De Kerk. Deel 1 (Verzamelde werken afdeling III)

[p. 308]

Pluriformiteit der kerk en epigonisme. (II).

We zullen Prof. Hepp's artikel aanvatten bij dat éne punt, dat hem blijkbaar van bijzondere betekenis dunkt: de kwestie van het epigonisme.

Dat inderdaad deze kwestie Prof. Hepp zeer na aan het hart ligt, behoeft niemand te betwijfelen. Immers: hij maakt er eigenlijk zijn hoofdbezwaren van, als hij tegen hen opponeert, die de pluriformiteit der kerk, zó als ze doorgaans gepredikt en gebruikt wordt, niet aanvaarden kunnen. Van een eigenlijke bestrijding van wat hunnerzijds is aangevoerd is bij Prof. Hepp geen sprake, niet één hunner noemt hij, niet één hunner citeert hij letterlijk. We krijgen meer een ‘Hinweis’, en vermoeden, dat onder het schrijven - wat die gemene gratie betreft - de auteur van dezen ‘Hinweis’ enigszins gedacht heeft aan een college van Prof. Hepp aan de Vrije Universiteit, althans naar wat van diens opvatting bij anderen weerklank of interpretatie vindt, en dat de passage over de pluriformiteit der kerk in de richting wijst van ondergetekende, althans naar datgene, wat de niet-al-te-nauwkeurige lees-en-overweeg-methode van velen hen als de mening van ondergetekende heeft doen vasthouden - in min of meer vage indrukken.

Als nu Prof. Hepp de mening, die tegen de enigszins geijkte pluriformiteitsgedachte bezwaar heeft, een uiting van epigonisme noemt, dan zeggen we niet: dat is niet vriendelijk. Want we mogen wel klare woorden; en mocht iemand menen dat het wegschenken van zulke weinig sierlijke namen aan meningen van collega's, die Prof. Hepp aan beide zijden van het IJselmeer heeft, nu niet een bepaald voldoen schijnt te zijn aan den zin en de onderstellingen van wie een artikel voor den studentenalmanak begeerden, dan antwoorden wij:

a)	dat niet bewezen is, dat de verwijten van epigonisme zich richten tegen bepaalde meningen van bepaalde personen;
b)	dat voorts interne aangelegenheden tussen-almanak-redakties en -schrijvers ons niet aangaan.

Neen, we zeggen niet: die woorden zijn onvriendelijk.

We zeggen echter wèl: ze zijn gevaarlijk.

[p. 309]

Want, kijk eens, een epigoon is nu eenmaal iemand, die niet erg in trek is, zodra men hem herkend heeft.

Hij kan wèl-in-trek zijn, zolang hij nog niet als epigoon te boek staat. Tot zolang kan de man mensen hebben, die naar hem luisteren, of langzamerhand van plan zijn, dat te gaan doen. Die mensen denken dan, dat dat luisteren iets aan hen geven of her-geven kan.

Maar als er nu onder de ‘objectieve’, niet-existentieel-erbij-betrokken ‘toeschouwers’ nu eens iemand opstaat, die zegt, en schijnt te bewijzen: die man is maar een epigoon, althans: deze bewering van hem is epigonistisch, dan kàn die ene man een zeer groot ‘succes’ boeken - bij bepaalde lieden, wel te verstaan.

Hij kan de lieden, die luisteren, of net begonnen te luisteren, daarmee doen ophouden, - Voorzover het althans die bepaalde lieden van zoeven betreft. Want een epigoon, die als zodanig te boek staat, heeft afgedaan. Hij is toch in elk geval - hoe men ook het begrip ‘epigoon’ uitlegt, - iemand, die achter grote voorgangers aankomt, zich diets maakt, dat hij hun werk voortzet, doch hierin mis ziet. Want zo hij al niet hen napraat (en dan uiteraard gebrekkig), dan is hij toch een prutser, bij hen vergeleken. Zijn probleemstelling mist in elk geval hun diepte en oorspronkelijkheid. Wie geeft zich de moeite, naar een epigoon te luisteren? Laat men ook - om niet te wonden, zegt Prof. Hepp - ook duizendmaal met Prof. Hepp verzekeren, dat iemand, die op EEN punt aan epigonisme lijdt, daarmee nog niet voor heel zijn persoon en levenswerk als epigoon behoeft te boek te staan, - toch zal de man met die éne epigonistische these hebben afgedaan bij velen. En dat terecht. Vooral dàn terecht, indien hij die éne these, die nu net zo ongelukkig uitviel, heeft beschouwd als betekenis voor heel zijn denken en doen.

Zo heeft de man, die een persoon of een mening als epigonistisch aandient, inderdaad zonder al te veel moeite die mening of dien persoon aan den kant gezet, tenzij......

Tenzij de persoon, om wien, of om wiens mening het te doen is, nog net bij tijd opstaat, en, het blaadje omkerend, de rollen verwisselend, zegt: nu, indien U eenmaal dit minder prettige epitheton tot term der discussie wilt verheven zien, laat mij dan toe, dat in DIT geval ik Uw mening epigonistisch moet noemen.

Op dat punt zou de discussie voor den eersten spreker gevaarlijk kunnen worden. Want hij moet dan òf de verdenking, waaraan hij zelf uitdrukking gaf, van zich (c.q. zijne mening) afwentelen, òf hij

[p. 310]

moet de eerst wat al te luchtigjes opgezette inmenging in de discussie nu veel breder opzetten, dan hij aanvankelijk deed.

Welnu, in een dergelijke situatie zie ik thans dit kleine vriendschappelijke debatje komen.

Ik wil ook eens de rollen omkeren en beweren, dat nu eenmaal dat woord uit Prof. Hepp's pen gevloeid, en dus niet meer uit de discussie weg te werken is, ik het praedicaat ‘epigonistisch’ aanwend op zijn verdediging der pluriformiteitsgedachte.

Ik rust dezen ‘Retourkutsch’ uit, niet uit een zekere gemelijkheid. Oók niet om me te ‘wreken’.

Maar wel - om Prof. Hepp er toe te dringen deze en dergelijke praedicaten voortaan uit het debat te laten (en dan eens verder serieus op konkrete beweringen in te gaan), òf, wil hij het verwijt handhaven, dàn althans breder te argumenteren dan hij thans doet.

De zaak is er te ernstig voor.

Om tot het boven gestelde doel te geraken, willen wij trachten aan te tonen:

a)	dat Prof. Hepp's beroep op Calvijn niet ter zake is;
b)	dat hij bij Kuyper en Bavinck een èn-èn onderstelt (dat hij tegenover het epigonistisch geheten òf-òf plaatsen wil), hetwelk bij geen van beiden een heus-ontwikkelde ‘leer’ is;
c)	dat hij dus, door toch maar van hun termen zich te bedienen, en ‘epigonen’ er mee te ontdekken (als hàd hij een heus leer-begrip daarbij tot zijn dienst) grote voorgangers op dit éne punt naspreekt, zonder voldoende toetsing van hun gevoelens. Welk bedrijf epigonistisch is.

Nog eens - als wij straks dit proberen toe te lichten, is dit geen ‘wraak’. Het is een poging, om ernstige dingen ernstig te laten blijven.

Want als ik Prof. Hepp's mening heb afgewezen als zèlf epigonistisch, - dàn zijn we weer tot ons uitgangspunt teruggekeerd, en kan men weer eens gaan praten over de gegeven argumenten.