De Kerk. Deel 1 (Verzamelde werken afdeling III)

[p. 435]

Pluriformiteit der kerk en epigonisme (nieuwe reeks) XVI.

Hetgeen tot nog toe opgemerkt werd, trachtte te bewijzen dat Dr Kuyper inzake de pluriformiteit niet gekomen is tot eenheid van overtuiging, en dat het dus te veel gezegd is, indien Prof. Hepp spreekt van Dr Kuypers ‘leer’, welke dan door epigonen niet zou kunnen worden aanvaard vanwege hun bewustzijnsvernauwing.

Om hetgeen opgemerkt werd nog nader te adstrueren, laten wij dezen keer enkele citaten volgen, die ons door een onzer lezers-predikanten zijn verstrekt. Tijd om ze te controleren hadden wij niet. Wilden wij ons betoog ervan afhankelijk maken, dan zou natuurlijk controle ten aanzien van het verband der redenering onafwijsbare plicht zijn geweest. Nu wij echter in den brede op heel andere gronden reeds betoogd hebben wat hierboven werd aangegeven, kunnen wij ten overvloede ook nog wel deze citaten zonder verder onderzoek naar het verband, waarin zij voorkomen, doorgeven.

Wij wijzen daartoe allereerst op het volgende citaat:

Heraut, 12 Oct. 1884, 355.

‘Hoe dezerzijds over de Scheiding in 1834 wierd gedacht, behoeft niet nader uiteen gezet. Het Tractaat over de Reformatie is daarover duidelijk.
Ook hoe we over Kohlbrügge's afscheiding te Elberfeld denken verheelden we niet.
Zonder twijfel waren we te Ulrum en te Elberfeld mee uitgetreden’.

Vervolgens lezen wij dit:

Heraut, 19 April 1855, 382.

Is het goed, als er, gelijk in Schotland, twee drie kerken zijn, die apart bestaan als Kerkgenootschappen door heel het land en die slechts een geestelijke eenheid in Christus hebben?
Ons dunkt neen.
Dit kan en mag niet.
Er is een geestelijke kerk, die aan alle plaatsen der aarde is, en die slechts plaatselijk onderscheiden, zich naar de eenheid der belijdenis openbaart.

Is niet, afgedacht nu van de benaming ‘geestelijke kerk’, de inhoud van den laatsten volzin precies analoog aan dat wat wij in onze eerste reeks, met name in onze Calvijn-interpretatie, tegenover Prof. Hepp hebben gehandhaafd?

Daarna lette men op het volgende:

[p. 436]

Maart 1888, No. 532.

‘Voor wat de Kerk aangaat verzoeken we in onze Formulieren van eenigheid tweeërlei wel te willen onderscheiden.
Er komt in onze Formulieren van Enigheid tweeërlei tegenstelling voor.
Eenerzijds die van zichtbare en onzichtbare kerk; en anderzijds die van de goed geïnstitueerde en de valsch geïnstitueerde.
Geïnstitueerd wordt een kerk, als er ambten in haar midden optreden; als die ambten een bestuur vormen; en als door dit bestuur een officiëele belijdenis wordt gepubliceerd, een kerkenorde vastgesteld enz.
Dit nu moet geschieden naar Gods Woord, en waar dit naar Gods Woord geschiedt, is een ware kerk geïnstitueerd.
Geschiedt het daarentegen tegen Gods Woord, dan is er een valsche kerk geïnstitueerd.
Van deze tegenstelling nu handelt de Belijdenis in art. XXIX, als ze zegt...
Hieraan hebben ook wij ons derhalve te houden. Elke geïnstitueerde kerk, die deze ware kenteekenen niet vertoont, is dit (is hier bedoeld: als?) Instituut door ons als valsche kerk te verwerpen.
Maar heel iets anders is het, als er sprake is van de zichtbare, organische kerk, waarin het Lichaam van Christus waarneembaar wordt.
Deze kerk toch is er, ook al ontbreekt tijdelijk elk instituut, of ook al is er niets dan een valsch instituut.
Van deze kerk zegt Art. XXVII enz.
Dat dit niet op het instituut, maar op de onzichtbare kerk slaat, blijkt: 1o. daaruit, dat er in Art. 28 van de in Art. 27 omschrevene kerk staat: ‘dewijl buiten dezelve geen zaligheid is’, wat geen enkel Calvinist van eenig instituut zal beweren; en 2o. daaruit, dat ze over heel de wereld verspreid is, wat van niet één Gereformeerde instituut geldt.
Tegenover deze zichtbare kerk staat dan de onzichtbare kerk, waarvan vraag 54 van den Catechismus handelt...
Dit toch kan niet op het instituut en kan ook niet op de zichtbare kerk slaan, daar men uit de zichtbare kerk met zijn dood uittreedt, en er niet eeuwig een lidmaat van kan blijven.
Zoo hebben we dus de vier definities van de Formulieren.
Van de onzichtbare kerk in vraag 54 van den Catechismus.
Van de zichtbare kerk in Art. 27 van de Belijdenis.
Van de ware geïnstitueerde in Art. 29.
En van de valsche geïnstitueerde kerk in Art. 29.
Eerst wie op dit verschil let, is in staat de leer onzer Formulieren over de kerk te verstaan.

Hierbij tekenen wij aan, dat, gelijk reeds gebleken is, wij het met deze beschouwing niet eens zijn wat betreft het abstraheren van de zichtbare en de onzichtbare kerk. Maar het is ons thans daarom niet te doen. Er valt weer veel tegenover dit alles op te merken en te onthouden, wanneer men let op volgend citaat:

Traktaat Ref., 32.

Niets hoeft dus afgedaan of toegevoegd aan de omschrijving door onze vaderen van de kerke Christi gegeven, t.w. ‘dat ze is...Heilige Geest’ een omschrijving die evengoed van de onzichtbare als voor de zichtbare gestalte der kerk doorgaat, en dus zoowel voor elke plaatselijke kerk geldt als voor de kerk in het algemeen.

Vervolgens tekent onze predikant-lezer aan:

[p. 437]

Oct.-Nov. 1888.

No. 565, 566, 567. Tegen Gravemeijer over Calvijn, juist over Inst. 4-1-7 enz., TEGEN de gedachten, ontwikkeld door prof. HEPP in zijn artikel (zichtbare kerk); ofschoon in andere opzichten minder juist.

Daarna lette men op de volgende uitspraken:

No. 678.

Beuker beweert dat de Herv. Kerk een valsche kerk is. ‘Een uitdrukking, die we niet overnemen, omdat een “valsche kerk” nog altoos veel meer van een wezenlijke kerk heeft dan de “Ned. Herv. Kerk”, die voor ons besef veeleer als “schijnkerk” dient te worden bestempeld’.

No. 687.

Een wezenlijke kerk is de kerk, die God verordineerde en instelde. De valsche kerk is een kerk, die zich geheel als de echte kerk poogt voor te doen, maar u bedriegt. De tegen-kerk is een inrichting, die niets op een kerk lijkt, maar zich in de plaats van de kerk poogt te stellen. En de schijnkerk ziet er wel als een kerk uit, maar doelt op heel iets anders.

Bij dit laatste citaat tekent onze correspondent aan als een opmerking zijnerzijds:

Dit art. is zeer interessant. Correlaat zijn: Pseudo Christus - Pseudo Kerk - Anti-Christus - Tegen Kerk - Ceno-Christus - Schijn Kerk.

Tot zover dan onze citatenreeks. Op geen enkele bijzonderheid gaan wij verder in. Bijzondere waarde hechten wij er niet aan, want we zijn ons natuurlijk er van bewust, dat citaten-bundelen geen wetenschap is, en dat men vrijwel iedereen op deze manier met zichzelf kan laten strijden.

Maar wij herhalen het nog eens - na al het voorgaande kan bij wijze van toevoegsel dit citatenlijstje zijn dienst-ten-overvloede nog wel doen. Zelfs, als men let op de jaartallen.

Voor deze keer volstaan wij hiermede.