Christus en cultuur

§ 9.

Ook de ‘kerk’ zèlf heeft hier schuld; zelfs zij verzuimde vaak in ‘Jezus’ en in àlles wat Hij deed of naliet, den ‘Christus’ Gods te zien. Voorzoover zij toeliet, dat theologen de vier evangeliën uit het geheel der bijbelboeken uitlichtten en den totaal- inhoud van het bijbelsch onderricht cadeau deden, als zij maar een ‘objectief’ ‘Jezus’-beeld uit de evangelische gegevens wisten te distilleeren, heeft zij schuld. Zoolang men ènkel op ‘Jezus’ let, zal men in het gunstigste geval misschien zoo ongeveer weten te zeggen, wat ‘Jezus’ ten aanzien van de cultuurvraag niet gedaan heeft, maar tot een positief antwoord komt men zóó niet. Want voor een positieve aanduiding zal met den naam ‘Christus’ (tweede ambtsnaam) naast (den eersten) ‘Jezus’ te rekenen zijn. Wie alleen maar met den ‘Jezus’ der historiografie rekent, en de profetie, die in den ‘Christus’-naam tot ons komt, verwaarloost, brengt het niet verder dan tot ‘kleingoed’: een exemplarisch tekstfragment-gebruik, een parallel, een vergelijking, een parabel. Die kleinkramerij wekt soms medelijden, als zij met behulp van kleine

[p. 30]

trekjes van het evangelisch verhaal bijdragen weet te distilleeren voor een leer omtrent ‘Jezus-als-cultuurtheoreticus’. Het goud, de wierook en de mirre van het kerstfeest moeten dan soms dienst doen als bewijs, dat Hij toch wel van den rijkdom houdt en van de weelde. Dat Hij zich liet dienen door het geld ook van rijke menschen, en bijvoorbeeld ook door de vrouw van Chusas, Herodes' rentmeester, wordt vaak aangehaald als een bizonderheid, die ons leert, hoe Christus ‘de kerk’ instrueert, om zoo mogelijk een regel te maken van wat eens voor Israël noodmaatregel en bij aparte verordening gesanctioneerde vergeldingsmaatregel was: de ‘egyptenaren’ berooven. De kostelijke zalf, waarmede Hij zich ten aanschouwe van Simon, Zijn gastheer van 't oogenblik, liet zalven, Zijn entrée aan den maaltijd in het huis van rijke schriftgeleerden, zelfs het kleed, dat onder Zijn kruis door soldaten verdobbeld werd, en dat uit één stuk geweven was, het doet wel dienst als illustratie in het aanschouwelijk onderwijs over problemen als: ‘Jezus en de goede smaak’, ‘Jezus en de rijkdom’, ‘Jezus en de cultuur’. Wij noemen nu maar niet meer.

Maar voelt men niet, hoe weinig dit alles zegt? Dat goud en die wierook en die mirre komen in de evangeliën verder niet meer ter sprake: het kapitaaltje is misschien verbruikt voor een - vlucht, de vlucht naar Egypte. Het geld dat de rabbi van Nazareth aanneemt, heeft Zich in Zijn handen niet vermeerderd, maar werd uitgegeven voor den ambtsdienst van den Prediker van het evangelie van Gods Koninkrijk. De kostelijke zalf werd aanvaard, niet om discipelen te leeren over weelde en weeldeverbruik, maar om Simon te laten bukken onder een beschamende prediking, of om discipelen - 't werd hóóg tijd - te leeren over Zijn sterven: ze werd in dit laatste geval dan ook aanstonds gezet bij den voorraad der begrafenisingrediënten.

Wat begint men nu met zùlke ‘gegevens’ als men n.l. niet meer weet dan dat? Is dat soms een cultuurbeeld: de vossen heb-

[p. 31]

ben holen, de vogelen des hemels hebben nesten, maar de Menschenzoon heeft niet, waar Hij het hoofd neerlegt? Is dat nu heusch een cultuurtechnisch gegeven: als zij u wegjagen uit het ééne gehucht, gaat dan maar naar het andere en schudt het stof van uw voeten?

En zoo men soms geen vrágen, doch beweringen hebben wil, welnu, hier zijn ze. Hij heeft aan een bloeiend visschersbedrijf firmanten onttrokken, Jacobus en Johannes. Hij heeft geen gemaskerde cultuurtypen, maar ongemaskerde visschers, nog wel uit Galiléa, achter Zich, dien Nazaréner, aan laten komen. Eén van hen praat zijn dialect, als hij schuw de rechtzaal insluipt, waar het groote wereldgeding tot beslissing komt. Melaatschen geneest Hij, hoewel sporadisch; maar leprozenhuizen sticht Hij niet. Blinden opent Hij, alweer sporadisch, de oogen; anderen echter laat; Hij blind; en Hij organiseert in elk geval geen dienst ter ondersteuning van blinden. Een enkelen keer gebruikt Hij - slijk, voor zoo'n wonder. Een koningskroon, schoon zij Hem geboden wordt, aanvaardt Hij niet. Zijn intocht in de hoofdstad geschiedt op een ezelsveulen. Met slaven gaat Hij voorzichtig om, en als één van Zijn discipelen een slaaf, genaamd Malchus, het oor kwetst, geneest Hij den man; maar vergeefs zoekt men naar een begin ook maar van een Bond tegen de Slavernij. Bezetenen ziet Hij diep in de oogen, en brengt ze naar het licht; maar een kliniek heeft Hij nooit gebouwd, en er, althans in directen zin, geen enkel voorbereidend werk voor gedaan. En Zijn geroepen schrijvers geven later boeken, evangeliën, waaraan elke kunststijl ontbreekt, en waarvan de taal de algemeene volkstaal is. Wij vragen maar weer: komt men vèrder, als men uit zulke kleine bizonderheden het vraagstuk stellen en oplossen wil? Of zelfs maar bijdragen ter oplossing?