Het vermaak der tover-hekzen van Lap- en Fin-land, met haar tover-trommelen, wind-verkopen, enz.

Hier is by-gevoegt de beschryving van Ys- en Groen-land door Do. Dithmarus Blefkenius

[p. I]

HISTORIE van LAPLAND.
Te Leeuwarden by Ian klasen.

[p. 1]

't Vermaak der Tover-hekzen van Lap- en Fin-land.

I. Hooftstuk.
Van de Verborgene Tover-konst.

DE Histori-Schrijvers verhalen, dat de Lappen zeer vaardige en zeer gevaarlijke Tovenaars zijn; zijnde zo wel op het Toveren afgeregt, dat het tot een groote verwonderinge strekt voor de gansche Werelt; want zy houden de Schepen vast in 't midden van haar loop; zo dat'er geen Volk is, die meerder op de Tover-konst geslepen is als de Lappen.

[p. 2]

d'Autheuren die van de Laplandze Toverijen getuigen, hebben van de Biarmers, hare Voorouders, geen minder gevoelen; 't welk ons ook niet doet twijfelen, of het is een en dezelfde Natie.

De Biarmers konnen wonder wel de Menschen betoveren; zy leggen haar vryheid van regt, of doen haren Geest verliezen, en brengen zig dikwils om hals. Saxo verhaald een voorbeeld van de Toverijen der Biarmers, datze in een gevegt de Wapenen door Konst en Toveren, vervullende de Logt met dikke Wolken, waar uit den Hemel grote stort-regene doet vallen.

Maar de Lappen oeffenen voor tegenwoordig, de Tover-konst zo dikwils nog zo openbaar niet; hier aan ziet men dat der zelver Ouders deze Superstitie meerder hebben geoeffent en bygewoond; waar van het meerder-deel der Lappen nu ten dage van verschoont zijn; want het Land nu wel wat meerder daar van gezuivert is, uit oorzake dat de Koning van Sweden dezelve met grote dreigementen vry wat heeft weten te temmen; alhoewel der egter nog al een grote menigte gevonden werd, die zig daar op beïveren.

Zo men d'oorzaak daar van wil opspeuren, mein ik dat het is, om dat de Lappen zig inbeelden, dat de Tover-konst haar onwedersprekelijk nodig is, om d'aanvallen en 't geweld der vyanden af te schutten.

Om dit te doen, hebben zy voor eerst Meesters, die haar deze Konst leren, haar onderrigten, en daar zeer vaardig in maken: en de

[p. 3]

Vaders, die in 't minste geen swarigheid maken, van hare Kinderen by zulke Meesters ter Scholen te zenden, om die Tover-konst te leren. Hier toe diend het geen Sturlezonius in een Historie van zeker Digter verhaald, met namen Gunilde, en de Vader Odzor Huide, woonagtig in Halogaland, zijnde gezonden aan Koning Motle van Finmarken, dat is, van Fin-lapland van Noorwegen; om te laten leren en t'onderwijzen de Konsten der Finnen: Deze verteld in 't breede, van de Tover-konst van nog twe andere Finnen.

d'Ouders zijn dikwils zelfs de Meesters en Onderwijzers van de Konst, die hare Kinderen daar van jongs aan in opvoeden; deze hebben gedurig het oog daar op, om die in zo een vervloekte Konst op te voeden.

De Jonge Lappen zijn onderwijlen zeer geleerd en doortrap in deze Konst; maar wijlze niet alle zijn van enen aard, en even gelijke verstandigheid, zo is 't dat d'een zo verre niet en komt als d'ander; d'ene word daar zeer bekwaam in, om dat zijn natuur daar wel toe gesteld is; d'andere wederom blijven altijd botterikken en weetnieten, zijnde t'enemaal onbekwaam om deze Konst in 't werk te stellen, hoewel het haar, gelijk als met een tregter is ingegoten.

De twede oorzaak is, dat de Vaders aan hare Kinderen geven en als een Erfgoed nalaten, die kwade Geesten, welke tot hare dienst zijn geweest: Zo dat ook de Duivels of Demons die van andere Huisgezinnen konnen overwinnen, wanneerze hare vyanden zijn. 't Is zeker dat

[p. 4]

gansche Familien hare bezondere Demons hebben, die van andere Huisgezinnen verschillende zijn, en gemeenlijk van contrarie tijd, zijnde d'een tegen d'ander opstaande.

Niet alleenig hebben de Familien zulke verscheidene Demons, maar nog een yder Laplander in 't byzonder heeft zijn gemene en Huis-Spiritus familiares, 't zy een, twe, drie, of dikwils meer; Een om d'aanslagen van een Demon, die zijn vyand is af te slaan; een ander om alle kwade gedagten te weiren; en een derde om te beschadigen en afbreuk te doen, en om geen tegenstand te hebben.

Zommige Lappen winnen hare Demons door haar werk; van andere werden zy gewonnen tot haar profijt door gebeden en aanhoudingen; van andere worden zy ontfangen zonder daar moeite voor te doen, zonder onderzoek van lager ouderdom, en verstaan de Tover-konst als uit de natuur. De Duivel kend haar op een prik, hebbende een volmaakte wetenschap van haar; want hy weet op een hair, wie tot deze dienst alderbekwaamst is: Hy werpt haar als van Kinds gebeent in zekere kwaal; terwijl deze geduurt, vertoont hy alle beelden, en gezigten, door welke zy deze Konst (zo veel haar ouderdom toe laat) leren.

Die voor de twede reis in deze kwaal vervallen, hebben meer gezigten als in d'eerste; en verstaan door deze ligten, de Tover-konst buiten gemeen wel, ja duizentmaal beter als d'eerstemaal. Zo 'er deze kwaal voor de derde-maal aankomt (waar door zy groot gevaar lijden van het leven te verliezen) worden alle de

[p. 5]

Duivelze gezigten haar geopenbaard, voor zo veel haar noodzakelijk is, om volmaakte kennis in de Tover-konst te hebben. Deze laaste zijn zo geleerd als zy konnen worden, hebbende geen Trommel van doen, voornamelijk van zaken die verre afgelegen zijn; de Duivel is dan altijd Meester van haar Geest, en die doet haar zien 't geen zy willen of niet willen.

Tornaeus die zulks verhaald, verteld een ondervinding, die hy in een Laplander gedaan heeft, welke nog in 't leven is, gevende hem zijn Trommel in handen (na dat Tornaeus, verscheide reizen zig hadde beklaagt, om dat het hem niets toebragte) verklaarde, dat hy altijd kon zien, 't geen hy wilde zien: En om hier een proeve van te geven, wist hy van stukje tot beetje te zeggen, wat Tornaeus op de weg, wanneer hy in Lapland kwam, wedervaren was. Deze Laplander beklaagde zig zelfs, om dat hy grote moeite had, en zijn oogen niet konde gebruiken gelijk hy wilde, die alle deze dingen moesten vertonen.