De Kerk. Deel 3 (Verzamelde werken afdeling III)

[p. 265]

De pluriformiteit van de kerk in verband met de oecumeniciteit IV

A. Komen we thans tot dr. Volgers derde stelling. Ze luidt als volgt:

‘Bij het kerk-begrip moet onderscheid (geen scheiding) gemaakt worden tussen kerk (gemeente) en ambtelijke vergadering, die de kerk regeert.
Een kerkregering is niet te denken zonder kerk, een kerk kán bestaan zonder kerkregering.
Nadruk op de kerkregering doet de kerk uit het oog verliezen, stelt het ambt eenzijdig in de regering, en ziet voorbij, dat alle gelovigen ambtsdragers zijn. Het ambt der kerkregering heeft een onlosmakelijken band met het ambt der gelovigen, dat functioneert door middel van het ambt der kerkregering.’

Tot zover de derde stelling.

B. Zij lijkt ons van belang, omdat de bekende onderscheiding van ‘kerk’ en ‘gemeente’ hier om den hoek komt gluren. We hebben in de laatste jaren met het onderscheid van kerk en gemeente nog al eens horen werken, en zijn blij, dat we hier eens gelegenheid krijgen, er mee af te rekenen.

Want we geloven niet, dat we deze onderscheiding kunnen handhaven.

C. En, begrijpen we dr. Volger goed, dan krijgen we den indruk, dat hij er zelf ook niet voor door het vuur wil gaan.

We wijzen op het volgende:

a) Dr. Volger constateert, dat alle gelovigen ambtsdragers zijn. Daar zijn we het volkomen over eens. Over het ambt der gelovigen zou veel op te merken zijn, dat we hier echter onbesproken laten. We mogen hiermee volstaan: we geloven, dat het ambt der gelovigen naar twee kanten werkzaam kan worden gezien: een ambt ten aanzien van het christelijk leven in het algemeen, én een ambt ten aanzien van de kerkregering in het bijzonder. In den eersten zin heeft het ambt der gelovigen te profeteren, te belijden, te leven naar de wet, te getuigen tegenover wie buiten zijn, enzovoort. In den tweeden zin heeft het mee te leven met en in te grijpen op de zaken van de kerk, besluiten ener kerkelijke vergadering te toetsen aan het Woord van God, bij een verkiezing van ambtsdragers aanwijzing te doen van hen, die geacht kunnen worden ‘mannen vol des H. Geestes’ te zijn, de kerkelijke samenkomsten bij te wonen, en wat dies meer zij.

b) Het schijnt dat dr. Volger in het kader van zijn betoog speciaal let op dat tweede element: het ambt der gelovigen in betrekking tot

[p. 266]

het interne leven der kerk. Hij zegt immers, dat het ambt der gelovigen functioneert door middel van het ambt der kerkregering. De kerkregering nu, daar zullen we het wel over eens zijn, is geen regering van het leven der christenen buiten de kerk. Ook geen ‘regering’ van het leven der gelovigen in hun optreden naar buiten. Dat optreden naar buiten wordt wel ‘geleid’ door het bijzondere ambt, bijvoorbeeld door den dienst des Woords; maar het wordt er niet in den specialen zin van het woord door ‘geregeerd’. De kerkeraad zal niet ‘regerend’ ingrijpen op het leven der gelovigen, zoals het zich in allerlei levenskring doet zien in zijn optreden onder de mensen. Hij kan tucht oefenen op dat leven, wanneer het namelijk bewezen is, dat het volstandig in strijd komt met de normen, die de Heere ervoor stelde. Hij kan vermanend optreden, richtlijnen aangeven, opwekken, nalatigheid bestraffen, en in den dienst des Woords de stem Gods dienaangaande doen horen. Maar hij kan het niet ‘regeren’. Anders zou de kerkeraad een college zijn van inrichting van het brede mensenleven, voorzover de gelovigen ermee te maken krijgen, erop in te werken hebben, en wat dies meer zij. Hij zou dan hebben te regeren het ambt van den christen, die muzikale gaven heeft, van hem, die litterair vermogen heeft, van professoren, schoenmakers, winkeliers, enfin, hij werd dan een bemoeial met een grote B.

c) Nemen we dus aan, dat dr. Volger bedoelt te zeggen, dat het ambt der gelovigen ditmaal in aanmerking komt, voorzover het mee te spreken heeft in betrekking tot het interne leven der kerk, dan krijgen we dus van hem de stelling geponeerd, dat het ambt der gelovigen in betrekking tot het interne leven der kerk functioneert door middel van het ambt der kerkregering.

d) Maar dan volgt daaruit, dat, als de kerkregering in den strikten zin des woords door het ambt-der-kerkregering opgehouden is, het ambt der gelovigen niet meer functioneren kan. Als mijn tijdelijke functies geschieden ‘door het lichaam’, dat wel eens, met een voor mij overigens niet helemaal helderen, term de ‘functie-mantel’ genoemd is, dan is het met mijn tijdelijke functies afgelopen, wanneer mijn lichaam het begeeft. Zo zou het ook afgelopen zijn met het functioneren van het ambt der gelovigen in den tijd, indien de stelling van dr. Volger in dit opzicht de roos getroffen had.

e) Maar dr. Volger zelf zegt nu, dat een kerk kán bestaan zonder kerkregering. Het speciale ambt van kerkregering is dus zijns inziens niet noodzakelijk voor het bestaan van een kerk. Maar als ik deze stelling nu moet verbinden met wat hierboven door hem gesteld is,

[p. 267]

dan zou ik deze laatste bewering zó moeten lezen en verstaan, dat een kerk kán bestaan zonder functionering van het ambt der gelovigen. En dit smaakt mij niet. Want ik geloof met den Catechismus, dat het onmogelijk is, dat wie Christus door een levend geloof ingeplant zijn, niet zouden voortbrengen vruchten der dankbaarheid, dat wil zeggen functies van hun ambt.

f) Het is daarom, dat ik meen te mogen zeggen, dat dr. Volger zelf niet voor zijn stelling door het vuur wil gaan.

D. Nu, dat zou ik zelf ook niet willen. Want het ambt der gelovigen is in de kerk het primaire. We bedoelen ‘primair’ niet in den zin van ‘meer belangrijk’, doch in den zin van ‘eerstkomend’. Eerst zijn er gelovigen, en pas daarna komt er een kerkeraad, die belast is met de regering. En omdat de kerkregering toebetrouwd wordt aan mannen, ‘vol des Heiligen Geestes’, die evenwel voor de eerste maal worden aangewezen door de gelovigen, en die belijden moeten, dat zij wettig van de gemeente Gods en mitsdien van Hem zelf tot dit ambt geroepen zijn, daarom keren we de stelling van dr. Volger om. Hij zegt, dat het ambt der gelovigen functioneert door het ambt der kerkregering. Liever keer ik het om: het ambt der kerkregering functioneert door middel van het ambt der gelovigen. Niet, dat het daarin opgaat, of, eenmaal in werking getreden, afhankelijk ervan is in dien zin, dat het regeren ophoudt regeren, bevelen, tuchtigen te zijn. Maar wel in dien zin, dat Christus, die de ambtsdragers-van-regering aanstelt, zijn roeping van de bedienaars van dit bijzondere ambt laat geschieden door de roeping van de gemeente.

E. Maar juist daarom houdt elk ambt zijn eigen recht. Zou het tot regeren geroepen college zijn taak verwaarlozen, dan kan en moet het ambt der gelovigen weer zijn rechten hernemen, inclusief zijn recht-van-initiatief; zo bijvoorbeeld in tijden van inzinking en dus van nodige reformatie.

F. Om die reden is het mijns inziens ook niet juist te zeggen, dat de kerk er kan zijn zonder regering. De kerk wordt altijd geregeerd, bijvoorbeeld door het ambt der gelovigen. De regering zal in normale tijden geschieden door het bijzondere ambt. Maar is dat er nog niet, of is het tijdelijk non-actief, bijvoorbeeld doordat de kerkelijke ambtsdragers verstrooid zijn, in tijden bijvoorbeeld van kerkvervolging, dan is er toch een zekere regering. Geen ‘gewone’, geen ‘normale’, maar dan toch een regering; en die kan soms krachtiger zijn dan die van de bijzondere ambtsdragers, die tot regering geroepen zijn.

G. Ook zulk een regering zal dus ambtelijk zijn, We komen dan

[p. 268]

ook op tegen het waarschuwen tegen het al of niet nadruk stellen op ambt zo of ambt zus. Het bijzondere ambt moet zijn nadruk houden, even goed als het ambt der gelovigen. Wie ‘gemeente’ van ambt zou willen losmaken, of ‘gemeente’ van ‘kerk’ principieel onderscheiden, neemt afstand van het bijbels spraakgebruik; kerk is gemeente en gemeente is kerk; ecclesia is een begrip, dat zowel door ‘gemeente’ als door ‘kerk’ te vertalen is.