De Kerk. Deel 2 (Verzamelde werken afdeling III)

Pluriformiteit, ds Feenstra en ds D. Sikkel^*)

In verband met prof. Hepp's bekende uitlating wijst men mij op enkele uitspraken van ds D. Sikkel in ‘Eeredienst, Prediking, Ambt’ (Amsterdam, 1937). Op pag. 12 lezen we:

Pluriformiteit?

‘Pluriformiteit betekent veelvormigheid. Daarmede staat vast, dat wij ons in de pluriformiteit moeten verblijden.
Want God verblijdt Zich er in.’

Op blz. 13 en 14:

‘Daarom is dit woord pluriformiteit van rijken inhoud. Maar daarom dan ook meen ik, dat het niet goed is om dit mooie woord te gebruiken ter aanduiding van een zeer droevig verschijnsel.
En betreur ik het, dat men telkens weer hoort spreken van de pluriformiteit der kerk, wanneer men bedoelt: de verdeeldheid, het verscheurd-zijn der kerk. Ge moet toch toegeven, dat het een ietwat eigenaardigen indruk zou maken, wanneer een gezin door tweedracht verscheurd was, wanneer de kinderen het ouderlijk huis ontvlucht waren, en men zou dan dit verscheurd-zijn aanduiden met het mooie woord: de pluriformiteit van dat gezinsleven.
Ik denk wel, dat niemand dat in zijn hoofd zal krijgen, en stel al, dat het geschiedde, dan zou zulk een spraakgebruik toch in hoge mate misleidend genoemd moeten worden. En het wonderlijke is nu, dat wij telkens weer rustig spreken van de pluriformiteit der kerk, wanneer wij daarmede willen aanduiden het verscheurd-zijn der kerk.
Het gebruiken van een mooi woord voor een lelijke zaak is altijd heel gevaarlijk. En dat is met name op dit punt wel heel duidelijk.
Want, door dit mooie woord misleid, gaan steeds meerderen deze beschouwing huldigen: Er zijn hier in de wereld velerlei kerken. Geen dier kerken heeft de volle waarheid. Maar in elk dier Kerken wordt nu op eigen wijze de heerlijkheid van Christus openbaar. Ge kunt en moogt wel voorkeur hebben. Maar ge moet toch alles in zijn soort waarderen.
...Dat is, naar ik meen, de noodzakelijke consequentie van het verkeerd gebruik van dit mooie woord.’

Op blz. 14, 15 en 16:

‘...Maar deze veelvuldigheid van kerkformatie is geen pluriformiteit. Pluriformiteit is het werk Gods.
Maar de droevige verdeeldheid in het kerkelijke leven is het werk der mensen. Zij is het direct gevolg van de verduistering van ons verstand door de zonde. Zij staat in verband met zeer ernstige dwalingen.

*) De Ref., 8 dec. 1939, 20e jrg. no. 10 bl. 76/77 (Kerkelijk Leven).

[p. 403]

Zij is met name bij scheurkerken en secten historisch te verklaren uit zeer zondige overwegingen.
Er is ook een dwalen in oprechtheid. Er is een historisch vastgegroeidzijn in verkeerde voorstellingen.
Dan mag ik mijn broeders en zusters niet verloochenen. Ik moet en wil ze van heler harte liefhebben. En met hen samenwerken, waar ik maar kan. Ik moet het contact der liefde met hen bewaren.
Ook en vooral met die gelovigen, die met mij leven uit de Gereformeerde belijdenis. Maar bij hen ga ik zeker kerkelijk niet op bezoek. Bij hen het laatst. Zomin als ik mijn weggelopen kind ga feliciteren met zijn nieuwe woning.
Ik wil allerlei bezoeken maken. Maar dat niet. Daarvoor heb ik mijn kind te lief. En de oefening van het contact der liefde zal daarin bestaan, dat ik hem vermaan tot terugkeer.
Zó openbaart zich mijn liefde tot de ene heilige algemene Christelijke Kerk. De una sancta! Zie hoe goed en hoe lieflijk is het, dat broeders ook samen wonen.
Maar er is niets liefelijks in, dat broeders, die niet samen willen wonen, elkander feliciteren met het gescheiden wonen! Dat is verloochening der eenheid.
Maar als het zo is, als het zo is naar de Gereformeerde belijdenis, dan moet ik die allerdroevigste kerkelijke verdeeldheid ook niet noemen: de pluriformiteit.
En ik wenste zo van heler harte, dat dit gebruik van het woord pluriformiteit uit ons kerkelijk spraakgebruik verdween. Want het doet ongelooflijk veel kwaad.
En dat kan ook niet anders. Ik weet wel, dat hier op aarde ons kennen en belijden ten dele is. Ook ons Gereformeerde kennen en belijden.
Maar ik weet ook, dat ik moet handelen bij het licht, dat God mij geeft. En dan staat het voor mij vast, dat in het Gereformeerd belijden de heerlijkheid van Christus en de waarheid Gods het helderst schitteren. Als dat niet voor mij vaststond, dan was ik niet Gereformeerd.
Eveneens staat het voor mij vast, dat de openbaring van Christus' Kerk in de Gereformeerde kerken de openbaring der kerk is naar de Schrift. En als dat niet voor mij vaststond, dan mocht ik er niet bij willen horen.
Als men mij naar de kerk vraagt, dan wijs ik daarheen, uit liefde tot Christus en uit liefde tot Christus' discipelen.
Daarmede prijs ik natuurlijk de mensen in de Gereformeerde kerken niet boven de mensen in andere kerkformaties. Wie er dat van maakt, kan niet lezen.
Maar daarmede prijs ik wel de genade Gods, die Hij bewees aan Zijn Kerk, gelijk Hij haar hier in ons vaderland tot reformatie bracht.
En daarom strijd ik, waar ik kan, tegen het verkeerd gebruik van het woord pluriformiteit. Dat doe ik niet alleen. Maar dat heeft ook de kerkeraad van Amsterdam gedaan, toen hij in 1920 besloot aan de kerkelijke vergaderingen voor te stellen in de kracht des Heeren de worsteling aan te gaan om te komen tot uitgroei der belijdenis.
Er is helaas uit dat voorstel niet veel geworden. Daarover spreek ik nu niet. Maar mag ik van dit begraven voorstel, nog iets in de herinnering terug roepen?
Welnu dan: Er was in 1920 reeds door een anderen kerkeraad een voorstel ingezonden, waarbij aan de Generale Synode verzocht werd zich uit te

[p. 404]

spreken over allerlei punten en daaronder ook: “over de eenheid en pluriformiteit der Kerk”. En nu is het opmerkelijk, dat in het voorstel, dat Amsterdam's kerkeraad aannam, en straks door allerlei classes en particuliere synodes met grote instemming werd overgenomen, deze formulering niet gevonden werd, maar dat ge daar leest: “omtrent de Kerk des Heeren in haar eenheid en in haar meer of minder zuivere formatiën.”
Dit is opmerkelijk. Want ik weet, dat de voorsteller deze formulering opzettelijk gekozen heeft. Dat hij hiermede bedoelde den strijd aan te binden tegen het verkeerd en misleidend gebruik van het woord pluriformiteit.
Deze formulering is wel breder. Maar ze heeft het voordeel, dat ze juist is.
En dat voordeel is niet gering.’

Een en ander is overdruk uit Amsterdamsche Kerkbode.

Ook ‘niet geoorloofd’? zou men prof. Hepp willen vragen.

Over enkele onderdelen denk ik misschien nog weer ietwat anders dan de aangehaalde schrijver. Maar dat doet hier niet ter zake. Het gaat thans om de vraag, wie al of niet zwijgen moet. Zeker niet, wie de belijdenis laten spreken. Degenen, die een begrip willen verdedigen, dat in de belijdenis niet te vinden is, en tegen de goede exegese ervan ingaat, moesten wat dankbaarder zijn voor het feit, dat ze zo tegemoetkomend bejegend zijn door wie hun idee bestreden, zonder hen verdacht te maken.