De Kerk. Deel 3 (Verzamelde werken afdeling III)

Buiten de kerk geen enkele zaligheid II

Om nu de bekende uitspraak uit art. 28 te verstaan in haar ware bedoeling, zullen we terug hebben te gaan tot artikel 27.

Een der belangrijkste vingerwijzingen, die het zinnetje helpen verstaan, en ons naar art. 27 terug leiden, is de uitdrukking in art. 28, dat deze heilige bijeenkomst (coetus) en vergadering (congregatie) een bijeenkomst is van ‘servandi’. In onze Nederlandse geloofsbelijdenis staat: een vergadering dergenen die zalig worden. Maar de goede vertaling zou zijn: ‘dergenen die zalig moeten worden’; ‘dergenen, die voor de zaligheid bestemd zijn’, ‘der candidatenvoor-behoud’.

Dit brengt ons midden in de kwestie. Want nu wordt de kerkvergadering gezien als een werk van God, dat altijd nog aan den gang is, en dat eerst een einde neemt aan het eind der dagen. God heeft in Zijn besluit de uitverkorenen ten eeuwigen leven Zich gekozen; Hij legt nu, ter executie van Zijn besluit, in den tijd alles er op aan, dat de roeping door het Evangelie zal uitgaan, dat de Geest Zich zal paren bij het Woord, en dat zo successief degenen, die behouden moeten worden, ook werkelijk bijeenkómen doordat Hij ze bijeen-

[p. 249]

brengt. Dat werk is dan ook bezig in onvoltooid tegenwoordigen tijd; alleen een zot denkt hier nu aan barthiaanse tendenzen in zo'n zinnetje. Die Kerk is dan ook ‘universeel’ (art. 27); dat wil zeggen de handeling Gods, waardoor Hij al de ‘servandi’ trekt naar Zich, legt zich uit over alle tijden en over alle plaatsen, natuurlijk met inachtneming van de onderscheiden bedelingen van het verbond.

Daarom kan ook in art. 27 gezegd worden, dat deze door God gedurende al de eeuwen tot het eind der geschiedenis doorgezette vergaderingsarbeid ALLE gelovigen bijeen brengt. Men werpe niet tegen, dat er toch velen zijn, die een tijdlang zich van alle kerkelijke samenkomst hier op aarde onthouden, of dwalen, of zich verlopen in allerlei secte, of zelfs nog in den greep der valse kerk besloten zijn. Want als ze sterven haalt God ze toch thuis? Als hoeren en tollenaren kunnen voorgaan, dan kúnnen ook mensen, die met de normen van het vierde gebod veelszins op gespannen voet stonden, anderen voorgaan. De vergadering der kerk gaat niet buiten de aarde en de tijdelijke samenleving hier beneden om, maar gaat daar ook niet in op. De Catechismus zegt, dat wie geloven terstond na hun dood tot Christus hun Hoofd worden opgenomen. Is dat soms niet kerkvergadering? De sterfbedden van Gods kinderen, ook van de ‘stoute’ kinderen (men vergunne ons de eigenaardige zegswijze) zijn onfeilbare goddelijke kerkvergaderingsacten; in één moment komt dan ineens álles terecht; ook het gaan wonen onder het kerkdak.

De overledenen hebben vóór hun sterven misschien veel en hinderlijk tegengestribbeld; zij zijn ook door ontzaglijk veel misverstand en zondige leer misleid, hun participatie in en hun relatie tot Gods universelen kerkbouw was hier beneden - gelijk in alles - ook maar een klein beginsel der toch vereiste gehoorzaamheid. Maar ze komen thuis: God houdt Zijn ‘servandi’ in het oog en brengt ze in den groten hoop, hierboven van fout en zonde verlost. Zij zijn dan ook door den Geest Gods geheiligd en verzegeld (art. 27). De wijze daarvan is zeer verschillend; maar het heiligen en verzegelen (dat wil zeggen: bewaren tegen hetgeen hen aan Gods vergaderingswerk uiteindelijk zou onttrekken), dát gaat zeker door.

Men ziet: het is alles even eenvoudig als wonderbaarlijk. En ik geloof niet, dat er iemand onder onze lezers is, die nu nog enige moeite heeft met de woorden, dat buiten deze nog aan den gang zijnde vergadering geen enkele zaligheid, geen enkel heil is.

*_**

[p. 250]

Dus - toch de onzichtbare kerk?

Welneen - want nú komt de ‘toepassing’ op deze constatering van het feit van Gods handelen. OMDAT God alzo handelt, daarom moeten wij ook het onze doen. Art. 28 zegt: Omdat God onfeilbaar tot één lichaam vergadert, DAAROM moeten wij als zijn ondergeschikten het óók gaan doen. Onfeilbaar kunnen wij dat niet; en vergissen doen wij ons dagelijks. Maar we hebben toch geopenbaarde NORMEN, waaraan WIJ gebonden zijn bij onze kerkvergaderingsacten; daarover spreekt dan het artikel over de KENTEKENEN (kenmerken) van de ware en de valse kerk. Indien de bijeenkomst der gelovigen een zaak was van hun goedvinden, van hun smaak, al naar gelang van hun voorkeur of ‘geestelijke ligging’, wel, dan was het hek van den dam. Maar nu het Gods werk is, nu Hij gezegd heeft: er is geen enkel heil buiten Mijn vergadering, DAAROM moet gij uw uiterste best doen, om ook in zake uw eigen aandeel in de kerkvergadering alle willekeur en eigenmachtigheid uit te bannen. Is u een Excellentie, en vindt uwe Excellentie het maar zó-zó, om u aan te sluiten bij dat troepje, dat, nu ja, wel norm-getrouw samenkomt, maar toch ‘niet veel zaaks’ is? Het kan wel zijn; maar, niemand, van wat rang of digniteit hij zij, mag zich onttrekken aan de vergadering, die overeenkomstig de norm geschiedt, en separaat te blijven staan, content met zichzelf. Aldus art. 28. Allen worden gelijkelijk (pariter) verplicht zich bij die normgetrouwe samenkomst te voegen en met haar zich te laten verenigen. Nu moeten zij allen van hun kant de eenheid der kerk, die er IS ALS FEIT (art. 27) conserveren in en door hun daad hier op aarde, in het dorpje, het stadje waar ze zijn neergezet door God. Allen hebben ze de doctrine en de discipline der kerk naar de geopenbaarde normen te accepteren in onderworpenheid, en mee te doen in de stichting (den opbouw) der broeders, en zulks, naardat hun gaven zijn toevertrouwd. Wee den knappen kop, die hier luiert, of zijn luimen volgt.

Het is er dus ver vandaan, dat men zou mogen beweren dat in de kerk, die wijzelf toebehoren, de ‘servandi’ door ons als plaatselijk dan wel in kerkverband geslaagde collecteurs-onder-God onfeilbaar zijn bijeengebracht, en dan zó, dat wij daarin tot op heden geslaagd zijn en dagelijks blijven slagen. Want ten eerste zijn wij niet onfeilbaar; herhaaldelijk vergissen we ons; en ook hunnerzijds doen de ‘servandi’, net als wij, dagelijks een menigte van zonden, ook voor wat betreft hun eigen aandeel in de kerkvergadering. Ze zijn net als wij behept met een menigte van zonden: koppigheid, traagheid, on-

[p. 251]

verstand; kortom: ze laten zich lang niet allemaal vergaderen naar de geopenbaarde normen.

Maar het is er óók ver vandaan, dat wij zouden zeggen: wij slagen tóch niet, en zij willen toch ook nooit helemaal zó als het moet; en ook hoeren en tollenaren kúnnen in den hemel komen, en dus - laat de zaak der kerkvergadering maar secundair blijven, als men maar Christus liefheeft. Dat is net precies even goddeloos als het praktisch antinomianisme: ge slaagt toch niet in de heiligmaking, en de kerk slaagt nooit in de formulerende weergave der normen Gods, dus - laat de heiligmaking maar blauw-blauw, als ge maar Jezus liefhebt. De heiligmaking blijke óók in het met vreze en beven normgetrouw vergaderen van de kerk. Want daaruit blijkt de liefde tot ‘Jezus’: Hij is de Christus! OMDAT God ‘slaagt’, moeten wij als zijn onderhorigen het slagen najagen. Omdat er buiten zijn hier op aarde reeds aan den gang zijnde vergaderingsactie geen enkel heil is, daarom klinkt ook wat die kerkvergadering betreft het woord Gods ons in de oren: haast u om uws levens wil.

Gek toch, dat zowat alle dominees de vox humana opentrekken, als ze dat zinnetje gaan zeggen, maar dan aan alles en nog wat denken behalve aan het sabbatsgebod inzake zijn concreten eis van kerkvergadering in mijn dorpje, in mijn stad, of in ‘dat gat Kampen.’, zoals een Javaanse dominee, die het met de kerkvergadering in Indië niet zo nauw meer neemt, kwam op te merken toen hij daar twee theologische hogescholen vond, die een misschien - helaas - niet helemaal tweezijdigen oorlog voeren onder meer over het probleem der concrete kerkvergadering.