Het vermaak der tover-hekzen van Lap- en Fin-land, met haar tover-trommelen, wind-verkopen, enz.

Hier is by-gevoegt de beschryving van Ys- en Groen-land door Do. Dithmarus Blefkenius

[p. 27]

V. Hooftstuk.
Van de wonderlijke Bergen in Ysland.

In Ysland zijn drie wonderlijke Bergen, d'een naar 't Kruis, en d'ander Snevelsjokkel genoemt. Deze twe stijgen in hoogte tot de wolken toe, en niemant heeft de spits daar af ooit gesien, of hen zonder ys en sneeuw gevonden. Op deze Bergen blixemt en dondert het dagelijks, schoon nogtans de lugt en de naast-gelege dalen zoet en klaar zijn.

De derde berg die zig naar 't Noorden streekt, is niet zo hoog, en heeft veel jaren gebrant. Men weet niet wat de stoffe daar af is; dog het is gelooffelijk dat zy Swavel is, vermits die in overvloed daar uit koomt, en misschien daar aangesteken wort, en deze brand veroorsaakt. Deze berg is niet verre van de zee, die daar neffens vloeid; hy wort Hekla genoemt, en werpt zomtijds een vlam, zomtijds een vuurig water, en daar na swarte as en biksteen uit, en dit in zo groot een overvloed, dat de Zon daar door verduistert wort. Niemant kan op zes mijlen daar aan wonen; en daar zijn ook geen wegen toe. Enige onverzaagde Menschen, die hun leven gering agten, hebben tot verscheide malen steenen in de holen geworpen: want daar is zomtijds grote stilte op deze, als de wind zuidelijk is; en de steenen die daar in geworpen worden, geven een groot geluid. Het

[p. 28]

gemeen volk meent dat de verdoemde zielen hier gepijnigt worden. 't Is seker dat op en omtrent deze berg spoken gesien worden.

Indien daar een strijd gestreden is, zo weten d'Yslanders, en voornamelijk de genen, die in de zee omtrent Hekla visschen, de dag van de strijd, schoon zy niet weten waar't geschied is. Want zy zien, gelijk zy selven verhalen, de Duivelen uitgaan, weêrkeren en de doden aanbrengen, of ten minste in schaduw en tot een voorspook, gelijk men zegt.

Men vertelt een geschiedenis van een Visscher, die omtrent Hekla voer: te weten, dat hem een schip te gemoet kwam, dat zo wel als hy voor de wind had. De Visscher, de gewoonte der Schippers volgende, vraagde wie hy was, en van waar hy kwam: daar op d'ander antwoorde, dat hy de Bisschop van Bremen in zijn schip had, die hy naar Hekla wilde voeren; en men bevond dat de Bisschop op die dag gestorven was. Dog ik agt dat dit niet seker gaat.

Indien jemant verdronken of andersins vergaan is, zo verschijnt hy met een droevig en treurig gelaat voor zijn nagelate vrienden en bekenden, en gevraagt zijnde van waar hy koomt, en waar hy heen gaat, zegt: Ik ga naar Hekla om gepijnigt te worden van d'onbarmhartige meester de Duivel, die hier op terstont verdwijnt. Dus zijn zy van de Duivel betovert, dat zy menen dat 'er de ziel van een dode is.

Maar hoe wel niemant die by zinnen is, geloven kan dat daar de Hel is, zo kon men egter vragen hoe de berg deze dingen, namelijk

[p. 29]

vuur, vlammen, as, en sulk een overvloed van biksteen, uitgeeft. Men zegt dat door het vuur alle vaste dingen verteert en vernietigt worden; en om deze oorsaak geloven zommigen dat de vlam ophoud: Ik sal 't geen 't welk ik gevoel vrijelijk uitspreken, en egter aan anderen hun oordeel vry laten.

't Is seker dat 'er gestadiglijk water in 't aardrijk is, 't welk uit de vogtigheden spruid, die in de holen der aarde vergadert zijn, en dat door de Fonteinen uitvloeid. En daar stoffe is, daar is ook werking. In 't ingewand der aarde zijn ook sekere plaatsen, die zodanig van natuur zijn, dat zy droge en warme dampen tot zig trekken, en die in vlammen, as en biksteen veranderen, gelijk daar gebeurt. Maar dewijl daar en in geheel Ysland veel Swavel is, en dewijl de Rivieren in de Winter meer water geven dan in de Zomer, vermits des Zomers alle Rivieren droog worden, om dat 'er geen dampen in de holen van 't aardrijk zijn; zo geeft deze berg ook zomtijds geen vlam of rook uit, als'er geen stoffe is. Dog dit zy zo 't is, maar dit weet ik altijd seker, dat niemant zonder gevaar en verschrikking aan de berg kan komen; gelijk namaals verklaart sal worden.

In 't selve jaar toen ik in Ysland was, op de negen-en-twintigste van November, omtrent ter midder-nagt, ging 'er omtrent Hekla een ligte vlam op, die het gehele Eiland zodanig verligte, dat wy alle verschrikt en verwondert waren, en in grote benauwtheid d'uitkomst verwagten. De genen die zig hier op verstonden, zeiden dat het ligt uit Hekla kwam. Een uur

[p. 30]

daar na beefde het gehele Eiland, als of het uit zijn plaats bewogen wierd. Op deze Aardbeving volgde een schrikkelijke barst en breuk, die zodanig een gedruis maakte, als of men grof geschut los schoot, ja dit geluit nog overtrof. Men kan niet uitspreken hoe schrikkelijk dit was. Men meende dat de gehele werelt verging en de laaste dag op handen was. Men bevont daar na dat de Zee by twe mijlen afgelopen en verdroogt was.

Op d'eerste van Julius koomt omtrent Hekla het ys in grote menigte van 't Eiland aandrijven. Men zegt dat de verdoemde zielen nu in de vlam, dan in de berg, en dan in 't ys, by tijden gepijnigt worden. Het ys blijft drie gehele maanden by de berg Hekle. Indien men een stuk van dit ys neemt, dat in een linne doek bewint, en in een kist legt, zo sal het zo lang in zijn geheel blijven, als het ander nog in zee is. Maar indien het geen dat in zee is verdwijnt, 't welk ligtelijk in een nagt kan geschieden, zo verdwijnt ook het geen, dat men in de linne doek gewonnen heeft, zonder daar enig teken van vogtigheid te laten. En seker, 't is den Duivel niet swaar het ys weg te nemen, zonder daar enige vogtigheid te laten blijven, om hun ongeloof te vermeerderen. Olaus de Groot verhaalt ook van dit ys, in zijn elfde Boek.

Maar dewijl ik voor genomen had alle dingen naarstiglijk t'ondersoeken, zo voer ik onbeschroomdelijk naar dit ys, en zag dat het tegen de klippen aan gesmeten wiert. Men hoort dan van verre een gedruis, als of het

[p. 31]

kermen was; en daarom menen d'Yslanders dat de verdoemde zielen in dit ys gepijnigt worden.