Het vermaak der tover-hekzen van Lap- en Fin-land, met haar tover-trommelen, wind-verkopen, enz.

redactionele ingrepen

Dit werk heeft een ingewikkelde ontstaansgeschiedenis: In 1673 publiceerde Johannes Scheffer Lapponia. Het werk werd vertaald in het Engels (1674), het Duits (1675), het Frans (1678) en het Nederlands (1682). Het huidige boek is een heruitgave van de editie van 1682 aangevuld met het uit het Latijn vertaalde Islandia sive populorum et mirabilium quae in ea insula reperiuntur accuratior descriptio: cui de Gronlandia sub finem quaedam adjecta van Dithmarus Blefkenius.

In het origineel komt een aantal ongenummerde ingeschoten pagina's voor. Deze zijn hier steeds genummerd als t.o. [vorige/volgende pagina].

Scheffer:

p. 10: en en → en: ‘deze wert van haar gemeenlijk genoemt Kannus, en zomtijds ook wel Quobdas’.

p. 13: wanneeer → wanneer: ‘wanneer zy de Priester, de Gouverneur, of enige andere moeten gaan spreken’.

p. 21: Schrijver → Schrijvers: ‘De Schrijvers komen niet over-een in de maniere of wijze, hoe de Lappen komen te weten, die dingen welke van verre zijn’.

p. 22 eninge → enige: ‘datze zouden enige leugens gestoffeert hebben’.

p. 29: ening → enig: ‘te Offeren, 't zy een Rhee, Stier, Bok, Ram, of enig ander ding’.

p. 30: gy → hy: ‘neemt zijn Trommel, hy doetze digt aan zijn oor, en slaat daar zagtjes op’.

p. 31: toegelatan → toegelaten: ‘Dog dit gebruik wert weinig onder haar uitgevoert, en daarom niet zeer gemeen; want sulks niet is toegelaten’.

p. 33: Instrumen → Instrumenten: ‘VII. Hooftstuk. De Laplanders gebruiken nog andere Instrumenten tot de Toverijen.’.

p. 41: Eindeijk → Eindelijk: ‘Eindelijk men zegt, dat d'andere Lappen doen met haren Tyre, alles wat de Finnen van Noorwegen met haren Gan doen.’.

p. 43: zigt → zig: ‘Zy ligte zig op in de Logt’.

p. 51: rodigdigheid → rodigheid: ‘Ze hebben swart Hair, en in haar Aansigt een sekere natuurlijke rodigheid met wit gemengt, 't welk zeer schoon te zien is.’.

p. 51: schijn → schijnt: ‘Hare kwade gestalte schijnt te komen, door datze geen zorg genoeg dragen om haar te reinigen’.

p. 63: al → als: ‘zo by haar als by hare Nageburen’.

p. 66: behonden → behouden: ‘welke regt zy langen tijd hebben behouden’.

p. 68: eu → en: ‘Martel-dieren, Bevers, Eekhoorentjes, Wolven en Beeren’.

p. 77: Water-volgel → Water-vogel: ‘Seker Water-vogel, is dan gewoon in dit nest te komen en daar zijn Eijeren in te leggen’.

p. 81: hebbben → hebben: ‘zo datze altijd droge vis konnen hebben’.

p. 85: zegen → zeggen: verkokopen → verkopen: ‘maar in 't Lapmark van Uma zeggen ze daar Juepseskursmer tegen, en de Berg-lappen verkopen die wederom aan de Lappen die beneden in de bossen wonen’.

p. 110: Trankichis → Frankichis: ‘Olmai potti suerigislandi, Polandi, Engelandi, Frankichis’.

p. 112: suerigislhndi → suerigislandi: ‘Batt-Olmai kutti suerigislandi, Polandi, Engelandi, Frankichis, Potte kalka woucki’.

p. 116: poorten → pooten: ‘een sekere Vogel die een zoort van Patrijzen is, hebbende ruige pooten, even of Haze-pooten waren’.

p. 122: te te → te: ‘die niet verdient in enig spel te komen’.

p. 141: getronwt → getrouwt: ‘Na datze dan op deze wijze in de Kerk door de Priester getrouwt zijn’.

p. 143: speken → spreken: ‘gestelt in verzen en rijmen, en dat in de talen dieze selfs spreken’.

p. 151: adem → ademen: ‘en by na niet meer ademen kan’.

p. 164: Topenjauer, was → Torpenjauer was,: ‘deze wierde in 't jaar zestien hondert en zestig, door sekeren Jonas Pieterzen, die tot Torpenjaur was, gevonden’.

p. 166: Sliver-mijnen → Silver-mijnen: ‘Behalven deze twe Silver-minen zijnder nog meer andere’.

p. 167: grote grote → grote: ‘gelegen op een zeer grote hoogte des Bergs van Fiorovari’.

p. 168: in → is: ‘dat de Mine door sekeren Mr. Abraham Rheenstiern Assessoor van de Minen, die men gemeenlijk Noma noemt, in 't jaar zestien hondert vier-en-vijftig, is ontdekt’.

Blefkenius:

p. 4: handeldel → handelde: ‘ een groot pak Linne-laken, daar hy meê handelde’.

p. 4: dag → dat: ‘ Hy zegt nog, dat deze geschiedenis in twe Marmere Pijlers gehouwen was’.

p. 9: ongeme → ongemene: ‘Een rijke schat van ongemene stof’.

p. 12: alls → alle: ‘tegen alle winden een goede schuil-hoek verstrekt’.

p. 12: Kaart-schijvers → Kaart-schrijvers: ‘De Kaart-schrijvers van onze tijd stellen omtrent Schotland’.

p. 16: Dukker → Drukker: ‘Hy zont daar ook een Drukker’.

p. 16: zamenzwerig → zamenswering: ‘maakte een der Bisschoppen een zamenswering met het gemeen volk’.

p. 17: volden → volgden: ‘Hy bragt hen zo verre, dat zy van de Koning af vielen, en hem volgden.’.

p. 18: Regter → Regters: ‘een van de Regters, die de haat van 't volk vrezende, ook weigerde hem aan te nemen’.

p. 39: Jo → Ja: ‘Ja ik heb gesien dat de Vader gedwongen was zijn Zoon met roeden te geesselen’.

p. 41: vijtien → vijftien: ‘'t Welk, gelijk hy zeide, in 't jaar vijftien hondert zes-en-veertig gebeurt was’.

p. 41: weining → weinig: ‘Hy wist een weinig Latijn’.

p. 42: naart't → naar't: ‘de Ys-zee, die tot aan Groenland vloeid, en zig naar't Land van Pigmeen strekt’.