Het vermaak der tover-hekzen van Lap- en Fin-land, met haar tover-trommelen, wind-verkopen, enz.

Hier is by-gevoegt de beschryving van Ys- en Groen-land door Do. Dithmarus Blefkenius

[p. 11]

Beschryving van Ysland.
I. Hooftstuk.
Wanneer Ysland eerst bekent geworden is.

In 't Jaar vijftien hondert drie-en-tsestig, waren te Hamburg sekere Kooplieden, die twe schepen afgevaardigt hadden, om naar Ysland te varen. Deze verzogten (volgens d'oude gewoonte) een Dienaar des Goddelijken Woords, en hadden sulks aan de Dienaars des Woords te Hamburg bevolen. Ik was ter selve tijd in deze Stad, daar ik mijn Boeken van Rostok verwagte, en my by de Dienaars des Woords gemeenzaam maakte. Paulus ad Eitzen, Doctor in de Godheid, die de voornaamste onder de Dienaars was, lag my sulks voor. Ik, die begerig was om nieuwe en vreemde Landen te zien, nam dit terstont aan. Wy gingen op de tiende van April te zeil, en langs Engeland en Schotland heen zeilende, voeren voorby de vijftien Eilanden, Orcades genoemt, van de welke veel onbewoont zijn, en Ferouwe en Hitland alleen bewoont worden. Wy zagen daar een hoge klip, daar af de top gelijk

[p. 12]

een Monniks kap is, en tegen alle winden een goede schuil-hoek verstrekt, en veel van gevaar bevrijd. Op de veertiende van Junius zagen wy Ysland, dat zig als een wolk in de Winter vertoont. In de volgende dag kwamen wy aan 't Zuiden in de Haven van Haffnefort, en geraakten aan land.

Ysland is een groot en ruw land, dat bergagtig en vol van sneeu is, twe maal groter dan Sicilien, en heeft in de lankheid hondert mijlen, naar het verhaal van onze Schrijver, Olaus de Groot, in zijn elfde Boek. Het voert zijn naam van de grote koude, en van 't gedurig Ys, dat daar geheele agt maanden lang gevonden wort. Dit Eiland brand egter inwendig van grote hitte, die nog vermeerdert wort, om dat in de meeste tijd van 't jaar, uitgesondert in sekere maanden, de hitte door de koude, die boven op 't aardrijk is, binnen gehouden wort, en niet te voorschijn kan komen. Dit Eiland heeft door d'Aequator de breette van vijf-en-tsestig graden en een half; en aan de Noord-zijde leggen d'Eilanden, die Ebuden genoemt worden. Ik kan niet versekeren of dit het eiland is, 't welk van Ptolemeus Thula genoemt wort, dan of men het bekwamelijker Ysland mag heten, om dat het eiland, van Ptolemeus Thula genoemt, niet gevonden wort. De Kaart-schrijvers van onze tijd stellen omtrent Schotland, en d'omleggende Landen een meerder lankheid, dan Ptolemeus gemeent heeft. Ik sal d'oorsprong van dit volk van wat hoger ophalen, en daar in de Kronijken van Ysland volgen.

[p. 13]

In 't jaar veertien hondert, in de tijd van Alebrand, die Bisschop van Bremen was, waren 'er uit Oost-Friesland, en uit het Land van Bremen sekere Edellieden, die in de Noordze gewesten nieuwe Eilanden wilden soeken. Zy gingen in de Wezer te zeil, en trokken deur de Orkadize eilanden, en vonden dit Land, 't welk toen in d'einden van Europa bewoont wiert, en aan 't welk zy, uit oorsaak van de grote koude, de naam van Ysland gaven. Na dat zy omtrent twe hondert mijlen verder Noord-waarts aan gevaren waren, vonden zy een ander Land, 't welk zy Groenland noemden, om dat men daar geen groente vind. Toen zy nog verder naar 't Noorden door d'Ys-zee wilde reizen, wierden zy een lange tijd van 't Ys verhindert, en eindelijk met grote moeite daar uit geraakt, kwamen by grote wellen en afgronden, en by dikke duisternissen, daar uit de genen, die kennis van de Scheep-vaart hebben, menen dat de vloed van de zee voortkoomt, gelijk Olaus de Groot in zijn elfde Boek getuigt. Hier sneuvelde de gehele Vloot, uitgesondert een enig schip, 't welk behouden wiert. Na veel moeiten en gevarelijkheden voeren zy door de Tartarize Zee, en kwamen in een heet gewest, en in een grote en wijde Haven gestreken, traden aan land, welks Inwoonders zig, uit oorsaak van de grote hitte, in verborge plaatzen en holen onthielden. De genen, die aan land getreden waren, zagen hier en daar Goud en andere kostelijke dingen leggen; van 't welk zy zo veel, als hen beliefde, meê namen. Zy gingen naar hun schip,

[p. 14]

en ziende dat zy van Honden, die onuitsprekelijk groot waren, vervolgt wierden, kozen de vlugt. Maar een van hen, die te zeer met de roof geladen was en niet ontlopen kon, wiert van de Honden verscheurt. d'Anderen, de wellen en afgronden, van de welke gesproken is, schuwende, kwamen na lang reizen in Muscovien, en door d'Oost-zee gezeilt, keerden weêr te Bremen, en vertelden 't geen, 't welk hen voorgekomen was, aan Alebrant, Bisschop van Bremen.

Omtrent in deze tijd zijn de Noorwegers, die een groot deel van Vrankrijk, 't welk nu Normandien genoemt wort, in hadden, naar het voorbeelt der Switswers in de tijd van Julius Cesar, uit Noorwegen gekomen, en hebben, na dat zy treffelijke daden tegen d'Engelzen gedaan hadden, de Zee niet alleenlijk onvry gemaakt maar ook de Zarazijnen, die in Italien gekomen waren, en Calabrien en Apulien ingenomen hadden, verdreven, en hebben zedert naar de Noordze gewesten, in Hitland, Ferouwe en Ysland hun woning gekozen; welke weg hen van de Bremers gewezen was, door behulp van de Vriezen, gelijk gezegt is. Hun taal wijst aan dat zy van de Noorwegers gesproten zijn; want hun spraak koomt met d'oude Inwoonders van Noorwegen over een. Wijders, in Noorwegen, en voornamelijk aan de Zee-kant, daar de vermaarde Stad en Haven Bergen gevonden wort, is de spraak verandert, uit oorsaak van de groote ommegang der Duitzen en Deenen met hen.