich erg vaak bezig gehouden. Ook als hij zich herinnert, dat Mozes een profeet heeft aangekondigd.

Wanneer dan ook in Hand. 3:22-24 Petrus, in den God der beloften den ‘vol-geïnteresseerden’ Bondsgod erende (vs 18), Mozes aanhaalt, uit Deut. 18:15, v, 18, v, Lev. 23:29, dan raakt hij in den grond weer datzelfde motief. In Deut. 18:15 kondigt Mozes aan, dat Jahwe ‘een profeet’ zal verwekken voor den Israëlietischen man, en dan wel ‘uit diens broederen’.

Ons interesseert voor óns doel maar matig de oude strijdvraag, of hier door Mozes gedoeld zal zijn op ‘den profeet in het algemeen’ (den profetenstand, den profetencyclus), dan wel of rechtstreeks op Christus gezien wordt. Wij kiezen noch vóór, noch tégen; dat Petrus deze profetie op Christus betrékt, is buiten kijf; en dat hij haar in Christus laat ‘uitmonden’ (waarmee Christus gezien zou wezen als kroon op de profeten, die dan tevens zouden ingesloten zijn), ware niets nieuws, Hebr. 1:1 v. Wij behoeven niet van een ons opgedrongen dilèmma - het ene óf het andere - hier te spreken²⁾. Genoeg is voor óns doel, dat het juist Petrus was,

1) De Reformatie, XXIV, 13 augustus 1949.

2) Bertholet's bezwaar (‘nur einer’,......das wäre die messianische Auffassung, Deut. 1899, 59), gaat terug op de onjuiste theorie, dat ‘collectief’ in tégenstelling zou staan tot ‘individueel’, als ware niet aan een ‘akmê’, een hoogtepunt, of zelfs een repraesentatie-figuur, te denken. Vgl. inzake ‘zaad’ Procksch, a.w. 34. Marckius, Novissima Mosis, Opera, II, 1095, kiest voor messiaanse opvatting, maar acht toch Coccejus niet ‘praeter rem’ te zijn in zijn conclusie uit Deut. 32:29, dat de bedoeling dáárvan is, aan te tonen, dat in Samuël - waarschijnlijk auteur van Deut. 32:29 volgens Coccejus -, in Jozua en volgende profeten de toezegging van Deut. 15:18 niet is ‘impleta’; verwijzing naar Hand. 7:37. De ‘distributieve’ opvatting (‘je ein Prophet’, König, Gesch. Alttestamentl. Rel., Gütersloh, 1915, 435, vgl. Bertholet, e.a.) schijnt ons te stranden op Mozes' aanwijzingen tegen valse profeten, die niet voorkomen als revolutionaire antagonisten tegen een vasten, een waren, een ordinarius. Voorts: Marckii, Opera, XVII, 446, v.; G.Ch. Aalders, Valsche Profetie in Isr., Wageningen, 1911, 56, v.; idem, Profeten d. O.V., Kampen, 1918, 191.

[p. 461]

die in Hand. 3, d.w.z. in de periode, waarin het spreken over de verschijning van (Elia en) Mozes op den ‘verheerlijkings’- of annuntiatieberg was vrijgegeven (Luc 9:36, Matth. 17:9, Marc. 9:9) met nadruk voor den Profeet, door God in gans uitnemenden zin verwekt, en zowel ‘als Mozes’ als ‘mèt Mozes’ comparerende, den inmiddels verheerlijkten Heiland, erkenning vordert; waarom zou hij dat rendez-vous der twee profeten van Gods bijzondere nabijheid op den annuntiatieberg vergeten hebben? Het betekende toch een wederzijdse legitimatie: A uit B, maar B niet zonder A? Temeer had Petrus reden aan dien annuntiatieberg te denken, nu Mozes' bevel: hóórt hem’ (Deut. 18:15), door een bath qol, een ‘grote stem’, d.w.z. in een buitengewone openbaringshandeling, was herhaald. En, - zeer duidelijk, en voor Petrus' eigen oren, was in die bath qol de spits van Mozes' woord (naar hem zult gij horen) naar den Christus heen gekeerd³⁾. Te gereder dringt zich aan Petrus' geest deze herinnering op, omdat Petrus onder de Joden staat, die meermalen, ten onrechte verwijzende naar Deut. 34:9, 10, zich den weg versperden tot het zien van Jezus Christus in een kwaliteit van profeet ‘als Mozes’; er zóu immers geen profeet meer zijn als Mozes?⁴⁾ Voor Christus' apostelen evenwel was óók déze versperring van den weg ter Schriftopening, was óók dit ‘deksel’ op het aangezicht bij het lezen van het Oude Testament, weggenomen: zij hadden weer verstaan, dat wel Mozes van aangezicht tot aangezicht met Jahwe sprak, maar dat hún Meester sprak hetgeen Hij ‘gezien had en gehoord’ (Joh. 3:31, 32), en zelf van nu voortaan elken dag op Vaders troon gezeten bleef. Het ‘als mij’ uit Deut. 18:15 (een profeet als mij, zei Mozes) had voor deze leerjongeren en getuigen van Christus een diepen zin gekregen. Bedoelde dat woord van Mozes: ‘als mij’ uitdrukking te geven aan de tussen hem en het volk bestaande gemeenschap: een profeet als mij zult gij gezonden krijgen, één uit uw broeders,

3) Over de herinnering (mogelijk) aan het gebeurde op den berg o.a. Zahn, Apostelgesch. I, Komm. N.T., 1922, 158; Marckius, XVII, 1.1. Inzake bath qol o.a. Camp. Vitringa, Observationum S. 1. IV, Franequerae, 1711, 357, 361, 369, 374, 378, 381, 402; Carpzov, Apparatus Hist.-Crit., annot, in Th. Goodwini, Francof.-Lips., 1748, register op Filia Vocis; Chr. Schotani Comm. de Divinis Revelationibus, Franekerae, 1661, 25v. en 52v.; e.a. - Zie ook: Ioh. H. Othonis Lexicon Rabbinico-Philologicum, Genevae, 1675, 68-71, leerzaam verhaal over de bath gol, die tussen Sjammai en Hillel het pleit zou beslecht hebben, vgl. ons Pinksterfeest.

4) Zie o.a. Chr. Schoettgenii, Horae Hebraicae et Talmudicae, Dresdae & Lipsiae, 1733, 419. Tegen de ‘logica’ van het ‘beroep’ op Deut. 34:10 o.a. C. Steuernagel in Nowack's Handkomm., Dt. Jos., Göttingen, 1900, 130.

[p. 462]

net als ik er een was? Dán kenden de apostelen de diepte van genáde, die dáárin gelegen was, dat de Eeuwige Zoon gewórden was ‘als Mozes’, hunner één. Wilde misschien dat ‘als mij’ soms áfstand bewaren: een profeet, net als ik, met wien God spreekt van mond tot mond? Ook dan hadden de apostelen een toch weer troostelijk kommentaar op dit woord: het was de ‘wándelende kommentaar’ van Jezus Christus zelf, Zoon Gods én Zoon des mensen; transcendent en immanent, Publiek Persoon uit twee naturen.

Want dat Mozes op Christus zag, dat had de Heiland zelf verzekerd (Joh. 5, slot). Aan Hem is dan ook Petrus' woord gehoorzaam. Zó werd het góed.